Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ 2011 Bài 1 – SỰ HÌNH docx

Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
1
Bài 1 – SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI
SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1945 - 1949)

I. Mục tiêu
Học xong bài này, học sinh cần:
1. Kiến thức
- Biết được những nét chính về tình hình thế giới sau Chiến tranh thế
giới thứ hai với đặc trưng cơ bản là thế giới chia thành hai phe: tư bản chủ
nghĩa và xã hội chủ nghĩa, do Mĩ và Liên Xô đứng đầu mỗi phe.
- Hiể
u rõ vì sao đặc trưng cơ bản nêu trên là nhân tố chủ yếu, chi phối
các mối quan hệ quốc tế và nến chính trị thế giới từ sau chiến tranh.
2. Kĩ năng
- Biết nhận định, đánh giá những vấn đề lớn của lịch sử thế giới.
- Rèn luyện các phương pháp tự học, tự nghiên cứu, khai thác kênh
hình,…
3. Thái độ, tư tưởng
- Nhận thức được chính từ
đặc trưng đó nên ngay sau chiến tranh thế
giới thứ hai tình hình thế giới đã diễn ra ngày càng căng thẳng. Quan hệ giữa
hai phe trở nên đối dầu quyết liệt.
- Hiểu được những chuyển biến khó khăn của nước ta sau Cách mạng
tháng Tám và thấy được mối liên hệ mật thiết giữa cách mạng nước ta với

tình hình thế giới, với cuộc đấu tranh giữa hai phe trong cuộc
Chiến tranh
lạnh.

II. Một số khái niệm, thuật ngữ lịch sử cơ bản
-
Trật tự thế giới:
Là sự sắp xếp phân bổ và cân bằng quyền lực giữa
các cường quốc nhằm duy trì sự ổn định của quan hệ quốc tế. Trật tự thế giới
chỉ có tình tương đối do sự so sánh giữa các cương quốc.
-
Hội nghị Pốtxđam:
Hội nghị được tổ chức ở Đức từ ngày 17/7 đến
ngày 2/8/1945với sự tham gia của nguyên thủ ba nước Liên Xô – Mĩ – Anh về
việc giải giáp quân Nhật ở Đông Dương, về vấn đề Triều Tiên.
- Hiến chương:
Văn kiện công bố những yêu sách lớn, qui định chung
để cùng nhau thực hiện.
Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
2
- Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc:
Cơ quan thường trực quan trọng
nhất của Liên Hợp Quốc, gồm 5 ủy viên thường trực là Liên Xô (bây giờ là
Liên bang Nga), Mĩ, Anh, Pháp và Trung Quốc. Nguyên tắc làm việc của Hội

đồng này là các ủy viên thường trực phải nhất trí hay không phủ quyết thì
nghị quyết cảu Hội đồng mới có giá trị đem ra thực hiện.
- Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV):
Thành lập ngày 8/1/1948 với sự
tham gia của các nước xã hội chủ nghĩa ở châu Âu và sau đó một số nước xã
hội chủ nghĩa ở châu Á (trong đó có Viêt Nam ) tham gia Mục đích của SEV là
tiếp tục củng cố và hoàn thiện sự hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa,
thúc đẩy sự tiến bộ về kinh tế, kĩ thuật, giảm dần sự chênh lệch về trình độ
phát triể
n kinh tế. Do sự khủng hoảng và sụp đổ của hệ thống XHCN, năm
1990 các thành viên đã nhất trí giải thể tổ chức này.
- Kế hoạch Mácsan:
Kế hoạch bành trướng kinh tế do Mácsan đề ra
ngày 5/6/1947 dưới danh nghĩa
“viện trợ”
cho các nước châu Âu khôi phục lại
kinh tế sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Thực chất của kế hoạch này là tạo
điều kiện cho Mĩ vươn lên hàng đầu, điều khiển và can thiệp sâu hơn vào
công việc nội bộ các nước khác (nước nào nhận viện trợ của Mĩ thì không
được quan hệ bới Liên Xô, các nước Đông Âu, cho Mĩ xây dựng căn cứ quân
sự trên lãnh thổ của mình,…)
III. Phương ti
ện dạy học chủ yếu
- Bản đồ thế giới hoặc bản đồ châu Âu và châu Á
- Máy vi tính kết nối máy chiếu
Ghi chú:
GV có thể liên hệ với khoa Lịch sử - Trường ĐHSP Hà Nội để
khai thác tư liệu hình ảnh trên, hoặc tìm mua đĩa CD - Encatar và cuốn
Hướng
dẫn sử dụng kênh hình trong SGK Lịch sử lớp 12 THPT

