Bài giảng kinh tế học đại cương_Cung, cầu và chính sách của chính phủ pot

BÀI GIẢNG
MÔN KINH TẾ HỌC ĐẠI CƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
Hà Nội - 2008


Bài 5. Cung, cầu và chính sách của
chính phủ
1. Chính sách kiểm soát giá trực tiếp – Giá trần.
2. Chính sách kiểm soát giá trực tiếp – Giá sàn.
3. Chính sách thuế - Đánh vào người mua
4. Chính sách thuế - Đánh vào người bán.
5. Hệ số co giãn và ảnh hưởng của thuế.
-
Các chính sách trên được đưa ra khi chính phủ cho rằng thị
trường đang tạo ra sự bất công với người mua hoặc người
bán.
-
?? Có thực sự khôi phục được sự công bằng??


1. Chính sách kiểm soát giá trực tiếp – Giá
trần (Ceiling price: Pc)
1.1. Tác động của giá trần tới kết quả hoạt động
của thị trường.
1.2. Tình huống


1.1. Tác động của giá trần tới kết quả

hoạt động của thị trường
-
Giá trần là mức giá tối đa áp đặt cho một loại hàng hoá
nào đó.
-
Chính phủ áp đặt giá trần khi cho rằng mức giá thị
trường gây bất lợi cho người mua.
- Mức giá trần mà chính phủ áp đặt có thể rơi vào một
trong hai trường hợp sau đây.


1.1. Tác động của giá trần tới kết quả
hoạt động của thị trường (Tiếp)
8
7
5
0
16 41
Lượng
Giá trần
Giá
S
D
- Giá trần không ràng buộc
-
Giả sử chính phủ áp đặt mức
giá trần bằng => cao hơn giá
cân bằng của thị trường.
-
Điều gì xảy ra??

- (Các lực lượng thị trường
vẫn ở tại điểm cân bằng một
cách tự nhiên).
-
Trong trường hợp này, giá
trần được gọi là không ràng
buộc. (vì không hề gây ảnh
hưởng).


1.1. Tác động của giá trần tới kết quả
hoạt động của thị trường (Tiếp)
8
4
5
0
16 41
Lượng
Giá trần
Giá
S
D
-
Giả sử chính phủ áp đặt mức
giá trần bằng 4 => thấp hơn
giá cân bằng của thị trường.
-
Các lực lượng có xu hướng
đẩy giá về mức cân bằng. Gặp
giá trần => không thể cao hơn

được nữa.
-
=> Giá thị trường phải bằng
giá trần.
- Giá trần (trường hợp này) là
một điều kiện rằng buộc.
- Giá trần có ràng buộc
t
h
i
ế
u

h
ụ
t


1.1. Tác động của giá trần tới kết quả
hoạt động của thị trường (Tiếp – giá trần ràng buộc - nhận xét)
-
Điều gì sẽ xảy ra??
-
Nguyên tắc: Khi chính phủ áp đặt một mức giá trần ràng buộc
trong thị trường cạnh tranh,
tình trạng thiếu hụt hàng hoá sẽ xảy
ra
và người bán sẽ phải phân phối số hàng khan hiếm này cho một
lượng lớn những người mua.
=> Thị trường phát sinh một cơ chế để phân phối lượng hàng

thiếu hụt:

Xếp hàng: những người đến sớm và sẵn sàng chờ đợi sẽ mua
được hàng.


1.1. Tác động của giá trần tới kết quả
hoạt động của thị trường (Tiếp – giá trần ràng buộc - nhận xét)

Sự phân phối thiên vị: người bán phân phối lượng hàng khan
hiếm cho những người thân, quen hay theo một cách thiên vị
nào đó.
- Có hiệu quả và công bằng không??
- Như vậy, giá trần được đưa ra nhằm giúp đỡ những người
mua, nhưng không phải tất cả các người mua, nhưng không phải
tất cả các người mua đều được hưởng lợi. Một số người được lợi
vì mua được hàng với giá thấp. Một số người khác không mua
được bất cứ đơn vị hàng hoá nào.


1.2. Tình huống – xếp hàng tại trại xăng
E
D
Q1
S1
P
PC
P1
Giá trần
Lượng

P
P2
PC
P1
Q2 QD Q1 Lượng
Giá trần
S2
S1
- Khi OPEC chưa cắt giảm sản
lượng, giá cân bằng thấp hơn giá
trần => không ảnh hưởng đến thị
trường
- OPEC cắt giảm sản lượng =>
cung dịch chuyển sang trái.
- Nếu không có giá trần??
- Có giá trần? Xếp hàng là do đâu?


