BẢO VỆ SỨC KHỎE - DINH DƯỠNG HỢP LÝ VÀ SỨC KHỎE – 9 pot

DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 184
lêìn. Chiïìu cao lc múái sinh trung bònh lâ 48-50 cai, khi 12 thấng
tíi thò nhiïìu cao tùng lïn gêëp rûúäi. Àưëi vúái ph nûä cố thai rêët cêìn
cấc chêët dinh dûúäng àïí phất triïín thai.

2. Ùn ëng tưët nêng cao sûác àïì khấng chung ca cú thïí chưëng
lẩi bïånh têåt nhêët lâ cấc bïånh nhiïỵm khín vâ khi cố dõch.

Ngûúâi ta thêëy sc vêåt thđ nghiïåm àûúåc ni dûúäng tưët thò sẫn
xët khấng thïí gêëp 10 lêìn khi ni dûúäng kếm. Hai nhốm chåt
àûúåc tiïm àưåc tưë thûúng hân, nhốm ni thoân toân bùçng ng cưëc tó
lïå chïët gêëp 4 lêìn so vúái nhốm ùn bùçng ng cưëc cưång vúái casein.

Trïn cú thïí ngûúâi, àùåc biïåt lâ úã trễ em, ngûúâi ta thêëy nhûäng trễ
em bõ suy dinh dûúäng thò nguy cú mùỉc cấc bïånh viïm àûúâng hư hêëp
vâ bïånh óa chẫy cao hún rêët nhiïìu so vúái. nhûäng trễ bònh thûúâng.

3. Ùn ëng ẫnh hûúãng túái tó lïå tûã vong

Theo UNICEF, tó lïå tûã vong trễ dûúái 1 tíi ca 130 nûúác trïn
thïë giúái (1984) (Tđnh theo tó lïå %0 ): 1960 1982

4. Vai trô ca ùn ëng vúái lao dưång vâ lưëi sưëng xậ hưåi.

Ùn ëng tưët khưng nhûäng giûä gòn sûác khỗe úã mûác bònh thûúâng
mâ côn nêng cao àûúåc hiïåu sët lao àưång (trđ ốc vâ chên tay). Nïëu
khêíu phêìn ùn giẫm nhiïìu thò sûác lao àưång cng giẫm theo.

Tònh hònh sẫn xët vâ tiïu th thûác ùn trong mưåt sưë nûúác ẫnh
hûúãng quët àõnh túái lưëi sưëng ca nhên dên nûúác àố.

5. Ùn cố vai trô tđch cûåc trong phông vâ àiïìu trõ bïånh.

Ngûúâi ta àậ biïët chïë àưå ùn nây hay chïë àưå ùn khấc cố thïí khưng
chó lâm tùng sûác chưëng àúä ca cú thïí àưëi vúái nhûäng bïånh khấc nhau
mâ côi cố tấc àưång ngûúåc lẩi nghơa lâ lâm giẫm sûác chưëng àúä cûãa cú
thïí. Chuín chïë àưå ùn nây sang chïë àưå ùn khấc gêy ra sûå xấo trưån
cú thïí trong àố cố khẫ nùng phẫn ûáng ca cú thïí. Vïì phûúng diïån
nây chïë àưå ùn biïíu hiïån tấc àưång ca mònh khưng chó túái toân bưå cú
thïí mâ côn túái têët cẫ cấc quấ trònh vêån chuín trong cú thïí àang úã
tònh trẩng bïånh l hay kđch thđch gêy bïånh.

Nûúác ta àang úã trong thúâi kò kinh tïë chuín tiïëp. Bïn cẩnh mư
hònh bïånh têåt ca mưåt nûúác kếm phất triïín trong àố suy dinh
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 185
dûúäng vâ nhiïỵm khín lâ phưí biïën àang xët hiïån sûå gia tùng
nhiïìu loẩi bïånh hay gùåp úã cấc nûúác phất triïín. Cấc bïånh mẩn tđnh
khưng lêy lâ mư hònh bïånh têåt chđnh úã cấc nûúác cố nïìn kinh tïë phất
triïín. Tuy côn àưi àiïìu chûa sấng tỗ nhûng cấc kiïën cho rùçng dinh
dûúäng cố vai trô quan trổng trong viïåc phông cng nhû gốp phêìn
àiïìu trõ cấc bïånh nây. Bếo phò lâ mưåt tònh trẩng sûác khỗe cố ngun
nhên dinh dûúäng (chiïëm 60-80% cấc trûúâng húåp). Vâo cú thïí cấc
chêët protein, lipit, gluxit àïìu cố thïí chuín thânh chêët bếo dûå trûä.
Nhiïìu nghiïn cûáu cho thêëy hâm lûúång cholesterol trong mấu vâ
huët ấp tùng lïn theo mûác àưå bếo, khi cên nùång giẫm sệ kếo theo
giẫm huët ấp vâ cholesterol. Thûåc hiïån mưåt chïë àưå ùn ëng húåp vâ
hoẩt àưång thïí lûåc àng mûác àïí duy trò cên nùång ưín àõnh úã ngûúâi
trûúãng thânh lâ ngun tùỉc cêìn thiïët àïí trấnh bếo phò. Hiïån nay,
hêìu nhû mổi ngûúâi àïìu thûâa nhêån rùçng chïë àưå ùn ëng lâ mưåt nhên
tưë quan trổng trong phông ngûâa vâ xûã trđ mưåt sưë bïånh tim mẩch,
trûúác hïët lâ bïånh tùng huët ấp vâ bïånh mẩch vânh. Mưåt chïë àưå ùn

hẩn chïë mëi, giẫm nùng lûúång vâ rûúåu cố thïí à àïí lâm giẫm
huët ấp úã phêìn lúán àưëi tûúång cố tùng huët ấp nhể . úã nhûäng ngûúâi
tùng huët ấp nùång chïë àưå ùn àố cng lâm giẫm búát liïìu lûúång cấc
thëc giẫm huët ấp cêìn thiïët.

Mưëi liïn quan giûäa bïånh mẩch vânh vúái sưë lûúång cholesterol
toân phêìn trong mấu àậ àûúåc thûâa nhêån rưång rậi. Ngûúâi ta thêëy
thânh phêìn chđnh trong chïë àưå ùn cố ẫnh hûúãng àïën hâm lûúång
cholesterol huët thanh lâ cấc axit bếo no. Axit bếo no cố nhiïìu
trong chêët bếo àưång vêåt. Do àố mưåt chïë àưå ùn giẫm chêët bếo àưång
vêåt, tùng dêìu thûåc. vêåt, búát ùn thõt, tùng ùn cấ lâ cố lúåi cho ngûúâi cố
rưëi loẩn. chuín hốa cholesterol. Chïë àưå ùn nhiïìu rau vâ trấi cêy cố
tấc dng bẫo vïå cú thïí àưëi vúái bïånh mẩch vânh tuy cú chïë côn chûa
rộ râng

Cố thïí àố lâ do tấc dng ca chêët xú cố nhiïìu trong rau quẫ,
cng cố thïí mưåt chïë àưå ùn thûåc vêåt sệ lâm giẫm huët ấp, mưåt nhên
tưë nguy cú ca cấc bïånh mẩch vânh.

Nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy cho thêëy chïë àưå ùn đt xú vâ nhiïìu
chêët bếo àùåc biïåt lâ chêët bếo bậo hôa lâm tùng nguy cú ûng thû àẩi
trâng. Tấc dng ca chêët xú cố thïí lâ do chng chưëng tấo bốn pha
loậng cấc chêët cố thïí gêy ung thû trong thûåc phêím vâ giẫm thúâi
gian tiïëp xc ca niïm mẩc àûúâng tiïu hốa vúái cấc chêët nây. Ngûúâi
ta côn thêëy vai trô ca chïë àưå ùn trong bïånh àấi àûúâng, chïë àưå ùn
thûåc vêåt, nhiïìu rau cố liïn quan àïën hẩ thấp tó lïå mùỉc àấi àûúâng
thïí khưng ph thåc vâo Insulin.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 186
Khưng thïí ph nhêån àûúåc vai trô ca ùn ëng àưëi vúái cấc bïånh
dinh dûúäng nhû suy dinh dûúäng protein nùng lûúång, thiïëu Vitamin

A vâ bïånh khư mùỉt, bûúáu cưí do thiïëu iưët, thiïëu mấu do thiïëu sùỉt .

6. Ùn àiïìu trõ côn cố vai trô trong phc hưìi cố thïí

Trong trûúâng húåp bõ thûúng phêìn mïìm, gậy xûúng, cú thïí suy
nhûúåc sau sưët rết, sau. mưí, chïë àưå ùn húåp lđ sïỵ gip cho vïët thûúng
chống lânh vâ phc hưìi cú thïí (àùåc biïåt lâ protein vâ vitamin C).
Mưåt sưë trûúâng húåp, bïånh cêëp tđnh qua ài rêët nhanh, nïëu bïånh nhên
coi mònh àậ khỗe vâ khưng cố chïë àưå ùn thđch húåp thò bïånh cố thïí
chuín sang mẩn tđnh.

III .CÚ SÚÃ CA DINH DÛÚÄNG ÀIÏÌU TRÕ HỔC

Cú súã ca dinh dûúäng àiïìu trõ hổe lâ viïåc nghiïn cûáu tònh trẩng
vâ quấ trònh trao àưíi chêët ca ngûúâi bïånh dûåa vâo àùåc tđnh tûâng
thúâi k bïånh, kïí cẫ mûác àưå nhiïỵm trng, mûác àưå trêìm trổng vư sûå
thay àưíi hònh thấi cấc cú quan vâ toân bưå cú thïí úã bïånh nây hay
bïånh khấc.

Nhiïìu cưng trònh nghiïn cûáu àậ chûáng minh lâ chêët vâ lûúång
thûác ùn ùn vâo ẫnh hûúãng rêët lúán àïën hoẩt tđnh ca cấc nưåi tiïët tưë.
Cho ùn nhiïìu gluxit lâm tùng hoẩt tđnh Adrenalin, nhiïìu protein
lâm tùng hoẩt tđnh ca Tyroxin. Hoẩt tđnh ca adrenalin côn ph
thåc vâo lûúång vitamin C úã thûúâng thêån.

Ngûúâi bõ bïånh tùng toan thûúâng bõ úå chua, àau úã vng thûúång
võ cố cẫm giấc co thùỉt úã ngûåc. Àa sưë bïånh nhận nây dïỵ bõ kđch thđch.
Diïỵn biïën àûúâng huët ca ngûúâi bõ bïånh tùng toan giao àưång rêët
lúán. Khi lûúång àûúâng úã mấu tùng !ùn thò sûå tiïët dõch ca dẩ dây
giẫm ài, khi lûúång àûúâng huët giẫm ài thò sûå tiïët dõch ca àa dây

tùng lïn. Nhûäng dao àưång àưåt ngưåt ca àûúâng huët gêy ra nhûäng
àao àưång mẩnh vïì tiïët dõch dẩ dẫy. Nïëu cho ngûúâi bïånh ùn giẫm
gluxit àïí giẫm sûå tấng àûúâng huët vâ cho ùn nhiïìu bûäa gêìn nhau
àïí àûúâng huët khỗi giẫm xëng nhanh thò cấc triïåu chûáng tùng
toan cng sệ bõ mêët ài.

Àẩi àa sưë ngûúâi bïånh bõ tùng toan lâ nhûäng .ngûúâi thåc loẩi
thêìn kinh ëu. Khi ùn hẩn chïë gluxit vâ ùn rẫi ra nhiïìu bûäa khưng
nhûäng lâm mêët triïåu chûáng tùng toan mâ côn gip ngûúâi bïånh trúã
nïn bònh tơnh vâ cên bùçng hún. Nhû vêåy lâ trong mưåt sưë- trûúâng
húåp dõch thïí trúã thânh ëu tưë àiïìu hôa, hïå thêìn kinh trung ûúng trúã
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 187
thânh bõ àiïìu hôa vâ do àố ùn ëng cố thïí ẫnh hûúãng àïën cú chïë
àiïìu hôa ca hïå thêìn kinh thûåc vêåt Trong cấc bïånh tiïu hốa ùn
ëng húåp lđ lâ biïån phấp àiïìu trõ ch ëu vò àêíy lâ núi chín bõ vâ
sûã dng thûác ùn ùn vâo.

IV. NGUN TÙỈC VÂ TƯÍ CHÛÁC CA ÙN ÀIÏÌU TRÕ

Khi thûåc hiïån chïë àưå ùn àiïìu trõ cố thïí sûã dng nhûäng ngun
tùỉc khấc nhau ty àùåc tđnh ca tûâng bïånh, tònh trẩng bïånh vâ cấc
àùåc tđnh cấ biïåt khấc.

Trong dinh dûúäng àiïìu trõ ngûúâi ta sûã dng rưång rậi cấc
ngun tùỉc hẩn chïë vïì sưë lûúång vâ chêët lûúång. Sûå giúái hẩn vïì sưë
lûúång ty thåc giúái hẩn chêët lỗng àûa vâo nhû cấc bïånh thåc hïå
tim mẩch, vûäa xú àưång mẩch, cao huët ấp. Trong mưåt sưë bïånh àôi
hỗi giúái hẩn cẫ sưë lûúång vâ chêët lûúång. Do àố khi xêy dûång thûåc ïìún
cho bïånh nhên cêìn ch cấc ngun tùỉc sau àêy:

1. Khi àûa ra cấc chïë àưå ùn khấc nhau phẫi àẫm bẫo sûå cêìn àưëi,
sûå àêëy à vâ sûå toân diïån ca nố, sao cho ph húåp: vúái àùåc tđnh biïët
trûúác ca bïånh, ch trổng nhûäng bïånh àùåc biïåt .

2. Xấc àõnh àûúåc thúâi hẩn hẩn chïë ca. viïå.c sûã dng cấc chïë àưå
ùn khưng cên àưëi, khưíng toân diïån vâ khưng àêìy à úã nhûäng ẫnh
khấc nhau.

3. Quy àõnh nhûäng ngun tùỉc ùn ëng úã nhûäng bïånh nhên
tiïën hânh liïåu phấp àùåc biïåt (liïåu phấp sinh hốa, liïåu phấp àiïëu trõ).

4. Àïì ra cấc ngun têëc phưëi húåp cấc ëu tưë dinh dûúäng, àiïìu trõ
vúái viïåc sûã dng khấng sinh vâ cấc phûúng tiïån khấc ca liïåu phấp
thëc.

5. Qui àõnh chïë àưå ùn phẫi ph húåp vúái hoẩt àưång ca bïånh
nhận, ch túái viïåc àïì phông sûå hẩn chïë hoẩt àưång sau nây do ẫnh
hûúãng ca ùn ëng gêy ra.

Khi xêy dûång tûâng thûåc àen c thïí, vêën àïì quan trổng lâ viïåc
lûåa chổn cấc thûåc phêím, cấc thûåc phêím sûã dng ln tn th theo
ngun tùỉc tấc àưång cú hổc vâ hốa hổc. Àïí trấnh cấc tấc àưång cú hổc
khi chïë biïën thûác ùn cêìn ch :

- Hẩn chïë hóåc loẩi trûâ cấc thûác ùn thư, cấc thûåc phêím khố tiïu
nhiïìu xenluloza nhû: bấnh mò àen, c cẫi; bùỉp cẫi, cêy hổ àêåu.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 188
- Xûã lđ cấc thûåc phêím bùçng cấch nghiïìn nhỗ, châ xất, nhâo trưån
vâ qëy àẫo àïí àẫm bẫo sûå tiïu hốa vâ hêëp thu thûác ùn tưët nhêët.

