CHĂM SÓC SỨC KHỎE - CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG VÀ CÁC BIẾN CHỨNG BẤT NGỜ - 7 potx

CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 96

chêëm xët huët mâu àỗ tđm, tu xûúng trong, bấm chùåt vâo thânh
ưëng xûúng vâ khưng cố mi ưi. Cêìn ch kiïím tra phêìn thõt nẩc vâ
lûúäi khưng àûúåc cố êëu trng sấn mâu trùỉng nhỗ bùçng hẩt gẩo.
- Ph tẩng: tim phẫi cố mâu hưìng tûúi, chùỉc, khưng cố chêëm
xët huët úã vânh tim vâ mâng trong tim. Gan bònh thûúâng cố mâu
tđm hưìng, bïì mùåt mõn, thu gan mïìm, khưng cố nhûäng nưët hoẩi tûã
mâu trùỉng hóåc vâng. Bêìu dc mâu tđm hưìng, khưng cố nưët hoẩi tûã.
Cấ: chổn cấ àang sưëng hay vûâa múái chïët nhûng vêỵn àẩt cấc tiïu
chín cấ tûúi nhû:
+ Thên cấ co cûáng, khi àïí cấ lïn bân tay thên cấ khưng thộng
xëng.
+ Mùỉt trong sët, giấc mẩc àân hưìi.
+ Miïång ngêåm cûáng.
+ Mang mâu àỗ tûúi, dấn chùåt xëng hoa khïë.
+ Vêíy tûúi ống ấnh, dđnh chùåt vâo thên.
+ Bng bònh thûúâng, hêåu mưn tht sêu vâ mâu trùỉng nhẩt.
+ Thõt rùỉn chùỉc, cố àân hưìi, dđnh chùåt vâo xûúng sưëng.
- Cấc loẩi thy sẫn khấc: phẫi côn tûúi, giûä mâu sùỉc bònh
thûúâng, khưng cố mi ûún hưi.
Chổn trûáng: vỗ trûáng mâu sấng, khưng cố nhûäng vïåt xấm àen,
khưng bõ giêåp. Quẫ trûáng cố mâu hưìng trong sët khi soi qua ấnh
sấng.
Cấc thûåc phêím àống hưåp, àống gối sùén phẫi cố nhận ghi àêìy à
nưåi dung: tïn sẫn phêím, trổng lûúång, cấc thânh phêìn chđnh, cấch
bẫo quẫn, sûã dng, núi sẫn xët chïë biïën, cố sưë àùng k sẫn xët vâ
côn thúâi hẩn sûã dng.
Khưng sûã dng cấc loẩi thûåc phêím khư àậ bõ mưëc, àùåc biïåt lâ
cấc loẩi ng cưëc, hẩt cố dêìu nhû àêåu, lẩc mưëc cố chûáa àưåc tưë vi nêëm
rêët nguy hiïím.

Khưng sûã dng cấc chêët bẫo quẫn, phêím mâu, àûúâng hốa hổc
àống gối khưng cố nhận hóåc gối bùçng giêëy bấn lễ úã chúå vâ nhûäng cú
súã khưng àùng k àïí chïë biïën thûåc phêím.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 97