(NXB ĐHSP, Hà Nội,
2009).
IV. Gợi ý tiến trình và phương pháp tổ chức dạy học
1. Ổn định lớp học
2. Chuẩn bị cho HS nghiên cứu kiến thức mới
GV trình bày nêu vấn đề: Chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc
nhiều vấn đề mang tầm quốc tế được đặt ra như số phận của các nước tham
gia phe phát xít, tổ chức lại thế giới sau khi chiến tranh kế
t thúc và phân chia
Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
3
thành quả giữa các nước thắng trận. Vậy những vấn đề đó sẽ được giải quyết
như thế nào? Các em cùng theo dõi bài và tìm câu trả lời.
4. Tổ chức cho HS nghiên cứu kiến thức mới
Một số gợi ý:
- Bài này, SGK chia thành 3 mục kiến thức, tương ứng với 3 vấn đề
quan trọng của thế giới khi Chiến tranh thế giới lần thứ 2 kết thúc. Trong đó,
kiến thức cơ bản tập trung ở mục I và mục II nên cần dành nhiều thời gian
hơn.
- Dạy học bài này, GV có thể khai thác được nhiều hình ảnh liên quan
đến thế giới trong đĩa Encatar. Vì vậy, nếu có điều kiện GV nên soạn và t
ổ
chức cho HS học tập trên lớp thông qua bài giảng điện tử.

Chuẩn kiến thức
(Kiến thức cần đạt)
Hoạt động dạy – học của thầy, trò
I. Hội nghị Ianta và thỏa
thuận của ba cường quốc.
* Bối cảnh lịch sử:


- Chiến tranh thế giới thứ hai
sắp kết thúc, phần thắng
nghiêng về phe các nước
Đồng minh, nhiều vấn đề quốc
tế cần phải giải quyết  Hội
nghị giữa nguyên thủ ba
cường quốc Anh, Mĩ, Liên Xô
đã họp ở Ianta (4 -
11/2/1945)

*
Những quyết định của Hội
nghị Ianta:
- Tiêu diệt tận gốc phát xít
Đức và quân phiệt Nhật Bản,
Hoạt động 1: GV trình bày nêu vấn đề:
Khi Chiến tranh thế giới thứ hai sắp bước
vào giai đoạn kết thúc, phần thắng
nghiêng về phe đồng minh.
Vậy sẽ đặt ra
những vấn đề gì cho những nước tham gia
sau khi chiến tranh kết thúc?

HS: Nghiên cứu SGK, trao đổi và trả lời:
GV: Nhận xét, bổ sung và phân tích ba vấn
đề quan trọng khi cuộc chiến tranh kết
thúc: số phận của các nước phát xít; sự
cần thiết phải có một tổ chức quốc tế
nhằm giữ gìn hòa bình và an ninh thế giới
và việc xác định vị trí đóng quân và phân
chia vùng ảnh hưởng giữa các nước thắng
trận.
GV sử dụng H1- SGK Lịch sử 12, có thể
hướng dẫn HS quan sát và đặt câu hỏi:
- Những người trong bức hình là ai?
Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
4
nhanh chóng kết thúc chiến
tranh.
- Thành lập tổ chức Liên hợp
quốc nhằm duy trì hòa bình và
an ninh thế giới
-

Thỏa thuận vị trí đóng quân,
giải giáp quân đội phát xít và
phân chia phạm vi ảnh hưởng.

