SỨC KHỎE - PHẦN HAI NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ LIÊN QUAN TỚI TỪNG PHẦN THÂN THỂ - 7 pps

Vúái cấc chấu àậ biïët nhêån xết, viïåc thay àưíi ngûúâi cho ùn, cấch
àưëi xûã vúái cấc chấu khi ùn nhû nûång nõu khuën khđch hay àe dổa,
mùỉng chấu àïìu cố ẫnh hûúãng, hóåc lâm cho chấu chõu ùn hay bỗ ùn.

Cấc bâ mể cng khưng nïn quấ mấy mốc vïì giúâ giêëc. Chấu bế
àang ng khưng nïn àấnh thûác dêåy àïí cho ùn hóåc bíi tưëi, nïëu
chấu khốc cố thïí cho chấu b thïm mưåt đt ngoâi bûäa chđnh. Nối
chung, khưng nïn :

- Bùỉt båc chấu ùn, hóåc phẫi ùn hïët;

- Khưng cêìn quấ chđnh xấc vïì thúâi gian ca bûäa ùn;

- Àïí cấc chấu ùn tûå nhiïn, trong khi ùn khưng qëy rêìy cấc
chấu vïì nhûäng sùn sốc vïå sinh nhû lau miïång, lau mùåt, lau tay.

Nïn:

- Àïí cho cấc chấu ùn tûå nhiïn, vò ham thđch;

- Cho ùn đt hún khẫ nùng ùn ca Bế mưåt đt àïí ni dûúäng xu
hûúáng thêm ùn, rưìi dêìn dêìn tùng lïn trong cấc bûäa sau;

- Nïn cho ùn úã chưỵ tơnh mõch, khưng cố tiïëng àưång hay nhiïìu
ngûúâi qua lẩi, lâm cấc chấu khưng chùm ch túái viïåc ùn. Nïëu cấc
chấu vêỵn lúán àïìu vïì chiïìu cao thò viïåc cấc chấu phất triïín húi chêåm
vïì sưë cên nùång cng lâ chuån bònh thûúâng.

Lâm cho cấc chấu khỗi biïëng ùn ch ëu lâ vêën àïì têm l, tòm
cấch khuën khđch cho cấc chấu ùn lâ tưët nhêët. Cấc bấc sơ nïëu àûúåc
u cêìu khấm bïånh cho cấc chấu biïëng ùn thûúâng lâm nhûäng cưng

viïåc cố tđnh cấch "th tc" nhû : xết nghiïåm mấu àïí ào sưë hưìng
huët cêìu, thûã phên àïí xem cố bïånh àûúâng tiïu hốa hay khưng, thûã
cấc phẫn ûáng vïì bïånh lao v.v ,

147. KHƯNG PHẤT TRIÏÍN À KHI MÚÁI SINH

Mưåt sưë chấu bế sinh ra thiïu cên (dûúái 2.500g), vâ khưng à
chiïìu cao. Sûå kếm phất triïín nây àậ xẫy ra khi àûáa trễ côn úã trong
bng mể. Khấc vúái trễ àễ non bõ thiïëu cên do sinh ra khưng à
thấng, hiïån tûúång nây cố thïí cố nhiïìu ngun nhên : trong thúâi
gian mang thai mể bõ bïånh hóåc bõ ngưå àưåc vò dng thëc cố nhiïìu
àưåc tưë, vò nghiïån nùång thëc lấ v.v Cng cố thïí vò cố sûå bêët
thûúâng úã nhau thai.
148. THIÏËU CÊN

Mưåt sưë chấu bế khưng phất triïín àêìy à so vúái àưå tíi, àùåc biïåt
lâ vïì trổng lûúång. Nïëu khưng phẫi vò ngun nhên thiïëu ùn thò
phêìn lúán lâ vò Bế bõ bïånh kếo dâi nhû : viïm tai giûäa, viïm àûúâng
tiïët niïåu ; tim, thêån cố chưỵ bõ dõ dẩng bêím sinh, bõ bïånh àûúâng tiïu
hốa nhû rưëi loẩn tiïu hốa, rưëi loẩn vïì khẫ nùng hêëp th ca råt àưëi
vúái mưåt sưë thûåc phêím

149. BẾ GÊÌY HÓÅC CÂNG NGÂY CÂNG GÊÌY

Gêìy khưng phẫi lâ bïånh. Nïëu chấu cố tẩng gêìy thò khưng phẫi
lo. Nhûng, nïëu chấu àang bònh thûúâng, bưỵng bõ gêìy ài thò àố lâ mưåt
àêëu hiïåu cêìn ch .

Nïëu chấu bế gêìy, khưng lúán hóåc lúán chêåm thò bưë mể chấu cêìn
suy nghơ àïí trẫ lúâi 2 cêu hỗi sau ;

1. Thã nhỗ (nhû bế, mònh cố gêìy nhû thïë khưng?

2. Tuy gêìy nhû vêåy, nhûng chấu cố ùn àûúåc, ng àûúåc, cố vêỵn
nư àa vui vễ nhû cấc trễ khấc khưng ?

Nïëu cêu trẫ lúâi lâ :

- Cố: thò khưng cố gò àấng lo ngẩi. Vò "tẩng" ngûúâi ca chấu lâ
nhû vêåy, giưëng nhû tẩng ca bưë mể.

- Khưng: thò cố thïí vò cấc ngun nhên nhû: ùn chûa à chêët,
ùn khưng àng giúâ giêëc, chïë àưå, ng khưng àêỵy giêëc, ùn, ng khưng
à àïí bưìi lẩi sûác tiïu hao lc Bế hoẩt àưång.

Nïëu Bế bõ gêìy mưåt cấch bêët thûúâng quấ thò cng nïn nghơ túái
mưåt sưë bïånh nhû bïånh tiïíu àûúâng chùèng hẩn.

150. TẤI MÙÅT ÀƯÅT NGƯÅT

Àûáa trễ bưỵng tấi mùåt ài rưìi lẩi bònh thûúâng trúã lẩi. Tẩi sao ? Cố
àiïìu gò lâm Bế súå hóåc Bế bõ lẩnh chùng ?

Nïëu thïë phẫi sûúãi êëm cho Bế ngay. Sùỉc mùåt Bế sệ hưìng trúã lẩi.

Cố trûúâng húåp Bế ho, ngẩt mi vâ àûúåc nhỗ thëc vâo lưỵ mi àïí
lâm co niïm mẩc, cng lâm sùỉc mùåt Bế tấi ài trong chưëc lất.

Côn nhûäng trûúâng húåp nhû sau, cêìn phẫi hỗi bấc sơ:

Khưng rộ l do gò, mùåt bế bưỵng tấi ài vâ bế bõ ngêët: Phẫi gổi bấc
sơ hóåc àûa Bế túái bïånh viïån ngay. Vêåy àiïìu gò cố thïí àậ xẫy ra ?

Bế cố thïí àậ ëng mưåt thûá gò hóåc thëc àưåc àưëi vúái Bế, mâ ta
khưng biïët (coi trûúâng húåp Ngưå àưåc). Chên tay Bế àậ cố lc co qúỉp
lẩi mâ ta cng khưng hay.

