Báo cáo nghiên cứu khoa học đề tài " Quan niệm về chủ nghĩa hậu hiện đại trong nghiên cứu văn học ở Việt Nam " ppsx

T P CHÍ KHOA H C, ð i h c Hu , S 66, 2011
QUAN NI M V CH NGHĨA H U HI N ð I
TRONG NGHIÊN C U VĂN H C VI T NAM
Phan Tu n Anh, Nguy n H ng Dũng
Trư ng ð i h c Khoa h c, ð i h c Hu

TÓM T T
ð i v i nghiên c u văn h c Vi t Nam cu i th k XX - ñ u th k XXI, hi m có trư ng
phái lý thuy t nào gây ñư c nhi u s hào h ng và c hoài nghi hơn ch nghĩa h u hi n đ i.
Chính vì v y, vi c nhìn nh n l i các quan ni m v ch nghĩa h u hi n ñ i trong nghiên c u văn
h c Vi t Nam th i gian qua là m t vi c làm c n thi t. B t ñ u t các tranh lu n – ñ i tho i c a
gi i nghiên c u văn h c Vi t Nam v nh ng v n ñ lý thuy t văn h c, bài vi t ñi sâu vào vi c
phân tích nh ng đ c trưng c a văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam theo các quan ni m khác nhau
c a các nhà lý lu n – phê bình.

B t c quá trình ti p nh n lý thuy t văn h c m t qu c gia nào cũng ñư c ghi
d u n b ng nh ng cách hi u mang b n s c riêng c a khơng gian văn hố và tính truy n
th ng trong tư duy lý lu n văn h c qu c gia đó. Bao gi cũng v y, b n thân nh ng b n
d ch t nguyên tác ch m i là giai ño n kh i ñ u cho vi c ti p nh n m t trư ng phái lý
thuy t. Tuy b n thân quá trình chuy n ng cũng đã bao hàm tính ch t c a s ti p nh n,
b i d ch thu t ph n nào đó v n mang tính sáng t o cá nhân c a ngư i d ch trong cách
hi u, tuy nhiên, ph i ñ n s xu t hi n c a nh ng cách hi u mang tính sáng t o b n đ a,
và sau đó là nh ng ng d ng vào th c ti n, thì m t lý thuy t m i th c s bư c vào ñ i
s ng c a khơng gian ti p nh n. Chính vì v y, s sơi đ ng, th m chí là tranh lu n trong
ñ i s ng h c thu t nư c nhà v v n ñ h u hi n ñ i g n 20 năm qua (t m l y ñi m m c
b t ñ u t năm 1991) cũng ñã ñ l i m t “di s n” nh t ñ nh. D u còn nhi u b b n,
nhưng nh ng cách hi u h u hi n ñ i mang b n s c Vi t cũng ñã ch ng minh cho s c
s ng và s lan to c a m t v n ñ lý thuy t văn h c, hơn th n a, m t khát v ng hồ
mình vào b i c nh và tâm th c chung c a nhân lo i trong th k m i.
1. ð c trưng ñ i tho i và tranh lu n v ch nghĩa h u hi n ñ i trong nghiên c u
văn h c

ð c trưng l n nh t trong ti n trình ti p nh n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam đó
là tính đ i tho i, tranh lu n gi a các nhóm cách hi u khác nhau v trư ng phái lý thuy t
văn h c này. N u quá trình ti p nh n nh ng trư ng phái lí lu n phương Tây Vi t Nam
như thi pháp h c, t s h c, ch nghĩa c u trúc, ch nghĩa hình th c Nga… các cách
hi u thư ng mang tính b sung, làm ti n đ cho nhau, thì h u hi n ñ i, m i nhà
5


nghiên c u l i có lu n đi m trái ngư c, th m chí tranh lu n gay g t v i nhau. Tranh
lu n và ñ i tho i v ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam có c hình th c gián
ti p và tr c ti p. Gián ti p là qua nh ng lu n ñi m khác nhau gi a các tác gi trong các
bài vi t c a mình. Tr c ti p là qua nh ng cu c tranh lu n, ñ i tho i cơng khai v i nhau
đăng t i trên các báo và t p chí. Hai hình th c tranh lu n – ñ i tho i này cũng thư ng
g n v i hai m ng cơ b n, đó là tranh lu n - đ i tho i v nh ng v n ñ lý thuy t c a ch
nghĩa h u hi n đ i nói chung và tranh lu n – ñ i tho i v văn h c h u hi n ñ i Vi t
Nam.
ð i v i các tranh lu n v nh ng v n ñ lý thuy t văn h c h u hi n đ i nói
chung, chúng ta có th nh n th y m t s các thông tin h t s c cơ b n trong các bài vi t
và cơng trình c a các nhà nghiên c u là trái ngư c nhau, th m chí ph đ nh nhau quy t
li t, dù các tác gi này tr c ti p hay gián ti p đ i tho i v i nhau. Ví d , Nguy n Văn
Dân trong bài vi t Ch nghĩa h u hi n ñ i hay hi n tư ng ch ng chéo khái ni m [1,
trang 108] ñã xem ch nghĩa ða ða, ch nghĩa siêu th c là nh ng trào lưu ngh thu t có
trư c h u hi n đ i. Do đó, nh ng v n ñ do h u hi n ñ i ñ xu t như phi lý tính, phi ch
th , phi xác đ nh v khơng gian và th i gian th c ch t ñã t n t i trong văn h c hi n ñ i
(ch nghĩa ða ða, ch nghĩa siêu th c) t lâu. Trong bài vi t c a mình, cu i cùng
Nguy n Văn Dân k t lu n : “V y là v m t lí thuy t, nh ng gì mà nh ng ngư i ñ
xư ng ch nghĩa h u hi n đ i ch trương thì h u h t ñã có ch nghĩa hi n ñ i” [1,
trang 126]. Tuy nhiên, Lê Huy B c trong các bài vi t c a mình, đ c bi t là hai bài vi t
Truy n ng n h u hi n ñ i [1, trang 415] và Khái ni m ch nghĩa h u hi n ñ i [ñăng
trong k y u h i th o H u hi n ñ i – Lý lu n & ti p nh n do khoa Ng văn – ðH Khoa

