Sáng kiến kinh nghiệm: giải toán bằng phương pháp biện luận

Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Lý do chọn đề tài
Việc dạy học vật lý ở trờng phổ thông không cứng nhắc tạo ra những con ngời chỉ biết
nắm đợc những kiến thức có sẵn , nặng về tín hàn lâm mà thiếu hẳn kỷ năng vận dụng ,
khả năng t duy, sáng tạo , khả năng biện luận các tính chất , các công thức, các hiện t-
ợng trong việc giải thích các hiện tợng Vật Lý và giải các bài tập Vật lý.
Thay sách giáo khoa, giảm tải chơng trình, thực tế chúng ta thấy chơng trình có giảm
tải nhng ở phần định tính, phần định lợng không hề có sự giảm tải nào, mà có phần cao
hơn, cao hơn rất nhiều, minh chứng rõ nhất là qua các ( bộ đề ) kỳ thi khảo sát, thi học
sinh học sinh giỏi, tuyển sinh các cấp và thi vào các trờng đại học cao đẳng.
Hiện nay ở nớc ta đang thực hiện chơng trình đổi mới phơng pháp dạy học, trong đó
có môn Vật Lý. Cấp THCS , đối tợng là những học sinh còn nhỏ tuổi , khả năng t duy
còn hạn chế , làm thế nào đê rèn luyện cho các em kỷ năng, kỷ xảo phát triển t duy, góp
phần hình thành năng lực giải quyết vấn đề . Đổi mới cách dạy, cách ra đề thi, đổi mới
cách học, cách làm bài tập, thì mới có thể đáp ứng đợc các yêu cầu thực tế của xã hội
Bài tập vật lý , gúp học sinh hiểu sâu hơn về hiện tợng vật lý, những quy luật vật lý,
biết phân tích và vận dụng chúng vào thục tiển. Tuy nhiên . Khi giải các bài toán vật lý
bậc THCS , dạng trong các bộ đề thi hầu hết các em học sinh thờng gặp khó khăn khi
giải câu cuối hoặc các bài toán mà các dữ kiện bài toán ẩn ( dới dạng không tờng minh).
Đậy là vấn đề mà bản thân tôi rất tâm đắc, để giải quyết tốt các bài toán này, qua nhiều
năm trực tiếp làm công tác giảng dạy, tôi thấy tốt nhất là hớng dẫn các em giải bằng ph-
ơng pháp biện luận. Chính vì lẽ đó tôi chọ đề tài:
Giải toàn vật lý bằng phơng pháp biện luận.
Thực ra đề tài này quá rộng lớn, ở đây tôi xin trình bày phần giải toán Điện năng ( công
và công suất) bằng phơng pháp biện luận, đây là dạng toán thờng gặp trong các bộ đề thi
hàng năm của bậc THCS
Phơng pháp giải toàn nằy giúp cho học sinh mở rộng , hệ thống hoá kiến thức, rèn
luyện đợc khả năng t duy, sáng tạo trong lập luận, kỷ năng vận dụng . Phơng pháp này
sẽ đơn giản hoá việc giải bài toán , rút ngắn thời gian hơn hẳn cách giải thông thờng.
Học sinh dễ nhớ , dễ vận dụng. Với phơng pháp này tôi đã dạy cho các em ở các khối lớp
và thu đợc kết quả rất tốt , đặc biệt trong các kỳ thi .

