NHững vấn đề có liên quan tới cổ

II. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ CỐ LIÏN QUAN TÚÁI CƯÍ

28. TÊÅT VỂO CƯÍ BÊÍM SINH

Chấu bế cố thïí bõ têåt vểo cưí ngay trong nhûäng tìn lïỵ àêìu tiïn:
àêìu chấu bế nghiïng xëng mưåt bïn vai trong khi cùçm lẩi quay vïì
hûúáng khấc.

Ngun nhên gêy ra chûáng nây do cấc bùỉp thõt cưí ûác àôn chm
cố têåt nïn kếo cưí vâ àêìu vïì mưåt phđa. Àưi khi ngûúâi ta cố thïí nùỉn
thêëy mưåt cc cûáng úã chưỵ bùỉp thõt cố têåt àố.

Ngûúâi ta cố thïí chûäa chûáng nây bùçng phûúng phấp vêån àưång
trõ liïåu, hóåc tiïën hânh mưåt cåc phêỵu thåt úã dêy chùçng ca bùỉp
thõt. Chûáng nây cng cố thïí lâ do cố têåt úã xûúng sưëng cưí. Tuy nhiïn
trûúâng húåp nây hiïëm thêëy hún.

29. TÊÅT VỂO CƯÍ ÚÃ TRỄ EM

ÚÃ trễ em àậ lúán hún mưåt cht, têåt vểo cưí cố nhiïìu ngun nhên
khấc nhau: nhiïìu khi do mưåt chêën thûúng nâo àố mâ ngûúâi lúán
khưng biïët, hóåc do ẫnh hûúãng tû thïë nùçm ca cấc chấu khi ng.
Mùỉt lấc cng cố thïí lâm cấc chấu vểo cưí ài àïí nhòn cho rộ; hóåc
bïånh viïm hổng lâm nưíi hẩch úã cưí, viïåc dng thëc nhû thëc
Primpếran chưëng nưn - lâm co cấc cú bùỉp úã cưí àïìu cng cố thïí lâ
ngun nhên.

Nïëu chấu bế vểo cưí vò nhûäng ngun nhên trïn thò khưng cêìn
phẫi chûäa trõ, têåt vểo cưí ca chấu cng sệ hïët sau mưåt vâi ngây.

Nïëu têåt nây kếo dâi, cêìn túái bấc sơ àïí xết nghiïåm tòm nhûäng

ngun nhên cố liïn quan túái hïå thêìn kinh hóåc bïånh thêëp khúáp.

30. TUËN GIẤP

Tuën Giấp cố vai trô rêët quan trổng àưëi vúái sûå phất triïín toân
bưå cú thïí ca trễ em. Nïëu thiïëu tuën nây hóåc tun phất triïín
khưng bònh thûúâng, lûúång hoốc-mưn Giấp tiïët ra khưng à cung cêëp
cho cú thïí sệ dêỵn túái cấc chûáng: chêåm phất triïín vïì chiïìu cao vâ vïì
trđ khưn. Búãi vêåy, cêìn phẫi ch phất hiïån bïånh câng súám câng tưët
vò viïåc chûäa trõ bùçng hoốcmưn Giấp tiïën hânh câng súám chûâng nâo
câng tưët chûâng êëy cho sûå phất triïín ca cú thïí vâ trđ tụå.

Nhûäng triïåu chûáng ca cùn bïånh vïì tuën giấp cố thïí thêëy
ngay trong nhûäng tìn lïỵ àêìu tiïn ca chấu bế: chấu khưng hoẩt
àưång, khưng kïu, khưng khốc, khưng àôi ùn, ng nhiïìu vâ đt cûåa
qåy. Lûúäi bế lúán khấc thûúâng khiïën chấu khố ngêåm v hóåc tu
bònh sûäa, chấu ài tấo, da tấi vâ lẩnh.