1.2. Tình huống – Kiểm soát tiền thuê nhà
trong ngắn hạn và dài hạn
Thiếu hụt
Giá trần
Số căn hộ
cho thuê
Tiền
thuê
S
Q
D
PC

Ngắn hạn
- Chính phủ áp đặt giá trần cho tiền
thuê nhà => trợ giúp người nghèo.
- Trong ngắn hạn:

Số căn hộ cho thuê được xem là
cố định (chủ nhà không thể thay đổi
nhanh chóng con số này) => đường
cung là thẳng đứng.

Người muốn thuê cũng phản ứng
không mạnh (để thay đổi thói quen
sinh hoạt => cần phải có thời gian)
=> đường cầu rất dốc.
=> Cung cầu không co giãn =>
mức thiếu hụt là nhỏ.


1.2. Tình huống – Kiểm soát tiền thuê nhà
trong ngắn hạn và dài hạn (Tiếp)
Tiền
thuê
Giá trần
Thiếu hụt
Số căn hộ cho thuê
S
PC
Q
D
-Trong dài hạn:


Phía cung. Chủ nhà không xây
thêm căn hộ mới;

Không bảo dưỡng;

Rút bớt các căn hộ đang cho thuê;
=> Cung dài hạn là co giãn =>
đường cung thoải.

Phía cầu: mọi người muốn thuê căn
hộ riêng (vì sao?);

Nhiều người đổ về thành phố hơn.
=> Cầu dài hạn là co giãn => đường
cầu thoải.
=> Mức thiếu hụt nhà là rất lớn


1.2. Tình huống – Kiểm soát tiền thuê nhà
trong ngắn hạn và dài hạn (Tiếp)
-
Một số hậu quả từ kiểm soát tiền thuê nhà:

Chủ nhà có một danh sách khách hàng chờ => hành xử
như thế nào??

Nảy sinh tình trạng đút lót để có được nhà => số tiền này
+ tiền thuê nhà => ngang mức giá cần bằng.
-

So sánh:

Không kiểm soát: ngôi nhà được chăm sóc.

Kiểm soát: chủ nhà không quan tâm đến khách hàng, ngôi
nhà tồi tàn, chất lượng kém. (vì sao?) Không hiệu quả; không
công bằng. (vì sao?)


2. Chính sách kiểm soát giá trực tiếp – Giá sàn
(Floor Price: PF)
2.1. Tác động của giá sàn tới kết quả hoạt động
của thị trường
2.2. Tình huống.


2.1. Tác động của giá sàn tới kết quả hoạt động
của thị trường
-
Giá sàn là mức giá tối thiểu áp đặt cho một loại hàng
hoá nào đó.
-
Chính phủ áp đặt giá sàn khi cho rằng mức giá thị
trường gây bất lợi cho người bán.
- Mức giá sàn mà chính phủ áp đặt có thể rơi vào một
trong hai trường hợp sau đây.


2.1. Tác động của giá sàn tới kết quả hoạt động
của thị trường (tiếp)

Giá
Giá sàn
Lượng
8
5
4
0
S
16
D
-Giả sử chính phủ áp đặt mức
giá sàn bằng 4 => thấp hơn
giá cân bằng của thị trường.
- Điều gì xảy ra??
-
(Các lực lượng thị trường
vẫn ở tại điểm cân bằng một
cách tự nhiên).
-Trong trường hợp này, giá
sàn được gọi là không ràng
buộc. (vì không hề gây ảnh
hưởng).


2.1. Tác động của giá sàn tới kết quả hoạt động
của thị trường (tiếp)
8
7
5
0 6 16 24 41 Lượng

Giá
S
Giá sàn
D
D
ư

t
h
ừ
a
- Giả sử chính phủ áp đặt mức
giá sàn (7) cao hơn mức giá
cân bàng của thị trường.
-
Các lực lượng có xu hướng
đẩy giá về mức cân bằng. Gặp
giá sàn => Không thể thấp
hơn được nữa.
-
=> Giá thị trường phải bằng
giá sàn.
- Giá sàn (trường hợp này) là
một điều kiện buộc.


2.1. Tác động của giá sàn tới kết quả hoạt động của
thị trường (tiếp – giá sàn ràng buộc - nhận xét)
- Điều gì sẽ xảy ra??
- Nguyên tắc: Khi chính phủ áp đặt một mức giá sàn ràng buộc

trong thị trường cạnh tranh, tình trạng dư thừa hàng hoá sẽ xảy
ra.
=> Thị trường phát sinh một cơ chế để phân phối lượng hàng dư
thừa: người bán sẽ phải dựa trên quan hệ thân quen, gia đình để
bán được hàng.
- Có hiệu quả và công bằng không?