Dù bản thân đã cố gắng , song phơng pháp này cha thể đáp ứng đợc hết tất cả các dạng
bài toán trong chơng trình THCS , mà chỉ một khía cạnh nào đó và chắc chắn còn có
nhiều thiếu sót , rất mong đợc nhiều ý kiến của quý độc giả.
Xin chân thành cảm ơn.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
1
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Nôi dung của đề tài
Nội dung của đề tài đợc trình bày gồm các phần chính sau đây.
- Phần I: Lý do chọn đề tài.
- Phần II: Cơ sở lý luận và cách biện luận cho bài giải.
- Phần III: áp dụng .
- Phần IV: Lời kết.
Những điểm mới của đề tài .
Đề tài nêu phơng pháp giải toán vật lý khác với cách giải thông thờng , với những u
điểm nổi trội sau đây;
- Bằng phơng pháp biện luận chúng ta hoá giải tính phức tạp của bài toán.
- Bài giải đơn giản , rút ngắn đợc thời gian và công sức.
- Kết quả cụ thể và tính chính xác cao.
- Đề tài mang tính thực tiển cao, đáp ứng đợc yêu cầu của ngời dạy và ngời học.
Phần II. Cơ sở lý luận và cách biện luận cho bài giải.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
2
Đ
1
Đ
2
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Trong quá trình giảng dạy Vật Lý 9. Ngoài những kién thức thuộc trọng tâm chơng
trình , tôi thấy có hai câu hỏi ( trớc đây là hai bài tập) nhỏ ở phần toán điện một chiều mà

mỗi thầy cô giáo nhất thiết, cần phải giảng giải , đồng thời làm cho các em thấy đợc vai
trò và tầm ảnh hởng của hai kết luận do hai bài toán mang lại , trong việc ứng dụng giải
một số bài tập khác bằng phơng pháp biện luận.
I Biện luận theo tính chất.
A/ Đối với đoạn mạch mắc nối tiếp.
Bài tập 1. Câu C2 trang 11 sách GKVL 9.
Hãy chứng minh rằng : Đối với đoạn mạch gồm hai điện trở R
1
, R
2
mắc nối tiếp,
hiệu điện thế ở hai đầu mỗi điện trỡ tỉ lệ thuận với điện trở đó.
2
1
2
1
R
R
U
U
=
Việc chứng minh đẳng thức trên thật đơn giản , Hơn nữa ta có thể mở rộng và khẳng
định kết quả bài toán lại nh sau:
Trong đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nổi tiềp . Hiệu điện thế giữa hai
đầu mỗi điện trở tỷ lệ thuận với điện trở đó .
Tơng tự, Bài tập 16-17.3 Trang 23 sách BTVL 9. cũng cho kết luận.
2
1
2
1

R
R
Q
Q
=
Trong đoạn mạch gồm hai điện trở mắc nối tiếp . nhiệt lợng toả ra ở mỗi
điện trở tỉ lệ thuận với điện trở đó.
Hai kết luận ( hai tính chất) trên đây có vai trò vô cùng quan trọng trong việc ứng dụng
giải một số bài toán điện một chiều bằng phơng pháp biện luận. Xin dẫn chứng một vài
bài tập sau:
Ví dụ 1. cho mạch điện nh hình vẽ, H1, đèn Đ
1
( 6V 6W ),Đèn Đ2 (6V 3W ) mắc
nối tiếp với nhau. Hiệu điện thế hai đầu đoạn mạch là 12V.
a) Có nhận xét gì về độ sáng của hai đèn.
b) Để hai đèn sáng bình thờng. Ta phải
mắc thêm 1 điện trở. Hãy vẽ cách măc và ( H.1)
tìm giá rtị của điện trở đó.
Bài giải .
- Vì diện trở Đ
1
. R
1
=
6
6
2
1
2
1

=
P
U
= 6

, điện trở Đ
2 .
R
2
=
=12
2
2
2
P
U
.
a) Hai đèn có cùng U, nhng có công suất khác nhau, nên điện trở của đèn có công suất
bé hơn sẽ lớn hơn. Nên khi mắc nối tiếp với nhau, đèn có điện trở lớn hơn sẽ có hiệu điện
thế ở hai đầu lớn hơn. R
2 .
> 2R
1
. U
2
> 2U
1
mà U
1
+ U

2
=12V ( không đổi).
Kết quả đèn Đ
2
quá sáng ( có thể cháy), đèn Đ
1
sáng tối vì không đủ U định mức.
b)Để hai đèn sáng bình thờng, nhất thiết hai đèn phải đạt đúng hiệu điện thế định mức
6V. muốn vậy ta phỉa giảm U hai đầu Đ
2
và tăng hiệu điện thế hai đầu Đ
1
bằng cách mắc
song song với đèn Đ
2
một điẹn trở R
x
, Ta có cách mắc nh hình vẽ. H2
Mặt khác khi mắc R
x
song song với Đ
2
. thì R
x
phải kết hợp với điện trở Đ
2
. tạo ra một
điện trở tơng đơng phải đúng bằng điện trở Đ
1.
.

Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
3
Đ
1
Đ
2
R
X
A
B
Đ
1
Đ
3
Đ
2
Đ
4
Đ
5
C
A
B
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Có nghĩa là:
R
TD
(AB) =
=
+

6
.
2
2
RR
RR
X
X
Suy ra : R
x
.R
2
= 6(R
X
+ R
2
).
Hay R
X
= 12

, Đây là giá trị điện trở cần tìm.
B/ Đối với đoạn mạch mắc song song. ( H. 2 )
Bài tập 1 . Câu C2 trang 14 sách GKVL 9. Cho ta kế luận:
1
2
2
1
R
R

I
I
=
Trong đoạn mạchgồm hai điện trở mắc song song . cờng độ dòng điện
chạy qua mỗi điện trở tỷ lệ nghịch với điện trở đó.
Tơng tự, Bài tập 16-17.3 Trang 23 sách BTVL 9. cũng cho kết luận.
1
2
2
1
R
R
Q
Q
=
Trong đoạn mạch gồm hai điện trở mắc song song, nhiệt lợng toả ra ở
mỗi điện trở tỉ lệ nghịch với điện trở đó.
Chúng ta hãy ứng dụng các tính chất trên để biện luận cho một vài bài tập sau.
Ví dụ 2: Cho mạch điện nh hình vẽ, H3 ( các đèn sáng bình thờng), các đèn có cùng điện
trở R. cho biết công suất thứ t P
4
= 1W. Tìm công suất các đèn còn lại.
1/áp dụng cho mạch mắc nối tiếp. Ta lập luận :
- Đèn Đ
4
mắc nối tiếp Đ
5
, chúng có cùng R và
cùng I, nên chúng có công suất bằng nhau.
P

5
= P
4
- Đèn Đ
3
mắc song song với hai đèn Đ
1
và Đ
2
,
điện trở R
3
=
2
1
R
45
P
3
= 2( P
4
+ P
5
) ( H. 3 )

có nhĩa là công suất P
3
= 4W. ( tính chất mắc rẽ)
- Đèn Đ
2

nối tiếp với đoạn AB, đoạn AB có R
tđ
=
R
R
3
2
2
=
3
2R
, áp dụng kết luận
ABAB
R
R
P
P
22
=
Vậy
2
3
2
3
2
==
R
R
P
P

AB
P
2
=
2
3
AB
P
. Mà P
AB
= P
3
+ P
4
+ P
5
= 4W + 1W + 1W = 6W
Nên suy ra P
2
=
9
2
6.3
=
W, Công suất đèn Đ
2
= 9W. (tính chất mắc nối tiếp)
- Đèn Đ
1
mắc rẽ với đoạn CAB ,

Điện trở R
TĐ
đoạn CAB đợc tính . R
CAB
=
3
5R
lớn hơn điện trở đèn Đ
1
. Do đó ta có thể áp
dụng biểu thức.

3
5
3
5
1
1
===
R
R
R
R
P
P
CAB
CAB
P
1
=

3
15.5
3
.5
=
CAB
P
= 25W
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
4
A
D
C
B
A
Đ
1
Đ
2
Đ
3
B
C
R
X
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Bài toán 1. (kết hợp) Cho một ngồn điện 9V(không đổi), một bóng đèn Đ (6V 3W),
một biến trở con chạy R
x
có điện trở lớn nhất 15

. Hãy vẽ các sơ đồ mạch điện có thể
có để đèn sáng bình thờng . Xác định vị trí con chạy và điện trở của biến trở R
x
tham gia
vào mạch điện.
Lời giải:
Ta biết đèn (6V 3W) có điện trở khi sáng bình thờng là 12

