Mô hình tiểu thuyết Lê Văn Trương và sức hấp dẫn của mô hình này

BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
IăHCăTHÁIăNGUYểN






LểăTHăNGỂN





MỌăHỊNHăTIUăTHUYTăLểăVNăTRNGă
VĨăSCăHPăDNăCAăMỌăHỊNHăNĨY

ChuyênăngƠnh:ăVnăhcăVităNamăhinăđi
Mưăs:ă62.22.34.01



LUNăÁNăTINăSăNGăVN




Ngiăhngădnăkhoaăhcă:ăGSăNguynăngăMnh

Thái Nguyên, 2012

i




LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanăđơyălƠăcôngătrìnhănghiênăcuăcaăriêngătôi.ăCácăsăliu,ăktă
quăđcănêuătrongălunăánălƠătrungăthcăvƠăchaăđcăaiăcôngăbătrongăbtăkăcôngă
trìnhăkhoaăhcănƠo.ăNuăsai,ătôiăhoƠnătoƠnăchuătráchănhim.

Thái Nguyên, ngày 9 tháng 5 nm 2012
TÁCăGIăLUNăÁN


LểăTHăNGỂN


ii
MCăLC
Liăcamăđoan i
Mcălc ii
PHNăMăU 1
1.ăTínhăcpăthităcaălunăán 1

2.ăLchăsăvnăđ 2
2.1. Xuăhngăphêăphán 2
2.2. Xuăhngăkhngăđnh 8
2.3. Tiuăkt 19
3.ăMcăđích,ăđiătngăvƠăvnăbnănghiênăcu 20
3.1. Mcăđích,ăđiătngănghiênăcu 20
3.2. Vnăbnănghiênăcu 21
4.ăPhngăphápănghiênăcu 21
5.ăóngăgópămiăcaălunăán 22
6.ăBăccăcaălunăán 22
PHNăNIăDUNG 23
CHNGă1: KHÁIăNIMăMÔăHÌNH VÀ CÔNG CHÚNG CA TIUăTHUYTă
LểăVNăTRNG 23
1.1. Kháiănimămôăhình 23
1.1.1. KháiănimămôăhìnhătrongăkhoaăhcăvƠ điăsng 23
1.1.2. Môăhìnhăătrongănghăthut,ăăvnăchng 23
1.2. CôngăchúngăcaătiuăthuytăLêăVnăTrng 25
1.2.1. VnăđăcôngăchúngăcaăvnăhcăvƠăsăhìnhăthƠnhălpăcôngăchúngămiănaă
đuăthăăkăXX 25
1.2.2. CôngăchúngăcaătiuăthuytăLêăVnăTrng 29
1.3. Tiuăktăchngă1 34
CHNGă2: NHỂNăVTăNGIăHỐNG - CăIMăTHăăNHT
CAăMÔăHÌNHăTIUăTHUYTăTIUăVNăTRNG 36
2.1. TínhăcáchănhơnăvtăngiăhùngătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng 36

iii
2.1.1. Săđaădngăvănhơnăvt 36
2.1.2. Săthngănhtăvătínhăcách 42
2.2. NhơnăvtăngiăhùngăcaăLêăVnăTrngăviăkhátăvngăvtăthoátăthơnăphnă
caămình 47

2.2.1. ThƠnhăphnăxutăthơnăcaănhơnăvtăngiăhùngătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng 47
2.2.2. Săđiăngôiă- khiănhơnăvtăngiăhùngăcaăLêăVnăTrngăchinăthng 49
2.3. MtăsăkiuănhơnăvtăngiăhùngătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng 55
2.3.1. Ngiăhùngătrongătrngăđi 55
2.3.2. Ngiăhùngătrongătìnhăyêu 62
2.4. Tiuăktăchngă2 72
CHNGă3: CTăTRUYNăLYăK,ăNHNGăCNHăXăLă-
CăIMăTHăHAI CAăMÔăHÌNHăTIUăTHUYTăLểăVNăTRNG 74
3.1. Scăhpădnăcaăctătruynălyăkătrongătiuăthuyt,ătruynăkíătruynăthngăđiă
viăđiăchúng 74
3.1.1. QuáătrìnhăhinăđiăhóaăcaătiuăthuytăVităNamăđuăthăkăXX 74
3.1.2. Thăhiuăcaăđiăchúng:ăaăthíchăctătruynălyăkì 76
3.2. MtăsăloiăctătruynăchăyuăcaătiuăthuytăLêăVnăTrng 79
3.2.1. Ctătruynăphiêuălu 79
3.2.2. Nhngătruynătìnhăéoăle 84
3.2.3. Nhngăcnhăxăl 89
3.2.3.1. TruynăđngărngăvƠănétăriêngăcaătiuăthuytăLêăVnăTrng 89
3.2.3.2. Scăhpădnăcaănhngăminăđtăl 93
3.2.3.3. Săkhámăpháăphongătc,ăvnăhoáăvùngăcao 98
3.3. Tiuăktăchngă3 103
CHNGă4: CH ăăOăLụăVÀăKTăTHÚCăCÓăHU-
CăIMăTHăBA CAăMÔăHÌNHăăTIUăTHUYTăLểăVNăTRNG 105
4.1. ChăđăđoălỦăvƠăktăthúcăcóăhuătrongătiuăthuytăluônăphùăhpăviăthăhiuă
caăđiăchúngăbìnhădơn 105

iv
4.1.1. QuanănimămiăcaăcácănhƠătiuăthuytăVit Namăhinăđiăvăvnăđăgiáoă
hunătrongăvnăchng 105
4.1.2. LêăVnăTrngăviăliăđiăriêng,ătrăvătruynăthng 109
4.2.ăChăđăđoălỦătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng 112

4.2.1. imăkhácăbităgiaănhơnăvtăngiăhùngătrongătiuăthuytăLêăVnăTrngă
viănhơnăvtăsiêuănhơnăcaăNietzsch 112
4.2.2. oălỦămangătínhătruynăthng 115
4.2.3. oălỦămangătínhăthităthc 125
4.2.4. oălỦămangătínhădơnătc,ălòngăyêuănc 130
4.3. Ktăthúcăcóăhu 136
4.4. Tiuăktăchngă4 140
PHNăKTăLUN 142
DANHăMCăTÀIăLIUăTHAMăKHO 145





1
PHNăMăU
1.ăTínhăcpăthităcaălunăánă
TrongăvnăhcăVităNamăgiaiăđonă1930 - 1945,ăLêăVnăTrngăniălênănhă
mtăhinătngăđcăbit.ăScăvităcaăLêăVnăTrngăkhôngădămyăaiăcóăđc,ănuă
khôngănóiălƠăchaăaiăcóăđc.ăRiêngătiuăthuytăđưă247 cun.ăNgoƠiătiuăthuyt,ăôngăcònă
vitătruynăngn,ăphóngăs,ăbútăkỦ,ăthăvƠăkch.ăÔngătoăraăđcă mtăkiuănhơnăvtă
Ngiăhùngă"đc c mt thi chp nhn và say mê".
NhngătiuăthuytăLêăVnăTrngăcóănhiuălungăỦăkinăđánhăgiáăkhácănhau,ă
thmăchíătráiăngcănhau.ă
CóănhiuăỦăkinăđánhăgiá:ăVnăLêăVnăTrngădădưi,ădơyăcƠăraădơyămung,
rmărƠ,ălumăthum;ăLêăVnăTrngăhayătritălỦ,ănhngănăƠoăvƠăápăđt;ăNhơnăvtă
NgiăhùngătrongătiuăthuytăLêăVnăTrngălƠăthăanh hùng rm, huyênh hoang,
cóănhngăhƠnhăviăbtăthng,ănhiuăkhiăkhôngăthc.
BênăcnhăđóălƠănhngăỦăkinăghiănhnăsănhăhngăđcăbităcaătiuăthuytă
LêăVnăTrngăviăcôngăchúngăđngăthi:ăTiuăthuytăgiaăhăLêălƠăngiădámă