Nïëu bế tónh nhûng cố vễ bõ choấng, chên tay lẩnh, vễ mùåt súå
hậi: Cố thïí Bế bõ ngưå àưåc hóåc bõ àau do mưåt vïët thûúng nâo àố.
Trong khi chûa cố bấc sơ, hậy àùåt Bế nùçm thùèng trïn giûúâng, àêìu
húi thêëp hún chên vâ sûúãi êëm hóåc chûúâm nống cho chấu, mưỵi bïn
ngûúâi mưåt chai nûúác nống àïí ngoâi chùn vâ cêín thêån àïí khưng lâm
chấu bõ bỗng.

Cng cố thïí àêy lâ dêëu hiïåu ca sûå xët huët nưåi: hiïån tûúång
nây cố thïí àậ xẫy ra trûúác àố hâng giúâ hóåc trûúác nhiïìu ngây do
mưåt va chẩm mẩnh lâm thûúng tưín túái thêån hóåc lấch.

Bế thûúâng bõ tấi mùåt ln nhû thïë: Rộ râng lâ hiïån tûúång nây
khưng phẫi do Bế bõ xc cẫm mâ do ngun nhên phûác tẩp hún.
Cêìn phẫi cho Bế túái bấc sơ.

151. CHÊÅM BIÏËT ÀI

Biïët ài lâ mưåt giai àoẩn quan trổng trong àúâi sưëng ca mưåt àûáa
trễ, àấnh dêëu mưåt sûå phất triïín tưët vïì cấc mùåt cú thïí, têm l vâ
tònh cẫm.

Nhûäng àiïìu kiïån cêìn phẫi cố àïí chấu bế biïët ài bao gưìm: bưå
xûúng à cûáng cấp, cấc cú bùỉp, hïå thưëng thêìn kinh vâ nhêët lâ bưå

nậo àậ phất triïín àûúåc bònh thûúâng túái mûác nâo àố do quấ trònh
àûúåc ni dûúäng àêìy à vúái thûác ùn giâu vïì prưtïin vâ vitamin, sûå
sùn sốc vïì mùåt têm l vâ tònh cẫm cng cố vai trô quan trổng kđch
thđch àûáa bế cưë gùỉng trong viïåc têåp ài.

Trễ em thûúâng bùỉt àêìu têåp ài úã àưå tíi tûâ 12 túái 14 thấng.
Nhûng cng ty vâo thïí trẩng tûâng chấu, mâ thúâi gian nây cố thïí
xï dõch tûâ thấng thûá 10 túái 18. Nïëu sau 20 túái 22 thấng tíi mâ
chấu vêỵn chûa biïët ài, chng ta múái nïn lo rùçng chấu chêåm biïët ài:

Viïåc chêåm biïët ài ca trễ em cố thïí do cấc chấu àậ trẫi qua mưåt
thúâi gian bõ ưëm, d chó lâ nhûäng cùn bïånh ngùỉn ngây vâ khưng trêìm
trổng nhû viïm xoang, hổng, àau tai v.v Ngûúâi chấu bế mêåp mẩp
quấ cng lâ mưåt ngun nhên lâm chấu bế biïët ài chêåm hún cấc
chấu khấc mưåt vâi tìn hóåc mưåt vâi thấng. Nhiïìu chấu ham thđch
bô hay lïët nïn cng qụn lậng viïåc têåp ài.

Cấc chấu chûa biïët ài sau thấng thûá 18 cêìn àûúåc ch : chấu cố
bõ dõ têåt úã àoẩn xûúng chên nâo khưng, nhêët lâ àoẩn khúáp vúái xûúng
hưng. Ngoâi ra cng phẫi ch túái hïå cú bùỉp bõ chûáng teo cú bùỉp
chên hóåc mưåt sưë cấc bïånh vïì cú bùỉp khấc khưng. Ngoâi ra, cấc
bïånh vïì hïå thưëng thêìn kinh vâ cưåt sưëng mùỉc phẫi sau khi sinh, hóåc
do bêím sinh àïìu cố ẫnh hûúãng túái khẫ nùng giûä ngûúâi àûúåc cên
bùçng hóåc lâm chên bõ liïåt khiïën àûáa trễ khưng ài àûúåc bònh
thûúâng.

Nïëu trđ khưn chấu bế phất triïín bònh thûúâng mâ lẩi chêåm biïët
ài thò chấu cố thïí bõ thûúng tưín úã nậo ẫnh hûúãng túái viïåc àiïìu khiïín
vêỵn àưång ca cú thïí. Nhiïìu phûúng phấp luỵn têåp àùåc biïåt cố thïí
ấp dng trong nhûäng trûúâng húåp nây àïí gip cấc chấu vûúåt qua

àûúåc nhûäng khố khùn khi têåp ài.

Nïëu nhûäng ngun nhên trïn àïìu khưng cố mâ chấu bế lẩi
chêåm biïët ài thò nïn túái vêën àïì thiïëu chêët vitamin D trong cấc chêët
dinh dûúäng hóåc khưng àûúåc ngûúâi lúán sùn sốc àêìy à vâ ch
khuën khđch chấu bế têåp ài khi àậ túái àưå tíi.

152. CHÊÅM BIÏËT NỐI

Sau 3 nùm tíi mâ chấu bế chûa bêåp bể nối àûúåc 2 êm khấc
nhau, thò bưë mể phẫi ch :

Trûúác hïët phẫi nhúâ bấc sơ thûã xem chấu bế cố nghe àûúåc khưng.
Rêët cố thïí, chấu bõ àiïëc nhể, bõ thûúng tưín mưåt phêìn tai thưi mâ
ngûúâi lúán khưng biïët.

Sau àố, phẫi kiïím tra xem chấu cố bõ têåt gò khưng bùçng cấch
quan sất cấc cûã chó, àưång tấc, ûáng xûã cua chấu bế khi chấu chúi
àa. Bấc sơ cố thïí cố cấc cấch thûã theo phûúng phấp chun mưn àïí
kiïím tra vïì trẩng thấi tinh thêìn ca chấu bế .
Hiïån tûúång Bế chêåm biïët nối côn cố thïí lâ biïíu hiïån sûå phất
triïín chêåm vïì nhêån thûác ca Bế hóåc ẫnh hûúãng khưng cố lúåi ca
mưi trûúâng chung quanh àưëi vúái chấu.

Nïëu têët cẫ nhûng ngun nhên trïn àïìu àûúåc loẩi bỗ thò chó
côn lẩi cấc vêën àïì nhû: chấu bế khưng àûúåc ngûúâi lúán khuën khđch
nối, sûå ch sùn sốc chấu chûa àûúåc àêìy à v.v Chấu cng sệ biïët
nối, nhûng cêìn phẫi ch luån têåp cho chấu àïí khỗi gùåp khố khùn
khi chấu àïën tíi túái trûúâng.

153. MÊËT TIÏËNG NỐI

Hiïån tûúång mêët tiïëng nối khấc hiïån tûúång chêåm biïët nối. Chấu
bế vêỵn phất triïín trđ khưn bònh thûúâng, nhûng bưỵng nhiïn chấu
khưng chõu nối nûäa. Hiïån tûúång nây cố khi chó lâ têm l xẫy ra khi
chấu bế úã ngoâi gia àònh, nhû úã trûúâng chùèng hẩn. Chấu cố à trđ
khưn, nhûng vò cẫm àưång, nht nhất nïn khưng thïí hiïån àûúåc
nhûng nghơ ca mònh.