. Khi đèn sáng
bình thờng hiệu điện thế hai đầu đền phải đạt 6V, trong khi đó nguồn điện 9V là không
đổi, vậy còn một phần hiệu điện thế nữa biển trở phải ngánh. Do đó ta suy ra có hai sơ đồ
làm thoả mản điều kiện bài toán.
Sơ đồ 1. Mắc nối tiếp, H4.
Vì : U
AB
+ U
bc
= 9V
Nên U
bc
= 9V 6V = 3V. ( H. 4 )
Mặt khác , trong đoạn mạch mắc nối tiếp hiệu điện thể ở hai đầu mỗi điện trở tỉ lệ thuận
với điện trở của chúng . Nên giá trị của biến trở tham gia vào mạch điện là.

X
D
X
D
R

R
U
U
=


R
RV
V
=
12
3
6
R
X
= 6

.
Sơ đồ 2. Mắc rẽ.H5.
Lập luận nh trên . Nếu đèn sáng bình thờng
Thì U
AB
= 6V U
BC
= 3V.
Mà hiệu điện thế luôn tỉ lệ thuận với điện trở
Có nghĩa là điện trở tơng đơng R
AB
= 2 R
BC

( H. 5 )
Ta biết điện trở lớn nhất của biến trở là 15

. Điện trở của đèn là 12

. Vậy con chạy
phải ở vị trí sao cho Phần AB = 12

.kết hợp với R
đ
=12

, cho điện trở R
AB
=6

, phần
còn lại của biến trở đoạn BC = 3

.
Bài toán 2. Có 3 bóng đèn : Đ
1
(6V- 6W), Đ
2
(6V- 3.6W) và Đ
3
(6V- 2.4W).
a) Tính điện trở và cờng độ định mức của mỗi đèn.
b) Phải mắc các bóng đèn nói trên nh thế nào vào hiện điện thế U = 12V, để cả ba
đèn đều sáng bình thờng. Giải thích.

Lời giải: Câu a), bằng cách tính thông thờng ta đợc .
- Đ
1
: I
1
=1A, R
1
= 6

.

- Đ
2
: I
2
=0.6A, R
2
= 10

.


- Đ
3
: I
3
=0.4A, R
3
= 15

.
Câu b). Ta lập luận nh sau.
- Để các đèn sáng bình thờng . thì hiệu điện thế hai đầu mỗi đèn phải đạt giá trị
định mức , tức phải bằng 6V. Do đó sơ đồ mắc
có dạng , một bóng mắc nối tiếp với hai bóng
kia mắc rẽ với nhau.
- Mặt khác, Công suất Đ
1
bằng tổng công suất ,
của hai đèn Đ
3
và Đ
2
. Điện trở tơng đơng
của hai đèn Đ
3
và Đ
2
phải bằng điện trở Đ
1
.
- Vậy để 3 đèn sáng bình thơng ta mắc theo sơ đồ bên. H6
B/ Biện luận theo công thức.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
5
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Trong một số trờng hợp nếu không biện luận ta không thể đa đến đợc kết quả cụ htể cho
bài toán, nhiều lúc kết quả chúng ta tìm đợc trở nên vô nghĩa.
Ví dụ 1: Một bàn là nhỏ có định mức ( 600W 120V). Ngời ta ghép nối tiếp vào bàn
là một một điện trở R. Khi R = 5

thì bàn là chỉ tiêu thụ công suất 400W.
1) Tính cờng độ định mức và điện trở của bàn là lúc hoạt động bình thờng.
2) Tính điện trở và dòng điện qua bàn là lúc bàn là tiêu thụ công suất 400W.
Biết hiệu điện thế của lới điện luôn luôn đủ 120V.
Bài giải :
1/ Khi hoạt đọng bình thờng ; R
o
=
== 24
600
120
22
P
U
. I
0
= 5A.
2/ Khi có R mắc nối tiếp:
Gọi U là hiệu điện thế thực của bàn là. U
o
là hiệu điện thế định mức.
Gọi I là cờng độ thực tế khi bàn là hoạt động.
a) Ta có phơng trình cong suất.
U
o
I = P
BL
+ P
R