đngăraămnhădnăchătrngămtălỦăthuytăluơnălỦ;ăViănhngătrangăvnănngănƠn,ă
mnhăm,ăthăhinănhngăkhátăvngăcháyăbngăcaăconăngi,ănhƠăvnăđưăxơyădngă
hìnhă tngă ngi hùngă quytă lită vƠă ngangă tƠng; Trită lỦă scă mnhă vƠă nhơnă vtă
ngiăhùngăcaăôngăđưănhăhngătiăthăhăthanhăniênăthiăđóărtăsơuăđm; Thcătă
đưăchoăthy,ăLêăVnăTrngătătoăriêngăchoămìnhămtăvătríătrongăvnăhcăVită
NamăhinăđiănhngănmăđuăthăkăXX.
QuaănhngăỦăkinătráiăngcănhauănóiătrên,ăthyăniălênămtăvnăđ:ăTiuă
thuytăLêă VnăTrngăkhôngă hnăđưă đcă scă hnă mtăsătácă giă khác,ă nhiuătácă
phmăbcălărõănhcăđimăvămtănghăthut,ătrongăđóăcóăhinătngălpăliăcaă
nhiuăyuătă(đnămcăcóăthămôăhìnhăhoáăđc),ănhngăcácătácăphmăcaăôngăvnă
cóăscăhpădnăđcăbităđiăviăcôngăchúngăvnăhcăđngăthi,ănhăhngăkhôngă
nhătiătătngăcaătngălpăthanhăniên,ăkhinăôngătrăthƠnhănhƠăvnăcóăsáchăbest
seller nhtăthăk.ăTácăphmăcaăôngătrongăsutămtăthiăgianădƠiăluônăđc " nhà
xut bn ch bn tho vit xong đ in, đc gi ch sách ra đ đc" [25;212].

2
Cơuăhiăđtăraă ăđơyălƠătiăsaoănghăthutăcaă tiuă thuytăLêă VnăTrngă
thucăhngăxoƠng,ănhngăli cóăscăhpădnăđôngăđoăđcăgiănhăvy?ăLêăVnă
Trngăđưăcóăliăvităphùăhpăviătm đón đi caăcôngăchúng?ăHinătngăLêăVnă
TrngăcóăphiălƠămt kiu tn ti vn hc?
ưăcóănhiuănhƠăvn,ănhƠănghiênăcuătìmăcáchăgiiăthíchăscăchinhăphcăđcă
giăca LêăVnăTrngăăcácăgócăđăkhácănhau.ăNhngăvnăđăđóăchoăđnănayăvnă
chaăđcălỦăgiiămtăcáchăđnăđăvƠăthoăđáng.
Lună ánă Môă hìnhă tiuă thuytă Lêă Vnă Trngă vƠă scă hpă dnă caă môă
hình này hiăvngăăđóngăgópăvƠoăvic lỦăgiiăvnăđănóiătrên.
Bên cnhăđó,ăLêăVnăTrngăcngălƠămtăngiăchuăthităthòiăvătháiăđă
đánhăgiáăchaăthtăsăcôngăbngăca giiăphêăbìnhăvnăhcătrongăsutămtăthiăgiană
dƠiăviănhngăgìăôngăđóngăgópăchoăvnăhcăVităNamănhngănmăđuăthăkăXX.ă
Ngiăđiăgnănhălưngăquênă"ngiăhùng"ămtăthu.ă"Vi các nhà vn, dù đụ qua
đi hay còn sng, chúng ta nên công bng và trung thc" [13].

Tácăgiălunăánăhyăvngăsăgópăphnăđánhăgiáămtăcáchăcôngăbng,ăkháchă
quan, nhngăđóngăgópăcaăLêăVnăTrngăđiăviăvnăhcăncănhƠătăgócăđătơmă
lỦătipănhnăvnăhcăcaăđcăgi.
2.ăLchăsăvnăđ
Trongăcácă nhƠăvnă đngăthi,ă Lêă VnăTrngălƠă mtă trongănhngăngiă
đcăđcănhiuănhtăđngăthiăcngălƠăngiăbăcôngăkíchămtăcáchănăƠoănht. ưă
baoăngiăchêăbaiăôngăgiuăctăông,ănhngăcngăđưăcóăkhôngăbităbaoăđcăgiăsayă
mê ông,ăthmăchíăsngătheoănhngăhìnhătngănhơnăvtăcaăông.ăChoăđnănay,ătheoă
thngăkêăsăbăcaăchúngătôi,ăcóăkhongătrênădiă50ăcôngătrìnhălnănhăvităvăLêă
VnăTrngăvƠătiuăthuytăcaăông.ă
2.1. Xu hng phê phán
TácăphmăcaăLêăVnăTrngăđưătngăbăcôngăkíchăkháănhiu.ăngănghipă
chêăôngăvitădădưi,ădơyăcƠăraădơyămung.ăNgiăkhóătínhăchêăôngătritălỦărătin.ă
Ngiăsngăanăphnăkhôngăthíchăsăpháăcách,ăngangătƠng,ăbtăcnătrongăliăsngăcaă
nhngă“ngiăhùng”ăcaăông.ăCóăngiăkhôngăaăôngătătácăphmăđnăphongăcách,ă

3
lôiăcăchuynăđiătăcaăôngălênămtăbáo.ăCănhăth,ăhìnhăthƠnhăđnhăkinăvăLêă
VnăTrng.ăNhiuănhƠănghiênăcuăgtăôngăraăkhiălchăsăvnăhc,ăhocăcóănhcă
đnăthìăcngăviămtătháiăđăkhôngămyătrơnătrng.
Nhóm TălcăvnăđoƠn giăLêăVnăTrngălƠă“hng trit hc na mùa". Hă
nhnăxét: “không bao gi ông Lê Vn Trng chu b mt dp dy luân lý, dù ông
y vit tiu thuyt hay phóng s”.ăHătătháiăđ:ă“Chúng tôi rt ghét cái li vn tâm
lý vô ngha lý ca Lê Vn Trng" [43;16]. Nhóm Phong hóa gi ôngălƠă“huyênhă
hoangă tônă ông”. Nhngă liă chă tríchă nhă thă cóă phnă gayăgtă nhngă khôngă phiă
khôngăcóăcnăc.
GiaănhómăTălcăvnăđoƠn vƠăLêăVnăTrngăcóăsăcnhătranhătrongăthă
trngăvnăhcăđngăthiănênănhngănhnăxétănhăvyăơuăcngălƠăđiuădăhiu.ă
NhngăcóănhngănhƠăphêăbìnhăkhôngăthucănhómănƠoăcngăvităvăLêăVnăTrngă
viănhngăliălăkhôngămyăthinăcm.

Trongă cună NhƠă vnă hină đi, Vă Ngcă Phană đưă dƠnhă tiă 41ă trangă giiă
thiuăvăLêăVnăTrng,ănhngătháiăđăphêăphánăkháăgayăgt.ăVăcáchăvit,ătheoăVă
NgcăPhan,ăăLêăVnăTrngă“còn thy c nhng cái rt li ca li vn tiu thuyt
c vào lp Nguyn Bá ảc, Phm Duy Tn”, “kém v c hành vn ln v truyn”,
“ct truyn “đc phng tung” rõ ra truyn mt phim chp bóng” [55;292]. Còn
văniădung,ătácăgiăNhƠăvn hinăđi đánhăgiáăvnăchngăLêăVnăTrngălƠăthă
vnănngăvăthuytăluơnălỦ,ănhiuănhơnăvt,ă“ngi thì là ngi hùng mà c ch và
ngôn ng li là c ch và ngôn ng ca con nít” [55;300].ăNhƠăphêăbìnhăVăNgcă
PhanăcònăđaăraămtăsănhnăxétăkhôngămyăthinăcmăvămtăvƠiătácăphmăcăthă
caăLêăVnăTrng.ăBƠnăv cunăTrcăcnhăhoangătƠnăăThiênăăThích ậ
mtătácăphmăđuătayăcaăLêăVnăTrng,ăVăNgcăPhanăvit: “…vn vit còn c
l và hu ht các truyn đu xây dng s sài” [55;290].ăNhnăxétăvăcunăChngă
chúng ta, tácăgiăNhƠăvnăhinăđi đưăđánhăgiá:ă“Trong Chngăchúngăta, vn vit
li cu th. Ngoài nhng li ngh lun, ch rt nhng li đi thoi dài dòng, nhng
chuyn đu Ngô mình S, làm cho ngi đc có cái cm tng nh khi vit, tác gi
không bun xóa mt ch nào” [55;322].ăKtăthúcăbƠiăvităkháădƠiăcaămìnhăvăLêă
VnăTrng,ăVăNgcăPhanăđưăktălun:ă“Tiu thuyt ca Lê Vn Trng mi ngày
mt nhiu, nhng xét chung tt c, ngi ta thy các truyn ca ông không khác

4
nhau my tý. Ngi ta li thy v đng t tng và ý kin, nhng truyn ca Lê
Vn Trng ch có chiu rng, không có chiu sâu….Vn ông ch là mt th vn
hot, th vn d hiu cho ngi trung lu trí thc, không có gì đc sc” [55;328].
HiăThng,ănhơnăđcătácăphmăSăsng caăLêăVnăTrng,ăđưăcóăđôiăliă
bình, in trong TpăchíăTriăTơn,ăsă62ă(ăthángă9/1942):ă“Nói tóm li, tác phm ca
ông Lê Vn Trng ch có mt giá tr tng đi v vn chng cng nh v t
tng Riêng phn tôi, xin thú thc rng khi đc xong tp Săsng không thy xao
xuyn trong lòng, và khi gp sách li, cng không thy phn khi tâm hn chút nào.
Có l ti nhng nhân vt tm thng  trong truyn đụ không cm hóa đc tôi
chng?”