Khưng sûã dng cấc thûåc phêím côn nghi ngúâ, chûa biïët rộ ngìn
gưëc.
2. Dng nûúác sẩch, an toân àïí chïë biïën thûác ùn àưì ëng vâ rûãa
dng c
Sûã dng nûúác mấy, nûúác giïëng, nûúác mûa, sưng sëi àậ qua
xûã l hóåc lùỉng lổc.
Nûúác phẫi trong, khưng mâu, khưng mi, khưng võ lẩ. Nïëu
ngìn nûúác cố nghi ngúâ nïn àïì nghõ cú quan y tïë kiïím tra.
Dng c chûáa nûúác phẫi bẫo àẫm sẩch, khưng thưi cấc chêët gêy
àưåc nhû kim loẩi, ph gia, mâu, mi vâo nûúác, khưng àûúåc cố rïu
bêín bấm xung quanh hóåc úã àấy, cố nùỉp àêåy kđn, dïỵ cổ rûãa vâ nïn
cố vôi àïí lêëy nûúác.
Dng nûúác àậ àun sưi àïí ëng hóåc dng pha chïë nûúác giẫi
khất, lâm kem, nûúác àấ.
Bònh àûång nûúác ëng phẫi bùçng vêåt liïåu chun dng chûáa
àûång thûåc phêím theo quy àõnh ca ngânh y tïë, rûãa sẩch hâng ngây
vâ trấng lẩi bùçng nûúác sưi. Tuåt àưëi khưng dng cưëc chến mc
nûúác hóåc ëng trûåc tiïëp vâo bònh àûång nûúác ëng.
3. Sûã dng cấc àưì dng nêëu nûúáng vâ ùn ëng sẩch sệ
Sûã dng cấc dng c nêëu nûúáng, ùn ëng sẩch vâ bùçng vêåt liïåu
thđch húåp àậ àûúåc ngânh y tïë cho phếp. Cêín thêån vúái cấc àưì thy
tinh pha lï, sânh sûá, sùỉt trấng men mâu sùỉc sùåc súä, àưìng, nhưm gia
cưng, nhûåa tấi sinh cố mâu vò chng cố thïí thưi kim loẩi nùång gêy
àưåc nhû chò hóåc ph gia cố mi lẩ khi tiïëp xc vúái cấc thûåc phêím
lỗng tđnh a xđt, rûúån, cưìn, vâ dêìu múä.

Khưng àïí cấc dng c bêín qua àïm.
Thûác ùn côn thûâa, thûåc phêím thẫi bỗ phẫi àûúåc àûång vâo thng
kđn cố nùỉp àêåy vâ chuín ài hâng ngây, trấnh rìi nhùång.
Bất àơa phẫi àûúåc rûãa sẩch ngay sau khi ùn xong vâ p vâo giấ
khư rấo, trấnh bi bêín.
Dng c tiïëp xc vúái thûåc phêím sưëng, chđn riïng biïåt.
Khưng sûã dng cấc dng c ùn ëng àậ bõ rấch, xûúác, sûát mễ,
mưëc bêín hóåc hoen ró.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 98

Nïëu bất àơa vûâa rûãa xong cêìn dng ngay thò tưët nhêët nïn trấng
lẩi bùçng nûúác sưi. Khưng dng khùn êím mưëc, nhúân múä àïí lau khư
bất àơa.
Khưng dng cấc chêët têíy ụë, chêët sất trng vïå sinh nhâ cûãa
hóåc xâ phông giùåt àïí rûãa dng c ùn ëng.
4. Chín bõ thûåc phêím sẩch sệ vâ nêëu chđn k
Lûåa chổn phêìn ùn àûúåc, loẩi bỗ cấc vêåt lẩ lêỵn vâo thûåc phêím
nhû sẩn, xûúng, mẫnh kim loẩi thu tinh, lưng tốc
Rau quẫ phẫi rûãa k dûúái vôi nûúác chẫy hóåc thay nûúác rûãa 3-4
lêìn, cấc loẩi quẫ cêìn gổt sẩch vỗ.
Cấc loẩi thûåc phêím àưng lẩnh phẫi lâm tan bùng àấ hoân toân
vâ rûãa sẩch trûúác khi chïë biïën, nêëu nûúáng.
Cố nhiïìu loẩi thûåc phêím tûúi sưëng nhû thõt, cấ, trûáng, sûäa dïỵ bõ
ư nhiïỵm búãi vi sinh vêåt gêy bïånh. Nêëu chđn k sệ tiïu diïåt àûúåc cấc
mêìm gêy bïånh nhûng thûåc phêím phẫi àẩt nhiïåt àưå sưi àưìng àïìu,
ty theo tûâng loẩi thûåc phêím mâ thúâi gian àun nêëu khấc nhau.
Ch phêìn thõt gêìn vúái xûúng (gâ, võt, chên giô, cấ ) nïëu thêëy
côn cố mâu hưìng hóåc mấu àỗ thò bùỉt båc phẫi àun lẩi àïën khi
chđn hoân toân.
5. Ùn ngay khi thûác ùn vûâa nêëu chđn xong