Khi chấu chïë ngûå àûúåc nhûng cẫm xc ca mònh thò chấu lẩi
nối àûúåc: àố lâ hiïån tûúång "khưng nối àûúåc cố àiïìu kiïån".

Hiïån tûúång khưng chõu nối hoân toân xẫy ra khi cố mưåt c sưëc
tònh cẫm àưåt ngưåt. Chấu cố thïí bỗ cẫ ùn vâ khưng kiïìm chïë àûúåc
viïåc tiïíu tiïån ra qìn.

Vâi ngây hóåc vâi tìn sau sûå kiïån lâm chấu bế xc àưång àưåt
ngưåt, chấu cố thïí lẩi nối àûúåc mưåt cấch chêåm chẩp.

Nhûäng ëu tưë lâm chấu bế khưng nối côn cố thïí do mưi trûúâng
àậ gêy cho chấu thấi àưå thúâ ú, khưng quan têm túái cåc sưëng vâ mổi
ngûúâi chung quanh.

154. NỐI LÙỈP (CÂ LÙM).

Têåt nối lùỉp thûúâng gùåp úã con trai tûâ 3 - 5 tíi. Ngûúâi ta cho
rùçng cấc chấu nây nghơ nhanh hún nối, trong lc chûa à tûâ vûång
àïí diïỵn àẩt nghơ ca mònh. Hiïån tûúång cấc chấu vêỵn duy trò têåt
nối lùỉp khi àậ lúán, ngûúâi ta chûa giẫi thđch àûúåc cố thïí tđnh nht
nhất, dïỵ cẫm àưång cố ẫnh hûúãng rêët nhiïìu túái têåt nây.

Ngûúâi ta phên biïåt 2 loẩi nối lùỉp: lùỉp ài lùỉp lẩi mưåt trổng êm
trong cêu hay lùỉp ngay úã êm àêìu khi bùỉt àêìu nối. Hóåc phưëi húåp cẫ
2 loẩi.
Mưåt ngûúâi nối lùỉp cng biïíu thõ trẩng thấi tinh thêìn khưng
bònh thûúâng, cố thïí cố quan hïå cùng thùèng vúái gia àònh vâ nhûäng
ngûúâi xung quanh. Mưåt chấu bế nối lùỉp thûúâng cố cûã chó ngûúång
nghõu, lng tng. Súå bõ trïu ghểo, chïë giïỵu cng lâ mưåt ngun
nhên gốp phêìn tẩo ra têåt nối lùỉp.

Àïí chûäa bïånh nối lùỉp cho cấc chấu, nïn nhúâ cấc nhâ giấo
chun dẩy vïì phất êm, àưìng thúâi àưång viïn cấc chấu vïì mùåt têìm
l.

155. KHẪ NÙNG PHẤT ÊM HẨN CHÏË (NỐI ÀÚÁT)

Nhiïìu chấu bế phất êm khưng rộ hóåc khưng phất êm àng
mưåt sưë êm nhû r, l, n. vò cố têåt úã lûúäi hóåc lûúäi khưng úã àng võ trđ.
Cố ngûúâi lẩi cho ngun nhên lâ tẩi rùng.

Ngây nay, ngûúâi ta cho rùçng viïåc chấu bế chó cố khẫ nùng hẩn
chïë vïì phất êm nhû thïë, xẫy ra trûúác khi cố nhûäng hiïån tûúång bêët
thûúâng vïì rùng, vâ cố thïí trấnh àûúåc hóåc chûäa khỗi nïëu chấu bế
àûúåc luån têåp tûâ khi 4 - 5 tíi vïì àưång tấc ën lûúäi.

L56. TÊÅT SÛÃ DNG TAY TRẤI

Nhiïìu trễ em cố thối quen àùåc biïåt, sûã dng tay trấi nhiïìu hún
tay phẫi nïn lâm viïåc gò cng thån tay trấi hún, tuy rùçng vêỵn
ngùỉm nhòn thån mùỉt phẫi (nhùỉm mùỉt trấi lẩi), hóåc àấ bống chên

phẫi mẩnh hún chên trấi. Àïí khuën khđch chấu bế sûã dng tay
phẫi, ngûúâi lúán nïn àïí cấc àưì dng hâng ngây bïn tay phẫi ca
chấu nhû thòa ùn, bt viïët v.v Nhûng nïëu chấu vêỵn sûã dng bùçng
tay trấi thò ngûúâi lúán cêìn nhêån xết xem cêëu tẩo cú thïí ca chấu bế
cố àiïìu gò thïí hiïån lâ thiïn vïì bïn trấi khưng, nhû mùỉt trấi tưët hún,
tay chên trấi khỗe hún vâ bân bẩc vúái bấc sơ àïí cho chấu sûã dng
bïn tay trấi lâ chđnh. Ngây nay, ngûúâi ta khưng khùỉt khe vúái nhûäng
chấu thån tay trấi, vò xết cho cng, thïë giúái nây khưng cố àõnh låt
nâo àùåc biïåt chó dânh mổi thûá thån lúåi cho nhûäng ngûúâi thån tay
phẫi. Mưåt ngûúâi cêìm bt viïët bùçng tay trấi chûa chùỉc sệ vò thïë mâ
gùåp nhiïìu trùỉc trúã trong cåc sưëng.

Tuy vêåy, nïëu chấu bế àang sûã dng hai tay nhû nhau, thò cấc
bâ mể nïn hûúáng cho chấu sûã dng cho quen bân tay phẫi nhû àa
sưë chng ta.

157. NHÛÄNG ÀƯÅNG TẤC BÊËT THÛÚÂNG.

Cố nhûäng chấu bế hoân toân khỗe mẩnh nhûng lẩi cố nhûäng
àưång tấc bêët thûúâng nhû lùỉc lû àêìu tûâ trấi qua phẫi, hóåc gêåt àêìu
nhû ngûúâi châo hâng giúâ àưìng hưì. Lẩi cố nhûäng chấu cố thối quen
àêåp àêìu xëng giûúâng hóåc àûa tay súâ bưå phêån sinh dc ca mònh
khi sùỉp ng.

Nhiïìu nhâ chun mưn cho rùçng àïí chûäa nhûäng hiïån tûúång
nây úã cấc chấu, ngûúâi lúán nïn ch tòm hiïíu cấc chấu vïì mùåt têm
l nhû cố phẫi chấu cẫm thêëy mònh khưng àûúåc sùn sốc àêìy à
khưng, chấu cố ghen tõ vúái anh, chõ, em vïì viïåc gò khưng, chấu cố
phẫi ûác chïë trong ngûúâi mònh mưåt tònh cẫm gò, mưåt nưỵi bìn hóåc
nưỵi súå gò mâ chấu khưng nối àûúåc ra khưng ? Trong nhûäng trûúâng

húåp nhû vêåy thò bưë mể chó cêìn tùng cûúâng an i, êu ëm chấu lâm
chấu n têm lâ cấc hiïån tûúång trïn sệ giẫm hóåc hïët ngay.

Nhiïìu bêåc cha mể àậ nhúâ cấc chun viïn têm l tiïëp xc vúái
cấc chấu bế àïí tòm ngun nhên vâ phûúng phấp chûäa trõ .

Nhûng phêìn lúán trûúâng húåp khưng phẫi chûäa trõ gò, khi cấc
chấu túái àưå tûâ 2 túái 4 tíi, cấc hiïån tûúång trïn cng sệ hïët.

