Loạn thần do thuốc ppt

Loạn thần do thuốc
Loạn thần là một tác dụng phụ không mong muốn trong khi sử
dụng thuốc. Nguy cơ bị rối loạn tâm thần do thuốc tăng ở các
trường hợp như: uống nhiều loại thuốc, uống liều cao, bệnh nhân có
tiền sử hoặc đang bị bệnh về tâm thần, bệnh nhân suy gan, chuyển
hóa chậm, bệnh nhân quá nhỏ tuổi hay quá cao tuổi
Việc chẩn đoán các rối loạn này rất khó khăn vì triệu chứng rất giống
với rối loạn tâm thần nguyên phát.

Ảnh minh họa - Internet.


Một số loại thuốc gây nguy cơ loạn thần
Seduxen: Là thuốc giải lo âu, được chỉ định chính trong điều trị các
trường hợp rối loạn lo âu. Một đặc điểm của rối loạn lo âu là bệnh nhân
thường mất ngủ, khi dùng seduxen bệnh nhân ngủ được. Chính vì vậy
nhiều người vẫn cho rằng, seduxen là một loại thuốc ngủ, điều này là
không chính xác.
Đối với bệnh nhân có rối loạn lo âu, trước tiên nên sử dụng nhóm thuốc
giải lo âu không gây nghiện như buspirone, stresam…
Khi cần phải chỉ định dùng seduxen, cần cân nhắc cẩn thận. Không nên
sử dụng seduxen ở những bệnh nhân có xu hướng phụ thuộc thuốc, đặc
biệt ở những người không có sự nâng đỡ của gia đình, xã hội; bệnh nhân
có sử dụng nhiều loại thuốc kèm theo; bệnh nhân có sự lạm dụng các
chất gây nghiện khác như rượu, heroin….
Việc sử dụng seduxen không hợp lý sẽ dẫn đến tình trạng phụ thuộc
thuốc và khi không sử dụng có thể dẫn đến trạng thái cai thuốc với các
biểu hiện:
- Bệnh nhân có biểu hiện căng thẳng, bồn chồn, có thể có kích động và
những cơn hoảng sợ, giảm sút về trí nhớ, độ tập trung và rối loạn về ý
thức; tăng nhạy cảm với ánh sáng, tiếng động; có thể có trầm cảm, mất

ngủ trở lại. Ở mức độ nặng, bệnh nhân có thể có ảo giác, hoang tưởng.
- Bệnh nhân có biểu hiện khô miệng, vã mồ hôi, run tay chân, đau đầu,
buồn nôn, mạch nhanh, nặng có thể dẫn đến co giật.
Thông thường, liều dùng trong khoảng dưới 15mg/ngày thì nguy cơ gây
nghiện thấp, nhưng khi sử dụng trên 30mg/ngày và sử dụng kéo dài hơn
một tháng thì nguy cơ gây nghiện cao. Vì vậy, thời gian sử dụng thuốc
cho bệnh nhân không nên kéo dài quá một tháng, nên dùng gián đoạn và
liều lượng thuốc nên thay đổi, không nên cố định liều và khi giảm thuốc
thì phải giảm liều một cách từ từ, không nên dừng thuốc một cách đột
ngột. Trước khi dừng thuốc cho bệnh nhân cần phải kết hợp thêm các
liệu pháp điều trị hỗ trợ như tâm lý liệu pháp, thư giãn luyện tập, điều trị
các bệnh lý đi kèm với tình trạng này.
Corticoid: Glucocorticoid (GC) tự nhiên là hormon do tuyến vỏ thượng
thận sản xuất, gồm hai chất là hydrocortison và cortison. Ở nồng độ sinh
lý, chúng có vai trò quan trọng duy trì chuyển hóa năng lượng, duy trì
huyết áp, giúp cân bằng nội môi, tăng sức chống đỡ của cơ thể với stress
và duy trì các chức năng khác của cơ thể. Sự thiếu GC sẽ dẫn đến các rối
loạn nghiêm trọng như suy nhược, hạ đường huyết, sốc và có thể tử
vong nếu không điều trị tích cực.
Mặc dù đem lại những lợi ích lớn lao trong điều trị nhưng các thuốc
nhóm corticoid thường có khá nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như gây
viêm loét dạ dày - tá tràng, suy giảm miễn dịch, loãng xương, đục thủy
tinh thể, rối loạn tâm thần
Theo nghiên cứu của nhiều tác giả, 20-63% số người trưởng thành và
50% số trẻ em có sử dụng glucocorticoid đường uống hoặc tiêm truyền
gặp phải các bất thường về tâm lý, hành vi hoặc rối loạn tâm thần thực
sự, 6% trong đó là các biểu hiện loạn thần mức độ nặng. Khoảng 10-
30% số bệnh nhân loạn thần do glucocorticoid có ý tưởng tự sát.
Các rối loạn tâm thần kinh do glucocorticoid có hai dạng cơ bản là rối
loạn tâm thần và rối loạn nhận thức. Các biểu hiện rối loạn tâm thần