Thûác ùn chđn àïí ngåi úã nhiïåt àưå bònh thûúâng thò vi khín dïỵ
xêm nhêåp vâ phất triïín. Thúâi gian àïí câng lêu, vi khín phất triïín
câng nhiïìu. Àïí bẫo àẫm an toân nïn ùn khi thûác ùn côn nống, vûâa
nêëu chđn xong.
Àưëi vúái cấc thûåc phêím khưng cêìn nêëu chđn nhû chëi, cam, dûa
vâ cấc loẩi quẫ khấc thò cêìn ùn ngay khi vûâa bốc vỗ hay cùỉt ra.
6. Bẫo quẫn cêín thêån thûác ùn àậ nêëu chđn vâ àun k lẩi trûúác
khi
n
Nïëu phẫi chín bõ thûác ùn trûúác hóåc phẫi chúâ àúåi sau hún 3
giúâ thò phẫi ln ln giûä nống úã nhiïåt àưå tûâ 60OC trúã lïn hóåc bẫo
quẫn lẩnh trong àiïìu kiïån tûâ l0OC trúã xëng. Àưëi vúái thûác ùn ca
trễ dûúái mưåt tíi phẫi cho ùn ngay khi vûâa ngåi mâ khưng ấp
dng àiïìu kiïån bẫo quẫn nây.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 99

Khưng àûa quấ nhiïìu thûác ùn côn êëm hóåc thûác ùn àang nống
vâo t lẩnh. Khi phêìn giûäa ca thûåc phêím côn êëm (trïn l0OC) thò vi
khín cố thïí phất triïín àïën mûác gêy bïånh.
Phẫi àun lẩi thûác ùn chđn úã nhiïåt àưå sưi ngay trûúác khi ùn vò
quấ trònh giûä lẩnh cng chó lâm hẩn chïë sûå phất triïín mâ khưng
tiïu diïåt àûúåc vi khín.
Khưng àïí lêỵn thûåc phêím sưëng vâ thûác ùn chđn:
- Thûác ùn chđn an toân vâ vïå sinh cố thïí bõ ư nhiïỵm khi tiïëp xc
vúái thûåc phêím sưëng.
- Thûác ùn chđn cng cố thïí bõ ư nhiïỵm qua tiïëp xc giấn tiïëp vúái
thûåc phêím sưëng nhû trong trûúâng húåp dng dao, thúát mưí cấ, gâ
sưëng chûa àûúåc rûãa sẩch àïí thấi thõt chđn.
Khưng àïí cấc hốa chêët, thëc bẫo vïå thûåc vêåt hóåc cấc chêët gêy
àưåc khấc úã trong khu vûåc chïë biïën thûåc phêím àïì phông sûå nhêìm

lêỵn.
Thûác ùn cêìn àûúåc che àêåy trấnh bi, rìi nhùång hay sûå xêm
nhêåp ca cưn trng, gùåm nhêëm vâ cấc àưång vêåt khấc.
Bẫo quẫn tïët cấc thûåc phêím àống gối theo àng u cêìu ghi úã
nhận.
7. Giûä gòn vïå sinh cấ nhên tưët
Rûãa tay bùçng xâ phông vâ nûúác sẩch (tưët nhêët lâ rûãa dûúái vôi
nûúác chẫy, nïëu rûãa trong chêåu thò phẫi cố gấo mc nûúác dưåi lẩi)
- Trûúác khi ùn, chïë biïën hóåc tiïëp xc vúái thûác ùn
Sau khi ài vïå sinh
Sau khi tiïëp xc vúái cấc thûåc phêím tûúi sưëng, vêåt ni trong
nhâ hóåc àưì vêåt gêy bêín tay
- Sau mưỵi lêìn dûâng lẩi lâm viïåc khấc nhû thay tậ lốt cho trễ, xó
mi
Khưng dng tay bưëc thûác ùn chđn hay nûúác àấ àïí pha nûúác
ëng.
Mùåc qìn ấo sẩch sệ (cố thïí àeo tẩp dïì), àêìu tốc gổn gâng khi
chín bõ thûåc phêím.
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 100

Giûä mống tay ngùỉn vâ sẩch sệ. Nïëu cố vïët thûúng úã tay thò phẫi
bỴ•ng kđn bùçng vêåt liïåu khưng thêëm nûúác.
Khưng chïë biïën thûåc phêím hóåc phc v ùn ëng khi àang bõ
àau bng, óa chẫy, sưët, nưn, nhiïỵm trng ngoâi da hóåc cấc bïånh lêy
truìn khấc.
8. Giûä gòn vïå sinh núi ùn ëng vâ chïë biïën thûåc phêím
Khu vûåc chïë biïën thûåc phêím phẫi khưng cố nûúác àổng, xa cấc
khu gêy khối, bi bêín, nhâ vïå sinh hóåc khu chùn ni gia sc, rấc
thẫi gêy ư nhiïỵm mưi trûúâng.
Têët cẫ cấc bïì mùåt àïí chín bõ, chïë biïën thûåc phêím nïn cố mâu