+ Châu Âu: Liên Xô đóng quân
ở Đông Đức, Đông Béclin và
Đông Âu; Mĩ, Anh, Pháp đóng
quân ở Tây Đức, Tây Béclin và
Tây Âu
+ Châu Á: Liên Xô tham gia
chống Nhật; giữ nguyên thể
trạng Mông Cổ; Liên Xô đóng
quân ở vĩ tuyến 38 Bắc bán
đảo Triều Tiên; Mĩ đóng quân
ở vĩ tuyến 38 Nam bán đảo
Triều Tiên

*
Tác động:



Hình thành một khuôn khổ trật
tự thế giới mới sau chiến
tranh, được gọi là
trật tự hai
cực Ianta.
- Họ gặp nhau ở đâu và để làm gì?
- Những quyết định của họ đã ảnh hưởng
đến tình hình thế giới như thế nào?
HS: Quan sát hình ảnh, dựa vào SGK để
trả lời

Hoạt động 2: Để giúp HS hiểu rõ những
thỏa thuận của Hội nghị Ianta, GV có thể
sử dụng bản đồ thế giới để xác định các vị
trí đóng quân và phạm vi ảnh h
ưởng của
các nước, hoặc sử dụng bảng sau đây:

Phạm
vi
Liên Xô M
ĩ

Châu
Âu
Châu
Á

HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính

Hoạt động 3: GV nêu câu hỏi để HS suy
nghĩ:
Những quyết định của Hội nghị Ianta
có ảnh hưởng như thế nào đối với thế giới
sau này?
HS: Suy nghĩ và trả lời
GV: Nhận xét và nhấn mạnh những thảo
thuận đó về cơ bản đã chia thế giới thành
hai phe và do Mĩ, Liên Xô đứng đầu mỗi
phe. Hình thành trật tự thế giới mới, trật tự
hai cực Ianta

HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính
II. Sự thành lập Liên Hợp Hoạt động 1
Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
5
Quốc
* Bối cảnh lịch sử:

Từ ngày 25/4 đến 26/6/1945,
tại Xan Phranxixco (Mĩ) diễn
ra Hội nghị quốc tế thành lập
tổ chức Liên hợp quốc có sự
tham gia của 50 quốc gia.


*
Mục đích và nguyên tắc hoạt
động:
Duy trì hòa bình và an ninh
thế giới, phát triển các mối
quan hệ hữu nghị giữa các
dân tộc và tiến hành hợp tác
quốc tế trên cơ sở tôn trọng
quyền tự quyết dân tộc.

* Nguyên tắc hoạt động:

+ Các dân tộc có quyền bình
đẳng và quyền tự quyết.
+ Tôn trọng nền độc lập, toàn
vẹn lãnh thổ của tất cả các
nước.
+ Không can thiệp vào công
việc nội bộ của nhau.
+ Giải quyết các tranh chấp
quốc tế bằng biện pháp hòa
bình
+ Chung sống hòa bình với sự
GV yêu cầu HS quan sát Hình 2 trong SGK
để trả lời câu hỏi:
Hội nghị này được tổ
chức ở đâu? Có bao nhiêu nước tham gia?
Tổ chức nhằm mục đích gì?
HS: Dựa vào những nội dung đã học ở
phần 1 và SGK để trả lời.
GV: Nhận xét, trình bày bổ sung và chốt ý.
HS: Lắng nghe và ghi bài

Hoạt động 2: GV giới thiệu về mục đích
hoạt động của tổ chức này và phân tích 5
nguyên tắc hoạt động. GV có thể nhấn
mạnh:
Liên hợp quốc ra đời trong bối cảnh thế
giới chia làm hai phe, tổ chức này ra đời
như

một công cụ nhằm duy trì trật tự thế
giới
“hai cực”
vừa được xác lập, với nhiệm
vụ quan trọng nhất là duy trì hòa bìn, an
ninh thế giới, ngăn ngừa một cuộc chiến
tranh thế giới mới. Vì vậy các nguyên tắc
hoạt động của Liên hợp quốc cũng phản
ánh tình thần đó như nguyên tắc giải quyết
hòa bình các tranh chấp quốc tế, nguyên
tắc chung sống hòa bình và sự nhất trí
giữa năm nước lớn. Nguyên tắc cuối cùng
có ý nghĩ thực tiễn rất lớn, nhất là hai
cường quốc đứng đầu mỗi phe Liên Xô và
Mĩ.
GV nêu câu hỏi:
Những mặt tích cực, hạn
chế của nguyên tắc “sự nhất trí giữa 5
nước lớn”?
HS: Theo dõi bài giảng, trả lời câu hỏi và
Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
6
nhất trí lớn của 5 nước lớn:
Liên Xô (nay là Liên bang

Nga), Mĩ, Anh, Pháp, Trung
Quốc


* Vai trò của Liên hợp quốc
- Là diễn đàn quốc tế vừa hợp
tác, vừa đấu tranh nhằm duy
trì hòa bình và an ninh thế
giới.