2.1. Tác động của giá sàn tới kết quả hoạt động của
thị trường (tiếp – giá sàn ràng buộc - nhận xét)
-
Như vậy, giá sàn được đưa ra nhằm giúp đỡ những người
bán, nhưng không phải tất cả các ngời bán đều được hưởng
lợi. Một số người được lợi vì bán được hàng với giá cao. Một
số người khác không bán được bất cứ đơn vị hàng hoá nào.
=> Biện pháp kiểm soát giá (cả giá trần và giá sàn) thường
gây tổn hại cho những người mà nó định tìm cách trợ giúp.
-
Phần trên đã minh hoạ rõ hơn nguyên lý “thị trường là ”
và giải thích vì sao các nhà kinh tế phản đối chính sách kiểm
soát giá.


2.2. Tình huống - Luật tiền lương tối thiểu
P
P*
PF
E
S
D

Giá sàn
Q* Q
P
P*
PF
Q*
Q
S
Thất nghiệp
Giá sàn
D
QD QS
E
-
Hầu hết các nước => quy định
mức lương tối thiểu.
-
Thị trường lao động có kỹ
năng (lương cao) => luật tiền
lương tối thiểu không có tính
ràng buộc.
-
Thị trường lao động ít kỹ năng
(lương thấp) => luật tiền lương
tối thiểu có tính ràng buộc. =>
thất nghiệp.


2.2. Tình huống - Luật tiền lương tối thiểu
(tiếp - một số quan điểm)

-
Ủng hộ: tiền lương tối thiểu giúp nâng cao thu nhập của những
người lao động nghèo.
-
Phản đối:

Tăng thất nghiệp;

Khuyến khích thanh niên nghỉ học giữa chừng để đi làm =>
thế chỗ những người đang có việc làm mà chưa hề được qua
đào tạo; làm cho những người này mất cơ hội được đào tạo qua
công việc;

Không đúng đối tượng; một phần những người được lương
tối thiểu là thanh niên tầng lớp trung lưu => đi làm để có tiền
tiêu vặt => không đúng mục đích giúp người nghèo.


3. Chính sách thuế - đánh vào người mua
0 1516 41 Q
D2
D1
5,2
5
4,7
8
S
P
C
h

i
ế
c

n
ê
m

t
h
u
ế

(
0
,
5
)
- Giả sử chính phủ đánh một
mức thuế =0,5 vào người mua
=> người mua phải trả thêm
0,5 trên mỗi đơn vị sản phẩm
họ mua.
-
Phân tích 3 bước
-
Đường cầu dịch chuyển sang
trái => lượng cân bằng giảm từ
16 xuống 15 => thuế làm giảm
sút quy mô thị trường.

-
5; 5,2; 4,7 là những mức giá
gì??


3. Chính sách thuế - đánh vào người mua (Tiếp)
Mức thuế =0,5 làm cho đường cầu dịch chuyển xuống dưới
một lượng đúng bằng 0,5. Tại sao??
(Chi phí mua hàng bao gồm cả thuế. Để mua 1 lượng như cũ,
giá thị trường phải thấp đi đúng 0,5).
Mặc dù người mua trực tiếp nộp toàn bộ số thuế nhưng ai là
người chịu gánh nặng thuế??


3. Chính sách thuế - đánh vào người mua (Tiếp)
-
Kết luận:

Thuế cản trở hoạt động thị trường. Khi một mặt
hàng bị đánh thuế, lượng bán ra của nó giảm và thị
trường đạt trạng thái cân bằng mới.

Người mua và người bán cùng nhau chia sẻ gánh
nặng thuế. Tại trạng thái cân bằng mới, giá người
mua phải trả sẽ cao hơn, giá người bán nhận được sẽ
thấp hơn.


4. Chính sách thuế - đánh vào người bán
P

0 1516 41 Q
D
5,2
5
4,7
8
S1
N
ê
m

t
h
u
ế

(
0
,
5
)
S2
-
Giả sử chính phủ đánh một
mức thuế = 0,5 vào người bán
=>người bán phải nộp cho
chính phủ 0,5 trên mỗi đơn vị
sản phẩm họ bán ra.
-
Phân tích 3 bước

-
Đường cung dịch chuyển sang
trái => lượng cân bằng giảm từ
16 xuống 15 => thuế làm giảm
sút quy mô thị trường.
-
5, 5,2; 4,7 là những mức giá
gì?


4. Chính sách thuế - đánh vào người bán (Tiếp)

Mức thuế =0,5 làm cho đường cung dịch chuyển lên trên
một lượng đúng bằng 0,5. Tại sao??

Mặc dù người bán trực tiếp nộp toàn bộ thuế nhưng ai là
người chịu gánh nặng thuế??

Mức giá 4,7 và 5,2 ở trên là những con số ngẫu nhiên hay có
thể tính toán chính xác được? Nếu tính toán được, hãy chứng
minh.