sấng, phẫi dïỵ cổ rûãa, vïå sinh ngay sau mưỵi lêìn sûã dng vâ ln giûä
gòn sẩch sệ, khư rấo.
Bïëp, phông ùn phẫi à ấnh sấng vâ thưng giố.
Khưng àïí nûúác rûãa thûåc phêím, rûãa dng c ùn ëng ûá àổng
lâm ư nhiïỵm mưi trûúâng xung quanh.
Khưng àûúåc àïí cấc chêët tiïåt trng, têíy ụë cưëng rậnh khi lâm vïå
sinh bùỉn vâo gêy ư nhiïỵm thûåc phêím.
Phẫi à nûúác sẩch sûã dng trong chïë biïën thûåc phêím vâ vïå
sinh khu vûåc ùn ëng, chïë biïën.
Àïì phông sûå xêm nhêåp ca giấn, chåt vâ cấc àưång vêåt khấc úã
núi ùn ëng vâ chïë biïën thûåc phêím.
9. Sûã dng cấc vêåt liïåu bao gối thûåc phêím sẩch sệ vâ thđch húåp
Khưng sûã dng cấc loẩi lấ bêín, giêëy viïët c, sấch bấo, giêëy in,
ti nilon tấi sinh cố mâu àïí gối thûác ùn chđn.
Vêåt liïåu bao gối thûåc phêím phẫi bẫo àẫm sẩch, giûä àûúåc tđnh
hêëp dêỵn vïì mi võ, mâu sùỉc vâ khưng thưi cấc chêët gêy àưåc vâo thûåc
phêím nhû chò, cadimi, chêët ph gia
Khi mua thûåc phêím, cêìn ch xem nhận, mấc cố àêìy à cấc
thưng tin cêìn thiïët nhû tïn sẫn phêím, trổng lûúång, cấc thânh phêìn
chđnh, cấch bẫo quẫn, sûã dng, núi sẫn xët chïë biïën, cố sưë àùng k
sẫn xët vâ thúâi hẩn sûã dng.
10 Ngùn chùån, xûã trđ kõp thúâi cấc v ngưå àưåc thûåc phêím vâ thûåc
hiïån cấc biïån phấp vïå sinh phông bïånh
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 101

Khi phất hiïån hóåc nghi ngúâ bõ ngưå àưåc thûåc phêím, phẫi àònh
chó viïåc sûã dng vâ niïm giûä toân bưå thûác ùn àố lẩi (kïí cẫ chêët nưn,
phên, nûúác tiïíu ) àïí xấc minh, bấo ngay cho cú quan y tïë gêìn nhêët
àïën xûã trđ kõp thúâi hóåc àûa ngûúâi bõ ngưå àưåc ài bïånh viïån.
Phẫi vïå sinh, têíy ụë khu vûåc cố chêët nưn, phên, nûúác tiïíu ca