Nïëu chp X-quang, bấc sơ sệ thêëy nhûäng dêëu hiïåu bưå xûúng bõ
dõ dẩng hóåc chêåm phất triïín. Nhûng mën xấc àõnh bïånh mưåt cấch
chùỉc chùỉn àïí tiïën hânh chûäa trõ, cêìn phẫi xấc àõnh lûúång hoốc-mưn
Giấp trong cú thïí. Viïåc sûã dng cấc chêët sất trng cố iưët cho sẫn
ph vâ cho cấc chấu bế múái sinh cố thïí ẫnh hûúãng túái viïåc thûã
nghiïåm dêỵn túái nhûäng kïët quẫ dûúng tđnh sai. Búãi vêåy, ngûúâi ta
khưng dng cưìn iưët hóåc Bếtadine trong lc àúä àễ nûäa.

Ngûúåc lẩi vúái viïåc thiïëu hoốcmưn Giấp, lẩi cố cấc chấu bế cố dû
hoốc-mưn nây, thûúâng lâ bõ di truìn tûâ mể . Nhûäng triïåu chûáng
ca bïånh dû hoốcmưn giấp lâ: mùỉt lưìi, bûúáu cưí, óa chẫy vâ mẩch
nhanh.

31. AMIÀAN

Amiàan lâ mưåt cc thõt nhỗ nhòn thêëy dïỵ dâng úã cëi vôm hổng,
tûâ trïn r xëng, rêët hay bõ viïm. Ngûúâi ta chûa xấc àõnh àûúåc rộ
râng vai trô ca cc thõt nây; nhûng hònh nhû võ trđ ca nố lâ àïí
ngùn cẫn vi trng vâ virt thêm nhêåp vâo trong cú thïí qua àûúâng
miïång.

32. VIÏM AMIÀAN - VIÏM HỔNG

Thưng thûúâng, trễ sú sinh đt khi bõ viïm Amiàan. Cấc chấu úã àưå
tíi tûâ 2 - 3 tíi hay bõ hún. Nïëu bõ viïm, cc amiàan sûng lïn, têëy
àỗ hóåc cố nhûäng chêëm trùỉng, chấu bế sưët cao, nët khố vâ cố hẩch
úã cưí, súâ vâo chấu sệ khốc vò àau.

Viïm amiàan lâ do liïn cêìu khín hóåc vi trng, phưí biïën lâ
loẩi liïn cêìu khín (streptocoque). Trong trûúâng húåp nây, hiïån
tûúång àau rất loang rưång cẫ vng hổng, cêìn ch chûäa trõ vò cố thïí
biïën chûáng thânh viïm khúáp hóåc viïm thêån.

Nhiïìu chûáng bïånh ca trễ em bùỉt àêìu tûâ viïm hổng do loẩi liïn
cêìu khín sinh ra àưåc tưë. Viïm hổng dẩng bẩch hêìu câng ngây câng
hiïëm thêëy vò cấc trễ em àậ àûúåc chng ngûâa. Bõ bïånh nây, trễ
khưng sưët cao nhûng mêët sûác nhanh, trong hổng thêëy cố nhûäng
mâng trùỉng, dêìy, dđnh vâo cấc amiàan.

Àïí chûäa trõ chûáng viïm hổng, bấc sơ thûúâng lêëy mưåt đt mâng
nhêìy úã hổng cng mưåt mêỵu mấu àïí xết nghiïåm. Àưìng thúâi cho cấc
chấu ëng ngay thëc khấng sinh àïí ngùn chùån cấc biïën chûáng do

trng liïn cêìu khín gêy ra.

Viïm hổng lâ mưåt chûáng bïånh nhể, thûúâng sệ khỗi trong vâi ba
ngây. Nhûng, àiïìu àấng ch lâ hay bõ ài bõ lẩi nhiïìu lêìn.

33. PHÊỴU THÅT CÙỈT AMIÀAN

Cùỉt amiàan lâ mưåt tiïíu phêỵu thåt khưng cố àiïìu gò àấng lo
ngẩi nïëu sau khi cùỉt cấc chấu àûúåc sùn sốc vâ theo dội cêín thêån.
Chó cùỉt amiàan cho cấc chấu tûâ 4 - 5 tíi trúã lïn.