2
400
5400
400
120






+=
UU
.
(1)
b) Mặt khác hiệu điện thế hai đầu đoạn mạch.
U
o
= U +IR
5.
400
120
U
U +=
(2).
c) Cờng độ dòng điện chạy qua mạchchính khi bàn là hoạt động,

5
120400 U
U

I

==
(3) .
Từ (1),(2),(3) ta rút ra đợc phơng trình sau;
U
2
12U + 2000 = 0 Với 0 < U < 120.
Giải phơng trình này ta đợc hai nghiện . U
1
= 100V, U
2
= 20V. Tơng ứng với U:
Ta có giá trị của cờng độ dòng điện: . I
1
= 4A , I
2
= 20A.
Ta có giá trị của điện trở : R
1
= 25

, R
2
= 1

Ta phải chọn nghiệm thứ nhất. Nghiện này có tính hợp lý hơn khi Bàn là hoạt động,
nghiệm thứ hai có lẽ xuất hiện trong khoảng khắc lúc mới hoạt đông. Bàn là khi nguội có
điện trở thấp (1

), và dòng 20A là dòng lúc khởi động.
Những biện luận từ công thức đến các số liệu tìm đợc, cho chúng ta kết quả của bài toán
hoàn toàn chính xác ,
Phần III. áp dụng
Bài toán 1. Cho mạch điện nh hình vẽ. Hiệu
điện thế của nguồn điện đợc giữ không đổi
U = 12V. Trên đèn ghi 6V 3.6W. Điện trở
của am pe kế và dây nối không đáng kể, điện
trở của vôn kế rất lớn. Bỏ qua sự phụ thuộc
điện trở của đèn vào nhiệt độ.
a/ Tính điện trở của đèn khi nó sáng bình thờng ( H. 7 )
b/ Biết am pe kế chỉ 0.5A, tính điện trở toàn mạch, chỉ số của vôn kế và công suất tiêu
thụ thực tế của đèn. ( 3 điểm)
c/ Di chuyển con chạy của biến trở đến vị trí sao cho đèn sáng bình thờng.
1) Hỏi chỉ số của am pe kế, vôn kế tăng hay giảm.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
6
U
A
V
R
3
R
2
R
0
R
1
A
B

Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
2) Tính giá trin của bién trở( phần tham gia vào mạch điện)
Bài giải:
a/ Ta tính đựơc ngay R
đ
= U
2
/P = 10

.
b/ Ta tính .
- R
t đ
( toàn mạch) = U/ I = 12V/ 0.5A = 24

.
- U
V
= U
đ
= I. R
đ
= 0.5. 10 = 5V ( chỉ số vôn kế chỉ hiệu điện thế thựccủa đèn).
- Công suất tiêu thụ của đèn. P
đ
= U
đ
.I = 5.0.5 = 2.5W. ( đèn sáng yếu)
c/ Biện luận.
- Để đèn sáng bình thờng thì U hai đầu đèn phải đạt U

đ
định mức, tức là bằng
6V, trong khi đó U nguồn không đổi 12V . có nghã là U
BT
của biến trở cũng
phải bằng 6V. Hiệu điện thế trong mạch mắc nối tiếp , thì tỉ lệ thuận với điện
trở, nên phần tham gia vào mạch điện có giá trị bằng 6

.
- Hiệu điện thế nguồn không đổi , Tăng U
đ
thì U
BT
giảm . R
đ
không đổi, R
BT phải
giảm, nên điện trở toàn mạch giảm, chỉ số am pe kế, vôn kế đều tăng.
Bài toán . 2: Cho mạch điện nh hình vẽ
U = 12V ; R
0
=1