h c t ch c] l i xem ch nghĩa ða ða là m t trào lưu ngh thu t thu c h u hi n ñ i.
Trong bài vi t Truy n ng n h u hi n ñ i, Lê Huy B c v n còn ng p ng ng, dù v n x p
ða ða vào chung trong trào lưu ngh thu t h u hi n đ i : “Cịn v i ch nghĩa h u hi n
đ i thì ta có : ch nghĩa ða ða (theo Hassan, nhưng có l khơng n vì ða ða ra đ i và
t n t i trong kho ng 1916 – 1922), ti u thuy t m i, ch nghĩa hi n th c huy n o, ch
nghĩa c c h n” [1, trang 424]. Tuy nhiên, ñ n bài vi t Khái ni m ch nghĩa h u hi n ñ i
thì tác gi đã xác đ nh rõ quan ni m c a mình là : “T t t c các căn c trên, chúng tơi
đ xu t cách hi u khái ni m Ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c như sau: B t ñ u t
thơ ða ña (1916) và k ch Phi lí t nh ng năm 1950, ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn
h c th c s phát tri n m nh văn xuôi vào nh ng năm 1960”. Và ñi u cơ b n nh t
trong cu c tranh lu n này, đó là v i Nguy n Văn Dân và m t s nhà nghiên c u khác
Vi t Nam, ch nghĩa h u hi n ñ i ch là m t hi n tư ng “ch ng chéo khái ni m, m t ý
ñ tư tư ng - chính tr , ch ng có ý nghĩa gì c , m t sính khái ni m, vô nghĩa”. Ngư c l i,
v i Lê Huy B c và m t s nhà nghiên c u khác: “Nói tóm l i, th gi i hi n nay là th
gi i c a k nguyên h u hi n ñ i. Nhưng tuỳ vào ñ c ñi m riêng c a t ng qu c gia mà
ch nghĩa h u hi n đ i có nh ng s c thái khác nhau”. ð i v i nh ng nhà nghiên c u
Vi t Nam có ý ki n khác nhau v nh ng v n ñ lý thuy t văn h c h u hi n ñ i nói
chung, thơng thư ng các lu n đi m đư c trình bày gián ti p trong các cơng trình, ch
6


khơng tr c ti p đ i tho i, và có th tóm g n trong m t s các v n đ chính như sau:
- Tranh lu n – ñ i tho i v th i ñi m xu t hi n c a ch nghĩa h u hi n ñ i
trên th gi i (gi a Ngân Xuyên, Phương L u, Hoàng Ng c Tu n, Tr nh L , Hoàng
Ng c Hi n…).
- Tranh lu n – ñ i tho i v các thu c tính và th pháp c a ch nghĩa h u
hi n ñ i trong văn h c, v n i hàm thu t ng h u hi n ñ i (gi a Nguy n Văn Dân,
Lê Huy B c, Nguy n Hưng Qu c, Th y Khuê…).
- Tranh lu n – ñ i tho i v vi c phân ñ nh ngo i diên c a ch nghĩa h u
hi n ñ i trên các phương di n các tác gi , tác ph m và trào lưu văn h c.

Nhìn chung, các cu c tranh lu n và ñ i tho i trên ñã ñi sâu vào kh o sát nh ng
v n ñ thu c v các v n ñ lý thuy t và n i hàm khái ni m h u hi n ñ i, ho c n u tranh
lu n v ngo i diên các tác gia và tác ph m thì ch y u là các tác gi và tác ph m văn
h c nư c ngoài. Chính nh có các cu c tranh lu n và ñ i tho i này mà b c tranh v ch
nghĩa h u hi n ñ i Vi t Nam ñư c m ra v i nhi u hư ng ti p c n khác nhau, dân ch
và ña màu s c. Nh ng h th ng quan ni m và cách hi u v a mang tính h th ng l i v a
có quan đi m riêng y ñã không ng ng b sung, ch nh lý và bư c ñ u t o d ng nên n n
t ng lý thuy t cho ch nghĩa h u hi n ñ i nư c ta.
V các tranh lu n – ñ i tho i văn h c h u hi n đ i Vi t Nam, nhìn chung các
cây bút ch y u ñi sâu vào tranh lu n m t cách công khai, quy t li t và t o nên nh ng
cu c “bút chi n” khá sôi n i. T ng quan l i các v n ñ tranh lu n trong nghiên c u văn
h c nư c nhà nh ng năm qua v h u hi n đ i, có th rút ra m t s v n ñ cơ b n như
sau:
- Tính kh d ng và nh ng tác h i c a ch nghĩa h u hi n ñ i trong đ i s ng
văn h c nói riêng và văn hóa nói chung Vi t Nam.
ðây là m t trong nh ng ch ñ tranh lu n l n, thu hút nhi u s chú ý trong gi i
nghiên c u văn h c nư c nhà nhi u năm qua. M t s các nhà nghiên c u có xu hư ng
tin tư ng vào nh ng thành t u mà ch nghĩa h u hi n ñ i có th mang l i cho n n văn
h c Vi t Nam, tiêu bi u có Nguy n Hưng Qu c, Inrasara, Nguy n Ư c, Phùng Gia
Th … Các nhà nghiên c u này ñ u xem lý thuy t văn h c h u hi n ñ i m t khi ñư c du
nh p vào ñ i s ng văn h c nư c nhà s t o ra ti n ñ cơ b n, nh m ñ i m i tri t ñ n n
văn h c Vi t Nam. Các lu n ñi m ñư c ñưa ra nh m ch ng minh cho tính kh d ng c a
văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam bao g m: Th nh t, lý thuy t h u hi n ñ i s giúp cho
n n văn h c nư c nhà b t k p và hòa chung v i tâm th và trình đ c a n n văn h c th
gi i. Nguy n Hưng Qu c nh n đ nh: “Ngư i ta có th tránh né hay ch i t m t trào lưu
nhưng khơng th , khơng có cách nào tránh né hay ch i đư c khí quy n văn hố c a cái
th i ñ i mà ngư i ta ñang s ng” [5]. Th hai, văn h c h u hi n đ i v i tính đ phá đ i
t s m nh m , ch trương không ng ng gi i c u trúc các hi n tr ng đã có, đi kèm v i
7