- Sûã dng nhûäng phûúng phấp nêëu àùåc biïåt nhùçm lâm giẫm
chêët xú, hôa tan propectin vâ lâm mïìm thûåc phêím. Cấch chïë biïën
tưët nhêët lâ phûúng phấp hêëp, cố thïí sûã dng phûúng phấp nûúáng;
nhûng nïn hẩn chïë phûúng phấp rấn.

Àïí loẩi trûâ cấc tấc àưång hốa hổc khi chïë biïën thûåc phêím nïn
loẩi trûâ cấc thûåc phêím giâu chêët chiïët xët, hẩn chïë biïën mốn ấn
gêìy kđch thđch tiïët dõch võ ca dẩ dây vâ råt. Trong khêíu phêìn ùn
nïn loẩi trûâ nûúác dng àùåc, sp câ chua, nûúác chêëm àùåc, nûúác sưët,
gia võ, dûa chåt mëi Phûúng phấp nêëu lâ têët nhêët.

V. NHU CÊÌU DINH DÛÚÄNG CA NGÛÚÂI BÏÅNH

1. Ngun tùỉc phẫi àẫm bẫo

a) Cung cêëp àêìy à nùng lûúång cêìn thiïët.

b) À cấc chêët dinh dûúäng.

c) À nûúác vâ àiïån giẫi ùn ëng tưët gip cho bïånh .nhên trấnh
àûúåc sûå phấ hy vïì thïí chêët vâ phc hưìi nhûäng dûå trûä àậ mêët.

2. Nhu cêìu c thïí:

a.Nhu cêìu vïì nùng lûúång:

Bïånh nhên cêìn sưë lûúång Calo bâng sưë Calo ca chuín hốa cú
bẫn: 1250-1500Kcal, cưång thïm nhûäng nhu cêìu sau àêy do bïånh têåt
àôi hỗi

- 20% nïëu bïånh nhên vêåt vậ nhiïìu.

- 18% nïëu sưët cao lïn 10C

- 10% nïëu tưí chûác tïë bâo bõ hy hoẩi.

Tưíng nhu cêìu nùng lûúång dao àưång tûâ 1800- 2200kcal. tûúng
àûúng vúái lao àưång nhể.

b) Nhu cêìu vïì protein:
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 189
- 10-15% nùng lûúång khêíu phêìn tûác lâ 1-1,5g/kg/24giúâ (Tưët
nhêët lâ 12 +1%). Tó lïå protein àưång vêåt trïn protein tưíng sưë lâ 50%.

ÚÃ ngûúâi bònh thûúâng àậ rêët cêìn protein, ngûúâi bïånh lẩi cêìn
thiïët hún. Trong bỗng, nhiïỵm trng, xët huët cú thïí mêët ài mưåt
lûúång protein khấ lúán do dõch hay tïë bâo cú thïí bõ hy hoẩi. Do vêåy
protein phẫi lúán hún 1g/kg/24h. Nhûng sûå cung cêëp protein cho
bïånh nhên ty tûâng giai àoẩn cabïånh vâ ty tûâng bïånh. Vđ d:

- Giai àoẩn àêìu: Cú thïí giấng hốa nhiïìu protein, cên bùçng Ni tú
êm tđnh, protein chó cung cêëp: 0,25- 0,5g/kg.

- Giai àoẩn bïånh àậ àúä: lg/kg/24h. Dêìn dêìn tùng lïn 1,2-
1,4g/kg/24h.

- Giai àoẩn hưìi phc: 1,5-2g/kg/24h. Trễ em cố thïí lïn túái 3-
4g/kg/24h.

- Trong mưåt sưë bïånh cố rưëi loẩn chuín hốa (viïm thêån cố urï

mấu cao) thò chó cêìn 0,3g/kg, nhûng chó dng trong thúâi gian ngùỉn
(tưëi àa lâ 10 ngây).

Protein àưång vêåt cố giấ trò sinh hổc cao hún nïn tó lïå protein
àưång vêåt phẫi lâ 30-50% tưíng sưë protein.

c) Nhu cêìu vïì lipit:

Cao do lipit cung cêëp nïn khoẫng tûâ 20- 30% trong tưíng sưë
Calo. Khi tđnh toấn nhu cêìu vïì lipit cêìn phẫi ch àïën lipit thûåc
vêåt vò nố cung cêëp axit bếo khưng no vâ vitamin E.

d) Nhu cêìu gluxit:

Lûúång gluxit trong khêíu phêìn nïn cên àưëi vúái protein vâ lipit
theo tó lïå:

P:L:G = 1:0,7:5 . Tó lïå cên àưëi nây gip cú thïí hêëp thu àûúåc dïỵ
dâng cấc chêët dinh dûúäng. Khi àûa gluxit ch thïm mưåt lûúång
vitamin B1. Nïn cố mưåt tó lïå cên àưëi giûäa thânh phêìn ca gluxit vúái
nhau. Lûúång tinh bưåt khoẫng 75%, lûúång àûúâng Saccaroza khoẫng
10-15%. Ch hâm lûúång cấc chêët xú (pectin, xenluloza ) vò pectin
ûác chïë cấc hoẩt àưång gêy thưëi úã råt vâ tẩo àiïìu kiïån thån lúåi cho
hoẩt àưång ca cấc vi khín cố đch, xenluloza ngoâi chûác nùng kđch
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 190
thđch nhu àưång råt côn gốp phêìn bâi tiïët cholesterol ra khỗi cú thïí,
ngûúâi ta thêëy rùçng nïëu lûúång Xenluloza < 1,5% sệ gêy tấo bốn,
nhûng nïëu tùng lïn trïn 4,5% thò lẩi gêy óa chẫy. Do vêåy lûúång
peetin nïn lâ 3% vâ Xenluloza nïn lâ 2%.

e) Nhu cêìu vitamin:

Tưët nhêët vêỵn lâ cấc vitamin cố trong thûác ùn, cố thïí dng
vitamin tưíng húåp nhû vitamin B1, B2, PP, C, A, D, K. Trûúâng húåp
bïånh nùång thò vitamin B1 vâ Vitamin C lâ cêìn thiïët nhêët.

g) Nhu cêìu nûúác vâ mëi khoấng:

Trûúác hïët phẫi cung cêëp à cho bïånh nhên lûúång nûúác vâ mëi
khoấng cêìn thiïët. Àùåc biïåt lâ trễ óa chẫy, nưn, sưët cao. Mën biïët à
hay thiïëu phẫi lâm àiïån giẫi àưì vâ cố kïë hoẩch bưìi ph cho bïånh
nhên. Tốm lẩi khêíu phêìn ùn cho bïånh nhên nïn cêìn:

P:L:G =13:22:65 (% nùng lûúång)

= 1:0.7:5 (% nùng lûúång)

3. Chó sưë giúái hẩn

Nhu cêìu dinh dûúäng cho bïånh nhên phẫi úã trong giúái hẩn sau:

- Nùng lûúång do piotein cung cêëp khưng thấp dûúái 10% vâ
khưng cao 20% tưíng sưë nùng lûúång ca khêíu phêìn. Tó sưë protein
àưång vêåt khưng thêëp dûúái 25% ca tưíng sưë protein.