.
R
1
= 6

; R
3

= 4

. R
2
là biến trở.
a) Hỏi R
2
phải bằng bao nhiêu để
công suất trên R
2
là lớn nhất.
Tính công suất này.
c) R
2
bằng bao nhiêu để công suất của
đoạn mạch AB là lớn nhất. ( H. 8 )
Bài giải. a). Tớc hết ta tìm công suất P
2.
- Điện trở toàn mạch. R =
2
2
2
2
21
21
10
6
.34168
6
.6

16
.
R
R
R
R
RR
RR
RR
+
+
=
+
++=
+
++
.
- Gọi I là cờng độ mạch chính ta có:









+
=
21

21
2
.
RR
RR
IU
R
Nên
( )
.
.
21
1
21
1
2
2
2
RRR
UR
RR
RI
R
U
I
+
=
+
==
.

- Từ đó: Công suất P
2
=








+
=
+
=
2
2
2
2
2
2
2
2
22
34
168
72
)34168(
)72.(
R

R
R
R
IR
.
Công suất trên điện trở R
2
lớn nhất khi mẫu số biểu thức trên nhỏ nhất, mẫu số trên nhỏ
nhất , khi R
2
=
82,4
34
168
=
= 5

. Và công suất P
2mat
=
23.0
)5.34168(
72.5
2
2
=
+
W.
c) Trong toàn đoạn mạch có hai điện trở đó là R
0

và R
3
mắc nối tiếp nên R
0
+ R
3
= 5

.
Hai điện trở này mắc mắc nối tiếp với đoạn mạch rẽ( có một nhánh là R
2
) . Ta biết công
suất thì tỉ lệ với điện trở, Vậy muốn đoạn mạch AB có công suất lớn nhất thì điện trở
đoạn mạch rẽ nhất thiết phải bằng tông điện trở của hai địện trở kia, tức là bằng 5

.
Vì R
2
mắc rẽ nên ta có:

;
6.
.6.
5
2
2
21
21
R
R

RR
RR
+
=
+
=

22
6530 RR =+
R
2
= 30

.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
7
C
R
1
R
2
R
3
R
b
M N
A
B
C
D

Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Từ đó ta tính đợc công suất cả đoạn mạch AB.
4,14
10.2
12
.2
222
====
AB
ABMAT
R
U
R
U
P
W.
Nếu không dùng phơng pháp biện luận , thì bài toán trên giải rất phức tạp, dài dòng, đòi
hỏi nhiều kiến thức toán mà học sinh THCS cha đợc học,
Bài toán 3. Cho mạch điện nh hình vẽ.
U
AB
= 12V.
R
1
= 0.8

; R
2
= 6

R
3
= 1.5

, điện trở toàn phần
Của biến trở là R = 10

.
Xác định vị trí con chạy C của biến trở để:
a) Chỉ số của am pe kế là 0.4A.
b) Công suất tiêu thụ trên R
2
là lớn nhất? U
( H. 9).
Bài giải:
a) Giải sử vị trí của biến trở đã đợc xác định, chỉ số cửa am pe kế đã đạt 0.4A. điện trở
R
3
mắc rẽ với R
2
, R
3
= 4R
2
( trong mạch mắc song song cờng độ dòng điện chạy qua
mỗi điện trở tỉ lệ nghịch với điện trở đó). Nên dòng qua R
3
= 1.6A.
Dòng mạch chính I = I
2

+ I
3
= 0.4 +1.6 = 2A.
U
1
(hai đầu R
1
) = I.R
1
= 2. 0.8 = 1.6V.
U
CD
(mạch rẽ CD) = I
2
.R
2
= 0.4.6 = 2.4V = U
2
= U
3

U
b
( Biến trở) = U
AB
U
1
U
2
= 12 1.6 2.4 =9V.