tính ch t dung h p, b o v cho các “ti u t s ”, cái ñ i l p, cái khác, s khi n n n văn
h c Vi t Nam phá b s c ỳ, phát tri n m t cách ña màu s c hơn, mang tính đ i tho i
hơn. Ngư c l i, nh ng nhà nghiên c u có quan đi m xem lý thuy t h u hi n ñ i s
mang l i nhi u tác h i ho c không có l i ích gì đáng k cho n n văn hóa – văn h c nư c
nhà như ð Minh Tu n, Thích Thanh Th ng, Bùi Cơng Thu n… l i xem ch nghĩa h u
hi n ñ i là m t “yêu n ”, “bóng ma ch p ch n”, “m t con ma h u hi n ñ i”. V i các
nhà nghiên c u này, ch nghĩa h u hi n ñ i ñã du nh p vào Vi t Nam dư i nh ng m t
trái và tiêu c c, làm bi n ñ i các giá tr văn hóa, ho c r ng, ñã có nh ng âm mưu s
d ng thu t ng h u hi n ñ i ñ gán cho nh ng s ki n văn hóa suy đ i. ð Minh Tu n
trong Ch p ch n bóng ma h u hi n ñ i vi t: “yêu n H u hi n ñ i ñã tinh quái n p sau
thương hi u l n c a FPT ñ l ng l gi i thiêng, d n ñư ng cho m t văn hóa m i, th
văn hóa ngo i lai th c d ng hay có ngư i cịn g i là h văn hóa, văn hóa suy ñ i” [7].
- Các ñ c trưng ngh thu t c a văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam (n u có).
Tiêu bi u cho cu c tranh lu n này là hai bài vi t Gi i minh h u hi n ñ i c a
Inrasara và Ph i chăng n i s hãi h u hi n đ i là có th t c a Bùi Cơng Thu n. N u theo
quan đi m c a Inrasara – m t nhà nghiên c u luôn ng h cho s phát tri n c a văn h c
h u hi n ñ i c a Vi t Nam, ngư i luôn n l c b o v các nhóm thơ tr mang tính n i
lo n như Ng a tr i, M mi ng, văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam mang tính ngo i biên,
ph n kháng và ch i b các ñ i t s . Ch nghĩa h u hi n trong văn h c Vi t Nam có th
tính t Bùi Giáng tr đi, đư c ti p n i b i các nhà thơ như Phan Bá Th , Bùi Chát, Lý
ð i, Khúc Duy, Tr n Ti n Dũng, Nguy n ðăng Thư ng, ð Kh, Nguy n Hoàng Nam,
Kh Iêm… Tuy nhiên, theo Bùi Công Thu n, Bùi Giáng là thơ “tinh ròng Vi t Nam…
Gán cho Bùi Giáng là h u hi n đ i là khơng đúng tinh th n Bùi Giáng” [8]. Riêng các
nhóm thơ như M mi ng thì Bùi Cơng Thu n khơng xem h làm thơ, mà ch “vi t
nh ng th rác và dơ”, “ch là nh ng l i văng t c ch i th , ch i t t c ” [8].
- Tương lai và s tương thích gi a lý thuy t văn h c h u hi n ñ i v i n n
văn h c Vi t Nam.
ða ph n các nhà nghiên c u Vi t Nam v n ng h vi c c n thi t ph i tìm hi u
và ti p thu ch nghĩa h u hi n ñ i vào văn h c Vi t Nam. M t lo t nh ng nhà nghiên

c u như Nguy n Hưng Qu c, Hoàng Ng c Tu n, ðào Tu n nh, Lê Huy B c… ñ u hi
v ng s ti p nh n lý thuy t văn h c h u hi n ñ i vào ñ i s ng văn h c Vi t Nam không
nh ng ch y u mang l i các hi u ng tích c c, mà đó cịn là m t quá trình khách quan
c a l ch s , khơng th nào khác đư c. Ngư c l i, v phía nh ng nhà nghiên c u cịn e
dè ho c ph n ñ i ch nghĩa h u hi n ñ i Vi t Nam như ð Minh Tu n, Nguy n Văn
Dân, Bùi Công Thu n, Thích Thanh Th ng… các lí lu n c a h ñưa ra là ch nghĩa h u
hi n ñ i trong văn h c th c ch t không ñ xu t nh ng v n ñ m i m ho c nhân văn
cho văn h c phát tri n. Nh ng ph m trù h u hi n ñ i ñ xu t là mang n ng tính chính tr ,
tư tư ng, và nhi u ch th c ch t mâu thu n nhau m t cách sâu s c. V i Bùi Công
Thu n, tư tư ng “đ phá các đ i t s ” khơng phù h p v i truy n th ng có các “chu n
8


m c, có nh ng giá tr vĩnh c u, nh ng truy n th ng văn hóa riêng, đó là nh ng ñ i t s .
Phá b nh ng ð i t s y khác nào phá b chính b n th dân t c” [8].
Nhìn chung, ch ñ văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam là m t trong nh ng tiêu
ñi m đ i tho i - tranh lu n sơi n i, thu hút nhi u s quan tâm c a các nhà nghiên c u
văn h c Vi t Nam v t dài qua hai ñ u mút c a hai th k , và cho ñ n nay v n ti p t c
di n ra. S dĩ x y ra cu c tranh lu n – ñ i tho i sơi n i, th m chí gay g t này, trong khi
các h hình lý thuy t văn h c m i ñư c ti p nh n t phương Tây khác l i đư c chào
đón m t cách khá suôn s , là b i nhi u nguyên nhân. Sau ñây là m t s các nhóm
nguyên nhân cơ b n.
Th nh t: h u hi n ñ i là m t trào lưu văn hóa ngh thu t r ng l n, bao qt
tồn b ñ i s ng tinh th n và tr ng hu ng n n văn minh nhân lo i cu i th k XX, ñ u
th k XXI, mà văn h c ch là m t m ng nh tiêu bi u ph n ánh cho ñi u ki n và tâm
th c h u hi n ñ i. Vi c tr i r ng trong nhi u lĩnh v c (tri t h c, chính tr , quân s , l ch
s , văn hóa…), nhi u b môn ngh thu t (ki n trúc, h i h a, âm nh c, ñiêu kh c, sân
kh u…) mà m i lĩnh v c l i có m t ñ c thù quan ni m riêng v h u hi n ñ i, ñã khi n
cho h lý thuy t này v th c ch t mang tính ch t “m ”, khơng c đ nh thành m t b
kinh ñi n v i nh ng nguyên t c cơ b n. T đó, d n đ n nh ng cách hi u khác nhau v