[74;514].
Trongăcunăhiăkí vnăhc Vnăsăthiăsătinăchin, trongăbƠiăvităKhi Lê
VnăTrngăvitătiuăthuyt, NguynăVăđưădƠnhănhngătrangăvit chơnăthcăvă
ngiăbnăvnăcaămình.ăMtăcơyăbútăcóăcáătínhăvƠăhƠoăphóng,ămtăLêăVnăTrngă
nóiătc,ăchiăth,ămtănhƠăvnăvităkhe,ăinănhiuăriăcăđiăvnătìmătrongăhƠngătrmă
cunăsáchăcaămình,ăxótăxaăkhiăchngăbităquynănƠoălƠăquynămìnhăngăỦănht.ă
NguynăVănhnăxét:ă“Anh vit nhiu cng nh anh nói nhiu, cho nên vn ca anh
b nh hng vì cái tt đa ngôn đó: rm rà, lum thum, xô b. Nhiu lúc, anh bc
đng, vit lung tung, không kim soát li t tng ca mình” [145;80].

TrngăChính,ătrongăcunăDiămtătôi (PhêăbìnhăvnăhcăVităNamăhină
đi),ăxutăbnănmă1939,ăkhiăgiiăthiuăvătácăphmăMtăngi caăLêăVnăTrng,ă
đưăchăra:ă"Ông có li trnh trng bàn cụi v nhng vn đ rt thông thng. Ông
thuyt lý và trit lý huyên thuyên Vn ông Lê Vn Trng li là mt th vn đc
bit: nng n, cu th, sng sng, vô duyên" [9;127].
Mtătrongănhngăcunăsáchăhimăhoiăvităriêngăv Lê VnăTrngălƠ cun
LêăVnăTrng- mătƠiăliuăchoăvn- săVităNam caăLanăKhai,ătpăsáchăđcă
nhƠăxutăbnăMinhăPhngăinătiăHƠăNi,ănmă1940.ăViăcáchăgiiăthíchăhinătngă
LêăVnăTrngătheoăhngăphơnătơm,ăvaăkháchăquan,ăvaăthôngăcm,ăbênăcnhăsă
khngăđnhăthƠnhăcôngăcaăLêăVnăTrngătrongăvicătoăraămtănhăhngăriêngă
trongăcôngăchúng,ăLanăKhaiăcùngămtălúcăcngăđưăchăraănhngăcáiăvngăv,ăđôiăkhiă
ngăngn,ăbtăcpătrongăhƠnhăvnăcngănhătrongătătngăcaăông.ă

5
V cái thói “lm điu” caăLê Vnă Trng,ă Lană Khaiă đưăphê ôngă mtăcáchă
khá dí dm: “Cái b chê d nht,  ngi cng nh  tác phm Lê Vn Trng, y
là cái thói lm điu. Phe đch ca ông đụ tng vin vào thói y mà diu ct ông. ả
bo ông khoác lác; h kêu ông bng cái danh hiu ng nghnh: “ảuyênh hoang tôn
ông”. Thói y, lm khi, còn khin ngay các bn ông phi khó chu hoc mm ci

na”

[26;5].ăChngănhăthăchaălƠăđ,ăLanăKhaiăcònăvitătip:ă“Tôi ly làm l cho
nhng ngi thng vn kêu ca v thói lm điu ca ông, coi thói y nh mt tai
nn. Theo ý tôi, nu có tai nn thc, nn nhân đu tiên ca Lê Vn Trng chng
phi ai khác hn chính là Lê Vn Trng vy. Nu không tin, các bn hụy đc bt
c mt đon lý lun dài dòng trong bt c mt tiu thuyt nào ca Lê Vn Trng, các
bn s thy nhi tôi nói là đúng”

[26;7]. ánhăgiáăvăphngădinănghăthutătiuăthuytă
caăLêăVnăTrng,ăngiăbnăvnănƠyăđưăthngăthnăchăraănhngăcáiăchaăđcăcaă
nhƠăvnămtăcáchăkháărƠnhărt:ăLê Vn Trng hay li nhi lp đi lp li nhng cái ông
đụ nói nhiu ln Lê Vn Trng ham đc đoán, ham sai khin. Li không có quan sát
nên các nhân vt ca ông thiu hn cái cht ngi Các tiu thuyt ca Lê Vn Trng
đu ch có mt ging” [26;27].
TrongăcunăVnăhcăsăthiăkhángăPhápă(1858-1945), xutăbnănmă1974,ă
khiăbƠnăvănghăthutăcaătiuăthuytăLêăVnăTrng,ătácăgiăLêăVnăSiêuăđưăvit:ă
"Vn ca ông (Lê Vn Trng) hng v c đin nhng còn sng nhiu, c v ý ln li,
thiu phong v chng chc ca vn ảunh Thúc Kháng, li không có phn sng kính
ca Trng Tu nên ch đc đ hiu mà không thng thc đc" [66;214]. Viănhơnă
vtăngiăhùngăvƠătritălỦăscămnhătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng,ănhƠănghiênă
cuăLêăVnăSiêuăđánhăgiá: "Tác phm ca ông ch lu bu mt th trit lý anh hùng
rm, mt th lut rng rú ca cá ln nut cá bé"[66;213], "Cái hình nh ngi
hùng ca ông, trong giai đon khi mào cho th chin th hai này, mà nhóm Phong
ảoá và mt s đng nghip chê bai, thng đem ra giu ct, cho là mn tung trên
sân khu, không thc Ông có chu nh hng quá đm ca i tá Rocque trong
phong trào ảo thp t (Croix de feu) hi 1934, và ca các nhà đc tài ảitler,
Mossolini hét ra la  Âu- châu cng bt đu t hi y, và phn lý thuyt thì chu
nh hng ch trng siêu nhân ca vn hào c Nietzsche" [66;212].ăTácăgiăktă
lun:ă"ó là điu đáng tic cho ông và cho c xụ hi; và cng là bài hc chua chát

ca s lp óc thiên h Âu- Tây vào óc ca mình" [66; 212].

