CHUNG SAY TAU SE VA THUOC CHUA pptx

Chứng say tàu, xe và thuốc chữa
Cùng với sự phát triển của kinh tế, xã hội, các phương tiện giao thông ngày càng
phong phú, nhanh chóng và thuận tiện; nhu cầu đi lại càng ngày càng gia tăng. Thế
nhưng có một số người rất dễ bị say tàu xe (STX) nên thường ngại đi xa. Nhiều người
băn khoăn nên dùng thuốc gì trong trường hợp này?
Nguyên nhân STX
Chứng STX có nguyên nhân từ cơ quan tiền đình
là chính. Tai của chúng ta được chia làm 3 bộ
phận: tai ngoài, tai giữa và tai trong. Ngoài chức
năng nghe, tai còn có chức năng về cảm giác
thăng bằng cho cơ thể. Chức năng này được thực
hiện nhờ các vết thính giác và mào thính giác
trong các túi của tiền đình và các ống bán khuyên
(có 3 ống hình vòng cung nằm trên 3 mặt phẳng
thẳng góc với nhau: đứng dọc, đứng ngang và
nằm ngang). Tiền đình là hệ thống có cấu trúc
phức tạp bao gồm bộ phận tiền đình (tiền đình
xương, tiền đình màng) của ống tai, các sợi thần
kinh dẫn truyền, nơi tiếp nhận và phân tích cảm
giác thăng bằng ở tiểu não - đó là một hệ thống
kiểm soát thăng bằng trong di chuyển, cử động và phối hợp động tác. Khi ta quay đầu, hoặc
đi lại, chạy nhảy thì sẽ gây nên chuyển động nội dịch trong các ống bán khuyên. Các ống
này được xếp đặt theo 3 chiều không gian, nên đối với mỗi cử động, chuyển dịch theo quán
tính của nội dịch trong các ống bán khuyên sẽ khác nhau. Sự chuyển dịch này sẽ kích thích
vào các lông rung nhất định của tế bào trong mào thính giác. Luồng xung động cũng được
truyền đi theo dây thần kinh tiền đình để báo cho não biết về chiều mỗi chuyển động của cơ
thể.
Do tàu xe chạy với vận tốc không đều, rẽ ngoặt ngoằn ngoèo, những dao động tròng trành
làm cho cơ thể thay đổi tư thế không có quy luật. Nếu khả năng thích ứng tốt thì không sao;
nhưng với những người cơ quan tiền đình quá mẫn cảm, kém thích ứng với sự thay đổi vị
trí cơ thể thì dễ mắc chứng STX.

Ngoài ra, những phản xạ thần kinh của cơ quan nội tạng truyền về trung tâm nôn ở não
cũng góp phần làm tăng chứng STX. Đó là các yếu tố như ăn quá no (hoặc quá đói), mất
ngủ, bực tức, mệt mỏi, không khí ô nhiễm (khói thuốc lá, mồ hôi người, mùi xăng ) cũng có
thể gây đau đầu, buồn nôn cho một số người quá mẫn cảm.
Có khoảng 30% người lớn và nữ nhiều hơn nam, dễ bị chứng STX: mặt tái, chân tay vã mồ
hôi, buồn nôn, nôn. Để tránh tình trạng này, trước ngày đi cần thư giãn tinh thần tránh mệt
mỏi. Trước khi đi nên ăn nhẹ không để cơ thể quá đói, hoặc quá no vì dễ kích thích niêm
mạc dạ dày. Không dùng đồ uống có gas, không uống rượu trước và trong khi đi. Đi xe ô tô
thì ngồi phía đầu xe để đỡ xóc, nếu đi tàu thì ngồi ở cuối đoàn tàu. Ngồi cạnh cửa thoáng
Những người có cơ quan tiền đình quá
mẫn cảm dễ mắc chứng say tàu xe.
gió. Tránh khói thuốc lào, thuốc lá. Xe chạy chỉ nên nhìn ra phía trước mặt, không nhìn phía
sau, không nhìn gần hai bên đường để tránh cảm giác các vật đang di động ngược chiều
với hướng đi của mình. Thỉnh thoảng nên vận động nhẹ nhàng cho khí huyết lưu thông.
Và dùng thuốc
Có nhiều loại thuốc với hàng trăm biệt dược có đặc tính chống nôn, chống STX. Những
người dễ bị STX, trước khi khởi hành có thể dùng một trong các thuốc sau:
Cinnarizin: Các biệt dược: apotomin, cerepar, glanil, stugeron, vasozine có tới hơn 60 tên
thương mại. Thuốc dạng viên nén 10-15-25mg và 75mg. Dẫn chất piperazin làm giảm kích
thích đến bộ phận tiền đình ở tai trong; gây giãn mạch não và ngoại vi (nhưng không ảnh
hưởng đến huyết áp) còn có tác dụng kháng histamin và serotonin. Với người lớn, trước lúc
khởi hành 30 phút uống 15-25mg để phòng ngừa STX. Thuốc có tác dụng phụ có thể gây
buồn ngủ nhẹ. Nếu dùng liều cao có thể rối loạn tiêu hóa. Không uống rượu khi đang dùng
thuốc.
Dimenhydinat: Các biệt dược: agolene, bontourist, dramamine, emedyl, lomarin với
khoảng 80 tên thương mại. Thuốc dạng viên nén 50mg; thuốc đạn 25 và 100mg. Là thuốc
kháng histamin, chống nôn và chóng mặt. Người lớn, trước khi khởi hành 30 phút uống 1-2
viên để phòng ngừa STX. Hoặc đặt một viên thuốc đạn 100mg. Sau khi uống thuốc nếu cần
cứ 4 giờ uống 1 viên. Không dùng thuốc cho phụ nữ có thai, hoặc người nuôi con bú. Không
uống rượu khi đang dùng thuốc. Tác dụng phụ có thể gây buồn ngủ, quánh dịch nhày