ngûúâi bõ ngưå àưåc thûåc phêím vâ thûåc hiïån chïë àưå cấch ly nghiïm
ngùåt àïì phông sûå lêy lan ca dõch bïånh.
Thûåc hiïån cấc biïån phấp diïåt rìi, nhùång, giấn, chåt vâ cấc
hûúáng dêỵn vïå sinh phông chưëng dõch bïånh theo chó àẩo ca ngânh y
tïë.
Àưëi vúái cấc àõa phûúng thûúâng xêíy ra l lt, chng ta cêìn ch
hún mưåt sưë vêën àïì c thïí sau:
1. Khưng sûã dng thõt (kïí cẫ múä) gia cêìm, gia sc, cấc loẩi thu
sẫn àậ bõ chïët hóåc àậ àïí qua àïm úã nhiïåt àưå thûúâng vò cấc loẩi thûåc
phêím nây àậ bõ biïën chêët, khưng nhûäng bõ mêët hïët giấ trõ dinh
dûúäng, mi võ thúm ngon mâ côn cố thïí gêy ngưå àưåc thûåc phêím
trêìm trổng do cấc vi khín gêy bïånh vâ cấc àưåc tưë sinh ra khi àưång
vêåt bõ chïët, ưi thiu.
2. Nghiïm chónh thûåc hiïån quy trònh xûã l lâm sẩch nûúác dng
cho ùn ëng theo hûúáng dêỵn ca cấn bưå y tïë.
3. Rau quẫ cêìn àûúåc rûãa nhiïìu lêìn cho hïët bn àêët, ngêm trong
nûúác vo gẩo 30 pht àïí loẩi búát cấc ư nhiïỵm bấm úã bïì mùåt, vâ rûãa
k lẩi bùçng nûúác sẩch trûúác khi nêëu chđn.
4. Trong àiïìu kiïån mưi trûúâng vâ ngìn nûúác àang bõ ư nhiïỵm,
u cêìu mổi ngûúâi hậy thûåc hiïån ùn chđn, ëng sưi, hẩn chïë ùn rau
sưëng, quẫ xanh vâ chó nïn chín bõ thûác ùn vûâa à cho mưåt bûäa ùn
ngay khi thûác ùn vûâa nêëu chđn vâ chín bõ xong, àùåc biïåt lâ thûác ùn
cho cấc chấu nhỗ khưng àûúåc àïí quấ 1 giúâ úã nhiïåt àưå thûúâng àïì
phông sûå ư nhiïỵm vâ phất triïín ca vi khín.
5. Khưng dng lấ, giêëy c (cố thïí àậ bõ ngêåp lt, êím mưëc) àïí gối
thûác ùn chđn. Nïëu mua thûác ùn chïë biïën sùén àậ àïí ngåi thò phẫi
àun sưi lẩi trûúác khi ùn.
6. Ln giûä gòn vïå sinh cấ nhên, rûãa sẩch tay trûúác khi tiïëp xc
vúái thûác ùn. Trong thúâi gian bõ tiïu chẫy, mn nhổt, vïët thûúng
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 102

nhiïỵm trng úã tay vâ cấc bïånh truìn nhiïỵm khấc thò khưng àûúåc
trûåc tiïëp chín bõ thûác ùn cho gia àònh hay lâm dõch v ùn ëng.
Thûåc hiïån vïå sinh an toân thûåc phêím lâ hânh àưång thiïët thûåc
giûä gòn sûác khỗe cho bẫn thên, gia àònh vâ xậ hưåi. Nïëu phất hiïån
thêëy ngìn nûúác, thûåc phêím cố mâu sùỉc, mi võ khấc thûúâng hóåc
mổi hânh vi gian dưëi trong chïë biïën thûåc phêím ca ngûúâi kinh
doanh bn bấn thò phẫi ngûâng sûã dng vâ bấo ngay cho cú quan y
tïë àïí cố biïån phấp xûã l kõp thúâi. Ln nïu cao thûác àïì phông ngưå
àưåc thûåc phêím lâ quìn lúåi vâ trấch nhiïåm ca mưỵi ngûúâi chng ta.
Cấch xêy dûång bûäa ùn gia àònh húåp l
Nhên dên ta rêët ch àïën viïåc tưí chûác bûäa ùn vâ xem àố lâ
mưåt vêën àïì rêët quan trổng. Bûäa ùn nïëu àûúåc tưí chûác khếo thò cố thïí
têån dng àûúåc giấ trõ dinh dûúäng ca lûúng thûåc, thûåc phêím, àûa
mûác tiïu hốa hêëp thu àïën mûác tưëi àa, do àố sệ rêët tiïët kiïåm.
I. u cêìu ca bûäa ùn gia àònh húåp l
1. Bûäa ùn gia àònh phẫi à dinh dûúäng vâ ngon: ùn no (à nỴ•ng
lûúång), à chêët dinh dûúäng cêìn thiïët cên àưëi (à 4 nhốm thûác Ỵ•n:
lûúng thûåc, thûác ùn giâu chêët àẩm, giâu chêët bếo, rau xanh vâ quẫ
chđn). Thûåc phêím phẫi gip tẩo ra bûäa ùn truìn thưëng, cố hûúng võ
quen thåc. Mốn ùn àûúåc chïë biïën húåp khêíu võ, hêëp dêỵn, ngon lânh.
2. Bûäa ùn phẫi an toân: thûác ùn phẫi àẫm bẫo lânh, khưng àưåc,
khưng phẫi lâ ngìn gêy bïånh. Thûåc phêím côn phẫi gip cho cấc
chûác phêån ca cú thïí hoẩt àưång tưët, phẫi cố giấ trõ phông bïånh,
chûäa bïånh, nêng cao sûác khỗe, tùng cûúâng sinh lûåc. Thûåc phêím
phẫi an toân khưng bõ nhiïỵm hốa chêët àưåc, khưng bõ nhiïỵm giun,
nhiïỵm trng, khưng àûúåc lâ ngìn gêy bïånh.
3. Bûäa ùn nïn àûúåc tưí chûác mưåt cấch tiïët kiïåm, kinh tïë nhêët:
ngûúâi nêëu ùn cêìn biïët chổn thûåc phêím sẩch.
II. Bûäa ùn gia àònh nïn ùn hưỵn húåp nhiïìu loẩi thûåc phêím