Àưi khi, cố thïí cho chấu ëng thëc an thêìn theo àún vâ sûå chó
àõnh ca bấc sơ, cng cố nhiïìu hiïåu quẫ.

158. CHÛÁNG CO GIÊÅT CÚ BÙỈP

Chûáng co giêåt cú bùỉp đt thêëy úã trễ em tûâ 3-4 tíi trúã xëng.
Chûáng nây cố nhûäng biïíu hiïån co giêåt cú bùỉp trong thúâi gian ngùỉn,
xẫy ra bêët chúåt, hay lùåp ài lùåp lẩi nhiïìu khi khưng cưë nhû: nhấy
mi mùỉt ia lõa, chếp miïång, lùỉc àêìu, lùỉc cưë, lùỉc vai liïn tc v.v

Nhûäng biïíu hiïån nây cố thïí do ngun nhên thêìn kinh bõ cùng
thùèng, vò lo ngẩi mưåt àiïìu gò. Nhûäng cûã chó chếp miïång, lùỉc àêìu, óçn
ngûúâi chưỵ àưng, nhiïìu khi lâm cho nhûäng ngûúâi xung quanh thêëy
khố coi.

Khưng cố thëc chûäa trõ chûáng nây. Ch ëu lâ ngûúâi àang cố
nhûäng hiïån tûúång co giêåt phẫi ch àưång bònh têm vâ tûå ch. Cấc
cún co giêåt rưìi sệ qua ài.

Nhûäng trûúâng húåp nùång cêìn phẫi cố sûå gip àúä ca bấc sơ têm
l vïì thêìn kinh.

159. CHÛÁNG TÛÅ K VÂ LOẨN TÊM THÊÌN

Tûå k lâ hònh thûác nghiïm trổng nhêët ca rưëi loẩn têm thêìn úã
trễ em, cố àùåc àiïím lâ àûáa trễ tûå tấch rúâi vúái thûåc tïë vâ mưi trûúâng
chung quanh. Àûáa trễ múái sinh khưng thïí hiïån rộ bïånh, nhûng tûâ
thấng thûá 18 trúã ài, cha mể vâ nhûäng ngûúâi sùn sốc chấu cố thïí
thêëy rộ cấc triïåu chûáng ca bïånh.

Chấu bế lc nâo cng cố vễ thúâ ú, khưng ch gò túái cåc sưëng
vâ cấc hoẩt àưång chung quanh, khưng àấp lẩi sûå sùn sốc ca ngûúâi
lúán bùçng nết mùåt, cấch nhòn hay n cûúâi.

Cấc hoẩt àưång tay chên thûúâng khưng liïn quan gò vúái nhu cêìu
thûåc tïë, lùåp ài lùåp lẩi nhû mấy, nhû cấc cûã chó ca nhûäng con rưëi,
hai cấnh tay àung àûa, nhiïìu khi khưng ùn nhõp vúái thên thïí. Chấu
vêỵn lúán nhûng trđ khưn trò trïå, kếm phất triïín, khưng nối àûúåc hóåc
nối khưng ra cêu, khố hôa nhêåp vúái xậ hưåi. Ngun nhên ca bïånh,
cho túái nay vêỵn chûa àûúåc xấc àõnh rộ rùçng. Tûâ 20 nùm nay, ngânh
y hổc vêỵn dûâng lẩi úã cấc àiïím dûå àoấn: rưëi loẩn sinh hốa ca cú thïí,
dõ dẩng nhiïỵm sùỉc thïí vâ mưåt sưë hưåi chûáng cêìn phẫi nghiïn cûáu
thïm. Ài tòm cấc phûúng phấp chûäa trõ , ngûúâi ta àùåc biïåt ch vïì
mùåt têm l ca cấc chấu bõ bïånh hóåc phẫi sưëng xa cấch vúái xậ hưåi,
hóåc cng sưëng chung nhûng lẩi bõ cấc bẩn cng lûáa tíi chïë giïỵu,
trïu chổc.

160. MT TAY

Trễ sú sinh mt tay lâ viïåc bònh thûúâng. Ngûúâi ta thêëy nhiïìu
chấu bế múái sinh àậ cố ngốn tay cấi ûáng àỗ vò cấc chấu mt tay tûâ
trong bng mể. Tuy vêåy, trễ mt tay cng lâ mưåt tđn hiïåu àïí bâ mể

ch xem chấu àậ àûúåc ùn à chûa. Mưỵi lêìn chấu b tđ mể phẫi lêu
khoẫng 15 pht thò chấu múái à no. Hóåc nïëu chấu b bònh, thò
phẫi kiïím tra lẩi xem nhûäng cấi lưỵ úã nm v cao su cố lúán quấ hay
nhỗ quấ khưng? Vò lưỵ lúán sệ lâm chấu súå vò sûäa ra nhiïìu lâm chấu
sùåc, mâ nhỗ quấ thò chấu phẫi ra sûác mt mâ sûáa vêỵn ra đt, lâm
chấu mïåt. Sau nây, khi lúán lïn thïm mưåt cht nûäa, cấc chấu cng
hay mt tay khi ng, dûúâng nhû cố lâm vêåy múái n têm.

Tûâ cai sûäa túái 6 tíi: Cûá 3 chấu thò cố 1 chấu mt ngốn tay úã àưå
tíi tûâ 1 cho túái 4 tíi. Cấc chấu hay mt ngốn tay trûúác khi ng:
khi chấu khưng cố gò àïí chúi, khi chấu thêëy ngûúâi khố chõu hay
àang mổc rùng; khi mể lẩi sinh mưåt em nûäa lâm cho chấu cố nghơ
mònh bõ bỗ rúi; khi cấc chấu àûúåc chiïìu chång quấ hóåc ngûúåc lẩi,
khi ngûúâi lúán tỗ ra nghiïm khùỉc àưëi vúái chấu.

Ngûúâi lúán phẫi lâm gò? Nïn bònh tơnh vâ n têm chúâ àúåi,
khun bẫo nhể nhâng. Cấc chấu mt tay nhû thïë cố ẫnh hûúãng túái
rùng sau nây khưng? Khưng. Vò rùng ca cấc chấu úã tíi nây chó lâ
rùng sûäa, sệ rng àïí àưíi cấc rùng vơnh viïỵn khấc.

Sau 6 tíi: Chấu bế àậ hún 6 tíi côn ngêåm ngốn tay cố thïí do
thối quen trûúác khi ng, hóåc cng cố thïí lâ mưåt vêën àïì têm l.
Chấu mën trúã lẩi thúâi k mêëy nùm vïì trûúác: hưìi àố chấu chûa phẫi
túái trûúâng, ngưìi trong cấc lúáp hổc cố k låt nghiïm khùỉc vâ nhûäng
bâi têåp viïët khố khùn, mïåt nhổc nhû hiïån nay. Bẩn hậy cưë tòm hiïíu
têm tû chấu, an i, khuën khđch chấu. Nïëu bẩn lâm cho chấu tûå
hâo vúái àưå tíi ca chấu, chấu sệ tûå àưång bỗ mt tay ngay.

ÚÃ tíi nây, cấc rùng vơnh viïỵn àậ mổc. Búãi vêåy, viïåc mt ngốn
tay cố thïí ẫnh hûúãng túái sûå àïìu àùån vâ hònh dấng ca cẫ hâm rùng.

