14 Sự phát triển của kế toán trên thế giới và Việt Nam. Các vấn đề đặt ra đối với kế toán Việt Nam trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế

Đề bài: Sự phát triển của kế toán trên thế giới và Việt Nam. Các vấn đề đặt
ra đối với kế toán Việt Nam trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc
tế.
Bài làm
Phần I: Lịch sử Kế toán
Kế toán thời kỳ cổ đại
Trong một quy ớc Hammurabi ban bố trong triều đại đầu tiên của Babylonia
(2285 2242 B.C.) có quy định rằng việc bán hàng phải đợc ghi nhận bằng một bản thảo
có dấu. Do vậy các giao dịch đều đợc các bên ghi chép lại.
ở Mesopotamian có một nghề tơng đơng với nghề kế toán hiện này là ghi chép
bản thảo. Công việc của họ cũng tơng tự nh một kế toán viên là phải ghi chép lại các
giao dịch, và hơn nữa họ còn phải đảm bảo rằng các thoả ớc giao dịch phù hợp với yêu
cầu về giao dịch thơng mại. Đã có hàng trăm ngời đợc thuê làm công việc này, và đây
đợc coi là một nghề nghiệp có uy thế.
Khi một giao dịch đợc thực hiện, các bên tham gia giao dịch đi thuê ngời chép
bản thảo, mô tả thỏa thuận của họ với ngời đó, và sau đó nhận lấy bản chép ghi trên đất
sét vì đất sét có rất nhiều trong vùng này.
Kế toán trong thời Ai cập cổ đại cũng phát triển tơng tự nh tại thung lũng
Mesopotamia. Tuy nhiên họ sử dụng giấy cói thay cho đất sét và điều này giúp cho
việc ghi chép bản thảo đựơc thực hiện dễ dàng hơn. Hiện nay còn lu giữ đợc nhiều bản
thảo khổ lớn, dùng riêng cho các kho hàng hoàng cung. Tuy vậy, kế toán Ai cập cổ xa
chỉ dừng lại ở việc ghi chép đơn giản qua hàng nghìn năm tồn tại. Nguyên nhân chính
là do tình trạng mù chữ và sự vắng mặt của đồng tiền đúc đã ngăn cản sự phát triển của
nó.
Ngời Hy Lạp đã có đóng góp quan trọng đối với ngành kế toán qua việc sử dụng
đồng tiền đúc vào khoảng 600 năm trớc công nguyên. Việc đa đồng tiền đúc vào tiêu
dùng đã khởi nguồn cho một cuộc cách mạng của ngành kế toán. Ngành nghề ngân
hàng trong xã hội Hy Lạp cổ xa rất phát triển so với các xã hội trớc đó. Các chủ ngân
hàng giữ những sổ tài khoản, trao đổi hoặc cho vay, thậm chí thu xếp chuyển tiền mặt
thông qua những ngân hàng cộng sự tại các thành phố khác nhau.
1

ở xã hội Rome cổ đại có một tục lệ là những ngời chủ gia đình ghi chép lại các
khoản thu chi thờng nhật của gia đình vào quyển sổ nhật ký. Việc quản ly chi tiêu gia
đình nh vậy rất quan trọng vì ở Rome ngời dân phải định kỳ tờng trình về tài sản và
công nợ, để theo đó Nhà nớc tính thuế và thậm chí xác định quyền công dân.
Ngời La mã đã xây dựng dự toán ngân sách hàng năm, với nỗ lực tổng hợp hoạt
động của các công ty tài chính, hạn chế chi tiêu nhằm đạt đợc khoản ngân sách dự tính
và đánh thuế ngời dân.
Kế toán Thời Trung cổ
Hàng nghìn năm sau sự sụp của Đế quốc La mã và trớc khi tu sĩ Luca Pacioli
xuất bản Summa đợc xem là thời kỳ ngng trệ của kế toán, và thờng không đợc nhắc
đến trong lịch sử kế toán. Tuy nhiên, theo sử gia Michael Chatfield, kế toán thời Trung
cổ đã đặt nền tảng cho những học thuyết của chủ nghĩa bảo thủ, và đã tạo tiền đề cho
sự phát triển thần tốc của kế toán thời Phục hng.
Bản ghi chép kế toán còn tồn tại lâu nhất cho đến nay bằng tiếng Anh là Pipe
Roll, hoặc "Great Roll of the Exchequer ghi chép số tiền thuê mớn, tiền phạt và tiền
thuế hàng năm của hoàng tộc Anh từ năm 1130 đến 1830.
Pipe Roll là bản ghi chép trên giấy da cuối cùng về một hệ thống "proffer" sử
dụng một vật đối chiếu tally stick làm bằng gỗ nh một cơ sở của việc ghi sổ kế toán.
Hai lần mỗi năm, vào Lễ phục sinh và Ngày lễ thánh Mi-sen (29/9), các lãnh chúa đợc
gọi đến kho bạc quốc gia tại Westminster. ở Lễ phục sinh, mỗi lãnh chúa phải nộp một
nửa trong tổng mức định giá tài sản hàng năm ngời đó sở hữu. Sau khi nhận đợc các
khoản đóng góp này, viên thủ quỹ sẽ cắt tally stick đợc chuẩn bị trớc coi nh một ghi
nhận của giao dịch đó.
Đợc sử dụng thậm chí trớc khi bản thảo Pipe Roll ra đời, tally sticklà một
thanh gỗ hẹp, dài chín inch, đợc cắt với những với các kích cỡ khác nhau tơng ứng cho
số tiền nhận đợc. Một mẩu cắt kích cỡ một bàn tay ngời có định giá 1000 bảng, mẩu
cắt rộng bằng một ngón tay cái trị giá 100 bảng; mẩu cắt dày bằng một " hạt ngô hoặc
lúa mạch chín " trị giá 1 bảng; và một shilling, chỉ là một vết khía.
Nớc ý thời kỳ Phục hng : sự ra đời của kế toán kép
2