Khưng cố thûác ùn nâo cố àêìy à cấc chêët dinh dûúäng vâ úã mưåt
t lïå cên àưëi: cố loẩi thûác ùn nhiïìu chêët dinh dûúäng nây, cố nhiïìu
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 103

chêët dinh dûúäng khấc, vò vêåy nïn ùn thûác ùn nhiïìu loẩi àïí hưỵ trúå vâ
bưí sung cho nhau nhùçm àấp ûáng àûúåc nhu cêìu dinh dûúäng.
Bûäa ùn gia àònh nïn àẫm bẫo à 4 nhốm thûåc phêím:
Nhốm thûác ùn giâu chêët àẩm: Cung cêëp cấc axit amin cêìn thiïët
mâ cú thïí ngûúâi khưng thïí tûå tưíng húåp àûúåc. Cấc chêët àẩm àưång
vêåt (tưm, thõt, cấ, trûáng, sûäa ) thûúâng lâ cố à cấc axit amin cêìn
thiïët úã t lïå cên àưëi. Viïåc thiïëu mưåt axit amin nây sệ ẫnh hûúãng àïën
sûå hêëp thu ca nhiïìu axit amin khấc. Trong bûäa ùn, chêët àẩm ca
thõt lâm tùng giấ trõ chêët àẩm ca gẩo, ngư; chêët àẩm ca vûâng cố
tấc dng lâm tùng giấ trõ dinh dûúäng ca chêët àẩm trong thõt.
Ngoâi ra, cấc thûác ùn thûåc vêåt nhû àêåu àưỵ, vûâng, lẩc cng lâ ngìn
cung cêëp chêët àẩm quan trổng cho bûäa ùn.
Nhốm thûác ùn giâu chêët bếo: dêìu ùn, múä, lẩc, vûâng lâ ngìn
cung cêëp nùng lûúång vâ cấc axit bếo cêìn thiïët cho cú thïí. Dêìu thûåc
vêåt chûáa nhiïìu cấc axit bếo khưng no cêìn thiïët rêët cêìn àïí phông
trấnh bïånh tim mẩch cho ngûúâi lúán tíi vâ àïí xêy dûång mâng tïë
bâo thêìn kinh cho trễ em tûâ sú sinh àïën 4 tíi. Mưåt sưë gia àònh cố
xu hûúáng thay thïë múä àưång vêåt hoân toân bùçng dêìu thûåc vêåt lâ
chûa húåp l, búãi vò cấc axit bếo chûa no cố nhiïìu trong giâu thûåc vêåt
khi chuín hốa khưng hoân toân sệ tẩo thânh cấc sẫn phêím trung
gian ẫnh hûúãng khưng tưët túái sûác khỗe. Nïn giûä chêët bếo àưång vêåt
chiïëm khoẫng 60% tưíng sưë chêët bếo ca khêíu phêìn.
Nhốm thûác ùn giâu chêët bưåt: ng cưëc thûúâng àûúåc dng lâm
thûác ùn cú bẫn vâ lâ ngìn cung cêëp nùng lûúång ch ëu ca khêíu
phêìn (khoẫng 70% nùng lûúång ca khêíu phêìn lâ do ng cưëc cung
cêëp). Ngoâi ra, ng cưëc côn lâ ngìn cung cêëp nhiïìu vitamin nhốm