- Calo do lipit khưng cao quấ 35% tưíng sưë Calo ca khêíu phêìn.
Àïí trấnh nhiïỵm toan do protein, thò sưë lûúång gluxit tưët nhêët phẫi
hún 4 lêìn protein, khưng àûúåc thêëp hún 2 lêìn

- Àïí trấnh nhiïỵm toan do lipit, thò sưë lûúång gluxit đt nhêët phẫi

lâ 2 lêìn sưë lûúång lipit.

Nhu cêìu dinh dûúäng cho mưåt ngûúâi nùång 50 kg

Loẩi chïë àưå ùn Protein (g) Lipit (g) Gluxit(g) Calo
Ùn rêët nhể 40 (0.8g/kg) 28 200 1212
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 191
Ùn nhể 50 (1g/kg) 35 250 1515
Ùn bònh
thûúâng
60 (1.2g/kg)
70 (1.4g/kg)
42
49
300
350
1818
2121
Ùn bưìi dûúäng
80 (1.6g/kg)
90 (1.8g/kg)
100 (2g/kg)
56
63
70
400
450
500
2424
2727

3030

Bûäa ùn phẫi chia cho húåp lđ, đt nhêët lâ 3 bûäa. Bûäa sấng vâ tưëi
nïn ùn nhể 20-30% nùng lûúång khêíu phêìn. Nïëu ùn 2 bûäa thò hêëp
thu xêëp xi 75% nùng lûúång khêíu phêìn, 3 bûäa thò hêëp thu xêëp xó
85% nùng lûúång khêíu phêìn.

4. Cấc chïë àưå ùn thûúâng dng trong bïånh viïån

a) Chïë àưå ùn bònh thûúâng:

-1800-2000 Kcal. Protein lâ 60-70g trong àố protein àưång vêåt
chiïëm 25-30% trong tưíng sưë protein.

- Dng cho bïånh nhên múái vâo viïån khưng phẫi kiïng khem gò
àùåc biïåt hóåc bïånh nhên trong giai àoẩn ưín àõnh ca bïånh. Nhu cêìu
dinh dûúäng gêìn giưëng ngûúâi thåc loẩi lao àưång nhể .

b) Chïë àưå ùn bưìi dûúäng:

- 2600-3000Kcal, protein 70-100g (protein àưång vêåt chiïëm 30-
50%).

- Dng cho bïånh nhên chín bõ mưí vâ giai àoẩn hưìi phc ca
bïånh.

c) Chïë àưå ùn mïìm:

- 1250-1800 Kcal, protein 40-75g (protein àưång vêåt lâ 50-70%).

- Dẩng chïë biïën: Phúã, chấo, miïën.

- Dẩng chïë biïën: sûäa, chấo. Cố thïí dng sûäa àêåu nânh thay cho
sûäa bô khi thiïëu hóåc hưỵn húåp sûäa àêåu nânh cưång 10% sûäa bô.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 192
- Dng cho bïånh nhên sưët nhiïỵm trng nùång.

e) Chïë àưå ùn tùng protein, giẫm lipit, tùng Calo:

- Dng cho bïånh nhên suy gan, viïm gan àậ hưìi phc, chïë àưå
ùn nây cêìn nhiïìu protein àưång vêåt (thõt nẩc, trûáng, sûäa ).

- Dng cho bïånh nhên bõ cấc bïånh tim mẩch, thêån.

i) Chïë àưå ùn hẩn chïë gluxit (giẫm bưåt, àûúâng):

- Dng cho bïånh nhên àấi thấo àûúâng.

k) Chïë àưå ùn hẩn chïë xú vâ cấc chêët lïn men:

- Dng cho bïånh nhên viïm råt cêëp tđnh.

I) Chïë àưå ùn hoân toân lỗng ( Chïë àưå ùn bùçng ưëng thưng ):

- Dng cho bïånh nhên hưn mï, tưín thûúng àûúâng tiïu hốa trïn,
ën vấn, viïm nậo.

Mưåt sưë chïë àưå ùn àùåc biïåt:

U: Dng trong hưåi chûáng urï mấu cao

S: Dng trong àiïìu trõ trễ suy dinh dûúäng thïí Kwashiorkor.

SK: Sûäa chua àiïìu trõ trong bïånh nhiïỵm khín.

CHÏË ÀƯÅ KIÏNG ÙN CHĨ NG

Àùåc àiïím ca chïë àưå ùn nây lâ bïånh nhên khưng ùn nïn cố tấc
dng cho bưå mấy tiïu hốa àûúåc nghó hoân toân, hêëp thu rêët nhanh,
cố tấc dng chưëng àưåc vâ lúåi tiïíu

Cho bïånh nhên ëng cấc loẩi nûúác nhû: Nûúác lổc, trâ loậng
(pha thïm đt àûúâng) hóåc nûúác sëi.

Thïí tđch: 1,5 lđt/24 giúâ, cấch 2 giúâ cho bïånh nhên ëng 1 lêìn. Cố
thïí ëng nûúác àûúâng Saccaroza hóåc glucoza 60-100 g II,51đt, tûác lâ
240-400 Kcalo. Chó àõnh trong cấc trûúâng húåp sau àêy:

- Viïm dẩ dây råt cêëp tđnh.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 193
- Urï mấu cao.

- Suy tim.

- Xët huët àûúâng tiïu hốa.

- Sau phêỵu thåt.

- Nưn mûãa, nhêët lâ do nhiïỵm àưåc thai nghến.

Nhiïỵm khín nùång bêët kò ngun nhên nâo.

Vò chïë àưå nây khưng à nùng lûúång vâ cấc chêët dinh dûúäng nïn
chó ấp dng cho bïånh nhên trong mưåt vâi ngây.

CHÏË ÀƯÅ SÛÄA VÂ SÛÄA PHƯËI HÚÅP

I. CHÏË ÀƯÅ SÛÄA

1. Cấc loẩi sûäa hay dng

Cấch pha Protein Lipit Gluxit Calo
Sûäa tûúi 10% àûúâng
5% àûúâng
3.9
3.9
4.4
4.4
14.8
9.8
116
95
Sûäa àùåc Pha 33% 3.4 3.1 18.2 117
Sûäa bưåt Pha 15% + 10
% àûúâng
4.4 4.1 15.4 117

Trong 1 lđt sûäa cố 1,6g NaCl

1.2. Sưë lûúång vâ cấch dng:

1,5 - 2 lđt/24 giúâ pha vúái nûúác trâ, nûúác chấo, nûúác låc rau, ca
cao, sûäa sệ rêët dïỵ tiïu

1 3. Chó àõnh: Trong cấc trûúâng húåp:

Cấc bïånh vïì thêån nhû viïm thêån cêëp tđnh. Nïn dng sûäa àêåu
nânh kïët húåp vúái sûäa bô àïí giẫm búát lûúång mëi trong sûäa hóåc cố
thïí dng cấc loẩi sûäa đt mëi.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 194
- Bïånh nhên bõ suy tim nùång cố kêm theo ph: Khi dng nïn
rt búát lûúång sûäa ài (nhùçm giẫm búát mëi) vâ nûúác cho thïm àûúâng
vâo àïí tùng nùng lûúång.

- Bïånh loết dẩ dây tấ trâng cố tùng HCL: Chïë àưå nây cố tấc
dng cho dẩ dây àûúåc nghó ngúi, trung hôa búát HCL, cố thïí dng
sûäa àêåu nânh.

Trûúâng húåp bõ nhiïỵm trng nùång: dng trong nhûäng ngây àêìu,
nïëu lêu ngây phẫi dng sûäa phưëi húåp vúái cấc thûác ùn khấc.

1 4. Chưëng chó àõnh:

Khi bïånh nhên dõ ûáng sûäa. Cấc bïånh vïì àûúâng råt nhû tấo
bốn, óa chẫy.