h u hi n ñ i trong gi i nghiên c u nư c nhà.
Th hai: cơ s và n n t ng tri th c v h u hi n ñ i c a các nhà nghiên c u Vi t
Nam nhìn chung là có s khác bi t, b i nh ng tài li u và ngu n thông tin mà h k th a
nh m xây d ng nên quan ni m c a mình là khác nhau. Trên th gi i, lý thuy t văn h c
h u hi n đ i nhìn chung có s khác bi t tương ñ i gi a nh ng trư ng phái như Hoa Kỳ,
Pháp, Nga và Trung Hoa. Có th nh n ra quan ñi m v h u hi n ñ i c a Lê Huy B c,
Hoàng Ng c Tu n, Nguy n Hưng Qu c, Nguy n Ư c, Tr n Quang Thái… nh hư ng
t cách hi u và quan ni m v h u hi n ñ i c a Hoa Kỳ, mà tiêu bi u là các quan ni m
c a Ihab Hassan, Mary Klages, Terry Eagleton, Charles Jencks, Barry Lewis, David
Harvey, Jan Flax, F.Jameson… Trong ñó, ta d dàng phát hi n ra quan ñi m ghép ch
nghĩa ða ða vào chung trong trào lưu h u hi n ñ i c a Lê Huy B c là s k th a quan
ñi m c a Ihab Hassan trong Toward a Concept of Postmodernism. Trên phương di n
khác, m t s các nhà nghiên c u, mà tiêu bi u là Th y Khuê, Bùi Văn Nam Sơn, Ngân
Xuyên, Tr nh L … l i d a trên nh ng quan ni m v h u hi n ñ i Pháp, mà ch y u là
quan ni m c a J.F.Lyotard, Derrida, Baudrillard M.Foucault, J.Lacan, J.Kristeva...
Nh ng nhà nghiên c u nh hư ng quan ni m h u hi n ñ i c a Nga và m t s nư c
ðơng Âu, đ c bi t là quan ñi m v h u hi n ñ i c a I.P.Ilin, Mikhail Epstein,
V.L.Inozemsev, Mihaela Constantinescu… có th k đ n ðào Tu n nh và Nguy n Văn
Dân. M t s nhà nghiên c u khác như Inrasara thì l i ch u nh hư ng b i các nhà
nghiên c u h i ngo i, mà ñ c bi t là nh ng nhà h i ngo i t i Úc như Hoàng Ng c Tu n
hay Nguy n Hưng Qu c. Riêng Phương L u l i ch u nh hư ng b i các nhà “Marxism
phương Tây” (Western Marxism) và các nhà tri t h c ít nhi u ch u nh hư ng t ch
9


nghĩa Marx như F.Jameson, Derrida, Lyotard, M.Foucault… Chính n n t ng k th a và
ch u nh hư ng v m t lý thuy t c a các nhà nghiên c u văn h c Vi t Nam thu c v các
“trư ng phái”, ngôn ng khác nhau, th nên quan ni m c a h có s khác bi t là đi u t t
y u. V phía ng h lý thuy t h u hi n ñ i du nh p vào Vi t Nam, có th th y các nhà
nghiên c u trong nư c ch u nh hư ng khá sâu s c b i các nhà l p thuy t h u hi n ñ i

như J.F.Lyotard, Rorty, Derrida, Foucault, Kristeva, I.Hassan… Ngư c l i, v phía các
nhà nghiên c u cịn e dè ho c ph n ñ i vi c ti p nh n ch nghĩa h u hi n ñ i Vi t
Nam, có th nh n th y s nh hư ng khá l n c a các nhà “phê phán ch nghĩa h u hi n
ñ i”
phương Tây như J.Harbemas, F.Jameson C.Noris, M.Spiro, R.D’Andrade,
M.Sahlins…
Th ba: B i vì b n thân ch nghĩa h u hi n ñ i ln ch trương đ phá các đ i
t s , mang tham v ng gi i c u trúc t t c các di n ngôn hi n t n, bênh v c cho ngh ch
lu n, cái khác, cái ngo i biên, d n ñ n s tranh lu n, ph n kháng, ñ u tranh là ñ c tính
c h u c a h hình lý thuy t này. Như v y, tính m nh v , b t ñ nh, h n ñ n, phi trung
tâm hóa, ti u t s k t h p v i tính ph n kháng, gi i thiêng, gi u nh i, nh c th ñã
khi n lý thuy t h u hi n ñ i t n t i trong s tranh lu n, đ i kháng khơng ng ng v i các
h hình quan ni m lý lu n văn h c ñã t n t i, các ki u sáng tác truy n th ng.
2. Các ñ c trưng văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam t góc nhìn nghiên c u văn h c
M c dù v n còn nhi u ng i ng n trư c q trình đ i m i n n văn h c dân t c
theo hư ng h u hi n ñ i, nhưng rõ ràng v n ñ c a nghiên c u văn h c Vi t Nam hi n
nay không ph i là ñ ng ý hay ph n ñ i mà là d n ñư ng cho sáng t o phát tri n sao cho
h p lý và ñ t nhi u thành t u nh t. B i vì, văn h c h u hi n ñ i trong ñ i s ng văn h c
nư c nhà ñang là m t th c t , ch khơng cịn là m t kh năng. Theo nhi u nhà nghiên
c u như ðào Tu n nh, Lê Huy B c, Nguy n Hưng Qu c, Inrasara… v cơ b n văn
h c Vi t Nam v n ch u nhi u b t l i trong vi c chuy n hư ng sáng t o theo hư ng h u
hi n ñ i, do nư c ta chưa xu t hi n hồn c nh và đi u ki n h u hi n ñ i v m t cơ s h
t ng m t cách hoàn ch nh. M c dù v y, chúng ta cũng có nh ng thu n l i r t cơ b n, th
nh t ñó là tâm th
Vi t Nam hi n nay g n tương ñ ng v i tâm th gi i thiêng các ñ i
t s . Hơn n a, quá trình ti p nh n lý thuy t h u hi n ñ i Vi t Nam ch trong m t th i
gian ng n nhưng đã hình thành đư c m t tâm th c h u hi n ñ i, qua ñó bù ñ p ph n nào
s thi u v ng hoàn c nh kinh t h u hi n đ i. Có th nói, Vi t Nam hi n nay, ñi u ki n
kinh t h u hi n ñ i chưa manh nha, nhưng tâm th c và kĩ thu t vi t h u hi n ñ i là khá
rõ nét trong nhi u tác ph m văn h c.