B, nhêët lâ vitamin B1. Vitamin B1 thûúâng nùçm úã lúáp vỗ ngoâi ca
hẩt gẩo, nïëu gẩo xay sất quấ k sệ lâm vitamin nây bõ giẫm ài àấng
kïí.
Nhốm thûác ùn cung cêëp Vitamin vâ chêët khoấng:
+ Rau xanh, quẫ chđn lâ ngìn cung cêëp ch ëu vitamin vâ
chêët khoấng trong bûäa ùn, nhêët lâ vitmin C vâ caroten nhû rau
ngốt, rau mëng, rau giïìn, rau àay, câ rưët, rau giïìn àỗ, bûúãi, àu à,
cam, xoâi Àùåc biïåt vitamin C trong quẫ chđn khưng bõ phấ hy khi
quẫ dêåp nất nhûng lûúång vitamin nây sệ bõ mêët mất nhiïìu khi rau
bõ dêåp nất. Vò thïë dng rau tûúi, trấnh lâm rau bõ dêåp nất trong khi
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 104

vêån chuín, thấi rau xong nêëu ngay vâ nêëu xong ùn ngay lâ cấch
tưët nhêët àïí hẩn chïë mêët mất cấc vitamin cố trong rau. Rau vâ quẫ
côn lâ ngìn chêët xú q, cố tấc dng chưëng tấo bốn vâ àïì phông
vûäa xú àưång mẩch.
+ Nïëu bûäa ùn chó gưìm nhiïìu thõt cấ mâ đt hóåc khưng cố rau
xanh, quẫ chđn thò khưng cố lúåi cho sûác khỗe vò hiïån tûúång nhiïỵm
toan cố thïí xẫy ra, ẫnh hûúãng khưng thån lúåi cho nhiïìu quấ trònh
chuín hốa trong cú thïí, vò vêåy cêìn thûåc hiïån dinh dûúäng húåp l
bûäa ùn àa dẩng àẫm bẫo tđnh cên àưëi giûäa cấc thûåc phêím vâ cêìn
ch àïën vai trô cua rau.
Tûâ cấc àiïím trïn cho thêëy khưng cố loẩi thûác ùn nâo lâ toân
diïån cẫ. Khêíu phêìn cố giấ trõ cao chó khi trong thânh phêìn cố à
mùåt cấc nhốm thûác ùn úã t lïå thđch húåp. Àố lâ ngun tùỉc cú bẫn
ca dinh dûúäng húåp l. Mưỵi loẩi thûác ùn cố chûáa mưåt sưë chêët dinh
dûúäng vúái t lïå khấc nhau. Khi ùn hưỵn húåp, chêët thûâa úã loẩi thûác ùn
nây cố thïí bưí sung cho chêët thiïëu úã thûác ùn khấc, do àố mâ giấ trõ
sûã dng ca thûác ùn àûúåc tùng lïn. Àêy lâ cấch ùn tiïët kiïåm, têån
dng àûúåc nhiïìu chêët bưí.

III. Bûäa ùn gia àònh nïn àẫm bẫo à 4 mốn
D ùn úã nhâ hay ùn úã ngoâi àûúâng phưë, ngûúâi nêëu ùn cng nhû
ngûúâi ùn cêìn nùỉm àûúåc nhûäng u cêìu cú bẫn ca tưí chûác mưåt bûäa
ùn. Bûäa ùn, d ùn sấng, ùn trûa hóåc ùn tưëi àïìu phẫi nhùçm cung
cêëp àưìng bưå à cấc chêët dinh dûúäng cho cú thïí, c thïí nhû sau:
- Mốn ùn cung cêëp à nùng lûúång cho mổi hoẩt àưång ch ëu
dûåa vâo chêët bưåt: gẩo (cúm ngon, dễo, chđn túái), ngư, bưåt mò
- Mốn ùn ch lûåc giâu àẩm, bếo: àêåu ph, vûâng, lẩc hóåc thõt,
cấ, trûáng.
- Mốn rau, quẫ cung cêëp cho cú thïí vitamin chêët khoấng vâ
chêët xú.
- Mốn canh
IV. Sưë bûäa ùn/ ngây:
Sưë bûäa ùn/ ngây ph thåc lûáa tíi, tònh trẩng sûác khỗe, mûác
àưå lao àưång. Àưëi vúái ngûúâi trûúãng thânh, khỗe mẩnh, cêìn ùn 3
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 105