thường gặp nhất là thay đổi tính tình, lo lắng, sợ hãi, kích thích, cáu bẳn,
hưng phấn hoặc lãnh đạm, thờ ơ, mất ngủ, li bì, trầm cảm. Các biểu hiện
này có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc phối hợp và dễ xảy ra hơn ở những
người có nhân cách tiền bệnh lý. Ở trẻ em, biểu hiện thường gặp nhất là
các rối loạn hành vi như nói lắp hoặc quấy khóc. Nói chung, những bệnh
nhân dùng glucocorticoid ngắn ngày thường có biểu hiện hưng cảm,
kích thích, trong khi đó, những bệnh nhân điều trị kéo dài thường có xu
hướng bị các triệu chứng trầm cảm. Bên cạnh các rối loạn tâm thần, các
rối loạn về nhận thức được ghi nhận trong cả điều trị ngắn hạn và dài
hạn với glucocorticoid còn gây ra các thiếu hụt trí nhớ về ngôn ngữ hoặc
lời nói, có thể xuất hiện chỉ sau dùng thuốc 4-5 ngày, phụ thuộc vào liều
dùng và thường hồi phục sau khi ngưng thuốc.
Biện pháp đầu tiên trong điều trị các rối loạn tâm thần kinh do
glucocorticoid là ngưng dùng hoặc giảm liều glucocorticoid đến mức
thấp nhất có thể. Trường hợp bệnh nhân có biểu hiện loạn thần nặng do
glucocorticoid nhưng không thể ngưng dùng hoặc giảm liều
glucocorticoid, cần phối hợp điều trị với các thuốc tâm thần, việc lựa
chọn thuốc tùy thuộc vào biểu hiện của loạn thần.
Thuốc trị sốt rét (mefloquin và chloroquin): Mefloquin có thể gây loạn
thần, hoang tưởng, lú lẫn, ảo giác và thậm chí có ý tưởng tự tử. Các phản
ứng thần kinh hoặc tâm thần có thể xuất hiện trong vòng vài giờ sau liều
đầu tiên hoặc xảy ra trong khi điều trị, cũng có khi xuất hiện sau 2-3
tuần ngừng thuốc. Khi dự phòng sốt rét bằng mefloquin, nếu thấy xuất
hiện các rối loạn như lo âu, trầm cảm, kích động hoặc lú lẫn, cần ngừng
thuốc.
Chloroquin có thể gây kích động, hung hăng, quên, lú lẫn, trầm cảm, ảo
giác và hưng cảm. Thuốc chậm đào thải nên thời gian hồi phục cũng kéo
dài. Trẻ em điều trị bằng chloroquin sẽ có nguy cơ bị loạn thần cao.
Metronidazon: Tác dụng phụ thường gặp là lú lẫn, dị cảm, chóng mặt,
choáng váng và mất điều hòa. Hiếm gặp hơn là tình trạng co giật và

bệnh lý não. Metronidazon có thể gây độc cho não ngay ở liều thông
thường. Tần suất tác dụng phụ này sẽ tăng 25% khi bệnh nhân sử dụng
thuốc lâu dài hoặc với liều cao hơn. Nếu dùng thuốc này mà uống rượu
sẽ làm trầm trọng hơn các tác dụng phụ về tâm thần.
Lời khuyên
Khi sử dụng thuốc để điều trị phải xem xét, cân nhắc giữa lợi ích và
nguy cơ của thuốc để lựa chọn thuốc phù hợp với đặc điểm bệnh nhân
và tình trạng bệnh tật. Nếu hiểu biết đầy đủ về thuốc sử dụng, đặc điểm
người bệnh và các yếu tố ảnh hưởng làm tăng nguy cơ gây tác dụng
không mong muốn thì có thể hạn chế được các tác dụng không mong
muốn này.
Tuyệt đối không nên tự ý dùng thuốc, chỉ dùng thuốc khi có ý kiến của
bác sĩ. Trường hợp bệnh nhân có các biểu hiện rối loạn tâm thần khi
dùng thuốc, bệnh nhân cần được theo dõi giấc ngủ, số giờ ngủ được
trong ngày, khi ngủ có mê, có thức giấc giữa đêm không
Do người bệnh thường bị hoang tưởng, ảo giác, kích động, không chăm
sóc được bản thân nên gia đình phải hết sức chú ý. Người nhà phải luôn
có thái độ tôn trọng, giúp đỡ, không phân biệt đối xử đối với bệnh nhân,
lắng nghe ý kiến, thực hiện các yêu cầu, nguyện vọng của họ trong điều
kiện cho phép, khi từ chối, nên giải thích cho người bệnh hiểu. Phải tuân
thủ các chỉ định của nhân viên y tế, không tự ý cho người bệnh dùng
thuốc và kịp thời báo những biểu hiện bất thường cả về cơ thể và tâm
thần.