Vậy giá trị của biến trở( phần tham gia vào mạch điện). R
MC
=
== 5.4
2
9
I
U
b
b) Để công suất tiêu thụ trên R
2
( P
2
= U
2
.I
2
) lớn nhất. Ta phải tăng hiệu điện thể hai
đầu R
2
, đồng thời tăng I
2
, vì điện trở R
1
và điện trở nhánh CD không đổi , nên muốn
tăng hiệu điện thế và cờng độ dòng điện ta phải điều chỉnh biến trở sao cho điện điện
thế ở hai đầu biến trở bằng không, tức là vị trí con chạy C trùng với M.
Khi C trùng với M . Điện trở R
b
= O

. Nên điện trở toàn mạch giảm , hiệu điện
thế hai đầu đoạn mạch không đổi nên: Đẫn đến I mạch chính tăng, hiệu điện thế hai
đầu điện trở R
2
tăng , công suất tiêu thụ trên R
2
đạt giái trị

nhất.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
8
A
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Phần IV lời kết.

Trong thực tiển, khi hớng dẫn học sinh giải toán bằng phơng pháp biện luận, một
điều bất ngờ là học sinh tiếp thu rất nhanh, ứng dụng rất sáng tạo, với những lập luận
rất thông minh. Điều cốt lõi nhất là làm thế nào để các em nhận dạng , khi nào thì biện
luận bằng tính chất, bằng định lý và khi nào thì bài toán phải bịên luận bằng công thức
( từ công thức Vật Lý chuyển về công thức toán). Theo kinh nghiện bản thân, tôi cho
rằng trong chơng trình toán Vật Lý THCS thì khi bài toán có yêu cầu về tìm giá trị định
mức thì Nên áp dụng phơng pháp biện luận theo tính chất. Khi bài toán có yêu cầu về
tìm giá trị cực đại ,cực tiểu thì nên áp dụng phơng pháp biện luận theo công thức .
Chính vì vậy ở cấp THCS chỉ nên áp dụng phơng pháp này cho loại toán phần công suất
và cũng chỉ nên cho các em làm quen với loại toán này, vừa với khả năng t duy của các
em, có nh vậy, từng bớc ta nâng cao khả năng t duy, khả năng sáng tạo , đặc biệt là khả
năng lý luận và kỷ năng vận dụng .
Qua lý luận ta thấy :
- Tính thực tiển của phơng pháp rất thân thiện, dễ nhớ dạng, dễ áp dụng , phù

hợp với đối tợng là học sinh hay giáo viên,
- Phơng pháp biện luận là phơng pháp tối u nhất, bởi nó cho phép đơn giản hoá
cách giải, rút ngắn thời gian giải bài thích hợp cho việc thi cử.
- Tính hiệu quả cao.Trong nột số trờng hợp nếu không biện luận thì bài giải
không đi đến kết luận cuối cùng ( bài toán 1- phần biện luận công thức). Mà
không có phơng pháp nào thay thế đợc.
Thực tế cho thấy 100% các bài toán, trong các bộ đề thi có bài tập khó hoặc có câu cuối
khó, đây là phần phân loại học sinh, tuy nhiên nếu có thể, áp dụng đợc phơng pháp biện
luận ta có thể hoá giải bài toán khó, bằng cách giải đơn giản nhờ phơng pháp biện luận.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
9
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Tài liệu tham khảo
1/ Vật lý 9 nâng cao : Nguyễn cảnh Hoè - Lê thanh Hoạch. Nhà xuất bản Giáo Dục
2/ 400 Bài tập Vật Lý 9: Phan hoàng Văn Trơng thọ Lơng.
3/ Vật lý nâng cao : Nguyễn cảnh Hoè.
4/ Đổi mới phơng pháp dạy và giải bài tập Vật Lý THCS.: Mai Lê - Nguyễn Xuân
Khoái.
6/ 200 bài tâp vật lý chọnlọc :Vũ thanh Khiết Lê thi Oanh.
7/ Để học tốt vật Lý : Phan Hoàng Văn Trơng thọ Lơng.
8/ Bài tập Vật lý chọn lọc : Vũ thanh Khiết- Nguyễn đức Hiệp.
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
10
Trờng THCS Tân Thành Giải toán bằng phơng pháp biện luận
Năm học 2008 - 2009 Trân - đức Viện
11