Nïëu cố hiïån tûúång àố rưìi, (thđ d hâm rùng trïn hóåc dûúái cố vễ như
ra), nïn àûa chấu túái bấc sơ khoa rùng hâm mùåt àïí chónh hâm cho
chấu.

Nïn lâm gò àïí cấc chấu khỗi mt tay? Nïn àưång viïn khuën
khđch cấc chấu lâ chđnh. Khưng nïn dng cấc phûúng phấp thư bẩo
nhû: båc tay, bùåt àeo gùng tay hóåc bưi cấc chêët àùỉng vâo ngốn
tay.

161. NHAI LẨI

Mưåt sưë trễ kïí cẫ trễ sú sinh vâ trễ àậ lúán - cố thối quen úå thûác
ùn lïn miïång rưìi nhai, giưëng nhû loâi nhai lẩi. Ngun nhên cố thïí
do cấc chấu bõ rưëi loẩn nhể vïì cấc phẫn ûáng tònh cẫm.

Nïëu thêëy chấu bõ gêìy ài, cấc bâ mể nïn cho bấc sơ biïët vò têåt
nhai lẩi nây nhiïìu khi cêìn phẫi cho cấc chấu nùçm bïånh viïån hóåc
chûäa trõ bùçng phûúng phấp giấo dc.

162. NƯN ỐI

Cấc chấu múái sinh thûúâng hay ối. Cố nhiïìu ngun nhên.
Ngûúâi lúán coi sốc cấc chấu nïn ch xem chấu bõ nưn ối trong
trûúâng húåp nâo, cố kêm theo cấc triïåu chûáng gò khưng thò múái xấc
àõnh àûúåc lâ hiïån tûúång nây khưng quan trổng hóåc àấng lo ngẩi.
Hiïån tûúång nưn ối cố thïí nhû sau :

* Àang khỗe mẩnh bưỵng nưn ối kêm sưët, tiïu chẫy: cố thïí do bõ
bïånh thåc loẩi tai-mi-hổng, hóåc vò cấc chêët tiïu hốa di chuín
ngûúåc chiïìu úã àoẩn dẩ dây - råt; bõ àau mâng ốc; viïm niïåu àẩo

v.v Nưn ối sệ dêỵn túái hiïån tûúång cú thïí thiïëu nûúác.

* Bưỵng nhiïn bõ nưn ối, khưng sưët nhûng khưng mën ëng, bõ
àau bng khưng ài tiïu àûúåc: cố thïí bõ rưëi loẩn tiïu hốa hóåc lưìng
råt, tùỉc råt. Cêìn túái bấc sơ ngay.

* Bõ nưn nhiïìu lêìn, bõ ài bõ lẩi, ngûng tùng cên: viïm tai hay
viïm niïåu àẩo.

* Múái sinh àûúåc vâi tìn àậ bõ nưn ối: cêìn chiïëu X-quang àïí
xem mưn võ cố bõ hểp khưng. Nïëu cêìn phẫi phêỵu thåt.

Phêìn lúán cấc chấu bế nưn ối vò thûác ùn chuín àưång ngûúåc lẩi úã
àoẩn thûåc quẫn - dẩ dây.

Cấc chấu nhỗ thûúâng nưn ối vò àưång cú têm l, lâm nng mể.

Cấc chấu lúán hún nïëu bõ nưn ối kêm theo àau bng vâ sưët cố
thïí do cấc bïånh àau råt thûâa, àau mâng ốc, viïm gan

163. BẾO BÏÅU

Cấc chấu Bế bếo bïåu (mêåp ) lâ vò ùn nhiïìu quấ. Cng cố cấc
chấu lâ con chấu nhûäng gia àònh cố nhiïìu ngûúâi bếo mêåp, nhûng
nïëu ngûúâi lúán bếo nhû vêåy thò cng lâ do ùn nhiïìu quấ mûác mâ
thưi. Búãi vêåy, àïí cấc chấu khỗi bếo bïåu, nïn cố chïë àưå ùn vûâa à
theo sûå hûúáng dêỵn ca bấc sơ.

Sûå bếo quấ ca cấc chấu, nhêët lâ cấc chấu nhỗ, khưng cố lúåi cho
sûác khỗe. Àưëi vúái cấc chấu lúán, chng ta nïn ch rùçng lûúång thûác

ùn chấu ùn hâng ngây phẫi kïí túái cẫ nhûäng lêìn chấu ùn quâ vùåt
nûäa, àïí rt búát lûúång thûác ùn trong cấc bûäa chđnh ài.

Viïåc chûäa bếo cng khố vò cêìn cố sûå quët têm vâ tûå nguån
ca ngûúâi bếo, cố à tinh thêìn chưëng cûå cấm dưỵ ca thûác ùn cng sûå
gip àúä vâ hưỵ trúå ca cấc ngûúâi thên chung quanh.

164. TÊÅT NGUÌN

Mưåt chấu bế khưng may cố thïí bõ têåt nguìn lâm giẫm trđ
thưng minh, giẫm sûác lûåc, giẫm khẫ nùng cẫm giấc ca mùỉt, tai
v.v

Nhûäng dêëu hiïåu bấo àưång: Àïí ngùn ngûâa cấc têåt nguìn, cấc
bấc sơ thûúâng u cêìu bưë mể cấc chấu nhỗ phẫi ch phất hiïån
nhûäng triïåu chûáng lẩ, àấng bấo àưång ca cấc chấu trong thúâi gian
súám nhêët, ngay tûâ nhûäng tìn lïỵ àêìu hay thấng àêìu sau khi sinh.

Nhûäng triïåu chûáng nây cố thïí khi cố, khi khưng trong 3 thấng
àêìu tiïn nïn phẫi theo dội liïn tc. Thđ d cấc hiïån tûúång cưí ca Bế
quấ ëu khưng giûä àûúåc àêìu thùèng, khố ngưìi, khố àûáng v.v ; cấc cûã
àưång tay chên, cûã àưång quay ngûúâi, sûå ch túái mổi hoẩt àưång
chung quanh, túái ấnh sấng; mêìu sùỉc v.v cố nhûäng biïíu hiïån khấc
thûúâng. Hiïån nay, ngûúâi ta cố nhiïìu phûúng phấp phất hiïån àûúåc
cấc chấu bế bõ ëu vïì mưåt mùåt nâo àố nhû: nhòn kếm, nghe kếm,
khưng ch àûúåc v.v

Nïëu con mònh bõ têåt nguìn: Nïn cố thấi àưå nhû thïë nâo? Khi
cố àûáa con bõ têåt nguìn, chđnh bưë mể lâ ngûúâi cêìn àûúåc an i àïí
chêëp nhêån sûå viïåc vâ bònh tơnh nghơ túái cấch chûäa trơ vâ sùn sốc cho

chấu bế sau nây. Xậ hưåi nâo cng cố cấc tưí chûác dânh riïng cho cấc
chấu nhû vêåy. Bưë mể cấc chấu nïn tòm hiïíu vïì cấc tưí chûác nây, àïí
àûa cấc chấu túái sinh hoẩt, khưng nïn tấch mònh hóåc tấch cấc chấu
ra khỗi cấc hoẩt àưång ca cưång àưìng. Àố lâ cấch xûã sûå ca nhûäng
ngûúâi bi quan, khưng cố đch gò cho cấc chấu.