6
PhmăTh Ng,ătácăgiăb VităNamăvnăhcăsăginăcătơnăbiên, Sách
Qucăhcătùngăth,ănmă1968,ătrongătpă3,ăgiaiăđonă1932-1945,ăphnăNhngătiuă
thuytă giaă vită choă nhƠă Tơnă Dơn, đưă dƠnhă să trangă đángă kă vită vă Lêă Vnă
Trng.ăGn 10ătrangăvitădƠnh choă“ngiăhùng”ăLêăVnăTrng,ăPhmăThăNgă
phêănhiuăhnăkhen,ănhtălƠăvăphngădinănghăthut.ăTácăgiănhnăxét: “Lê Vn
Trng đụ đem đn nhng t tng cao xa và nhiu thin ý xây dng vào tiu
thuyt, nhng đc các tác phm ca ông, nhà phê bình phi công nhn rng ông đụ
không thành công lm v mt ngh thut…Truyn ca ông thng đy nhng vô lý
v tình tit, nhng gi to v tâm lý” [41;536].ă Tácă giă đánhă giáă thêm:ă “Nhng
ngi hùng ca ông thng cng ngc, lm khi tng nh ngi gàn, mt trí… V
nhân vt thì th, đn cách b cc thng lng lo, câu chuyn kéo dài vi nhng
chp ni lng cng, nhng hi ht gi to. Tác gi li a ging gii ngh lun, đ
cho nhân vt hoc chính mình thuyt lý hàng trang, có khi vài trang lin, vi nhng
li l kênh kiu t ph, vi mt ging đc bit “dy đi”…Ông đụ to ra mt li
nói khoa đi, kêu mà rng” [41;538].ăăchngăminhăchoănhngăliănhnăxétăđó,ă
Phm ThăNgăđưătríchămtăsăđonăvnănăƠo“mm ming day tay, trm tr quát
lác”caă LêăVnăTrngăcng nhă chă raă mtă vƠiă nhơnă vtă hƠnhă đngă kháă khiênă
cngătheoăcôngăthcăđnhăsnăcaănhƠăvn.ă
Trongă cună Lcă să vnă nghă Vită Nam, Thă Phongă vită vă Lêă Vnă
TrngăviătăcáchălƠănhƠăvnăinăhìnhăcaătiuăthuytătrngăgiang.ăTácăgiă
giiăthiuăvătiuăthuytăgiaăhăLê,ă"nhà vn tân hc đụ sn xut s truyn k lc
nhiu nht Vit Nam",ănhngă lină sauăđóălƠă liă nhnăxét:ă"Thành thc mà nhn,
chúng tôi không th đc ht tác phm ca ông, song song vi hai chc cun có th
gi là tiêu biu; thì tác phm ca ông ch nm trong đ mc khêu gi và nói lên tâm
trng mt th nhân vt anh hùng rm " [57;467].ăTácăgiăcóălcăliăctătruynă
caăTrnăđiăriăbình:ă"Thôi thì đ ht nhng tình tit éo le, gây cn; nhng chng
da vào đâu mà nói lên xác đáng tâm lý nhân vt ca thi đi" [57;467].

VătritălỦănhơnăsinhăgiăgmăquaănhơnăvtăngiăhùngăcaăLêăVnăTrng,ă
LngăcăThipăchoărng:ăđóălƠăthănhơnăsinhă"không nguyên tc rõ rt, không h
thng vng vàng Th luân lý phô bày trên ca ming nhân vt c ch và hành
đng nh ngi máy vì ít thy mu trong xụ hi thc, là mt th luân lý t bn
chp ghép vào nn luân lý phong kin c k xa cng đang đ nát" [73;213].

7
VăcăPhúc,ătrongăcunăSăthoălchăsăvnăhcăVităNamă1930-1945, xută
bnănmă1964ăđưăcho rngătiuăthuytăLêăVnăTrngăbiu hin mt lung t tng
phn đng, vì nó "đ cao nhng tay buôn lu, nhng t sn kinh doanh khôn khéo,
nhiu mánh khóe, rt tàn nhn vi ngi lao đng, nhng tay du côn bit đánh đp ph
n, dí súng vào ngc ph n. Nhng k y đc gi là nhng ngi có ngh lc, nhng
siêu nhân, ngi hùng" [58;174].
Nhngănmăgnăđơy,ăcáiătênăLêăVnăTrngăđưăbtăđuăđcătrăli.ăCácănhƠă
nghiênăcuăvnăhcăđngăđiăbênăcnhăvicăghiănhnănhngăđóngăgópăcaăLêăVnă
TrngătrongăquáătrìnhăhinăđiăhóaăvnăhcăncănhƠ,ăcngăđưăchăraănhngănhcă
đimătrongăvnăchngăcaăông.ă
VngăTríăNhƠnăđánhăgiá:ă "Truyn ông vit nhiu khi d dụi, vn chng
cu th, nhân vt chp ni tùy tin [45;78], " con ngi đo lý ca ông thng
xuyên phi ra l liu" [45 ;80].ăLêăDcăTú,ăkhiăđánhăgiáăvătiuăthuytăHnănghìnă
đi caăLêăVnăTrngăcngăđưănhnăxét: "Truyn vit dài dòng nên đc gây cm
giác nng n" [4;367].
TrongăcunăTăđin tácăphmăvnăxuôiăVităNam,ăBíchăThuăvit:ă"Do đ
cao nhân vt ngi hùng nên trong xây dng tính cách, tác gi đụ nghiêng v li
miêu t cng điu, lý tng hóa nhân vt".ăGiiăthiuătácăphmăCôăTăThung,
nhƠănghiênăcu nhnăxét:ă"CôăTăThung là mt thiên ái tình tiu thuyt gi tính
hiu kì ca đc gi nhng nng v ngh lun và thuyt giáo. Ngôn ng tác gi đụ
ln át ngôn ng nhân vt, tr thành "cái loa phát ngôn" ca nhân vt" [4;183].
CngăvăvnăđăxơyădngănhơnăvtăcaăLêăVnăTrng,ăNguynăcăHnhă
đưăchăra:ă"Nhân vt "phi thng", đc lý tng hóa hn là bám vào nhng vn đ

hin thc ca xụ hi. Nhng lý tng mà nhân vt theo đui xem ra cng ch là
nhng ý tng suông, hoa m. Mt khác, s bin chuyn ca nhân vt chính phi
chng là mang tính ch quan áp đt ca tác gi" [4;523].ăViătácăphmăMtătráiă
tim caă Lêă Vnă Trng,ă bênă cnhă să khngă đnhă scă hpă dnă caă thiênă truyn,ă
NguynăcăHnhănhnăxét:ă"Cng nh nhng cun tiu thuyt khác ca Lê Vn
Trng, đây là mt tiu thuyt luân lý, nng tính trit lý. Vì tác gi bao gi cng
mun gò bó câu chuyn cho va cái khuôn ca ch đ nên có nhiu đon không t
nhiên" [4;526].

8
TuăLưng,ămtăđcăgiătuyăsayămêănhngă"anh chàng tr tui xông pha him
nguy lên đng rt ngon lành"ă trongă tiuă thuytă Lêă Vnă Trngă tă nhngă nmă
trcăgiiăphóng,ănhngăcngănhnăthy: nhơnăvtăcaăôngă"dn thân đn mc gàn
bng, c chp, khí khái đn mc gi to" [155].
Lê VnăTrngăvƠoăSƠiăGònănmă1954ăvƠ mtănmă1964.ăSutămtăthiăgiană
dƠiăsauăđó,ăngiătaăthngăhocămiănhcăđnăông,ătaăhănhăchaătngăcóăsăcóă
mtăcaătiuăthuytăgiaăhăLêătrongălchăsăvnăhcăncănhƠ.ăCngăcóămtăthcăt,ă
sauă1945,ătrcăđiămi,ăttăcăvnăchngălưngămnătrcă1945ăđuătrăthƠnhăsáchă
cm.ăRiêngăLêăVnăTrng,ăviăvicădinhătêă(vƠoăthƠnhăthiăđchătmăchim),ădùălƠă
vƠoăchaăbnh,ăcngătrăthƠnhăvnăđăchínhătr.ăTácăphmăcaăôngăkhôngăđcăđa
vƠoăchngătrìnhăhcăcácăcp,ătênăôngăkhôngăđcăđaăvƠoălchăsăvnăhc.
2.2. Xu hng khng đnh
Trongăkhiăđóă,ătnătiămtălungăđánhăgiáăkhácăvăLêăVnăTrng.
Thcătăđưăchoăthy,ădùăcóăkháănhiuănhngăỦăkinăchêăbai,ăchătrích,ărărúngă
thìăcáiătênăLêăVnăTrngăvnăcóătnăsălpăđiălpăliăthucăloiăcaoănhtătrongăsinh
hotăvnăhcătinăchin.ăÔngălƠănhƠăvnăcóănhăhngăkháălnătrongăđiăsngăvnă
hcăVităNamăthiăkă1930-1945.ăVicăkhngăđnhăgiáătrăcaătiuăthuytăLêăVnă
Trngă cngă thngă trmă nhă chínhă cucă điă chìmă niă caă ôngă vy.ă Lêă Thanhă
Phc,ătrongăbƠiăvităvăLêăVnăTrngăđngătrênăbáoăVnănghăCông an nhân dân
đưăgiiăthiu:ă"Tng là tác gi có lng đu sách đc in nhiu nht và bán chy