ñ i

- ð c trưng hai quá trình song hành trong vi c phát tri n văn h c h u hi n
Vi t Nam.

Văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam đư c phát tri n trong hồn c nh di n m o n n
ngh thu t hi n ñ i chưa th c s hoàn ch nh, các kinh ñi n tri t m v h u hi n đ i th
gi i cịn chưa đư c gi i thi u nhi u, tư duy tri t h c v ngơn ng chưa đ y đ , chính vì
10


v y, cái n n t ng, ñi u ki n v “ki n trúc thư ng t ng” cho văn h c h u hi n ñ i ra ñ i
và v n ñ ng là khá b p bênh. B i vì, dù có k th a hay lư c b , có quay v hay thốt ly,
có ph ñ nh hay ti p n i, ñ hi u và vi t v ch nghĩa h u hi n ñ i v n ph i d a trên
n n c a ngh thu t hi n ñ i. Hồng Ng c Hi n nh n đ nh: “Ch nghĩa h u hi n ñ i
trư c h t là m t ph n ng v i ch nghĩa hi n đ i, do đó ph i tìm hi u ch nghĩa hi n đ i
thì m i c m nh n ñư c ch nghĩa h u hi n đ i” [2]. Chính t nhu c u b c thi t trên, n n
văn h c Vi t Nam theo các nhà nghiên c u, mà ñ c bi t là nh ng ý ki n c a Nguy n
Hưng Qu c trong m t lo t các bài vi t như Ch nghĩa h( u h)i n ñ i và văn h c Vi t
Nam, Ch nghĩa h u hi n ñ i và nh ng cái (c n) ch t trong văn h c Vi t Nam, Tồn c u
hố và văn h c Vi t Nam… ph i ti n hành song hành hai quá trình: v a hi n đ i hóa v a
h u hi n đ i hóa. Hi n đ i hóa nh m t o ti n đ và n n t ng cho vi c phát tri n văn h c
h u hi n ñ i, m t khác, h u hi n đ i hóa nh m ngõ h u b t k p v i khơng khí, trình đ
và tinh th n chung c a th i ñ i.
Như v y, ch nghĩa h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam, n u có, ch là s pha
tr n và k t h p gi a nh ng y u t hi n ñ i và h u hi n ñ i, trong đó, y u t h u hi n đ i
đóng vai trị ch đ o. T lu n đi m trên, Nguy n Hưng Qu c ñã ñ xu t m t thu t ng
có tính lai ghép là “văn h c h u hi n ñ i” [6]. Nói cách khác, ch nghĩa h u hi n đ i
trong văn h c Vi t Nam là m t ch nghĩa h u hi n đ i mang tính nguyên h p
(syncretism). N u không tr i nghi m qua hi n ñ i, rõ ràng s thi u ñi m t cơ s quan

tr ng nh m ñ n v i cái h u hi n ñ i m t cách b n v ng. Tóm l i, tương lai văn h c h u
hi n ñ i Vi t Nam là m t thách th c, ñ ng th i là m t cơ h i nh m hi n đ i hố n n
văn h c dân t c l n th hai trong vòng hai th k qua. Khác v i công cu c hi n đ i hố
giai đo n 30 - 45, v n là q trình hi n đ i hóa có tính “cư ng b c” c a l ch s . Cơng
cu c hi n đ i hóa l n th hai (theo xu hư ng h u hi n đ i) là q trình t giác, hồn
tồn xu t phát t nh ng nguyên nhân c a ngh thu t và yêu c u c a th i ñ i. Ít ra, trong
cơng cu c đ i m i này, chúng ta v n ñi sau th i ñ i, nhưng may m n là khơng đi sau
m t kho ng cách quá xa. M t ph n l n l i th đó là nh cơng lao ti p nh n lý thuy t
h u hi n ñ i vào Vi t Nam khá hi u qu . Thách th c v n cịn phía trư c, b i cơng
cu c hi n đ i hóa l n th nh t ñã ñ l i quá nhi u thành t u (Thơ M i, T l c văn ñoàn,
D ñài, Xuân thu nhã t p…), cho nên s c ép v i nh ng ngư i ch xư ng cho cơng cu c
hi n đ i hóa l n hai là r t n ng n . Nhưng ñúng v i nh n ñ nh c a Inrasara: “N u không
ti p nh n ngay t hôm nay, tôi e r ng chúng ta ti p t c chương trình làm k tr tàu th i
đ i” [3].
- Tâm th c h u hi n ñ i – y u t trung tâm trong vi c phát tri n văn h c
h u hi n ñ i Vi t Nam.
Có th nói, di n m o n n ngh thu t hi n ñ i Vi t Nam trên nhi u b môn
ngh thu t v n chưa ho c m i ch xu t hi n, chưa th c s có đư c m t di n m o hồn
thi n, đa ph n cịn xa l v i “t m đón nh n” chung c a ñ c gi , vư t quá ngư ng ti p
nh n. M t khi ñi u ki n và hoàn c nh cơ s h t ng cùng di n m o n n ngh thu t còn
11


khá l c h u, nhưng nhu c u ñ ng v ng c a ch nghĩa h u hi n đ i là khơng th cư ng
l i trong m t “th gi i c nh ”, b i s san ph ng c a các tác nhân toàn c u hóa, v y
di n m o văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam nên ti p thu đi u gì, và chưa th có nh ng
phương di n nào so v i văn h c h u hi n ñ i th gi i? Nhìn chung, tr Inrasara khá l c
quan v m t n n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam, các nhà nghiên c u khác m i ch
dám nhìn nh n m t s tác ph m văn h c nư c ta có t n t i “các y u t ” h u hi n đ i,
ch chưa dám hồn tồn kh ng đ nh đó là nh ng tác ph m và tác gi h u hi n đ i hồn