- Bïånh viïm ti mêåt, sỗi mêåt: úã bïånh nhên nây khi dng chïë àưå
sûäa thò cố trûúâng húåp rêët tưët, nhûng cng cố trûúâng húåp khưng tưët
ty tûâng bïånh nhên.

2. Sûäa phưëi húåp:

Àố lâ kïët húåp sûäa vúái mưåt hóåc vâi loẩi thûåc phêím khấc, sûå kïët
húåp nây sệ tưët hún khi dng àún thìn sûäa. Nố gưìm cấc loẩi:

2.1. Chïë àưå sûäa vâ bưåt: Kïët húåp sûäa vúái cấc loẩi bưåt nhû bưåt gẩo,
mò, sùỉn, khoai. Nhûng chïë àưå nây cng khưng àûúåc tưët lùỉm vò dïỵ
gêy tấo bốn, chó dng khi nhiïỵm khín àậ àúä.

2.2. Chïë àưå sûäa, trûáng, bưåt rau quẫ.

Dng kïët húåp sûäa + trûáng + bưåt + rau + àêåu àưỵ vâ cấc loẩi quẫ.

Lâ chïë àưå phưëi húåp têët, cố à thânh phêìn hún vâ dïỵ tiïu hún.
Nhêët lâ dng sûäa àêåu nânh vò protein cua sûäa àêåu nânh lâ globulin
(sûäa bô lâ casein).


CHÏË ÀƯÅ ÙN HẨN CHÏË MËI

Bònh thûúâng trong chïë àưå ùn hâng ngây cố l0-15g mëi NaCl
gưìm: 40% mëi dng àïí nêëu nûúáng.

- 40% mëi dng àïí chïë biïën cấc sẫn phêím: giô, chẫ, nûúác
mùỉm, tûúng, câ
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 195
- 20% mëi cố sùén trong cấc thûác ùn thiïn nhiïn nhû sûäa,
trûáng, nưåi tẩng (ốc thêån, gan), cấ, cua bïí

Hâm lûúång Na cố trong mưåt sưë thûåc phêím (tđnh theo mg %):

Cẫi xoong 98.7 Chëi 54.2 Nûúác mùỉm 10.000
Rau giïìn 70.5 Dûáa 26.7 trûáng 146.9
Su hâo 5.6 Mêån 9.6 Cấ biïín 100
Bđ àỗ 65.3 Cam 4.4 Àûúâng 79.4
Bùỉp cẫi 48.2 Da hêëu 8.2 Sûäa bô 45.3
Àêåu cư ve 21.5 Chanh 3.0 Khoai lang 55.6
Giấ àưỵ 10.0 Bấnh mò 390-670 Khoai têy 17.1
Rau mëng 18.0 Gẩo 158.0 Bưåt mò 2.5
Mưìng túi 5.0 Câ chua 3.0 Da cẫi 1700
Sûäa mể 18.5 Thõt bô 77.9 Thõt lúån sêën 35.6
Gan 78.6 Cấ túi 39.3


a. Chïë àưå ùn hẩn chïë mëi Nacl tûúng àưëi

- Nghơa lâ trong khêíu phêìn ùn côn Nacl 1,25- 2,5g (hay Na =
0,5-1,0g).

- Thûåc hiïån chïë àưå ùn cêìn phẫi:

+ Cêëm nêëu cấc thûác ùn bùçng mëi ( kïí cẫ nûúác mùỉm).

+ Khưng àûúåc dng câ mëi, cấ mëi, thõt mëi

+ Àûúåc phếp dng: Cấc thûác ùn cố rêët đt mëi nhû thõt, cấ
nûúác ngổt, gẩo, khoai, rau quẫ tûúi vâ cấc thûác ùn bẫn chêët cố khấ
nhiïìu mëi nhû: trûáng, sûäa, ca nưåi tẩng

b) Chïë àưå ùn hẩn chïë mëi Nacl tuåt àưëi:

Àêy lâ chïë àưå ùn hẩn chïë Nacl chùåt chệ nghơa lâ chó cố Nacl
0,5-1g (hay Na = 0,195-0,395g ).

- Cêëm dng cấc thûác ùn nhû chïë àưå ùn trïn vâ cêëm cẫ thûác ùn
thiïn nhiïn cố sùén mëi nhû: sûäa, trûáng, cua Chïë. àưå ùn nây côn
cố tïn lâ chïë àưå Kempner gưìm: Cúm, quẫ, àûúâng khưng cố thõt, cấ,
sûäa bô.

c) Chó àõnh:
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 196
Trong suy tim: hẩn chïë mëi, nûúác, Cao, protein. Nïëu suy tim
cố cún àưåt biïën thò hẩn chïë mëi tuåt àưëi. Nïëu suy tim giai àoẩn cố
khẫ nùng hưìi phc (b trûâ) vâ khi cú nùng thêån tưët thò hẩn chïë
mëi tûúng àưëi.

- Trong huët ấp cao: phẫi hẩn chïë tuåt àưëi nïëu cố cún kõch
phất, hẩn chïë tûúng àưëi nïëu bïånh nhên vêỵn chõu àûúåc huët ấp mâ
khưng cố biïën chûáng nùång. Ch nïëu huët ấp cao khưng rộ
ngun nhên vâ khưng nhiïìu biïën chûáng tim thêån thò nhiïìu khi
phẫi hẩn chïë tuåt àưëi múái cố kïët quẫ.

- Trong bïånh thêån: hẩn chïë mëi, nûúác, protein nïëu urï mấu
cao. Trong viïm thêån cêëp thò hẩn chïë tuåt àưëi hay tûúng àưëi ty
thåc vâo bïånh nhên ph nhiïìu hay đt. Trong viïm thêån mận thò
thïí ph phẫi hẩn chïë mëi côn thưåp huët ấp cao vâ urï cao thò
phưëi húåp hẩn chïë mëi vâ hẩn chïë protein. Trong hưåi chûáng thêån
hû phẫi hẩn chïë mëi kêm vúái tùng protein.

- Trong xú gan, kêm cưí chûúáng vâ ph thò phẫi hẩn chïë mëi vâ

tùng protein.

Àưëi vúái ph nûä cố thai 3-6 tìn lïỵ cëi nïn ùn nhẩt àïí trấnh
cho tûã cung khỗi ph vâ lâm cho co bốp àûúåc mẩnh mệ. Dng trong
cấc bïånh cêìn hẩn chïë nûúác búãi vò nïëu cố mëi lêåp tûác cú thïí sệ giûä
nûúác lẩi.

d) Chưëng chó àõnh: Hẩn chïë mëi khưng cêìn thiïët trong:

Bïånh bếo phò: vò nố khưng lâm cú thïí búát múä ài àûúåc nïëu khưng
hẩn chïë cấc thûác ùn khấc.

- Hưåi chûáng têìng urï mấu do thiïëu mëi Nacl trong cấc trûúâng
húåp óa chẫy nhiïìu vâ nưn mûãa nhiïìu.

Viïm dẩ dây, tùng bâi tiïët HCL trong àõch võ: vò nïëu hẩn chïë
mëi khưng lâm giẫm bâi tiïët HCL àûúåc.

- Bïånh tim, thêån dng thëc lúåi tiïíu bùçng thëc cố thy ngấn,
cú thïí mêët nhiïìu mëi vò àấi nhiïìu vâ cố thïí gêy ra urï mấu tùng.




DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 197

CHÏË ÀƯÅ ÙN TÙNG VÂ GIẪM PROTEIN

I. GIẪM PROTEIN

Bònh thûúâng chïë àưå ùn cố 1g protein cho lkg thïí trổng. Chïë àưå
ùn giẫm protein nghơa lâ dûúái 1g cho lkg thïí trổng.