Trang sấch nây khưng thïí nối hïët mưỵi trûúâng húåp vò cố nhiïìu
loẩi têåt bïånh. úã nûúác nâo cng cố cấc àõa chó cấc tưí chûác nhû: Hưåi
cấc ph huynh cố con bõ têåt nguìn; Trung têm cấc trễ bõ liïåt; Hưåi
cûáu trúå cấc trễ bõ bïånh vïì cưåt sưëng, vïì thêìn kinh v.v rêët cố đch cho
gia àònh cấc trễ bõ têåt.

Viïåc sùn sốc vâ chûäa trõ cho cấc trễ têåt nguìn phẫi dûåa vâo
ngìn tâi chđnh ca bưë mể lâ chđnh. Nïëu bưë mể khưng à khẫ nùng,
hổ cố thïí nhúâ sûå gip àúä ca cấc hưåi tûâ thiïån àïí àûúåc hưỵ trúå.
Thûúâng ngûúâi ta phên biïåt cấc mûác hưỵ trúå dûåa vâo tònh hònh ca
chấu bế:

- Chấu cêìn phẫi cố ngûúâi sùn sốc hâng ngây nhûng khưng cêìn
lc nâo cng phẫi úã liïìn bïn chấu hóåc phẫi úã liïìn bïn chấu;
- Chấu bõ têåt nùång, cêìn phẫi àûúåc sùn sốc bùçng cấc phûúng tiïån
k thåt cao, thëc thang àùỉt tiïìn;

- Tiïìn phđ tưín bưë mể cấc chấu cố thïí gấnh àûúåc bao nhiïu? cêìn
àûúåc hưỵ trúå mưåt phêìn hay têët cẫ?

- Bưë mể cấc chấu cố thïí tham gia sùn sốc cấc chấu khưng? cố
thïí nghó viïåc àïí úã gêìn cấc chấu khưng?

165. BÕ ÀƯËI XÛÃ TÏÅ

Hiïån nay, ngûúâi ta quan niïåm rùçng mưåt àûáa trễ bõ àưëi xûá tưìi tïå
cùn cûá vâo cấc hiïån tûúång sau: chấu bế bõ àấnh àêåp hóåc bõ bỗ rúi,
àïí cho thiïëu ùn, thiïëu mùåc, khưng àûúåc sùn sốc vïì mùåt tinh thêìn; bõ
lúåi dng tònh dc.

Cấc tưí thûác xậ hưåi àậ àïì ra nhiïìu biïån phấp àïí bẫo vïå quìn lúåi
ca trễ em vâ trao nhiïåm v cho cấc ngânh y tïë vâ låt phấp àïí
theo dội vâ phất hiïån. Cấc tưí chûác nây thûúâng ch àùåc biïåt túái cấc
gia àònh cố thïí liïn quan túái vêën àïì nây.

IX. TAI NẨN

166. TAI NẨN

Bẩn cố thïí lâ ngûúâi chûáng kiïën, hóåc chđnh bẩn cố mưåt ngûúâi
thên lâ nẩn nhên ca mưåt tai nẩn giao thưng. Sau àêy lâ nhûäng
viïåc cêìn phẫi lâm:

Àùåt nẩn nhên nùçm ngûãa, àêìu nghiïng sang mưåt bïn (trûúâng
húåp bõ nưn mûãa). u cêìu mổi ngûúâi giận ra, bấo cho cấc cú quan cố
chûác nùng nhû cẫnh sất, bấc sơ vâ cho hổ biïët rộ râng nẩn nhận bõ
thûúng nhû thïë nâo, nhể hay nùång; nối rộ núi xẫy ra tai nẩn (qån
phûúâng, sưë nhâ v.v àïí xe cêëp cûáu biïët àûúâng túái cho nhanh). Nïëu
bẩn mën biïët nẩn nhên côn thúã hay khưng, hậy àïí mưåt chiïëc
gûúng soi nhỗ úã trûúác miïång vâ mi nẩn nhên. Nïëu nẩn nhên côn
thúã, mùåt gûúng sệ bõ húi nûúác lâm múâ. Nïëu nẩn nhên khưng côn
thúã, phẫi thûåc hiïån ngay phûúng phấp cêëp cûáu thúã nhên tẩo (coi lẩi
phêìn cêëp cûáu thúã nhên tẩo vâ phêìn bõ thûúng chẫy mấu). Phẫi cúãi
cấc khuy ấo, qìn, vâ núái lỗng thêët lûng.

Bẫn thên mònh phẫi giûä hïët sûác bònh tơnh, nhêët lâ nïëu nẩn
nhên lâ mưåt àûáa bế. Thấi àưå hoẫng hưët, thiïëu bònh tơnh ca bẩn cố
thïí ẫnh hûúãng rêët nhiïìu túái tinh thêìn vâ trẩng thấi ca chấu bế.

Àiïìu khưng nïn lâm: Khưng nïn di chuín nẩn nhên trûâ
trûúâng húåp bùỉt båc. Viïåc gûãi nẩn nhên vâo bêët k mưåt cấi xe nâo
d xe chêåt, hểp, båc nẩn nhên phẫi ngưìi, nùçm úã tû thïë khưng thđch
húåp, àïí àûa nhanh túái núi cêëp cûáu cố thïí lâ viïåc lâm kếm khưn
ngoan nhêët!

Nïn àùåt nẩn nhên nùçm dâi bïn lïì àûúâng àïí àúåi xe cûáu thûúng
túái (nïëu àậ liïn lẩc àûúåc).

Nïëu bïånh nhên bõ ngêët, khưng àûúåc cho bïånh nhên ëng bêët k
loẩi nûúác gò.

167. VA CHẨM, NGÊËT, CẤC TRÛÚÂNG HÚÅP NGẬ

Nïëu chấu ngậ rưìi bêët tónh, nưn ối, cố mấu chẫy ra úã miïång hóåc
úã mi, úã tai, tay chên co giêåt khấc thûúâng phẫi àûa ngay túái phông
cêëp cûáu. Trong khi di chuín chấu, hóåc chúâ àúåi bấc sơ túái, Nhúá :

- Trấnh khưng di àưång chấu.

- Àùåt nùçm thùèng ngûúâi àêìu húi thêëp hún chên, nghiïng mùåt vïì
mưåt bïn àïí nïëu chấu nưn, ối hay bõ chẫy mấu mi, miïång chêët lỗng
khưng vâo àûúåc trong hổng àïí xëng phưíi;

- Khưng àûúåc cho chấu ëng hay ùn bêët cûá thûá gò.

* Gêỵy Xûúng - Nïëu àûáa trễ ngậ thêëy khưng àiïìu khiïín àûúåc
nhûäng cûã àưång tay, hóåc chên nûäa thò chấu cố thïí àậ bõ trểo khúáp
hóåc gậy xûúng. Nùỉn nhể cấnh tay, khúáp tay, khuu tay, ài, chên
bấc sơ cố thïí xấc àõnh àûúåc chưỵ gậy úã àiïím chấu kïu àau nhiïìu.
Nhûng, mën xấc àõnh rộ râng, chđnh xấc phẫi àûa chấu ài chp X-
quang.

Hiïån tûúång gậy xûúng khi ngậ nhể chûáng tỗ xûúng chấu khưng
chùỉc (cố thïí vò cú thïí thiïëu chêët Canxi).