ch nh. Cái “y u t ” y, cho dù có th di n gi i qua nhi u th pháp khác nhau trong các
cơng trình, nhưng theo chúng tơi v n ñ c t lõi xuyên su t v n là tâm th c h u hi n ñ i
(mentality postmodern). Chính cái tâm th c quan ni m v th gi i trong s h n ñ n
(chaos), v i s kh ng ho ng ni m tin, d n đ n thái đ b t tín nh n th c
(epistemological), gi u nh i (pastiche), gi i thiêng… m i là căn nguyên tư tư ng cho
văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam.
Theo Phương L u và m t s nhà nghiên c u, mà đ t bi t là ðồn Ánh Dương
trong T s h u th c dân: l ch s và huy n tho i trong “M u thư ng ngàn” c a
Nguy n Xuân Khánh (t p chí Nghiên c u văn h c, tháng 9 năm 2010), tâm th c h u
hi n ñ i Vi t Nam mang d u n c a tâm th c “h u th c dân” (Postcolonialism), nh t
là trong các ti u thuy t l ch s vi t v th i kì đ t nư c đang cịn là thu c ñ a. Tâm th c
h u th c dân trong văn h c Vi t Nam d u không ph bi n, nhưng l i cung c p nhi u cái
nhìn quan tr ng, m i m mang tính h u hi n ñ i v l ch s dân t c, ñ c bi t là c m th c
bênh v c và b o v cho nh ng “cái khác”, “cái như c ti u”, “cái b n đ a” so v i cái
th c dân đóng vai trị như m t đ i t s . V i ðào Tu n nh trong Nh ng y u t H u
hi n đ i trong văn xi Vi t Nam qua so sánh v i văn xuôi Nga, c m th c h u hi n ñ i
Vi t Nam g n v i c m th c “h u hi n th c xã h i ch nghĩa”, m t c m th c g n gũi v i
c m th c Nga h u Xô Vi t. Các nhà văn Vi t Nam ñã mang m t tâm th c m i trong
sáng t o ngh thu t, khơng cịn mơ ph ng và vi t như hi n th c n a, mà ñ cao tính hư
c u, tính trị chơi, tính gi u nh i, gi i thiêng trong sáng t o, b qua mô th c cơ b n nh t
trong ch nghĩa hi n th c là “nhân v t ñi n hình trong hồn c nh đi n hình”. V i
Inrasara trong Nh p lưu h u hi n ñ i kì 7 l i xem tâm th c h u hi n đ i Vi t Nam cịn
g n v i n i dung n quy n lu n, bênh v c cho “gi i tính h ng hai”, khơng ph i nh m
địi bình đ ng gi i, mà là “h u hi n ñ i quy t phá tan và đánh s p tinh th n đó. Không
ph i b i n gi i quan tr ng hơn nam gi i, càng không ph i l t ñ ch ñ ph h ñ ñưa
m u h lên ngơi, mà là gi i trung tâm: bình đ ng gi i trong m t xã h i công b ng” [4].
Nhìn chung, t tâm th c h u hi n ñ i mang các n i dung ñ c thù Vi t Nam như
đã trình bày, các nhà nghiên c u văn h c nư c nhà ñã ñi sâu vào phân tích các th pháp
h u hi n ñ i trong nh ng tác ph m và tác gia c th . Có th k đ n nh ng bài vi t c a
Inrasara v i lo t bài mang tên Nh p lưu h u hi n ñ i và Gi i minh h u hi n ñ i, ðào

Tu n nh v i Nh ng y u t h u hi n ñ i trong văn xuôi Vi t Nam qua so sánh v i văn
xuôi Nga, Cao Kim Lan v i L ch s trong truy n ng n Nguy n Huy Thi p và d u v t c a
12


h hình thi pháp h u hi n đ i, Lã Nguyên v i Nh ng d u hi u c a ch nghĩa h u hi n
ñ i trong văn h c Vi t Nam qua sáng tác c a Nguy n Huy Thi p và Ph m Th Hoài,
Hoàng Ng c Hi n v i Ti p nh n nh ng cách tân c a ch nghĩa hi n ñ i & ch nghĩa
h u hi n ñ i, Phùng Gia Th v i D u n h u hi n ñ i trong văn h c VN sau 1986… Các
tác gi ñã ñi sâu kh o sát nhi u tác gi văn h c Vi t Nam đư c xem ít nhi u có “y u t ”
h u hi n ñ i như Nguy n Huy Thi p, Nguy n Bình Phương, T Duy Anh, H Anh Thái,
Ph m Th Hoài, Thu n… M t lo t các th pháp h u hi n ñ i cơ b n trong văn h c Vi t
Nam cũng thư ng xuyên ñư c nghiên c u ñ n, trong đó có nhi u th pháp hi n nay
đang t o nên nh ng “model” trong nghiên c u văn h c như liên văn b n
(intertextuality), ng y t o (simulacres), gi u nh i (pastiche), c c h n (minimalism),
huy n o (magic), gi i thiêng, siêu hư c u, m nh v (fragment), m t n tác gi (author’s
mask), nh c th (corporality)… Các y u t này khơng c n địi h i ph i xu t hi n m t
cách ñ y ñ trong m i tác ph m, nó cũng chưa h n là căn c xác tín nh m ch ng minh
m t tác ph m văn h c Vi t Nam có là h u hi n đ i hay khơng. Căn c c t lõi nh t v n là
tâm th c h u hi n ñ i, và các th pháp trên trong nh ng sáng tác văn h c Vi t Nam
ch ng nào thi t l p ñư c m t quan h v i cái tâm th c y, thì tác ph m đó m i là tác
ph m h u hi n đ i.
- Tính b n ñ a và truy n th ng dân t c trong văn h c h u hi n ñ i

Vi t

Nam.
Theo Hans Bertens và Douwe Fokkema, nh ng nư c ñã tr i qua th i hi n ñ i
m t cách hoàn ch nh, và b n thân n n văn hố có tính “tiên phong” (avant-garde) m nh
m , thư ng xuyên ch p nh n th nghi m và thay đ i, thì vi c ti p c n ch nghĩa h u