Những ngời Italia cách tân thời kỳ Phục hng (TK 14 th - 16 th) đợc cho là cha
đẻ của kế toán hiện đại. Họ đã nâng hoạt động mậu dịch và thơng mại lên một tầm cao
mới qua việc sáng tạo các phơng thức xác định lợi nhuận chuẩn xác hơn.
Mặc dầu đã biết đến chữ số Arập từ lâu, vào thời kỳ này, ngời Italia sử dụng
chúng thờng xuyên để theo dõi những tài khoản kế toán. Họ giữ lại cho những bản ghi
chép hoạt động kinh doanh do thời kỳ này việc sử dụng vốn và tín dụng quy mô lớn
ngày một phát triển.
Luca Pacioli và Summa
Luca Pacioli là đại diện tiêu biểu của thời kỳ Phục hng, ông thông hiểu các kiến
thức về văn học, nghệ thuật, toán học, kinh doanh và các môn khoa học. Sinh năm
1445 tại Borgo San Sepulcro, Tuscany, Frater Luca Bartolomes Pacioli thu thập đợc
một lợng kiến thức đáng kinh ngạc về khoa học kỹ thuật, tôn giáo, kinh doanh, khoa
học quân sự, toán học, y học, nghệ thuật, âm nhạc, pháp luật và ngôn ngữ. Ông đồng
tình với quan điểm cho rằng tồn tại mối quan hệ nội sinh giữa vô vàn các quy luật khác
nhau và trong mối quan hệ đó luôn duy trì sự hoà hợp và cân bằng nh giã toán học và
kế toán.
Bạn của ông, Leonardo da Vinci đã giúp ông chuẩn bị những bản vẽ cho tuyển
tập 1497, Divina Proportione; đổi lại, Pacioli tính cho Da Vinci mà số lợng đồng đỏ
cần cho pho tợng khổng lồ Duke Lidovico Sforza ở Milan.
Khoảng năm 1482, sau khi hoàn thành luận thuyết thứ ba về toán học, Pacioli
một ngời muốn cống hiến đời mình cho công việc thuyết giáo, khoác lên mình chiếc áo
tu sĩ. Ông đi chu du khắp Italy thuyết trình về toán học, và đến năm 1486, ông đã hoàn
thành cấp bậc đại học tơng đơng với học vị tiến sĩ.
Pacioli không bao giờ cho rằng mình sáng tạo ra kế toán kép. Ba mơi sáu năm
trớc khi ông hoàn thành luận thuyết nổi tiếng này, Benedetto Cotrugli đã viết Delia
Mercatura et del Mercante Perfetto, trong đó có một chơng ngắn gọn mô tả nhiều đặc
tính của kế toán kép. Mặc dầu công trình này không đợc xuất bản, Pacioli đã biết đến
bản thảo này và lấy đó làm khởi nguồn viết nên Phơng pháp kế toán kép.
Vào năm 1494, ở tuổi 50, chỉ 2 năm sau khi Colombus phát hiện ra châu Mỹ,
Pacioli trở lại Venice cho xuất bản xuất bản ấn phẩm thứ năm mình, Summa de

Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita. Cuốn sách này đợc coi là một
3
bản tóm lợc và kiến giải về toán học, trong đó sổ kế toán chỉ là một trong số năm đề
mục đợc đề cập đến với 36 chơng ngắn về sổ kế toán.
Vào thời điểm đó, 10 tháng 11 năm 1494, tức là mới một phần t thế kỷ sau khi
Gutenberg sáng chế ra máy chữ, nên việc xuất bản sách là vô cùng đắt đỏ. Điều đó cho
thấy việc Pacioli xuất bản các tác phẩm nghiên cứu khoa học của mình quả thật là kỳ
công.
ý nghĩa của Summa
Trong vòng 1 thế kỷ đầu tiên sau khi đợc công bố, Summa đợc dịch ra 5 ngôn
ngữ khác nhau nh tiếng Hà lan, Đức, tiếng Anh và đã nhanh chóng đụơc truyền bá
khắp châu lục.
Có lẽ nhiều ngời trong số chúng ta không tránh khỏi ngạc nhiên rằng tại sao kể
từ sau Pacioli, phơng thức ghi sổ kế toán dờng nh không có thay đổi gì đáng kể. Trong
thực tế, điểm khác nhau sơ đẳng giữa kế toán hiện đại và "Phơng pháp Venice " là có
sự bổ sung và tinh giản hơn nhằm đáp ứng quy mô kinh doanh ngày càng đợc mở rộng.
Kế toán phát triển xuyên lục địa
Vào giữa thế kỷ 19, Nớc Anh đang ở vào thời kỳ thịnh vợng với Cách mạng
Công nghiệp. Nớc Anh dẫn đầu về sản xuất than đá, hàng dệt bông và sắt, và là trung
tâm tài chính của thế giới.
Năm 1880 Institute of Chartered Accountants mới đợc hình thành ở Anh và xứ
Wales tập hợp tất cả những ngời hành nghề kế toán tại các nớc đó. Ngoài 587 thành
viên ghi danh đầu tiên, sau đó đã bổ sung thêm 606 thành viên là những kế toán viên
có kinh nghiệm.
Vào cuối những năm 1800, một số lợng lớn của t bản Anh chảy sang các ngành
công nghiệp phát triển ở Hoa kỳ. Các kế toán viên ngời Anh và Xcốt-len đã sang Mỹ
để kiểm toán các khoản mục đầu t này, và một số trong bọn họ đã tiếp tục ở lại và hành
nghề ở Mỹ.
Th mục thành phố từ năm 1850 liệt kê 14 kế toán viên đang hành nghề tại New
York, bốn ở Philadelphia và một ở Chicago. Đến năm 1886, con số đó la 115 tại New

York, 87 ở Philadelphia và 31 ở Chicago. Những nhóm những kế toán viên đã tập hợp
lại và phát triển thành hiệp hội kế toán chuyên nghiệp tại khắp các thành phố Mỹ. Năm
4
1887, hiệp hội kế toán quốc gia đầu tiên ở Mỹ đợc thành lập là American Association
of Public Accountants, tiền thân của American Institute of Certified Public
Accountants.
Kế toán hiện đại
Cuối thế kỷ 19 là thời kỳ phát triển của kinh tế Mỹ song cũng gắn liền với
những vụ bê bối tài chính. Sự tập trung t bản thái quá và đầu cơ cổ phiếu là nguyên
nhân gây ra khủng hoảng tài chính giai đoạn 1873-1893.
Sự chuyển giao chế độ từ nhà nớc t bản sang đế quốc một pàân là để nắm quyền
kiểm soát hoạt động tài khoá và tăng cờng ngân sách phục vụ cho các cuộc chiến. Với
vỏ bọc chủ nghĩa cộng hòa, đế quốc Anh đã tập trung sức mạnh chính trị và tài chính
trong tay hoàng đế. Bớc sang những năm 1920, nền kinh tế Mỹ bắt đầu khủng hoảng,
giá cả trên thị trờng rớt xuống đến 40%. Luồng Tiền mặt bị đình chệ, vốn vay trở nên
khan hiếm. Đáp lại, các doanh nghiệp đã thắt chặt quỹ tiền mặt hiền thời của mình. Tại
thời điểm đó, ngời ta không còn lựa chọn nào hơn là phát hành cổ phiếu để thu hút vốn.
Vào những năm 1940, báo cáo ngân sách đợc đa vào sử dụng và nhanh chóng
trở thanh bộ phận thiết yếu của báo cáo tài chính. Năm 1971, American Institure of
Certified Public Accountants bắt đầu yêu cầu nộp báo cáo thu nhập thờng niên của các
cổ đông. Hiện nay, với hơn 330,000 thành viên, AICPA là hiệp hội kế toán chuyên
nghiệp quốc gia hàng đầu cho CPAs ở Hoa kỳ. Trang Web-site của họ đầy những tài
liệu hữu ích, kể cả tin tức kế toán Mỹ gần đây nhất.
Vo u nm 2005, cỏc nc thnh viờn trong Liờn minh chõu u
(EU), bao gm c v mi thay h thng tiờu chun k toỏn v kim toỏn
riờng ca tng nc bng mt chun mc k toỏn v kim toỏn chung.
Khỏc bit trong h thng k toỏn ca tng quc gia ó cn tr v mt
thng mi ton cu, bỏo cỏo ti chớnh, xõy dng cu trỳc v qui trỡnh
v mt lut phỏp gia cỏc doanh nghip nhng quc gia hoc khu vc
khỏc nhau. Vỡ vy xu hng ca th gii l hp nht cú mt chun