1. Phên loẩi

- Giẫm đt: 0,8-0,9g/kg tûác lâ 40-50g/50kg. Thûác ùn gưìm: Trûáng+
sûäa+ ng cưëc, rau quẫ. Khưng dng thõt, cấ.

Giẫm trung bònh: 0,6-0,8g/kg tûác lâ 30-40g/50kg. Thûác ùn gưìm:
Ng cưëc, khoai, rau quẫ (côn gổi lâ chïë àưå ấn chay), nïëu cố thõt, cấ,
trûáng thò rêët đt.

- Giẫm nhiïìu: 0,4- 0,5g/kg tûác lâ 20-25g/50kg. Chïë àưå nây chó
dng àûúåc trong vâi tìn vò nố dûúái mûác tưëi thiïíu ca l thuët ni
tú (Mûác tưëi thiïíu ni tú 4-5g/24h tûác lâ 25-30g protein). Thûác ùn gưìm:
cúm, quẫ, àûúâng (Chïë àưå ùn ca Kempner )

Hóåc bỗ hùèn protein: Chïë àưå ùn Borat-bull chó cố dêìu hóåc bú,
àûúâng. (thđ d: dêìu long, àûúâng 200g - Dng àûúâng saccaroza hóåc
glucoza).

2. Chó àõnh

a) Chó àõnh khi cú thïí khưng bâi tiïët àûúåc cấc chêët àâo thẫi ca
sûå chuín hốa protein nhû:

Viïm thêån cêëp: khi urï mấu cao, vư niïåu cố thïí dng chïë àưå
<l0g protein/ngây hóåc 0g protein/ngây.

Viïm thêån mẩn: Cố urï huët cao dng chïë àưå ùn giẫm nhiïìu

hóåc trung bònh ty theo sưë urï bâi tiïët trong nûúác tiïíu/ 24 giúâ
nhiïìu hay đt. Sưë protein ca chïë àưå ùn = sưë urï niïåu / 24 giúâ x 3.

- Xú cûáng. àưång mẩch, huët ấp cao: Bïånh nây thûúâng thêån bâi
tiïët kếm vâ urï mấu cao nïn hẩn chïë protein.

- Suy tim cố tưín thûúng úã thêån.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 198
b) Chó àõnh hẩn chïë protein khi protein trúã thânh chêët àưåc vò
nố khưng chuín hốa àûúåc tưët hóåc khưng sûã dng àûúåc tưët.

Mën protein àûúåc sûã dng tưët cêìn phẫi dng phưëi húåp vúái cấc
thûác ùn khấc mang lẩi nhiïìu cấo (lipit, gluxit). Sưë calo do protein
khưng nïn quấ 20%. Nhû vêåy mưåt chïë àưå ùn cố:

- 100g protein phẫi cố > 2000 Kcalo

- 120g protein phẫi cố > 2400 Kcalo

- 150g protein phẫi cố > 3000 Kcalo

Nhû vêåy chïë àưå ùn nhiïìu protein phẫi cố 2 àiïìu kiïån lâ nhiïìu
protein àưång vêåt vâ nhiïìu calo.

2.1. Chó àõnh trong cấc bïånh

a) Xú gan: 1,5- 2 - 2,5g/kg. Phưëi húåp vúái giẫm lipit, chïë àưå ùn cố
cưng hiïåu nhêët trong giai àoẩn gan to. Nïëu cố cưí chûúáng vâ ph
nhiïìu thò ùn tùng protein phưëi húåp vúái giẫm mëi.

b) Viïm gan: giai àoẩn àúä vâ hưìi phc hóåc thïí mẩn.

c) Hưåi chûáng thêån hû: Dng khi thêån bâi tiïët urï tưët. Nïëu bïånh
nhên cố ph thò phẫi kïët húåp vúái chïë àưå ùn giẫm mëi.

d) Thiïëu mấu: Nhêët lâ trûúâng húåp thiïëu mấu do thiïëu huët
sùỉc tưë.

e) Bïånh nhiïỵm khín mẩn tđnh: lao, ung thû gan, suy dinh
dûúäng.

g) Ngoẩi khoa: Trûúác vâ sau khi phêỵu thåt, bỗng nùång, gêìy
xûúng.

h) Sẫn khoa: Ph nûä cố thai- khưng mùỉc bïånh thêån.

3. Chưëng chó àõnh

a) Suy thêån cố urï mấu cao

b.Hưåi chûáng urï mấu cao úã têët cẫ cấc loẩi.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 199

CHÏË ÀƯÅ ÙN HẨN CHÏË LIPIT

1. Àùåc àiïím ca Lipit

- Sinh nùng lûúång gêëp àưi protein hóåc gluxit:

1g lipit sinh ra 9 Kcal

1g protein sinh ra 4 Kcal

- Cố khẫ nùng dûå trûä úã cấc tưë chûác ca cú thïí khi chïë àưå ùn
thûâa lipit.

- Gêy co ti mêåt àïí tưëng mêåt ra ngoâi, Gluxit khưng cố vai trô
nây côn protein rêët đt vai trô nây.

2. Chó àõnh

- Bïånh bếo phò: Bïånh bếo phò cố thïí khưng do ngun nhên ùn
quấ nhiïìu nhûng viïåc àiïìu trõ khưng thïí khưng hẩn chïë sưë lûúång
ca khêíu phêìn. Khêíu phêìn ùn phẫi giẫm calo bùçng cấch giẫm múä,
àûúâng. Do vêåy cố thïí lûúång calo sệ giẫm xëng dûúái 1500kcalo/24h,
vò thïë cho nïn phẫi tùng lûúång protein vâ rau trong khêíu phêìn ùn. .

- Bïånh ca ti mêåt: Viïm ti mêåt, sỗi mêåt do cholesterol àùỉng
àổng.ùn chêët bếo sệ gêy co bốp ti mêåt. Bïånh nhên àau, do vêåy nïn
ùn nhiïìu gluxit vò gluxit khưng lâm cho ti mêåt co bốp. Ty theo
tûâng thûåc phêím vâ cấch chïë biïën khấc nhau mâ phẫn ûáng ca cú
thïí khấc nhau, àưëi vúái thûåc phêím rấn, xâo cú thïí phẫn ûáng nhiïìu
hún. Sûäa tûúi, dêìu thûåc vêåt nïëu dng àún thìn dïỵ chõu cho bïånh
nhên hún.

Nïëu bïånh nhên bõ tùỉc mêåt trong ti mêåt vò ti mêåt giẫm khẫ
nùng co bốp do vêåy cố thïí dng chêët bếo lâm ti mêåt co bốp tưët hún:
Bíi sấng cho bïånh nhên ùn trûáng, kem sûäa hóåc ëng dêìu thûåc
vêåt cố tấc dng tưëng mêåt ra khỗi ti mêåt.

- Bïånh xú múä àưång mẩch: Lâ tònh trẩng hònh thânh mưåt mẫng
lipit úã dûúái nưåi mẩc mẩch mấu Thânh phêìn ca nố gưìm cholesterol
vâ nhûäng este ca cholesterol vâ mưåt đt photpholipit. Phêìn lúán múä
àưång vêåt (múä lúån, bô, cûâu ) chûáa nhiïìu axit bếo bậo hôa lâm tùng
cholesterol trong mấu. Côn cấc dêìu thûåc vêåt (dêìu àưỵ tûúng, ngư )
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 200
chûáa nhiïìu a.xõt bếo khưng bậo hôa lâm hẩ cholesterol trong mấu.
Cho nïn trong bïånh nây nïn hẩn chïë cấc loẩt múä àưång vêåt.