* Ngậ àêåp àêìu xëng trûúác: Nïëu sau khi ngậ bõ va mẩnh vâo
àêìu, chấu bõ ngêët d trong thúâi gian ngùỉn cng phẫi àûa túái bïånh
viïån cêëp cûáu ngay. D nhòn bïn ngoâi, chưỵ va chẩm khưng cố dêëu
hiïåu gò lâ vïët thûúng nùång, nhûng bấc sơ vêỵn cố thïí u cêìu phẫi ài
chp X-quang phêìn sổ nậo nïëu thêëy cêìn thiïët.

Trong thúâi gian tiïëp theo, ngûúâi sùn sốc cấc chấu phẫi ch
theo dội xem cố cấc hiïån tûúång nhû: nưn ối, sưët, co giêåt, sùỉc mùåt tấi
dêìn, giêëc ng khưng n hóåc ng mï mïåt khưng?

Trong sët 24 giúâ ca ngây àêìu, cêìn phẫi theo dội liïn tc,
thónh thoẫng lẩi gổi xem chấu cố tónh lẩi khưng vò nïëu cố hiïån
tûúång chẫy mấu trong nậo, chấu cố thïí ng thiïëp ài rưìi chuín qua
trẩng thấi hưn mï mâ ngûúâi sùn sốc khưng hay biïët.

Mưåt sưë triïåu chûáng àấng lo ngẩi khấc lâ:

- Sûå thay àưíi thấi àưå àưåt ngưåt: Hóåc chấu tûå nhiïn tỗ ra bâng
quan vúái têët cẫ chung quanh, hóåc trấi lẩi, tûå nhiïn vêåt vậ, kđch

àưång, mùỉt nhòn bưỵng bõ rưëi loẩn, cố khi nhòn nhû ngûúâi lấc mùỉt.

Cêìn phẫi múâi bấc sơ túái bïn giûúâng bïånh ngay àïí nhêån àõnh sất
hún nûáa tònh trẩng bïånh ca chấu.

Chấu ngậ vâo vêåt nhổn

Nïëu vêåt nhổn àêm vâo chên, tay thò chó lâ vïët thûúng chẫy
mấu cêìn phẫi cêìm mấu vâ sất trng vïët thûúng.
Nïëu vêåt àêm vâo àêìu, bng, lûng : cêìn phẫi cố bấc sơ chun
mưn.

Nïëu vêåt àêm vâo bng, trong khi bấc sơ chûa àïën, hậy cho chấu
bế tiïíu tiïån vâ nhêån xết xem nûúác tiïíu ca chấu cố àỗ khưng àïí bấo
cấo cho bấc sơ biïët. Hiïån tûúång chấu khưng tiïíu tiïån àûúåc cng cêìn
phẫi nối rộ.

Vêåt nhổn cố thïí lâm thûúng tưín thêån, lấ lấch, råt xun qua
thânh bng. Do àố, cêìn phẫi xấc àõnh cấc trûúâng húåp trïn bùçng
phûúng phấp siïu êm vng bng.

Chấu bõ thûúng úã cùçm, úã mùåt: Rûãa vïët thûúng bùçng nûúác sẩch
àïí lâm trưi cấc chêët bêín nhû àêët, cất. Sau àố, rûãa bùçng thåc sất
trng.

Nïëu vïët thûúng lúán, vïët sểo hònh thânh sau nây úã mùåt chấu sệ
ẫnh hûúãng túái sûå thêím m ca nết mùåt. Búãi vêåy, phẫi àûa chấu vâo
bïånh viïån àïí khêu ghếp da, lâm cho vïët sểo sau nây àúä xêëu hún.

Chấu bõ thêm tđm hóåc nưíi u: Nhûäng vïët tđm vâ cc u sệ tûå

khỗi sau vâi ngây. Tuy vêåy, cố thïí chûúâm nûúác lẩnh vâo chưỵ u àïí
giẫm àau vâ bùng nhể chưỵ da bõ xûúác àïí trấnh va chẩm.

168. VÏËT THÛÚNG

Tûâ tíi biïët ài trễ em thûúâng bõ nhûäng vïët thûúng sêy sất do
àng chẩm mẩnh vâ tế ngậ. Cêìn phẫi ch xem nhûäng vïët thûúng
àố to hay nhỗ, nưng hay sêu, chẫy mấu nhiïìu hay đt vâ úã chưỵ nâo, cố
dđnh àêët cất hóåc vêåt gò trong vïët thûúng khưng ? Khưng nïn coi
thûúâng bêët k vïët sêy sất nâo ca trễ em, d lâ mưåt vïët chđch nhỗ.
Vïët thûúng cêìn àûúåc rûãa sẩch ngay bùçng xâ phông rưìi bưi thëc sất
trng nhû thëc àỗ Mercurochrome chùèng hẩn. Sau cng, phẫi
bùng lẩi. Vïët thûúng nâo cng cố thïí dêỵn túái bïånh ën vấn. Búãi vêåy,
cêìn cho cấc chấu tiïm phông bïånh ën vấn.

Vïët thûúng sêu hóåc nưng nhûng rưång (vâi cm), cêìn phẫi àûa
chấu túái bấc sơ àïí rûãa sất trng vâ khêu lẩi nhêët lâ nhûäng vïët
thûúng úã mùåt, nïëu khưng khấu, khi liïìn tûå nhiïn sệ àïí lẩi nhûäng
vïët sểo kếm thêím m sau nây.

Nïëu vïët thûúng chẫy mấu, d chẫy mấu húi nhiïìu cng chó nïn
êën xëng àïí cêìm mấu, rưìi bùng lẩi.
Ngây nay, ngûúâi ta hïët sûác trấnh viïåc lâm ga rư (båc chùåt àïí
cêìm mấu).

169. CHẪY MẤU VỊ VÏËT THÛÚNG

Vïët thûúng nhể: Chấu bế bõ àûát tay, bõ ngậ sêy sất, bõ câo xûúác
v.v cố vïët thûúng chẫy mấu. Bẩn hậy rûãa cho chấu bùçng xâ
phông, nïëu cố àêët, cất dđnh vâo vïët thûúng. Sau àố, bưi thëc àỗ

(Mercurochrome), rưìi bùng lẩi bùçng loẩi bùng dđnh cố sùén cẫ gẩc, cố
bấn úã hiïåu thëc.

Phẫi bùng nhể tay, húi lỗng - khưng chùåt quấ - vò vïët thûúng
cêìn àûúåc "thúã" vâ mấu dûúái vïët thûúng cêìn àûúåc lûu thưng trong
mẩch.

Khi chấu nhỗ àûát tay chẫy mấu, bẩn cố thïí bốp hay êën lïn vïët
thûúng mưåt lất, mấu sệ ngûng chẫy rưìi bưi thëc àỗ vâ bùng lẩi.

Vïët thûúng nùång: Chấu bế bõ thûúng sêu vò vïët dao hay kđnh vúä
vâ bõ chẫy mấu nhiïìu. Bẩn hậy lâm cho vïët thûúng lưå ra bùçng cấch
cúãi bỗ hóåc cùỉt chưỵ qìn ấo àng vâo vïët thûúng. Nïëu cố nhûäng
mẫnh kim loẩi, mẫnh kđnh, sỗi cất chung quanh vïët thûúng, hậy
lau sẩch hóåc gùỉp bỗ. Khưng cêìn àng túái vïët thûúng vưåi, cng chûa
cêìn rûãa vïët thûúng.