Trûúác kia, bấc sơ hay khun cùỉt amiàan. Bêy giúâ, viïåc cùỉt
amiàan chó thûåc hiïån trong nhûäng trûúâng húåp cêìn thiïët nhû àûáa trễ
bõ viïm hổng ln ln, nhiïìu lêìn trong mưåt nùm, cc amiàan phất
triïín to túái àưå lâm cho chấu bế khố thúã, bõ àau khúáp nùång, bõ viïm
thêån hóåc àïí àïì phông cấc biïën chûáng cố thïí xẫy ra tiïëp.

Nïn ch rùçng nhûäng trûúâng húåp amidan lúán khưng cố nghơa
lâ bõ viïm nùång.

Trûúác kia, ngûúâi ta thûúâng trấnh cùỉt amiàan cho cấc chấu hay
bõ dõ ûáng. Ngây nay ngûúâi ta khưng ch nhiïìu túái àiïìu nây nûäa.

34. V.A

Ngoâi nhûäng amiàan nhòn thêëy rộ úã hổng trễ em (amygdale)
côn mưåt cc thõt nûäa úã cëi lưỵ mi, sau vôm miïång cố tấc dng bẫo
vïå àûúâng hư hêëp chưëng lẩi sûå xêm nhêåp ca vi trng vâ vi rt.

Nïëu cc thõt nây bõ nhiïỵm, bẫn thên nố lẩi lâ núi têåp trung cấc

vi trng vâ vi rt úã ngay ngậ ba TAI-MI-HổNG vâ trúã thânh
ngun nhên ca cấc chûáng bïånh vïì tai-mi-hổng vâ àûúâng hư hêëp.
Kïët quẫ lâ mi cố thïí thûúâng xun bõ nghểt lâm chấu bế phẫi
thúã bùçng miïång, ngấy, nối giổng mi, ho lêu khỗi, sưët 37 -38oC, bíi
sấng cố thïí àậ sưët 38oC, bõ hẩch, chêåm lúán, khưng chõu ùn, hay
qëy.

Trûúâng húåp nây, bấc sơ chun khoa tai-mi-hổng hay àïì nghõ
tiïën hânh mưåt phêỵu thåt hóåc th thåt chun mưn nhỗ. Chấu
khưng cêìn phẫi nùçm viïån.

Tuy th thåt nây thûåc hiïån nhanh, nhûng khưng lâm àûúåc
cho cấc chấu dûúái 1 tíi.

35. VIÏM VÔM HỔNG

Sau mi, cố mưåt àiïím gùåp chung ca cấc àûúâng túái tûâ miïång,
mi vâ tai. Nïëu àiïím nây bõ nêëm, hóåc viïm, trễ sệ bõ ho.

36. VIÏM THANH QUẪN

Chng ta thûúâng nhêån àõnh chung rùçng mưåt chấu bế bõ viïm
thanh quẫn khi chấu ho ra tiïëng khư nhû chố sa, tûâng tiïëng mưåt
vâ bõ khố thúã. Tuy vêåy, nïn phên biïåt 2 loẩi viïm thanh quẫn theo
cấc triïåu chûáng sau :

- Chấu bế àưåt nhiïn bõ ho vâ thúã rêët khố vâo ban àïm vò thanh
quẫn ca chấu bõ co thùỉt lẩi. Sûå co thùỉt nây cố thïí sệ hïët sau vâi giúâ
nhûng rưìi sệ tấi lẩi.

- Loẩi viïm thanh quẫn thûá 2 gêy ra búãi mưåt loẩi virt. Bïånh
khi bùỉt àêìu khưng àưåt ngưåt nhûng tiïën triïín ngây câng nùång thïm.
Trûúâng húåp nây, phẫi àûa chấu bế vâo bïånh viïån ngay, vò nghiïm
trổng hún trûúâng húåp trïn nhiïìu.

Trong khi bấc sơ chûa túái hóåc chûa cho chấu ài bïånh viïån nïëu
cố àiïìu kiïån, lâm tùng àưå êím ca khưng khđ sệ cố lúåi cho chấu bế.