mc thng nht trong lnh vc k toỏn v kim toỏn ton cu.
5
Trên thế giới có nhiều hệ thống báo cáo tài chính và tức nhiên, đi
theo đó là tiêu chuẩn kế toán và kiểm toán khác nhau. Phổ biến nhất
hiện nay là hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế và hệ thống báo cáo tài
chính Mỹ. Còn ở Việt Nam, các doanh nghiệp thực hiện báo cáo tài
chính theo hệ thống tiêu chuẩn quốc gia. Các doanh nghiệp nước ngoài
hoạt động tại Việt Nam luôn lập hai hệ thống báo cáo tài chính, một
báo cáo với cơ quan chức năng Việt Nam và một báo cáo về công ty
mẹ.
6
Phần II: Sự phát triển của Kế toán Việt nam
Trong xu thế phát triển chung của nền kinh tế thế giới nói chúng và ngành kế
toán nói riêng, kế toán Việt nam cũng đã có những bớc chuyển mình để mau chóng
hoà nhịp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang diễn ra.
Tiếp thu nền kinh tế văn hoá Trung Hoa qua hàng nghìn nắm Bắc thuộc, hơn
nữa do có vị trí thông thơng đờng biển, đờng sông thuận lợi, nghề kế toán Việt nam có
cơ hội phát triển từ rất sớm. Tuy vậy kế toán chỉ phần lớn phục vụ lợi ích cho giai cấp
vua chúa, quan lại với việc thắt chặt gánh nặng địa tô, thuế má lên ngời dân. Mặt khác,
cũng do chiến tranh diễn ra liên miên khiến cuộc sống ngời dân luôn bị xáo trộn, sản
xuất bị ngng trệ.
Thế kỷ 20 đã chứng kiến cuộc chiến tranh xâm lợc của thực dân Pháp, đế quốc
Mỹ đã chia tách đất nớc làm hai phần. Mãi đến thắng lợi lịch sử mùa xuân năm 1975
lại nền độc lập thống nhất cho đất nớc sau hơn một thế kỷ chia cắt. Lúc này chúng ta
mới có thể thực hiện hệ thống kế toán độc lập thống nhất cả nớc.
Sau chiến tranh, Việt nam đã xây dựng hệ thống kế toán xã hội chủ nghĩa theo
mô hình các nớc xã hôi chủ nghĩa, mà điển hình là Liên Xô cũ, một mô hình cứng
nhắc, không phù hợp với xu thế phát triển kinh tế quốc tế nói chung.
Chỳng ta ó cú nhng chớnh sỏch ti chớnh riờng bit, quy nh i vi cỏc
doanh nghip Nh nc m khụng quy nh i vi doanh nghip c phn v

TNHH, cũn k toỏn ch l cụng c ghi chộp cỏc hot ng ti chớnh theo quy
nh ca Nh nc, m ch yu quyt toỏn thu, do vy, cỏc bỏo cỏo ti chớnh
c ghi chộp trờn s liu ca k toỏn rt khỏc nhau gia doanh nghip Nh
nc v doanh nghip thuc cỏc thnh phn khỏc, khụng to ra mụi trng bỡnh
ng v s ng nht, cú th so sỏnh c.
Khc phc hn ch ny, t nhng nm 1993 - 1994 Vit Nam ó bt u
tip cn vi cỏc chun mc quc t v c nghiờn cu mt cỏch y t giai
on nm 1996- 1998, khi thc hin d ỏn k toỏn kim toỏn ca cng ng
chõu u (EURO-TAPVIET). K t nm 1999, chỳng ta ó bt tay vo son tho
v xõy dng chun mc k toỏn Vit Nam trờn c s h thng ch kim toỏn
7