bài giảng kinh tế vi mô chương 3 doc

Chương 3
LÝ THUYẾT LỰA CHỌN CỦA
NGƯỜI TIÊU DÙNG

I TỔNG HỮU ÍCH VÀ HỮU ÍCH BIÊN :
•
1 Tổng hữu ích : (TU - Total utility ) là toàn bộ
mức thỏa mãn đạt được của một người khi tiêu
dùng một số lượng sản phẩm hay dịch vụ nào
đó trong một khoảng thời gian nhất định. Mức độ
thỏa mãn này cao hay thấp tuỳ thuộc vào số đơn
vị sản phẩm hay dịch vụ này.
Tổng hữu ích là một hàm của số lượng sản
phẩm tiêu dùng:
TU = F(Q).

2 Hữu ích biên:
•
Hữu ích biên (MU – Marginal utility) là mức thoả mãn
đạt được khi tiêu thụ thêm hoặc bớt đi một đơn vị
sản phẩm. Hiểu theo một cách khác hữu ích biên
chính là sự lượng hoá sở thích của người tiêu dùng
đối với một đơn vị sản phẩm.
Như vậy : MUn = TU(n) – TU(n-1)=  TU /  Q
Trong đó :
MUn là hữu ích biên của sản phẩm thứ n
TU(n) là tổng hữu ích của n sản phẩm
TU(n-1) là tổng hữu ích của n-1 sản phẩm

Qx MUx TUx

0 0
1 4
2 7
3 9
4 10
5 10
6 9
7 7

Qx
MUx
TUx
0 0 0
1 4 4
2 3 7
3 2 9
4 1 10
5 0 10
6 -1 9
7 -2 7


3 Quy luật hữu ích biên giảm dần :
•
Khi tổng số lượng sản phẩm tiêu dùng
tăng, tổng hữu ích sẽ tăng nhưng với nhịp
độ chậm dần (hữu ích biên giảm dần). Tới
một lúc nào đó, tổng hữu ích đạt tới mức
tối đa (hữu ích biên bằng không) và sau
đó giảm dần (hữu ích biên âm)

4 Những ứng dụng của thuyết hữu ích:
a Sử dụng để giải thích hành vi tiêu dùng
•
Có thể bạn đã từng đặt ra câu hỏi: tại sao khi hàng
hoá ít, người tiêu dùng sẵn sàng chấp nhận giá cao;
tại sao khi hàng hoá nhiều, giá cả anh ta chấp nhận
lại phải thấp? Hiện tượng này được giải thích như là
hệ quả của quy luật hữu ích biên giảm dần. Bản thân
các khái niệm về thuyết hữu ích, giá trị, trả giá hàng
hoá đều mang yếu tố tâm lý chủ quan. Khi hàng hoá
hiếm, người tiêu dùng thấy thích thú hơn, đáng giá
hơn khi được tiêu dùng nó, anh ta chấp nhận trả giá
cao. Khi hàng hoá trở nên thừa thãi, anh ta thấy mức
độ thích thú giảm mạnh khi tiêu dùng, do vậy việc trả
giá phải ở mức thấp. Cách giải thích này cho phép lý
giải hiện tượng một chai nước trong điều kiện đang
khát ở sa mạc có thể đổi được cả một viên kim
cương.

b Giải thích hành vi lựa chọn mua hàng hoá
của con người tiêu dùng trên nguyên tắc tối
đa hoá độ thoả dụng.
c Giải thích đường cầu vì sao dốc xuống.
•
Đường cầu chính là biểu thị quan hệ giữa giá
cả và lượng hàng hoá tiêu dùng. Nếu ta quy
đổi giá cả thành mức hữu ích , ta sẽ có hệ
quả là đường cầu trùng với đường hữu ích
biên. Do hữu ních biên có quy luật giảm dần

nên đường cầu cũng phải có quy luật dốc
xuống.

II CÂN BẰNG TIÊU DÙNG:
1 Mục đích & giới hạn ràng buộc:
•
Mục đích của người tiêu dùng là tối đa hoá thoả
mãn. Nhưng họ không thể tiêu dùng tất cả hàng
hoá, dịch vụ mà họ mong muốn đến mức bão
hoà vì họ luôn bị giới hạn về khả năng ngân
sách.
•
Giới hạn ngân sách của người tiêu dùng bị giới
hạn bởi thu nhập nhất định của họ và giá cả của
hàng hoá.

2 Nguyên tắc tối đa hoá hữu dụng :
2.1 Khi người tiêu dùng chỉ mua 1 loại hàng hoá.
•
Khi chỉ mua 1 loại hàng hoá mà người tiêu dùng
không bị giới hạn bởi túi tiền, anh ta có xu hướng
tiêu dùng cho đến khi tổng hữu ích đạt tới mức lớn
nhất. TUmax.
•
Thí dụ : Một người có nhiều tiền đi uống bia, anh ta
sẽ uống cho đến khi nào anh ta còn thấy thỏa mãn
và sẽ không uống khi không uống được nũa. Khi đó
anh ta đã đạt đến mức tổng hữu ích là cực đại TU
max. Điều kiện để TU max là khi MU = 0.
•

Giả sử ngân sách của người tiêu dùng bị giới hạn,
không cho phép mua lượng hàng hóa Q = Q*, anh ta
sẽ có xu hướng mua hết tiền trong túi.