- Giải quyết được nhiều tranh
chấp và xung đột khu vực,
thúc đẩy các mối quan hệ hợp
tác hữu nghị, nhân đạo, giáo
dục, y tế
ghi những ý chính.
Tiếp đó, GV hướng dẫn HS đọc SGK và tìm
hiểu về tổ chức của Liên hợp quốc, yêu cầu
các em sơ đồ hóa tổ ch
ức này khi thực
hiện bài tập về nhà
Hoạt động 3
GV yêu cầu HS tìm hiểu những tổ chức
Liên hợp quốc đang hoạt động ở Việt Nam
như Tổ chức phát triển LHQ – UNDP, Quĩ
nhi đồng LHQ – Unicef, Tổ chức Giáo dục -
Khoa học và Văn hóa LHQ – Unesco , qua
đó HS sẽ rút ra được hoạt động chủ yếu
của Liên hợp quốc trong giai đoạn hiện nay
như thế nào, nhấn m

ạnh đến trách nhiệm
của Liên hợp quốc trong việc giải quyết
xung đột và vấn đề nhân đạo
HS: Thảo luận và ghi chép
3. Sự hình thành hai hệ
thống xã hội đối lập

*Tình hình nước Đức:
- Các nước Mĩ, Anh và Pháp
không nghiêm chỉnh thực hiện
các điều khoản của Hội nghị
Pốtxđam: thành lập nhà nước
Cộng hòa Liên bang Đức ở Tây
Đức (9/1949).

- Liên Xô giúp đỡ nhân dân
Đông Đức thành lập nước
CHDC Đức (10/1049)  Hai
nước Đức ra đời với hai chế độ
Hoạt động
GV: Yêu cầu HS đọc SGK, trả lời các câu
hỏi:
Hội nghị Pốtxđam qui định tình hình nước
Đức sau chiến tranh như thế nào? Thỏa
thuận đó có thực hiện được không?Vì sao?
Hiện trạng nước Đức sau chiến tranh như
thế nào?
HS: Đọc SGK, suy nghĩ và trả lời câu hỏi
GV: Nhận xét và nhấn mạnh về tình hình
nước Đức sau chiến tranh chỉ là một trong

những biểu hiện của tình trạng hai phe.
GV trình bày thông báo: Sau chiến tranh,
với sự giúp đỡ của Liên Xô các nước ở
Đông Âu hình thành nhà nước dân chủ
Công ty Cổ phần Đầu tư Công nghệ Giáo dục IDJ


Biên tập viên : Hoàng Thị Hằng


2011
7
chính trị đối lập nhau.
- Châu Âu hình thành hai hệ
chính trị - xã hội đối lập nhau:
TBCN và XHCN  Châu Âu từ
“đối thoại”
chuyển sang
“đối
đầu”
, dẫn đến chiến tranh
lạnh giữa hai phe.
nhân dân phát triển theo con đường XHCN,
thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế
(SEV). Còn ở Tây Âu, Mĩ viện trợ 17 tỉ
thông qua kế hoạch Macsan, giúp các nước
Tây Âu khôi phục kinh tế và phát triển theo
con đường TBCN.
HS: Lắng nghe và ghi chép ý chính
V. Củng cố, dặn dò

1. Củng cố
GV nêu một số câu hỏi và hướng dẫn HS tự củng cố kiến thức:
- Sau chiến tranh thế giới thứ hai, trật tự thế giới - Ianta mới được hình
thành như thế nào?
- Liên hợp quốc được thành lập nhằm mục đích gì? Vai trò của Liên hợp
quốc trong việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế?
- Tình trạng hai cực, hai phe chi phối đời sống chính trị và quan hệ
quốc tế như thế nào?
2. Bài tập về nhà
- Ôn lại nội dung bài học dựa theo câu hỏi củng cố kiến thức cuối giờ.
- Đọc trước bài 2 và tìm hiểu nội dung các kênh hình trong SGK
(Sưu tầm)