nht trong các nhà vn Vit Nam thi tin chin; tng là ngi có li sng phong
lu, hào sng nh mt Mnh Thng Quân, vy mà ri có thi ông phi li thi gõ
ca tng tòa son đ bán bn tho, và ra đi trong tình cnh bnh tt, nghèo túng.
Tang l ông rt ít bn vn ti đa tin Cuc đi ông nh mt v kch đy ry
nhng bt ng, nghch lý, ng vi cái tên "Trn đi" mà ông tng đt cho mt tác
phm ca mình. Ông là nhà vn Lê Vn Trng" [59].ăChăcóăđiu,ănuăLêăVnă
Trngăphiătăgiưăcucăđi trongăbnhătt,ănghèoăkhó,ăcôăđn,ăthì quaăthiăgian,ă
cƠngăngƠy,ăngiătaăcƠngătìmăliăvƠăkhngăđnhăgiáătr,ăđcăbitălƠăgiáătrătătngă
caătiuăthuytăLêăVnăTrngătrongămtăgiaiăđonălchăsăvnăhcăncănhƠ.ă
Mtăthcăt:ăngayăcănhngăngiăcóătháiăđăkháăkhtăkheăviăLêăVnăTrngă
cngăkhôngăthăkhôngăcôngănhnăsănhăhng caătiuăthuytăgiaăhăLêăđiăviăđiă
sngăvnăhcăncănhƠătrongăsutănhngănmă30,40ăcaăthăkătrc.

9
PhmăTh Ng - tácăgiăVităNamăvnăhcăsăginăcătơnăbiên, phê Lê
Vnă Trngă rtă nhiuă vă nghă thută xơyă dngă nhơnă vt,ă hƠnhă vn,ă gingă
vnầnhngătrongăphnăktălunăvăLêăVnăTrngăđưătrơnătrngăvit:ă“Tuy nhiên
cng phi tha nhn rng trong nhng nhà vn tin chin khong 1930-1940, Lê
Vn Trng là ngi có bn sc hn c. Gia mt thi mà trc s công phá vn
minh vt cht tây phng và ch đ h hóa thc dân, luân lý thoi thóp, lng tâm
vt v, các nhà vn thng ln trn trong tháp ngà ngh thut, hoc nêu cao thái
đ hoài nghi hay phân vân ch đi, chm tr mt th ngh thut khách quan trng
rng, riêng ông là ngi có chút t tng, là ngi dám đng ra mnh dn ch
trng mt lý thuyt luân lý …. Con ngi hùng ca ông đụ th hin đc phn nào
nguyn vng ca đa s trung lu bt bình vi nhng ct buc hay ghê tm trc
nhng sa đa ca xụ hi thc dân, mun vn lên tìm mt li thoát cho tâm hn”
[41;541].ăNhăvy, PhmăThăNgăđưăđánhăgiáăcaoăbnăscăriêngăvƠătmănhăhngă
caăthuytăluơnălỦăLêăVnăTrngăviăcôngăchúng,ăbiănóăđưă“vt vát đc phn
nào nhng giá tr tinh thn ca dân tc” trongăthiăkărtăcnănhngăgiáătrăđoăđcă
vƠălòngădngăcm.ăRõărƠng,ăcácănhƠăvnăhcăsăđưăkhôngătuytăđiăhóaăcácăyêuăcuă

thună nghă thută caă mình,ă mƠă đưă gnă vnă hcă viă tìnhă hìnhă tơmă lỦă caă xưă hiă
đngăthi.
Trong cunăLêăVnăTrng,ămătƠiăliuăchoăvnăhcăsăVităNam, NXB
MinhăPhng,ăHƠăNi,ă1940,ăLanăKhaiăđưăbcălărõăquanăđimăcaămìnhătrcăkhiă
trìnhăbƠyănhngănhnăxét,ăđánhăgiáăvăLêăVnăTrng: “Tôi không dám ngông đn
ni chc phát minh ra mt Lê Vn Trng mà các bn hoc thù ông cha tng
thy. Tôi ch c gng trình bày ông đúng vi ông chng nào hay chng y”. Chính
biăquanăđimăkháărõărƠngăvƠăcôngătơmăy,ănênăkhiăvităvătiuăthuytăgiaăLêăVnă
Trng,ăbênăcnhănhngănhnăxétăthngăthnăvămtăsăđimăbtănăvămtănghă
thut,ăLanăKhaiăđưăghiănhnănhngănhăhngăvămtătătngăcaăLêăVnăTrngă
viăcôngăchúngă đngă thi.ă Viă cáă nhơnă mình,ă Lană Khaiăđưăchngă mcă bƠyă t:ă
“Tôi cng nh ông Trng Tu, đụ đc tiu thuyt Mtă ngi ca ông Lê Vn
Trng, tôi cng đụ ht sc cm đng, không phi theo li ca ông Tu, ngha là
“hoàn toàn b quyn r và mê đm”. Tôi đụ cm đng nh khi nghe mt ngi mù
rên r đòi ánh sáng. Và ch th thôi”

[26;11]. Nhngăôngăđưăkhngăđnh,ăLêăVnă

10
Trngă“bc tng ba bc thang mt lên đài ngôn lun”, vƠătiuăthuytăgiaăhăLêă
này “đụ đem ti cho tâm hn qun chúng x này mt s bng bt mi sau khi nó đụ
b nhng vt thng đm máu làm tê tái và đụ b xâm chim bi cái trng rng sau
mt s ci ct kéo dài quá cái hn đnh hp vi l phi…Ông đụ t ra sn sóc đn cái
phn hn ca qun chúng hn tt c các vn s hin ti, sn sóc mt cách đôn đc, mê
say”. Cái li “sn sóc” mt cách “mê say” ca ông ti phn hn ca công chúng qua
nhng trang vn thm đm lòng nhân ái và cháy bng nhng khát vng ca con ngi
thc s đụ tr thành “cái phao cu sinh cho bit bao tâm hn con ngi vn vào gia
cuc đi giông bụo” [26;12]. Tìnhăcm,ăsăngngă măcaăcôngăchúngăviăLêăVnă
TrngăđưăđcăLanăKhaiăghiăli: “ảàng nghìn bc th, t khp các ni trong nc, đụ
gi ti ông đ t bày khen phc ông, đ nhn ông làm hng đo” [26;12]

.
NguynăMnhăCôn,ăđưăBinăhăchoăLêăVnăTrng trongăcunăSngăbngă
sănghip. TácăgiătpăphêăbìnhăvnăhcănƠyăđưăbƠyătărtărõărƠngătháiăđăbênhăvcă
LêăVnăTrngăquaăsătranhălunăviătácăgiăNhƠăvnăhinăđi. Nguyn MnhăCônă
đưăbƠyătătháiăđăcaămình:ă“Công trình ca anh V Ngc Phan – tp NhƠăvnăhină
đi là mt công trình v đi, có ích li vô cùng cho nn vn hc s nc nhà. Anh
V Ngc Phan bày rt đúng- vì rt vô t - đi vi đa s các nhà vn, nhà th đc
nói đn. Nhng riêng đi vi anh Lê Vn Trng, anh đụ t mt thái đ bt
công…”

[10;14].


BƠnăvăniădungătătngătrongătácăphmăLêăVnăTrng,ăNguynăMnhă
CônăđưătranhălunăcùngăVă NgcăPhan: “Cho rng vn chng ca anh Lê Vn
Trng ch có th cm đc “đám thng nhân trong xụ hi, anh V Ngc Phan
gián tip lit tác phm ca anh Lê Vn Trng vào loi “r tin”, và, do đó, chi
b nhng nh hng rt tt ca chúng đi vi nhiu lp thanh niên, k c thanh
niên trí thc”

[10;20].
ánhă giáă vă scă nhă hngă caă tiuă thuytă Lêă Vnă Trngă viă đcă giă
đngăthi,ătácăgiăcunăSngăbngăsănghip đưădƠnhănhngăliătrơnătrngăđiăviă
tiuăthuytăgiaăhăLê:ă“Và cng bi đi sng ca chúng ta đc làm nên, mt phn
nào bng k nim, cho nên rt nhiu ngi còn nh đn Lê Vn Trng mi khi nh
đn tui tr ca h. Và cng bi tui tr nào cng ao c nhng kip sng anh
hùng, cho nên, tôi tng th, tui tr nào ri cng có nhiu ngi, bt chp mi li