2.2 Khi người tiêu dùng mua 2 loại hàng hoá.
•
Điều kiện ở đây là với 1 số tiền hạn chế,
người tiêu dùng phải lựa chọn hai hàng hóa
khác nhau có mức hữu ích biên khác nhau.
Trong thực tế điều này thường xuyên xảy ra,
thí dụ : Cá nhân A có thu nhập I = 7 đồng
dùng để chi mua 2 sản phẩm X và Y.
•
Vấn đề đặt ra là A cần mua bao nhiêu đồng
cho sản phẩm X; bao nhiêu đồng cho sản
phẩm Y để tổng hữu dụng của A đạt được là
tối đa .

Sở thích của A đối với 2 SP X,Y được thể hiện
trong bảng sau :
X
(đồng)
Mux
(đvhd)
TUx
Y
(đồng)
Muy
(đvhd)

TUy
1
40
1
30
2
76
2
59
3
108
3
87
4
136
4
114
5
160
5
139

Sở thích của A đối với 2 SP X,Y được thể hiện
trong bảng sau :
X
(đồng)
Mux
(đvhd)
TUx
Y

(đồng)
Muy
(đvhd)
TUy
1 40
40
1 30
30
2 36
76
2 29
59
3 32
108
3 28
87
4 28
136
4 27
114
5 24
160
5 25
139

Ta so sánh chi tiêu hợp lý cho từng đồng :



Điều kiện cân bằng tiêu dùng :

•
Để tìm hiểu xem người tiêu dùng tiến hành
lựa chọn phương án tiêu dùng theo nguyên
tắc nào, ta xét thí dụ sau:
•
Một người tiêu dùng có số tiền là 17.000
đồng trong 1 buổi tối dùng cho việc uống
trà và ăn kem. Biết giá tiền 1 cốc trà là 2.000đ
và tiền 1 cây kem là 3.000 đ. Tổng hữu ích
của người này tăng lên theo số lần uống trà
và ăn kem được thể hiện ở bảng sau:

Số lượng
Tiêu
dùng
Uống trà Ăn kem
MU1 TU1 MU2 TU2
0 0 0
1 10 18
2 19 30
3 25 37,5
4 30 40,5
5 33 40,5
6 35 35,5
7 35 25,5

Số lượng
Tiêu dùng
Uống trà Ăn kem
MU1 TU1 MU2

TU2
0 0 0 0 0
1 10 10 18 18
2 9 19 12 30
3 6 25 7.5 37,5
4 5 30 3 40,5
5 3 33 0 40,5
6 2 35 -5 35,5
7 0 35 -10 25,5

TT
Hàng
hóa
MU1 MU2 MU1/P1 MU2/P2 Hàng
hóa lựa
chọn
Số tiền
còn lại
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
0 0 0
1 10 18
2 9 12
3 6 7,5
4 5 3
5 3 0
6 2 -5
7 0 -10

TT
Hàng

hóa
MU1 MU2 MU1/P1 MU2/P2 Hàng
hóa lựa
chọn
Số tiền
còn lại
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
0 0 0 0 0 17.000
1 10 18 5 6 Kem 14.000
2 9 12 4.5 4 Trà 12.000
3 6 7,5 3 2.5 Trà 10.000
4 5 3 2.5 1 Kem 7.000
5 3 0 1.5 0 Trà 5.000
6 2 -5 1 - Trà 3.000
7 0 -10 0 - Kem 0

•
Cân bằng tiêu dùng hay phương án tiêu
dùng tối ưu là tình trạng người tiêu dùng đạt
được mức thỏa mãn cao nhất với một ngân
sách cho trước. Khi đó, việc chi tiêu 1 đồng
cho sản phẩm này mang lại hữu ích đúng
bằng mữu hữu ích mang lại khi chi tiêu đồng
đó cho sản phẩm khác.
•
Theo cách thức lựa chọn đã nêu, người
này sẽ quyết định 3 lần ăn kem và 4 lần uống
trà, mức tổng hữu ích đạt được là 67,5 đvhi
là mức tối đa ứng với số tiền hiện có, và ta
coi là đã đạt tới cân bằng tiêu dùng, tỷ lệ

băng nhau = 2,5.

Khái quát lại ta sẽ có nguyên tắc sau:
•
Người tiêu dùng luôn sử dụng tiền để
mua hàng hóa nào có khả năng mang
lại mức hữu ích biên trên 1 đơn vị tiền
tệ là cao hơn.
•
Điều kiện để cơ cấu hàng hóa đạt mức
tối ưu là khi tiêu hết tiền thì mức hữu
ích biên trên 1 đồng chi phí ở 2 hàng
hóa phải ngang bằng nhau