hi n ñ i thư ng g p khó khăn. Nư c Pháp - quê hương c a tri t h c h u hi n ñ i v i
ngư i sáng l p Lyotard là m t ví d đi n hình. Trong khi đó, nh ng nư c chưa tr i
nghi m tính hi n đ i m t cách sâu s c, thì vi c ti p nh n ch nghĩa h u hi n ñ i s d
dàng hơn, d u di n m o h u hi n đ i đó s có ít nhi u mang b n s c ñ a phương [6].
K th a các quan ñi m này, các nhà nghiên c u văn h c Vi t Nam tin r ng quá trình
phát tri n văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam s không s n sinh ra m t n n văn h c “yêu
n ”, “bóng ma”, mà s t o d ng ñư c nh ng thành t u mang b n s c b n ñ a v i truy n
th ng dân t c. V i tính ch t dung n p và che ch cho các ti u t s , cái khác (the
others) c a lý thuy t h u hi n ñ i, n n văn h c Vi t Nam s không mang m c c m t ti,
“như c ti u” trong quá trình phát tri n. Trên th c ti n phân tích các tác ph m văn h c
có “y u t ” h u hi n ñ i c a nư c nhà, các nhà nghiên c u đã ch ra khơng ít nh ng ñ c
thù riêng c a các nhà văn, góp ph n bư c ñ u xây d ng m t di n m o h u hi n ñ i Vi t
Nam. Trư c tiên là các ch ñ khai thác trong tác ph m, theo Lã Nguyên và Cao Kim
Lan trong hai cơng trình nghiên c u riêng, đã ch ra Nguy n Huy Thi p ñã s d ng r t
nhi u ch t li u l ch s và ch t li u dân gian trong Ph m ti t, Vàng l a, Ki m S c, Con
gái th y th n… nhưng dư i m t c m quan m i – c m quan h u hi n ñ i, v i các th
pháp tiêu bi u như nh i l ch s , gi i thiêng, siêu hư c u s kí, gi th lo i… Tư duy c a
13


c a hai nhà văn trên cũng ñư c Lã Nguyên xem là tư duy theo l i “câu ñ ” và “đ ng
dao”, các hình th c di n ngơn văn h c dân gian. Inrasara thì ch ra tính gi u nh i và c t
dán c a các nhà thơ h u hi n ñ i Vi t Nam. Trong đó, Nguy n Hồng Nam đã s d ng
các ch t li u truy n th ng ñã có s n trong kho tàng văn h c Vi t Nam (bài thơ Ng m
ngùi c a Huy C n) nh m c u trúc lên nh ng tác ph m ph n – lãng m n c a mình.
V i Lê Huy B c trong Truy n ng n h u hi n ñ i, Nguy n Hưng Qu c trong Ch
nghĩa h u hi n ñ i và văn h c Vi t Nam, văn h c h u hi n ñ i là m t trào lưu qu c t có
s phân b đ ng ñ u các nư c ñang phát tri n, ch khơng ch gói g n vào trong
nh ng n n văn hóa l n phương Tây. M t lo t các tác gi
Zaire (Y.Mudimbe),

Mexico (C.Fuentes), Maroc (A.Khatibi), Sri Lanka (M.Ondaatje), Kenya (Ngugi),
Somali (N.Farah), Nigeria (B.Okri), Czech (M.Kundera), Colombia (G.Marquez), Nam
Phi (M.Coetzee), Peru (V.Llosa)... ñã kh ng ñ nh ñư c ñ c tính ngh thu t ñ a phương
c a mình trong dịng ch y h u hi n đ i, mà không ph i ch u m t m c c m ti u như c
khi ñ i di n v i các cây bút h u hi n ñ i l ng danh phương Tây. Nhìn sang bên c nh,
ngư i hàng xóm Trung Hoa v i n n văn minh kh ng l , cư ng qu c c a nh ng qu c
gia xã h i ch nghĩa, s chuy n mình trong vi c ti p nh n m t cách sáng t o lý thuy t
h u hi n ñ i c a h ñư c th c hi n t khá s m (t nh ng năm 1993 - 1994) và thu ñư c
khá nhi u thành t u. “N u nh ng thành t u l n nh t và m i nh t trong lĩnh v c lý
thuy t và phê bình văn h c v n ti p t c thu c v B c M và châu Âu thì nh ng thành
t u quan tr ng nh t trong lãnh v c sáng tác l i thu c v các nư c c u thu c ñ a ho c b
coi là ngoài l các trung tâm văn minh hi n ñ i c a nhân lo i” [6].
Như v y, m t nư c văn hóa Á ðơng, đi theo chính th chun chính vơ s n,
v n hồn tồn có ti m năng đ ti p thu lý thuy t h u hi n ñ i vào khoa nghiên c u văn
h c và c th c ti n sáng t o. Quan tr ng hơn n a, ch nghĩa h u hi n đ i khơng ph i là
m t ch thuy t ngh thu t có tính tồn tr , nó là m t h th ng m . Vi c ñ i m i văn h c
nư c nhà theo hư ng h u hi n đ i khơng có nghĩa là lo i tr nh ng thành t u và b n s c
mà chúng ta đã có, ho c quy đ nh toàn b n n văn h c nh t nh t ch ñi theo l i h u hi n
ñ i.
- Hai xu hư ng h u hi n ñ i trong văn h c Vi t Nam.
M c dù ñã có nhi u bài vi t kh o sát v các y u t h u hi n ñ i trong văn h c
Vi t Nam, nhưng v n ñ cơ b n ñư c ñ t ra là, v y văn h c h u hi n ñ i Vi t Nam s
có di n m o riêng và tương lai như th nào? Hay nh t th i ch là m t trào lưu n i lên ñ
r i nhanh chóng b lãng quên như m t cái m t th i thư ng, sính thu t ng phương Tây?
Hay ch là m t m bóng ch l n x n, lai ghép h n ñ n như m t “món n m su ng sã”
(Nguy n Huy Thi p) c a ý tư ng mà các nhóm Ng a tr i hay M mi ng th i gian qua
đang ti n hành th nghi m.
Nhìn nh n m t cách bình tâm, đ i s ng văn h c nư c nhà hi n nay có hai xu
hư ng phát tri n theo hư ng h u hi n ñ i. M t xu hư ng k t h p các th pháp h u hi n
14