Båc vïët thûúng lẩi bùçng mưåt lúáp bùng dây hóåc àùåt lïn vïët
thûúng mưåt cấi khùn tay sẩch rưìi êën tay lïn vïët thûúng trong vông
5 pht. Lc nây, viïåc trûúác tiïn lâ ngùn sûå chẫy mấu. Viïåc rûãa sẩch
hóåc sất trng vïët thûúng sệ lo sau.

Xấc àõnh àûúåc mưåt àưång mẩch hay mưåt tơnh mẩch bõ àûát lâ viïåc
khố. Tuy vêåy, cng cố thïí nhêån xết nhû sau :

Tơnh mẩch bõ àûát: mấu chẫy thânh lúáp, mâu àỗ sêỵm.

Àưång mẩch bõ àûát: mấu pht ra tûâng àúåt, mâu àỗ tûúi.

Nïëu sau khi båc vïët thûúng, mấu vêën khưng ngûâng chẫy, bẩn

hậy tòm àûúâng àưång mẩch ca chấu bế vâ êën mẩnh ngốn tay xëng
mưåt àiïím ca mẩch úã phđa trïn vïët thûúng (giûäa àûúâng tûâ tim túái
vïët thûúng) trong khi àûa chấu túái ngay núi cêëp cûáu v.v

Khưng nïn båc ga rư, nïëu bẩn chûa biïët phûúng phấp.
Chẫy mấu mi: Khi mưåt chấu bế bi "chẫy mấu cam", tûác lâ
chẫy mấu úã mi ra, bẩn hậy cho mưåt miïëng gẩc hóåc bưng lâm
ngûng chẫy mấu (cố bấn úã hiïåu thëc) vâo bïn lưỵ mi chẫy mấu, vâ
lêëy ngốn tay àê cấnh mi bõ chẫy mấu lẩi.

Nïëu mấu vêỵn tiïëp tc chẫy, phẫi àûa túái bấc sơ.

Mưåt àûáa trễ hay bõ chẫy mấu mi cố thïí vò cấc mẩch mấu úã
mâng mi bõ giận núã hóåc cố rưëi loẩn àưng mấu. Búãi vêåy, cêìn cho
bấc sơ biïët.

170. TRỄ EM NËT PHẪI VÊÅT LẨ

Do bẫn nùng cêìn ùn, cấc trễ em hay àûa vâo miïång nhûäng vêåt
cấc em cố thïí lêëy vâ cêìm trong tay nhû mưåt hôn bi, mưåt àưìng xu
chùèng hẩn. Nhûäng vêåt nhû thïë cố thïí lâm tùỉc àûúâng hư hêëp vâ lâm
cấc chấu bõ ngẩt thúã. (Xem Ngẩt thúã).

Nïëu vêåt lổt àûúåc xëng dẩ dây thò lâ mưåt àiïìu may mùỉn. Nố sệ
dêìn dêìn ài theo àûúâng tiïu hốa àïí cëi cng àûúåc tưëng ra ngoâi
theo phên. Bấc sơ khưng cêìn phẫi can thiïåp bùçng phêỵu thåt mâ chó
cêìn theo dội sûå di chuín ca vêåt trong ngûúâi cấc chấu bùçng
phûúng phấp rổi X-quang.

Nïëu vêåt vûâa nhỗ, trôn, nhùén, thò sệ theo phên ra ngoâi sau 1 -

2 ngây.

Cố 2 trûúâng húåp àùåc biïåt cêìn ch :

- Chấu nët vêåt nhổn nhû àinh, kểp tốc, kểp giêëy v.v Nhûäng
àêìu nhổn àêm vâo thânh råt nïn khưng di chuín àûúåc Trûúâng
húåp nây phẫi phêỵu thåt àïí lêëy ra.

- Chấu nët hưåp hay lổ nhỗ cố chûáa chêët àưåc hay chêët têëy rûãa
cố thïí tấc hẩi túái bưå mấy tiïu hốa, nhêët lâ dẩ dây, nïn phẫi cêëp tưëc
àûa chấu túái bïånh viïån.

171 . BẾ ËNG NHÊÌM RÛÚÅU

Nïëu trễ em ëng nhêìm mưåt lûúång rûúåu d lâ mưåt, hai ly nhỗ,
cng cêìn àûa túái bấc sơ hóåc túái bïånh viïån ngay. Rûúåu cố thïí lâm
st lûúång àûúâng trong mấu vâ gêy hưn mï. Tíi ca cấc chấu câng
nhỗ, hêåu quẫ câng nghiïm trổng.
Nïëu bẩn nhỗ mi nhêìm cho cấc chấu, àấng lệ nhỗ thëc nhỗ
mi lẩi ht thëc tûâ mưåt lổ cưìn, cấc chấu sệ khốc rế lïn ngay. Hậy
giûä bònh tơnh vâ lêëy nûúác sẩch nhỗ tiïëp vâo cho chấu, cưët àïí lâm
loậng rûúåu ài vâ rûãa niïm mẩc mi.

Khưng nïn dng rûúåu hay cưìn àïí xoa bốp cho trễ em vò lúáp da
mỗng ca cấc chấu rêët dïỵ hêëp th rûúåu. Chng ta cng nïn ch
rùçng cố mưåt sưë thëc àấnh rùng chûáa mưåt àưå rûúåu khưng thđch húåp
vúái trễ em, khưng nïn dng cho cấc chấu.

172. NGƯÅ ÀƯÅC

Nïëu chấu bế ëng phẫi mưåt chêët àưåc gò (chêët têíy rûãa, thëc )
bẩn phẫi lâm gò ?

Hậy bònh tơnh

Gổi ngay àiïån thoẩi túái phông cêëp cûáu hóåc àûa ngay chấu túái
àïí cấc bấc sơ rûãa dẩ dây, lâm tónh lẩi nïëu cêìn, hóåc quët àõnh gûãi
chấu bế túái nhûäng phông chun mưn.

- Hậy chín bi trẫ lúâi cho thêåt chđnh xấc vïì cấc cêu hỗi:

* Chấu bế àậ ëng hóåc ùn phẫi chêët gò ? Nhiïìu hay đt ? Bao
nhiïu ?

* Lc nâo ?

* Chấu àậ cố nhûäng triïåu chûáng gò ca viïåc ngưå àưåc ?

Mën trẫ lúâi àûúåc cấc cêu hỗi trïn, bẩn phẫi quan sất chưỵ ca
chấu bế tûâ trïn giûúâng túái dûúái àêët, cấc àưì vêåt xung quanh, cẫ trong
ti ấo, qìn ca chấu nûäa. Mang têët cẫ cấc vêåt gò bẩn nghi ngúâ túái
bïånh viïån àïí àûa cho bấc sơ.

Khưng nïn cho chấu bế ëng thïm thûá gò, kïí cẫ sûäa.

Khưng nïn cưë bùỉt chấu nưn ra, nïëu chấu khưng lâm àûúåc.

Ngun nhên: Ngun nhên sûå ngưå àưåc ca cấc chấu lâ do lưỵi
cấc ngûúâi lúán thûúâng àïí cêíu thẫ cấc loẩi chêët trong têìm tay ca cấc
chấu.