11

phê bình v k thut, vn say mê, và na khóc na ci, khi đc Lê Vn Trng, đn
nhng đon nâng đc tâm hn h lên mc cao ca nhng tâm hn hip s”

[10;30].
NguinăNguăệăđưădƠnhăchoăLêăVnăTrngămtăthiălngăđángăkătrong
lotă 12ă bƠiă phngă vn,ă đƠmă thoiă vă cácă nhƠă vn,ă nhƠă th,ă nhƠă biênă kch,ă biênă
khoầtrong tp SngăvƠăvit TpăchíăBáchăkhoa,ănmă1965.ăTrongămyăchcă
trangăvităvătiuăthuytăgiaăLêăVnăTrng, NguinăNguăệăđưăchoăngiăđcăhìnhă
dungăphnănƠoăvăcucăđi,ăliăsng, quanăđimăsángătácăcaăLêăVnăTrngăvƠă
nhngănhăhngăcaătiuăthuytăcaăôngăviăđcăgiăđngăthi.ăTrongăbƠiăvită
nƠy,ăNguinăNguăệăcngăđưăthăhinăquanăđimăcaămìnhătrongăđánhăgiáăvnăchngă
LêăVnăTrng:ă“c anh, chúng tôi say mê vì nhn rng đó là mt mnh ca cuc
đi, mà ngi vit nó đụ sng qua, hay đụ nghe, đụ thy, và tác gi cm bút, vì tin
chc rng mình đang làm mt s mng.
Nhng ngi có tui, ch đng v mt ngh thut mà xét tác phm ca anh,
đụ ci anh huênh hoang, đụ trách anh ba hoa, chê b cc quyn này lng lo, chê
nhân vt n phng tung, bt b ch dùng sai, moi móc cách hành vn lum
thum. Chng phi lp tr chúng tôi, có hc ít nhiu, không thy nhng khuyt đim
đó, nhng chúng tôi “cho qua” nhng điu y. Và chúng tôi cho anh chàng Vnh (
trong TôiălƠăm) cng rt hùng khi đi buôn lu: đem tài, trí, sc ra đ “qua mt”
k thù đt nc và l tay sai ca chúng, đó cng là gián tip tr thù cho dân tc!
(….)Vì chúng tôi lúc by gi nh nhng con thuyn nm trên cn, m nhng
cuc vin du, nhìn xung con sông mà ch thy có sc nc cun cun chy, không
đ ý đn ci mc cành khô, rác ri…cun theo dòng”

[25;59].
Khôngă đngă tìnhă v cáchă đánhă giá caă V Ngcă Phană v Lê Vnă Trngă
trongăcun NhƠăvnăhinăđi không chăcóăNguynăMnhăCôn.ăNguynăVnăTrung,ă
trongăbƠiăvităôiănétăvăLêăVnăTrng (inătrongătpăLêăVnăTrngăcóăphiă
ngiăhùng- NXBăVnăhc, 1992)ăđưăthăhinăchínhăkinăcaămình:ă“i vi Lê

Vn Trng, tôi thy V Ngc Phan có hi bt công”

[144;53].
ăchăraăs “btăcông”ăcaăVăNgcăPhanăviăLêăVnăTrng,ătácăgi đưăđă
cpăđnăhaiăvnăđ.ă
Thănht,ăôngăkhngăđnh:ăsăhpădnăcaătiuăthuytăLêăVnăTrngăkhôngă
mtăđiătheoăthiăgian.ăNguynăVnăTrungăsoăsánhăLêăVnăTrngăviăTălcăvnă

12
đoƠn vƠăchăra:ă“Nhng trong “núi” truyn ca Lê Vn Trng còn tìm ra mt s
đáng đ đc đc, hn c nhng truyn ca “lun đ” ca nhóm T lc vn đoàn.
Mt s truyn ca Nht Linh, chng hn, bây gi đc không thy rung đng
na…vì chúng đụ tr thành li thi…, cng nh chui ch có mùi thm ngon khi
va cht khi cây. Trái li, nhng truyn vt khi thi s, đa ngi đc vào v
tr ca tng tng, nh loi tiu thuyt phiêu lu đng rng vn có mt sc
quyn r vt thi gian. Chính vì th mà bây gi đc li mt s truyn ca Lê Vn
Trng, chng hn nhng cun đc nói đn nhiu hn c nh Mtăngi,ăTôiălƠă
m,ăTrngăđi v.v…, ngi ta vn thy hng thú.”

[144;55].
Th hai,ăNguynăVnăTrungăđưăphnăbácăliăV NgcăPhanăkhiătácăgi Nhà
vnăhinăđi đánh giá rtăthngătínhăluơnălỦătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng.ăTácă
giăbƠiăvităđưăscăsoăchăraăcáiănétăriêngăhpădnăvăluơnălỦătrongătiuăthuytăLêă
VnăTrngămƠărtăcóăthăngiăđcăcmănhnăđcănhngăkhóăgiăthƠnhătên:ă“V
Ngc Phan cng gi tiu thuyt ca Lê Vn Trng là tiu thuyt luân lý. Tuy th
ngi đc không ly làm khó chu vì dng ý luân lý rt rõ rt trong tác phm ca Lê
Vn Trng, s d nh vy là vì cái luân lý  đây không phi luân lý ca mt ngi
đo đc, nói, sng đo đc nh mt nhà mô phm, mt ngi gng mu cho đi
noi theo nh các tiu thuyt luân lý ca các c ngày xa mà là th luân lý ca
ngi hào hoa, ca k giang h, ca chàng trai thích chi gái, mê  đào, nghin

thuc phin. Ý ngha và giá tr luân lý ca nhng con ngi trong tiu thuyt Lê
Vn Trng là  ch trng danh d, phm cách làm ngi và không li dng, làm
thit hi, xúc phm đn danh d, quyn li ngi khác. ây không phi là nhng
ngi khc k, kh hnh, sng mt cuc đi thanh cao, xa lánh nhng thú vui phàm
trn hay ch bit chung nhng thú vui tinh thn” [144;57]. Cái luơnălỦărtăđiăcaă
tiuăthuytăLêăVnăTrngăchínhălƠămtătrongănhngănguyênănhơnăkhinăchoăđcă
giăsayămêăngheăôngăgingăgiiăbi khôngăhăthyăgiáoăđiu,ăkhuônăsáo.ă
TrngăTu,ămtănhƠăphêăbìnhăvnăhc,ăsauăkhiăđcătiuăthuytăMtăngi
đưăbƠyătăniăxúcăđngăcaămìnhăquaăbcăthăgiăchoănhƠăvnăđăngƠyă16-11-1936:
“Anh Lê Vn Trng.
Tôi va đc ht bn tho truyn Mtăngi ca anh. Tôi thành thc cám n
anh đụ đem li cho tôi mt lc thú tinh thn him có. Bng mt ngh thut mụnh
lit và nhun nh, anh đụ gi trong lòng tôi nhiu tình cm cao quý và thun khit…

13
ảành vi ca anh s đc ngi thc gi có tâm huyt hoan nghênh. Tôi
sung sng nói vi anh nh th.”
TrngăChính,ătrongăcunăphêăbìnhăvnăhcăVităNamăhinăđiăviănhanăđă
Diămtătôi,ăđưădƠnhămtăphnăgiiăthiuăvăLêăVnăTrng.ăTácăgiăđưăkhngă
đnh:ă"Vi mt ngòi bút di dào, mnh m, vi mt trí tng tng bng bt, sôi
ni, vi mt ch tâm đáng quí: giác ng thanh niên, ông Lê Vn Trng t to
riêng mt v trí trong vn hc Vit Nam hin đi" [9;121].ă Văcună Mtă ngi,
TrngăChínhăđưăghiănhnăsănhăhngăcaătătngătácăphmătiăthăhătrălúcă
byăgi: "Ra đi gia lúc thanh niên Vit Nam đang thn nhiên dn bc vào con
đng ti li và thn nhiên lao đu vào đng bùn nh nhp ca try lc, Mtă
ngi gây mt nh hng sâu xa. Ta nên cm n tác gi nó, mt nhà vn tâm
huyt" [9;123]. Bi, nhân vt Linh đụ khin cho đc gi thy mình nên có "đ sc
mnh, đ cng ngh, đ lòng tin  mình và tng lai, đ sng, đ phn đu và đ
thng" [9;126].
Cuc điăcaăLê VnăTrngăcó nhiuăkhúc.ăKătănmă1953,ăkhiăLêăVnă