bûäa/ngây. Ngûúâi lao àưång nùång nhổc, ngûúâi ưëm, cùỉt dẩ dây, trễ em
cêìn ùn 5 - 6 bûäa/ ngây.
Qua nghiïn cûáu t lïå hêëp thu tiïu hốa cho thêëy, vúái cng mưåt
lûúång lûúng thûåc, thûåc phêím nhû nhau, nhûng nïëu chia thânh 3
bûäa thò t lïå hêëp thu chêët àẩm tùng lïn 3% so vúái 2 bûäa ùn. Ùn ba
bûäa chđnh vò thïë lâ mưåt cấch ùn khoa hổc vâ tiïët kiïåm.
V. Phên chia húåp l khưëi lûúång thûác ùn giûäa cấc bûäa ùn
% Tưíng sưë nùng lûúång
ùn 3 bûäa ùn 4 bûäa ùn 5 bûäa
Bûäa sấng
Bûäa sấng II
Bûäa sấng
Bûäa sấng

Bûäa sấng
30 -35 %

35 -40 %

25 -30 %
25 -30 %
5 -10 %
35 -40 %

25 -30 %
25 - 30%
5 -10 %
30 - 35%
5 - 10%
15 - 20%
Nhiïåt àưå cú thïí con ngûúâi khưng cao, trong cú thïí khưng cố axit
mẩnh, nhûng cú thïí àậ phên giẫi àûúåc cấc thûác ùn ùn vâo mưåt cấch
nhanh chống lâ nhúâ cấc men tiïu hốa. Cấc men nây tùng tưëc àưå vâ
cûúâng àưå ca cấc phẫn ûáng hốa sinh trong cú thïí. Mốn ùn cố mâu
sùỉc, mi võ hêëp dêỵn, ùn àng bûäa, lc cúm chđn túái, thûác ùn àûúåc
nhai k, khi thoẫi mấi vui vễ ngon miïång thò sệ kđch thđch men tiïu
hốa tiïët ra nhiïìu, tiïu hốa tưët vâ cố t lïå hêëp thu vâo cú thïí tùng
lïn.
Gia àònh nïn dânh thúâi gian vâ thối quen tưí chûác nêëu cấc bûäa
ùn tưëi à chêët vâ ngon miïång, trong khưng khđ àêìm êëm, hẩnh phc.
Cấi lúåi trûúác hïët sệ giẫm búát àûúåc cấc sûác ếp (stress) do lao àưång
cùng thùèng trong ngây gêy nïn, àưìng thúâi sệ tẩo àiïìu kiïån àïí cấc
thânh viïn trong gia àònh cố àiïìu kiïån biïíu lưå sûå quan têm, sùn sốc
lêỵn nhau. Cêìn tưí chûác bûäa ùn tưëi têåp trung, àïí cố àiïìu kiïån chïë biïën

cấc mốn ùn ngon vúái nhiïìu loẩi thûåc phêím cên àưëi vïì dinh dûúäng,
CHÙM SỐC SÛÁC KHOỄ 106

sệ àẫm bẫo b àùỉp kõp thúâi sûå thiïëu ht do ùn phẫi hai bûäa sấng vâ
trûa àún àiïåu, nêng cao sûác khỗe, sûác lao àưång vâ tíi thổ ca mổi
thânh viïn trong gia àònh.
Trong thúâi gian gêìn àêy, úã cấc àư thõ, àiïìu kiïån lao àưång, kinh
tïë vâ àúâi sưëng ca nhên dên ta àậ cố nhiïìu thay àưíi. Trïn thõ
trûúâng cố nhiïìu loẩi thûác ùn chïë biïën bấn thânh phêím vâ quấn ùn
trïn vóa hê rêët thån tiïån cho viïåc ùn nhanh vâ ùn cấ nhên. Hêìu
hïët cấc loẩi thûác ùn nây àïìu chïë biïën hêëp dêỵn, cố mâu sùỉc gia võ
kđch thđch ùn ngon, nhûng giấ trõ dinh dûúäng thûúâng àún àiïåu vâ
nghêo nân hóåc cố thïí khưng àẫm bẫo vïå sinh. Vò vêåy cấc gia àònh
nïn cưë gùỉng duy trò bûäa ùn tưëi têåp trung tẩi gia àònh vúái cấc mốn ùn
ngon truìn thưëng dên tưåc, phưëi húåp nhiïìu loẩi thûåc phêím àẫm bẫo
giấ trõ dinh dûúäng cên àưëi.
Bs. Lï Bẩch Mai