đường hô hấp, khô miệng, táo bón
Diphenhydramin: Các biệt dược: diphenacen, histaxin, luporvalin, nautamine, restamin với
gần 100 tên thương mại. Dạng thuốc viên nén 10mg, viên nang 25mg, ống tiêm 10-30mg.
Là thuốc kháng histamin, còn có tác dụng an thần chống nôn và chống co thắt. Dự phòng và
điều trị nôn mửa uống 25-50mg hoặc dùng 1 ống thuốc tiêm bắp. Không dùng thuốc cho
người có thai, hoặc đang nuôi con bú. Không uống rượu khi đang dùng thuốc. Thuốc có thể
gây buồn ngủ, quánh dịch nhày phế quản, khô miệng, táo bón
Scopoderm TTS: hoạt chất là scopolamin, là thuốc hệ điều trị qua da để dán vào da. Khi dán
vào da dược chất trong miếng băng sẽ thấm xuyên qua da để vào tĩnh mạch dưới da, vào
máu và cho tác dụng giảm sự kích thích, giảm sự co thắt chống buồn nôn và nôn. Dán 1
miếng phía sau tai, ở chỗ da khô không có tóc, trước khi khởi hành 6-12 giờ để cho thuốc
ngấm. Khi đến nơi gỡ miếng dán bỏ đi. Với 1 miếng dán đủ để phòng cho một chuyến đi
trong 72 giờ. Nếu đi lâu hơn, sau 72 giờ sẽ bỏ miếng cũ đi, và dán 1 miếng mới ở phía tai
bên kia.
Không dùng thuốc cho trẻ em dưới 15 tuổi. Không dùng cho phụ nữ nuôi con bú. Khi dùng
thuốc cần kiêng rượu. Ở một số người già khi dùng thuốc có thể bị lú lẫn, hoặc mờ mắt, ảo
giác. Nếu bị thì ngừng dùng ngay - gỡ miếng dán bỏ đi.
Dùng gừng: Nếu không muốn dùng thuốc hóa dược, hoặc trường hợp có chống chỉ định thì
có thể dùng gừng tươi hoặc bột gừng khô cũng có tác dụng tốt chống STX. Những nghiên
cứu dược lý hiện đại, đã chứng minh một số chất trong củ gừng có tác dụng kháng
histamin, chống nôn, chống co thắt cơ trơn, có tác dụng phòng ngừa STX không kém so với
thuốc hóa dược; và người có thai cũng dùng được. Ở nước ngoài, người ta cũng đã sản
xuất những viên nang gelatin chứa liều bột gừng (thường là 1g) cho dễ uống. Trước khi
khởi hành 30 phút uống 2 viên có thể phòng được STX.
BS. Vũ Hướng Văn