37. BÏÅNH BẨCH HÊÌU

Bẩch hêìu lâ mưåt bïånh rêët nguy hiïím, ngây nay àậ bõ loẩi trûâ
mưåt phêìn lúán do phûúng phấp tiïm phông bïånh. Nhûäng trễ em
khưng tiïm phông bïånh, khi mùỉc bïånh, cưí hổng bõ àau, cố mưåt lúáp
mâng trùỉng, dêìy, dđnh, ngây câng phất triïín lâm cho trễ thúã khố.
Àưìng thúâi, chấu bế bõ mïåt, ngûúâi nhúåt nhẩt, mẩch nhanh d thên
nhiïåt khưng tùng nhiïìu.

Khi trễ khưng tiïm phông bïånh hóåc tiïm khưng à liïìu lûúång
mâ cố cấc hiïån tûúång trïn, cêìn phẫi àûa túái bïånh viïån ngay. Bấc sơ
sệ lêëy mưåt đt mêỵu úã hổng àïí xết nghiïåm xem cố vi trng bẩch hêìu
khưng.

III. NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ CỐ LIÏN QUAN TÚÁI NGÛÅC

38. NGHỂT THÚÃ DO CỐ VÊÅT LẨ TRONG ÀÛÚÂNG HƯ HÊËP

Cố nhiïìu trûúâng húåp Bế bõ ngẩt thúã:

Bi ngẩt vò nùçm ng dûúái lúáp chùn nïn bõ thiïëu khưng khđ hóåc
Bế bõ nghểt thúã vò nët mưåt vêåt vâ vêåt àố nùçm ngấng trïn con

àûúâng hư hêëp. Thđ d Bế nët mưåt c lẩc hóåc mưåt mêíu àưì chúi. Kïët
quẫ lâ Bế bõ tùỉc thúã ngay hóåc bõ tùỉc thúã dêìn dêìn vò vêåt nët mưỵi
lc lẩi bõt kđn hún con àûúâng hư hêëp.

Trong trûúâng húåp sau, chấu bùỉt àêìu ho, rưìi thúã khố nhổc, mưỵi
lêìn thúã lẩi cố tiïëng rïn hóåc rđt. Mùåt Bế sẩm dêìn lẩi rưìi Bế ngûng,
khưng thúã nûäa.

Phẫi lâm gò khi chấu bế bõ ngẩt trïn giûúâng? Nïëu thêëy da bế
tđm hay xấm, ngûúâi khưng cûã àưång hóåc bõ co giêåt, hậy àïí àêìu bế
ngûãa ra phđa sau àïí bế thúã dïỵ hún.

Nïëu thêëy khưng cố kïët quẫ gò hậy lâm hư hêëp nhên tẩo cho Bế,
nhúâ ngûúâi ài bấo bấc sơ hóåc àûa Bế túái trẩm cêëp cûáu ngay.

Nïëu bế ngẩt vò nët phẫi mưåt vêåt vâo hổng: Nïëu bẩn nhòn thêëy
vêåt àố, hậy thûã cưë lêëy vêåt àố ra bùçng ngốn tay ca mònh vâ ch
khưng lâm cho vêåt tt sêu thïm vâo hổng Bế .

Nïëu khưng lêëy ra àûúåc, hậy lâm theo phûúng phấp Heimlich
nhû sau :

Phûúng phấp Heimlich: Nưåi dung chđnh ca phûúng phấp nây
lâ bêët chúåt êën mẩnh vâo vng dẩ dây theo hûúáng tûâ dûúái lïn. Giûä
chấu bế úã tû thïë àûáng hay ngưìi (xem hònh vệ). Ngûúâi chûäa cho chấu
àûáng úã àùçng sau, nùỉm bân tay trấi lẩi àùåt lïn bng chấu úã trïn rưën
- võ trđ ca dẩ dây - Bân tay phẫi nùỉm lêëy nùỉm tay trấi vâ bêët chúåt
ếp mẩnh vâo bng chấu theo chiïìu tûâ dûúái lïn trïn àïí cho lûúång
khưng khđ bõ dưìn tûâ phưíi ra phđa cưí hổng sệ lâm bùỉn vêåt lẩ ra. Cố
thïí lâm nhiïìu lêìn, lêìn sau cấch quậng vúái lêìn trûúác.

Àưëi vúái cấc trễ sú sinh, phẫi ếp bùçng cấc ngốn tay vâ ch
nûúng nhể vò xûúng ca cấc chấu côn rêët ëu.