ñ i (gi u nh i, liên văn b n, gi i thiêng, c c h n, huy n o…) v i n n văn hoá truy n
th ng và các ñ c trưng th lo i cũ, ñ i di n cho khuynh hư ng này có th k ñ n
Nguy n Bình Phương, T Duy Anh, Lý Lan, Thu n, Văn C m H i, H Anh Thái…
ho c xa hơn m t chút là B o Ninh, Nguy n Huy Thi p, Ph m Th Hoài… Ch y u các
sáng tác c a khuynh hư ng này g n v i th lo i ti u thuy t và truy n ng n. Trong đó,
các ti u thuy t l ch s và truy n ng n l ch s đóng m t vai trị quan tr ng. ðây là xu
hư ng đ i m i khơng quy t li t và khơng hồn tồn h u hi n đ i, khơng tun ngơn
sáng tác c a mình là tác ph m h u hi n đ i. Tuy nhiên, các sáng tác c a khuynh hư ng
này th c s là nh ng tác ph m có giá tr quan tr ng trong đ i s ng văn h c Vi t Nam
ñương ñ i. M c dù mang l i nhi u thành t u, nhưng các tác ph m thu c khuynh hư ng
này m i ch d ng l i d ng mang “y u t ” h u hi n ñ i, ch chưa th hồn tồn xem
đó là các sáng tác mang ñ y ñ di n m o và b n ch t c a ch nghĩa h u hi n đ i. Cũng
chính b i lí do này, nên s tranh lu n, nghi ng di n ra thư ng xuyên trong nghiên c u
văn h c Vi t Nam v vi c phân ñ nh và xác ñ nh các tác ph m, tác gi h u hi n ñ i.
Xu hư ng th hai là s ñ i m i tri t đ , t hình th c cho ñ n n i dung theo
hư ng h u hi n ñ i, cách ly h n v i nh ng truy n th ng văn h c cũ, ñây là xu hư ng
h u hi n ñ i tồn di n và “có ý th c”. Có th k ñ n m t s cây bút trong xu hư ng này
như Kh Iêm, Tr n Tu n, Inrasara, Bùi Chát, Lý ð i, ð ng Thân, Phan Bá Th … Các
sáng tác c a xu hư ng này ch y u g n v i th lo i thơ, mà ñ c bi t là thơ Tân hình
th c, thơ văn xi, k ch đư ng ph , thơ trình di n… Tuy nhiên, nh ng sáng tác c a h
ña ph n ch m i n m “ngo i biên” ñ i s ng văn h c, d ng l i m c nh ng th
nghi m ban ñ u, chưa th c s ñư c gi i nghiên c u văn h c ñánh giá cao. M c dù v y,
b n ch t c a ngh thu t là nh ng th nghi m, cịn giá tr l i ch đư c t o l p qua s th
thách c a th i gian. Chính vì th , đ nh m c giá tr c a nh ng th nghi m này c n m t
ñ lùi v th i gian. Chưa nên v i phán xét suy ñ i hay v i tung hê đó là m t cu c cách
m ng trong ngh thu t.
Trong ch hơn hai mươi năm, v a ti n hành ti p thu lý thuy t, v a tri n khai ng
d ng vào sáng t o, l i ti n hành song hành trong vi c ti p thu và ng d ng hàng lo t các

h hình lý thuy t văn h c khác, có th nói văn h c h u hi n đ i ñã mang nh ng thành
t u n i b t nh t đ nh khơng th khơng tính đ n trong nghiên c u văn h c Vi t Nam
đương đ i. M c d u v n cịn nhi u ti ng nói e ng i, cái nhìn phi n di n, s r t rè và
hoài nghi v h hình lý thuy t văn h c m i m này, nhưng không th ph nh n, nh ng
năm cu i th k XX và ñ u th k XXI, h u hi n ñ i là m t trong nh ng tiêu ng mang
l i nhi u c m h ng và s quan tâm nh t c a c gi i sáng tác và nghiên c u văn h c
Vi t Nam. Dù mu n, dù không, n n văn h c Vi t Nam v n khơng th ch i t cái khí
quy n chung c a ngh thu t th i đ i, chính vì v y, d u cịn nhi u khó khăn, b t c p,
nhưng h u hi n ñ i v n là giai ño n phát tri n mang tính t t y u trong văn h c nư c nhà.
T s nh n th c đó, q trình ñi trên con ñư ng h u hi n ñ i, s phát tri n v m t lý
thuy t l n sáng tác nhanh hay ch m, b o t n b n s c hay lai căng m t g c, ñ i m i tri t
15


ñ hay k th a là cơ b n, l i ph thu c chính vào vai trị c a gi i nghiên c u văn h c.
M t quá trình đã đư c các nghiên c u văn h c nư c nhà kh i ñ ng và hành trình xuyên
su t hơn hai th p niên, và cho ñ n nay v n t ng ngày tăng t c.
TÀI LI U THAM KH O
[1]. L i Nguyên Ân và cs., Văn h c h u hi n ñ i th gi i - nh ng v n ñ lý thuy t, Nxb H i
nhà văn, Hà N i, 2003.
[2]. Hoàng Ng c Hi n, Ti p nh n nh ng cách tân c a ch nghĩa hi n ñ i & ch nghĩa h u
hi n
ñ i,
/>&shname=Tiep-nhan-nhung-cach-tan-cua-chu-nghia-hien-dai-chu-nghia-hau-hien-dai,
ngày truy c p 1/12/2010.
[3]. Inrasara, Nh p lưu h u hi n đ i kì 2, ngày truy c p
1/12/2010.
[4]. Inrasara, Nh p lưu h u hi n ñ i kì 7, ngày truy c p
1/12/2010.
[5]. Nguy n Hưng Qu c, Ch nghĩa h u hi n ñ i và nh ng cái (c n) ch t trong văn h c

Vi t
Nam,
/>D03ABE8F93B0BCFB58?action=viewArtwork&artworkId=7875, ngày truy c p
1/12/2010.
[6]. Nguy n Hưng Qu c, Ch nghĩa h u hi n ñ i và văn h c Vi t Nam,
/>F077C74A7F3228C8B?action=viewArtwork&artworkId=327,
ngày
truy
c p
1/12/2010.
[7]. ð
Minh
Tu n,
Ch p
ch n
bóng
ma
h u
ngày truy c p 1/12/2010.

hi n

đ i,

[8]. Bùi Công Thu n, Ph i chăng n i s hãi h u hi n đ i là có th t?,
ngày truy c p 1/12/2010.

16

THE CONCEPT OF POSTMODERNISM
IN RESEARCHING VIETNAMESE LITERATURE
Phan Tuan Anh, Nguyen Hong Dung
College of Sciences, Hue University

SUMMARY
For the research of Vietnamese literature in the late twentieth century and the beginning
twenty-first century,there have been few theoretical schools which create more excitement and
even suspicion than the Postmodernism does. Therefore, it is necessary to review the concepts of
Postmodernism in studying Vietnamese literature in recent years. Starting from the debate and
dialogue of Vietnamese literature researchers about theories, the article deeply analyzes the
characteristics of Vietnamese postmodern literature under the different viewpoints of theorists
and critics.

17