CHÏË ÀƯÅ ÙN BÙÇNG ƯËNG THƯNG

1. Chó àõnh

Cho bïånh nhên ùn bùçng cấch truìn thûác ùn bùçng ưëng thưng
qua mi trong cấc trûúâng húåp: Mêët trđ, mùỉc bïånh thêìn kinh, ën
vấn, viïm mâng nậo, liïåt hổng vò bẩch hêìu, suy nhûúåc sau mưí cùỉt
dẩ dây, sau phêỵu thåt quan trổng, bỗng nùång, hưn mï, chấn ấn
(trong trûúâng húåp bïånh nhên chấn ùn khun bïånh nhên nhiïìu lêìn
nïn ùn ëng bònh thûúâng).

2. Cấch truìn

Dng ưëng thưng dâi khoẫng 1m, àûúâng kđnh ca ưëng thưng
khoẫng 1,2- 1,5mm.

Bưi glyxerin hóåc vaselin rưìi cho vâo mi bïånh nhên túái dẩ dây.
Mën trấnh cho bïånh nhên khỗi nưn thò àưìng thúâi cho bïånh nhên
ht mưåt đt nûúác bùçng 1 ưëng nhỗ ngêåm vâo mưìm. Cho ưëng thưng vâo
mi rêët tûâ tûâ-khi túái hổng thò. bẫo bïånh nhên nët àưìng thúâi êën ưëng

thưng xëng.

3. Cấch cho ùn

Cho bïånh nhên ùn nhỗ giổt liïn tc nhû tiïm truìn tơnh mẩch
60 giổt/1pht hóåc cho ùn 3-4 lêìn/1 ngây. Hóåc cố thïí lêëy búm tiïm
búm dung dõch qua ưëng thưng mưỵi lêìn 300-400ml. Ngây búm 5-6
lêìn. Sau khi cho ùn cêìn bún lưåt đt nûúác qua ưëng thưng àïí rûãa khỗi
tùỉc ưëng.

- Cưë àõnh ưëng thưng.

4. Thúâi gian vâ sưë lûúång dng

Cho ùn trong 7-15 ngây, cố thïí ùn lêu hún nhûng phẫi thay ưëng
thưng 1-2 lêìn/1thấng.

Sưë lûúång ty theo tûâng bïånh mâ cho ùn tûâ 500-2000
Kcal/ngây.
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 201
- Cho ùn tùng dêìn (bùỉt àêìu 500 Kcal vâ 30g protein, sau àố mưỵi
ngây cho ùn thïm 250-500 cao cho àïën khi àûúåc 2000 Kcal).

5. Tai biïën

Àau bng, àêìy húi, la lỗng nhêët óa khi bùỉt àêìu cho ùn nhanh
quấ, chó cêìn búát sưë lûúång ùn, thay hưỵn húåp thûác ùn hóåc thúâi gian
cho ùn. Hưåi chûáng Dumping: thûúâng xẫy ra àưëi vúái bïånh nhên cùỉt
dẩ dây.

Sau khi ùn bõ mïåt, nhûác àêìu, toất mưì hưìi, run bùỉp cú. Do thûác
ấn thoất khỗi dẩ dây 'nhanh quấ hóåc dẩ dây bõ giận hóåc thûác ùn
àùåc. Do vêåy khưng nïn dng hưỵn húåp cố > 1kcal/1ml.

- Bïånh nhên nưn mûãa khưng chõu àûúåc ưëng thưng.

DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 202
Chûúng XIV

CHÏË ÀƯÅ ÀIÏÌU TRÕ TRONG MƯÅT SƯË BÏÅNH

CHÏË ÀƯÅ ÙN TRONG BÏÅNH SUY DINH DÛÚÄNG PROTEIN- NÙMG LÛÚÅNG

Thiïëu dinh dûúäng protein nùng lûúång lâ tònh trẩng bïånh lđ xẫy
ra khi chïë àưå ùn nghêo protein - nùng lûúång, thûúâng kêm theo tấc
àưång ca nhiïỵm khín vâ ngûúåc lẩi thûúâng tẩo àiïìu kiïån gêy
nhiïỵm khín lâm cho thiïëu dinh dûúäng nùång thïm.

Ch ëu bïånh gùåp úã trễ em, bïånh nây cng gùåp cẫ úã ngûúâi lúán
nhûng đt vïë nhể hún àố lâ vò ngûúâi trûúãng thânh khưng cêìn protein
àïí lúán vẫ nùng lûúång do protein trong chïë àưå ùn ca hổ đt khi xëng
dûúái 10%. Theo ûúác tđnh ca OMS cố àïën 500 triïåu trễ em bõ suy
dinh dûúäng úã cấc nûúác àang phất triïín gêy nïn 10 triïåu trễ em tûã
vong mưỵi nùm. Suy dinh dûúäng úã Viïåt Nam lâ loẩi suy dinh dûúäng
trûúâng diïỵn, nghơa lâ trễ em thiïëu cẫ cên nùång vâ chiïìu cao.

Ngun nhên ca SDD thò rêët àa dẩng, theo hưåi nghõ Dinh
dûúäng qëc tïë nhêån àõnh cố 2 ngun nhên cú bẫn: Sûå nghêo khưí vâ
thiïëu kiïën thûác. Tûâ nhûäng ngun nhên cú bẫn nêy dêỵn àïën chûa
àẫm bẫo an toân thûåc phêím úã gia àònh, thiïëu nûúác sẩch vâ mưi

trûúâng mêët vïå sinh, do àố cấc bïånh nhiïỵm khín côn nhiïìu. Mùåt
khấc, sûå chùm sốc bâ mể trễ em ca giâ àònh, y tïë vâ ca xậ hưåi
chûa àûúåc têët àậ gốp phêìn lâm t lïå SDD úã trễ em vêỵn côn cao.

Theo FAO vâ OMS khuën cấo viïåc phông chưëng SDD chó cố
hiïåu quẫ nïëu nhâ nûúác nhêån trấch nhiïåm vâ huy àưång àûúåc cấc
ngânh vâ nhên dên cng lâm.

I. NGUN NHÊN VÂ TRIÏÅU CHÛÁNG

1. Phên loẩi SDD

Dûåa vâo "àiïím ngûúäng" ca cấc triïåu chûáng mâ phên loẩi bùçng
nhên trùỉc, lêm sâng hay hốa sinh. Thûåc tïë ngûúâi ta cố thïí phên loẩi
mổi mûác àưå ca SDD hóåc chia theo thïí nùång ca SDD.

DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 203
a) Theo mổi mûác àưå ca SDD.

+ Theo OMS:

- SDD vûâa ( Àưå I ): Khi cên nùång / tíi tûâ -2 SD àïën -3SD

- SDD nùång (Àưå II ): Khi cên nùång / tíi tûâ -3 SD àïën -4SD

- SDD rêët nùång ( Àưå III ): Khi cên nùång / tíi tûâ dûúái -4SD.

SD: Àưå lïåch chín so vúái qìn thïí tham khẫo NCHS ca M
(NCHS: National Center For Health Statistic). Viïåc sûã dng qìn
thïí NCHS àûúåc àïì nghõ sau khi nhêån thêëy trễ em dûúái 5 tíi nïëu

àûúåc ni dûúäng tưët thò cấc àûúâng phất triïín tûúng tûå nhau.

+ Theo Waterlow:

- Thiïëu DD thïí gẫy côm: CN/CC thêëp so vúái chín.

- Thiïëu DD thïí côi cổc: CC/ tíi thêëp so vúái chín.

- Thiïëu DD thïí vûâa côm vûâa côi: Cẫ 2 chó tiïu trïn àïìu thêëp so
vúái chín.

a. Theo thïí nùång: Dng thang phên loẩi Wellcome àïí phên
biïåt giûäa thïí Marasmus vâ Kwashiorkor:

Cên nùång % so vúái chín Ph
Cố Khưng
80-60 Kwashiorkor Thiïëu dinh dúäng
Dúái 60 Marasmus - Kwashiorkor Marasmus

II. LÊM SÂNG

- Thïí nhể biïíu hiïån thûúâng nghêo nân vïì lêm sâng, chêín àoấn
ch ëu dûåa vâo kđch thûúác nhên trấc.

