Say nắng, say nóng: Coi chừng thiệt thân! pptx

Say nắng, say nóng: Coi chừng thiệt thân!
Theo dự báo của Trung tâm Khí tượng thủy văn Quốc gia thì
trong năm 2010, cả nước sẽ hứng chịu hơn 10 đợt nắng nóng,
nhiệt độ có khi lên đến 40oC. Riêng trong tháng 5 này cũng sẽ
có nhiều đợt nắng nóng khó chịu. Hiện nay, trên địa bàn TP.
Hồ Chí Minh, một số tỉnh Nam Bộ, khu vực miền Trung – Tây
Nguyên đang chịu đựng những đợt nắng nóng kéo dài với nhiệt
độ lên đến trên 38oC gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe.
Trong đó, say nóng là một hiện tượng thường gặp và rất dễ xảy
ra khi nhiệt độ ngoài trời tăng cao.
Say nóng là một bệnh do tăng thân nhiệt. Bệnh xảy ra khi khả năng
điều hòa nhiệt của cơ thể biến mất và khi nhiệt độ trung tâm vượt
quá nhiệt độ bình thường. Thân nhiệt tăng khi cơ thể hấp thu nhiệt
với một tốc độ nhanh hơn là sự tỏa nhiệt từ cơ thể ra môi trường
xung quanh.
Có mấy trường hợp tăng thân nhiệt?
Thân nhiệt tăng (hyperthermie) thường xảy ra trong một quá trình
liên tục của nhiều yếu tố liên quan với nhiệt, khởi đầu với trúng
nắng hay say nắng, tiến triển dẫn đến kiệt sức do nhiệt, say nóng
(heatstroke) và cao điểm là rối loạn chức năng của nhiều cơ quan
và có thể dẫn đến ngừng tim. Ngoài ra còn có bệnh lý tăng thân
nhiệt ác tính là một rối loạn của môi trường bên trong cơ thể, của
nồng độ calcium trong các cơ vân, đặc trưng bởi một sự co thắt cơ
và các cơn tăng chuyển hóa, có thể đe dọa tính mạng, xảy ra sau
khi những bệnh nhân có các yếu tố di truyền tiếp xúc với các thuốc
gây mê loại halogéné và những thuốc khử cực cơ (dépolarisants
musculaires).

Thế nào là say nóng?
Các nhà khoa học cho rằng say nóng (heatstroke) là một phản ứng
viêm toàn thể khi nhiệt độ trung tâm lên trên 40,6 độ, kèm theo sự

biến đổi tri giác và sự rối loạn chức năng thực thể khác. Có hai
dạng say nóng: say nóng xảy ra khi nhiệt độ môi trường lên cao
trong những đợt nóng bức, người già dễ bị tổn thương nhất. Hai là
say nóng lúc hoạt động, xảy ra khi luyện tập thể dục thể thao hay
lao động với cường độ cao, trong nhiệt độ môi trường cao và ẩm
ướt, thường xảy ra với người trẻ khỏe. Theo một nghiên cứu tỷ lệ
tử vong do say nóng là từ 10 – 50%.
Những yếu tố nguy cơ
Người cao tuổi có nguy cơ gia tăng mắc phải những bệnh liên kết
với tiết trời nóng vì họ thường đã hoặc đang mắc phải nhiều bệnh,
hay đang sử dụng nhiều loại thuốc, hoặc mất cơ chế điều hòa nhiệt
độ và thiếu những người giúp đỡ. Các yếu tố nguy cơ: thiếu máy
điều hòa không khí, mất nước, béo phì, uống rượu, mắc các bệnh
tim mạch, các bệnh lý ngoài da như vẩy nến, chàm, bỏng, cường
tuyến giáp… đang dùng các loại thuốc như: phéochromocytome,
kháng cholinergiques, diamorphine, cocaine, amphétamines,
phénothiazine, bêta-bloquants
Nhận biết các dấu hiệu bị say nóng
Say nắng: sốt cao trên 39,8oC, da nóng, khô và đỏ, không có mồ
hôi, lúc đầu thở sâu, mạch nhanh sau đó là thở nông và mạch yếu,
giãn đồng tử, lú lẫn, mê sảng, co giật, bất tỉnh. Say nóng: da lạnh,
ẩm ướt (say nóng do gắng sức, da thường ẩm), tái mét, vã mồ hôi;
khô miệng, đuối sức, choáng váng, nhức đầu, buồn nôn, hoặc nôn,
bị chuột rút, mạch nhanh và yếu. Say nóng khi hoạt động nặng
ngoài trời nắng thường thấy da nóng và khô, các dấu hiệu sớm là
mệt lả, đau đầu, khó ở, đỏ mặt, nôn và tiêu chảy. Bệnh tim mạch
với loạn nhịp tim và hạ huyết áp. Rối loạn chức năng hô hấp với
hội chứng suy hô hấp cấp ở người lớn. Rối loạn thần kinh trung
ương với các cơn động kinh và hôn mê. Suy gan và thận. Rối loạn
đông máu. Tiêu cơ vân.

Say nóng cần phân biệt với các trường hợp: ngộ độc thuốc, hội
chứng cai thuốc, hội chứng thần kinh ác tính của các thuốc hướng
thần, nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn hệ thần kinh trung ương…
Xử lý một trường hợp say nóng như thế nào?
Khẩn trương làm giảm thân nhiệt cho nạn nhân: đưa ngay vào chỗ
mát, thoáng gió, quạt mát, đặt nằm ngửa, gác chân cao. Cởi bỏ bớt
quần áo, cho uống nước lạnh có muối, nếu có dung dịch oresol
càng tốt. Chườm lạnh bằng khăn thấm nước đá khắp người, nhất là
các vùng cổ, nách, háng. Chuyển đến bệnh viện ngay nếu nạn nhân
không uống nước được, nôn liên tục, sốt tăng liên tục, bất tỉnh,
kèm triệu chứng khác như đau ngực, khó thở, đau bụng.
Điều trị trên nguyên tắc điều chỉnh những bất thường về nước và
điện giải. Nếu nạn nhân bị ngừng tim cần nhanh chóng thực hiện
thủ thuật hồi sức tim phổi và làm lạnh bệnh nhân.
Nhiều phương pháp làm lạnh có thể dùng gồm: cho uống nước
mát. Đặt những bọc nước đá trên những vùng có những động mạch
lớn ở nông như nách, bẹn, cổ. Sự làm lạnh bề mặt có thể gây run
lạnh.
Những cơ sở y tế có điều kiện có thể sử dụng dịch lạnh truyền tĩnh
mạch, cathéter làm lạnh trong mạch máu… Lưu ý rằng không có
một thuốc đặc hiệu nào làm giảm nhiệt độ trung tâm trong say
nóng và không có bằng cớ chắc chắn rằng các thuốc hạ nhiệt có
hiệu quả trong say nóng.
Phòng tránh say nóng, say nắng bằng cách: không làm việc lâu,
quá sức trong môi trường nắng nóng. Trẻ em, người cao tuổi,
người bị bệnh mạn tính, người uống rượu bia không phơi nắng,
nóng lâu. Uống nhiều nước, kể cả khi chưa thấy khát, mặc quần áo
rộng, thấm mồ hôi