TrngăvƠoăthƠnh,ăcóăvănhăngiătaăngiănhcăđnăông.ăThiăđó,ăvnăđătătng,ă
“nhnăđng”ăcaăcácăvnănghăsăđcăđcăbităquanătơm.ăVicăLêăVnăTrngă
vào thành - dùămiăngiăbităôngăchngălƠmăgìătnăhiăđnăcáchămng,ădùăbităôngă
vnăđăliăvăconătrongăchinăkhu,ăcngălƠălỦădoăđămiăngiăđánhăgiáălpătrng,ă
tătngăcaă“ngiăhùng”ămtătha nƠy.ăKhôngăchăLêăVnăTrng,ămƠăcácăconă
caăôngăcngăgpăkhôngăítănhngăkhóăkhnătrongăcucăsngăvìănhngăsuyănghăuă
tr,ăcngănhc,ăgiáoăđiuămtăthu: "Ngi con c là nhà vn Mc Lân c đi cng
đụ phng s cho đt nc, nhng vì oan khiên lý lch đành sng đi sng c hàn ni
đt Bc. Bn thân cô Giáng Vân (con gái út ca nhà vn), mt k s canh nông cng đụ
b “khó d” khi còn hc  trng ph thông, đi hc" [59].ăLêăVnăTrngăkhiăvƠoăSƠiă
Gòn,ăphiăsngănhngănmăthángăkhnăkhó,ăbnăvnăđiăliăcngăít.ăVƠ,ăngƠyăôngămt,ă
bnăbèălƠngăvnăchngăcóăđcăbaoănhiêu.ăCămtăthiăgianădƠiăsauăđó,ăcáiătênăLêăVnă
TrngăcngăítăđcănhcăđnătrênăcácădinăđƠnăvnăchng.
ThanhăChơu,ămtătrongănhngăcơyăbútăcaăTiuăthuytăthăby đcăcoi là
ngiăđuătiênăsauăhòaăbìnhătrênăminăBcăđưă“dám”ănhcăđnăLêăVnăTrngătrongă
mtăsăbáoăVnăngh (trong bài NgcădòngăthángăTám,ăsă42-43, ngày 28/10/1989

14
vƠoădpăchƠoămngăiăhiăNhƠăvnăVităNamăkhóaă4): “Trong s anh em, tôi rt tic
cho s phn mt ngi có tên tui, nh anh Lê Vn Trng, mt nhà vn đụ tng
vit hn trm tác phm, và còn nhiu di co đ li  Sài Gòn(…) Mong rng các
nhà nghiên cu phê bình vn hc thi nay s công tâm đánh giá li mt ngi có
đóng góp cho vn hc mt thi, có sc lao đng di dào, mc dù có hn ch v
nhân sinh, v th gii quan” [7].
Cun LêăVnăTrngăcóăphiălƠăngiăhùng doăHoƠiăVităsuătm,ăbiênă
sonăđưătpăhpămtăsăbƠiăvitătiêuăbiuăvăLêăVnăTrng,ăđcăNhƠăxutăbnăhiă
nhƠăvnănăhƠnhănmă1992 lƠăcunăsáchăquỦăvităvătiuăthuytăgiaăhăLê.ăTrongăbƠiă
vit: VătritălỦăngiăhùng,ătritălỦăscămnhăcaăLêăVnăTrng, nhà phê bình
HoƠiăVităđưăthăhinăquanăđimăđánhăgiá caămình:ă“Chúng tôi ngh, không ch nói
v s lng đu sách, Lê Vn Trng đụ chim v trí hàng đu trong vn đàn và là

mt nhà vn đc nhiu ngi nhc đn - dù do lòng mn m hay dè bu - thì cng
cn đc đánh giá cho đúng, đ thy ht đc s đóng góp ca nhà vn đó, nht là
nhng tác phm ca ông li xut hin vào thi k trng nc ca nn vn xuôi dân
tc… i vi Lê Vn Trng hay đi vi ai thì cng nên có mt thái đ nh th”

[144;52].
Nhngă dòngă vn đó,ă bnă thơnă nó đưă baoă hƠmă mtă s thaă nhn: Lê Vnă
Trngăđưăcó đóngăgópălnăchoănnăvnăhcăncănhƠ ,và, trongăbyălơuănay,ănhà
vn cngălƠămtăngiăđưăchuăthităthòiăvătháiăđăđánhăgiáăthiuăcôngăbngăca
giiăphêăbình.
McăLơnă(tênăthtălƠăLêăVnăLơn),ănguyênăPVăbáoăTinăPhong,ăconătraiăcă
caănhƠăvnăLêăVnăTrngăđưăngmăngùi: "Cng kha khá nhng giy mc v b
tôi Tôi cha thy ai vit v h nh tôi thy c "[149].
Nmă1995,ăHoƠngăHuăn,ătrongăbƠiăvităNênăđánhăgiáăliăLêăVnăTrng
côngăbngăvƠătrungăthc,ăđưăkhngăđnhăgiáătrătinhăthnămƠăLêăVnăTrngăđưă
đemăliăchoăđôngăđoăcôngăchúngăđcăgi đngăthiăquaănhơnăvtă“Ngiăhùng”ă
caăông.ăTácăgiăvit:ă“Tôi không ph nhn nhng thiu sót trong câu vn ca Lê
Vn Trng - nhng thiu sót không th nào tránh khi khi ch trong 13 nm, di
ngòi bút ca Lê Vn Trng đụ xut hin mt khi lng đ s trên di hai trm
tác phm. Nhng thiu sót y dù sao cng không th làm lu m đi cái giá tr tng
quát ca mt nhà vn đụ to ra đc, ln đu tiên và duy nht trong vn hc Vit
Nam hình tng con “Ngi hùng” đụ đc c mt thi chp nhn và say mê.

15
Vi các nhà vn, dù đụ qua đi hay còn sng, chúng ta nên công bng và
trung thc”ă[13].
Mtăs thcălƠ miăkhiănhc đnăLê VnăTrng,ălƠ ngiătaănhc đnănhơnă
vt "ngiăhùng"ăca ông.ăNhngăhnăth na,ăHoƠngăHu năcònăch ra: Lê Vnă
TrngălƠ nhà vn đuătiênăvƠ duyănhtăsángătoăraăhìnhătngănhơnăvt "ngiăhùng"ă
trongăvnăhc.ăMtăloiăhìnhătngănhơnăvtăgnălinăviătênătuiăcaămình,ăđiuăđó,ăđiă

viămtăđiăvn,ălƠămtănimămăc,ăvƠăkhôngăphiăaiăcngălƠm đc.
SăbáoăLaoăđngăXuơnă96ăđưăđngăbƠiăvităcaănhƠăbáoăPhngăAnăviăcáiă
tít LêăVnăTrng- nhƠătiuăthuytăcóă“sáchăbestăseller”nhtăthăk.ăTácăgiăđưă
vităvăcucăđiăcaănhƠăvnăviămtătìnhăcmăchơnăthƠnhă(vƠăcăbitănăna).ăBƠiă
vităcóăđon:ă“Ông( Lê Vn Trng) và Nht Linh là hai nhà tiu thuyt thn tng
nht ca tui tr trc cách mng. Nhng v phng din “sách best seller” thì
ông chim v trí đc tôn. ó là nhng Côă Tă Thung,ă Mtă ngi,ă Tôiă lƠă m,ă
Trngăđi, v,v…Các th h lúc y đu mê tiu thuyt Trung- ảiu- Tit- Ngha
ca Lê Vn Trng. Nhng hình tng “ngi hùng” rt “quyt lit ngang tàng”
ca ông đụ nh hng ti th h thanh niên thi đó rt sâu đm” [1].ăiuăchúngă
tôiăquanătơmăđnăbƠiăvităcaăPhngăAnăkhôngăchălƠăsăkhngăđnhăvătríăđc tôn
văphngădinădină“sáchăbestăseller”ăcaăLêăVnăTrngă- điuănƠyăttăcămiă
ngiăđuăthaănhn - mƠălƠăsăđánhăgiáăscănhăhngăcaătiuăthuytăgiaăhăLêă
viăthăhăthanhăniênămtăthi,ăthmăchíăđưăcoiăôngănhă“nhƠătiuăthuytăthnătngă
nhtăca tuiătrătrcăcáchămng”.
TrongăsănhngănhƠăphêăbìnhăvnăhcăđngăđi, VngăTríăNhƠnăcóăkháă
nhiuăbƠiăvităvăLêăVnăTrng.ăTrongăbƠiăLêăVnăTrngăcaămtătrngăđiă
éo le,ătácăgiăđưăgiătiuăthuytăgiaăLêăVnăTrngălƠă"Ông ln" mt thi khiăchăra
mtăthcăt: "Ch cn nhìn thoáng qua v xụ hi tin chin, ngi ta thy ngay rng
Lê Vn Trng thuc vào loi nhng tên tui đc nhc nh đn nhiu nht trong
vn hc nhng nm 1931-1932 tr đi Ông thng in vi s lng by gi coi là
ln (2-3000 bn), song vn tiêu th đu đu. Và Lê Vn Trng cái máy nói và máy
vit (ch ca Lan Khai c th tn ti nh mt phong cách " [45;73].ăVngăTríă
NhƠnăcngăchăraă"Ông ln" mt thi đóăcóănhngăNiăbunăđăliă(tênămtăphnă
mcătrongăbƠiăvităcaătácăgi)ăvƠăđưăcóăLiăkêuăgi:ăPhiăbităvtăthoátăkhiă
nhngăđnhăkină(TênămtăbƠiăvităkhác) Trong Liăkêuăgi đó,ăVngăTríăNhƠnă