Thïí nùång cố thïí tốm tùỉt theo bẫng dûúái àêy:

DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 204
Dêëu hiïåu Marasmus Kwashiorkor
Chêåm lúán + +
Teo cú + +

Ph + +
Thúâ ú, mïåt mỗi + +
Dïỵ bõ kđch thđch + +
Nhiïỵm khín + +
Rưëi loẩn àiïån giẫi - +
Thiïëu mấu + +
Albumin huët thanh - +
Gan thoấi hoấ múä - +
Thên hẩ nhiïåt + +
Rưëi loẩn tiïu hoấ + +
Mẫng sùỉc tưë - +
Tốc biïën àưíi - +

III. ÀIÏÌU TRÕ

A. Ngun tùỉc chung:

+ Trễ em cố nhu cêìu rêët lúán vïì sưë lûúång cng nhû chêët lûúång.
Trễ bõ suy dinh dûúäng tuy rùçng chûác nùng tiïu hốa ca chng bõ
suy sp nhiïìu song khẫ nùng hêëp thu ca chng vêỵn côn. Sưë lûúång
calo cho trễ thûúâng lâ 90-100kcal/kg thïí trổng. Trong suy dinh
dûúäng sưë calo cêìn dng lïn túái 120-150 Kcal/kg thïí trông hóåc hún.

+ Khi tđnh nhu cêìu calo thûúâng phẫi tđnh sưë calo theo tíi àưëi
vúái sûå phất triïín bònh thûúâng, khưng tđnh sưë calo theo trổng lûúång
hiïån cố ca àûáa trễ.

+ Trong trẩng thấi nhu cêìu thò cao mâ khẫ nùng tiïu hốa thò
kếm, trễ hay cố rưëi loẩn tiïu hốa do nhiïìu ngun nhên nïn cêìn
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 205

phẫi tòm thûác ùn nâo ph húåp vúái khẫ nùng tiïu hốa ca trễ vâ cố
tấc dng trong dinh dûúäng ca trễ.

+ Nïn phưëi húåp vúái cấc phûúng phấp àiïìu trõ khấc (truìn mấu,
truìn huët tûúng ) vâ phẫi àiïìu trõ bïånh àậ gêy ra suy dinh
dûúäng.

B. Cấc chïë àưå ùn theo thïí lêm sâng:

1. Cấc thïí vûâa vâ nhể.

Chó cêìn àiïìu trõ tẩi nhâ bùçng cấch hûúáng dêỵn bâ mể hóåc ngûúâi
nhâ àiïìu chónh lẩi chïë àưå ùn cho húåp lđ vâ theo dội sûå tùng cên ca
trễ dûåa vâo biïíu àưì phất triïín. Nïn cho thïm cấc thûåc phêím cố àêåm
àưå nùng lûúång cao nhû dêìu, hẩt cố dêìu, cấc thûác ùn giâu protein
àưång vêåt, rau xanh, quẫ giâu vitamin A vâ cấc vitamin khấc cng
vúái mëi khoấng. Cêìn tiïëp tc cho b mể. Thïí suy dinh dûúäng vûâa
cố thïí àiïìu trõ ngoẩi tr tẩi cấc phông khấm bïånh viïån tónh, khu
vûåc, trung têm phc hưìi dinh dûúäng, kïët húåp chïë àưå ùn vúái àiïìu trõ
cấc bïånh nhiïỵm khín nhû óa chẫy, súãi, viïm àûúâng hư hêëp.

2. Cấc thïí nùång

D cố ph hay khưng àïìu phẫi coi lâ cêëp cûáu, nhêët lâ khi kêm
theo óa chẫy mêët nûúác vâ nhiïỵm khín. Quấ trònh àiïìu trõ gưìm cấc
bûúác sau:

a) Bưìi phc nûúác vâ àiïån giẫi.

Trûúâng húåp mêët nûúác nhể vâ vûâa khi khi bïånh nhên côn ëng

àûúåc thò dng dung dõch Oresol 50-100ml/kg cên nùång trong vông 4-
6 giúâ, cho ëng đt mưåt sau àố àấnh giấ lẩi tònh trẩng mêët nûúác, nïëu
àúä tiïëp tc liïìu lûúång 100ml/kg, nïëu khưng àúä tiïëp tc cho 1 liïìu
nhû ban àêìu vâ theo dội sất trong 3 giúâ àïí cố thấi àưå xûã trđ tiïëp.

- Mêët nûúác nùång (nưn nhiïìu, li bò, khưng ëng àûúåc) phẫi
truìn 70ml/kg trong 3 giúâ àêìu dung dõch Ringer lactat hóåc dung
dõch Nacl 0,9%, glucoza 5%, Na bicacbonat 14%o vúái tó lïå 1:1:1. Sûå
theo dội vâ cấc bûúác xûã trđ tiïëp theo cng giưëng nhû trïn, khò trễ
ëng àûúåc thò thay bùçng dung dõch ëng.

b) Chïë àưå ùn.

Nhûäng trễ mêët nûúác àậ àûúåc àiïìu trõ hóåc trễ khưng bõ mêët
nûúác thò cho ùn àûúâng miïång vúái sưë lûúång đt àêåm àưå pha loậng, ùn
DINH DÛÚÄNG VÂ AN TOÂN THÛÅC PHÊÍM 206
nhiïìu lêìn cng vúái b mể. Loẩi thûác ùn cố àêåm àưå nùng lûúång cao 1
Kcal/1ml thûác ùn.

Trong tìn lïỵ àêìu cho ùn 150 ml/kg cên nùång, sau àố tùng lïn
200 ml/kg. Nhûäng ngây àêìu cố thïí pha loậng 1/2 lûúång sûãa vúái 1/2
lûúång nûúác. Sau àố cho ùn àùåc dêìn. Sưë bûäa cng giẫm dêìn (ch cẫ
bûäa ban àïm).

Cho ùn bùçng thòa, cưëc (khưng cho b chai). Khi trễ khưng chõu
ùn thò cho ùn qua xưng hóåc nhỗ giổt dẩ dây. Khi trễ thêm ùn trúã lẩi
nïn cho ùn theo thđch ca trễ nhûäng thûác ùn phẫi àẩt nùng lûúång
cao, sưë lûúång khưng quấ nhiïìu.

c) Chưëng nhiïỵm khín: Bùçng khấng sinh àùåc hiïåu.

d) Àiïìu trõ bưí sung:

- Ka li: KCL 0,5 g/kg/ngây ëng trong 2 tìn.

- Sùỉt: 60 mg/ngây ëng trong 3 thấng.

- Axit folic: 100 nlcg/ngây trong 2 thấng.

- Vitamin A: Tưíng liïìu 800.000 àv. Trễ 12 thấng cho liïìu gêëp
àưi.

c ) Sùn sốc: Ch vïì ban àïm, trấnh hẩ àûúâng huët vâ hẩ
thên nhiïåt.

IV. PHÔNG BÏÅNH

Chiïën lûúåc gưìm:

1. Dinh dûúäng:

+ Sùn sốc trễ tûâ bâo thai bùçng cấch sùn sốc bâ mể.

+ Trễ ra àúâi phẫi sùn sốc bâ mể cho con b.

+ ùn sam àng, húåp lđ.

2. Phông cấc bïånh nhiïỵm khín: Tiïm chng, phông bïånh óa
chẫy vâ viïm àûúâng hư hêëp trïn.