16
đưăvit:ă"Không đc v vp sn đón nh tác phm ca V Trng Phng, Nguyn
Bính, ảàn Mc T song my nm qua, nhiu cun tiu thuyt ni ting ca Lê Vn

Trng đụ lc tc đc in li. Và trong nm 1996, mt l tng nim 90 nm ngày
sinh nhà vn đụ đc gia đình và bn bè t chc ti thành ph ả Chí Minh. Phi
chng, sau mt thi gian dao đng, nay là lúc giá tr thc ca Lê Vn Trng mi
đc xác đnh? Và ngi ta có th nói ti nhng bài hc rút ra qua "mt cách tn
ti trong vn hc" mà ông theo đui" [45;77].
TrongăcunăTăđinăvnăxuôiăVităNamăhinăđi,ăcácătácăgiăđưădƠnhăgiiă
thiuă10ă tácăphmă tiêuăbiuă trongăgiaăsnă điă vnăcaă LêăVnă Trng.ăTmănhă
hngăvƠăsăđóngăgópăcaăLêăVnăTrngăviăđiăsngăvnăhcănaăđuăthăkăXXă
đưăđcăcácănhƠănghiênăcuăvnăhcăđngăđiăkhngăđnh.ăTritălỦăscămnhăvƠă
nhơnăvtăngiăhùngăcaăôngăđưăđăliăduănătrongălchăsăvn hc.ăBíchăThuăvit:
"Lê Vn Trng đụ khuyn khích con ngi hụy gi ly lòng t trng và nhân cách
ca chính mình cho trit lý "hnh phúc là  trong hành đng" trong cm hng sáng tác
ca ông" [67 ;583], "Ngi hùng không ch đ oanh lit trong nhng tình hung him
nghèo mà còn cao thng, quân t trong các quan h tình cm, đc bit là trong tình
yêu."ă[67;183].ăLêăDcăTúăđánhăgiá: "Lê Vn Trng đ cao "trit lý sc mnh" và làm
ni bt kiu nhân vt "ngi hùng" can trng, li lc trong trng đi vi cuc sng
đy phiêu lu mo him, có tm lòng hy sinh cao c và luôn chn s trong sch ca
lng tâm" [67; 899], " nhân vt trong các tiu thuyt ca Lê Vn Trng luôn chn s
trong sch ca "lng tâm trong gió lc "và có tm lòng hi sinh cao c" [4;367].
Miăđơy,ănhƠăvnăTriuăXuơnăđưăvităliăgiiăthiuăkhiăNhƠăxutăbnăVnăhcă
choăinătuynătpăLêăVnăTrngătácăphmăchnălc dƠyădnăviădungălngălênă
tiăgnă2000ătrang:“Vn xuôi Vit Nam giai đon 1930-1945 ni bt lên hai vn
đoàn. Vn đoàn th nht có trên di chc ngi, do nhà vn Nht Linh Nguyn
Tng Tam sáng lp, mang tên T lc vn đoàn. Vn đoàn th hai, thc ra chng có
đoàn nào c, ch có mt ngi, mt ngi mt cõi nghênh ngang, nhng s lng tác
phm xut bn, s lng đc gi say mê tìm đc không thua kém gì vn đoàn th nht,
y là nhà vn Lê Vn Trng” [147;7].
CóănhngănhƠănghiênăcu,ăsauămtăthiăgianădƠi,ăđưăcóănhngăthayăđiăcáchă
đánhăgiá văLêăVnăTrng.ă

17
Nmă1983,ăcunăTăđinăvnăhc lnăđuătiênăđcănăhƠnh.ăLêăVnăTrngăđưă
đcăgiiăthiu:ă“Lê Vn Trng là cây bút tiu thuyt chim hàng đu v s lng.
Nhng trong khi lng đ s đó, nhng tác phm giá tr sàng lc li thc s
không có bao nhiêu” [50;391]. Khiăy,ănhnăxétăvănhơnăvtă"Ngiăhùng"ătrongă
tiuăthuytăcaănhƠăvnăhăLê,ăNguynăHuăChiăđánhăgiá:ă"Ch thng nht c 3 loi
tác phm trên đây là cái trit lý sc mnh, biu hin qua nhân vt “ ngi
hùng”….ó là kiu ngi đụ tng hp dn th hiu lp bn đc tr tui thành th
mt thi trc Cách mng tháng Tám, nhng thc cht thì ch là mt kiu ngi
gi to, huyênh hoang, khí khái rm, và không có chút giá tr, nu không nói là
phn đng"[50;391]. KhiăchoărngănhơnăvtăngiăhùngăcaăLêăVnăTrngălƠămtă
kiuăngiăăphn đng,ădngănhănhƠănghiênăcuăcóăphnăbtăcôngăviătiuăthuytă
giaă hă Lê.ă Biă haiă chă phn đng nƠyă gnă lină viă kiuă quiă ktă chínhă tră trongă
nghiênăcuăvnăhcămtăthi,ănhăhngăkhôngănhătiăsăđánhăgiá,ăcmănhnăcaă
cămtăthăhăbnăđc. Còn vănghăthutăcaătiuăthuytăLêăVnăTrng,ătácăgiă
vit: “Lê Vn Trng trong xây dng nhân vt tiu thuyt đụ d dàng đi đn li vit
cng điu. Ông đy mi cá tính nhân vt luôn luôn đng trong trng thái quá mc
y." Khôngădngăliăăđó,ănhƠănghiênăcuăcònăktălun:ă“…nhiu khi câu chuyn
dn đn nhng cách gii quyt vô lý, nhng tình hung sng sng, l
bch(….)ngòi bút ca ông gây phn tác dng tai hi. Vn chng Lê Vn Trng
nói chung cu th, tr mt s sáng tác  giai đon đu”

[391;391].
Nmă2004,ăcunăTăđinăvnăhc (Bămi) đcăxutăbn.ăCóămtăsămcă
tăđcăbăsung,ănhiuămcătăđcăchnhăsa.ăSauăhnăhaiămiănm,ănhƠănghiênă
cuăNguynăHuăChiăđưăcóănhngăđánhăgiáăkhácăvăLêăVnăTrng.ăChăraănhngă
điuăcònă hnă chă caătiuă thuytăgiaă hă Lê,ă ngiă đcă thyăôngănhă nhƠngă hn:ă
" trong khi lng đ s đó ca ông cng có mt phn là loi sách vit đ "kim
sng" ch không gi gm tâm huyt ca tác gi Lê Vn Trng thng cng
điu yu t lụng mn lên quá mc khin cho câu chuyn ít khi gi đc s mc

thc Nhng cng do s thích ca ngòi bút c mun đy đn thái quá nhng nét
cá tính nào đy, nhiu nhân vt "ngi hùng" ca tác gi thng có nhng hành vi
bt thng, "quá kh" mt cách không thc" [51;845].ă Nguynă Huă Chiă đưă ghiă

18
nhnănhngăđóngăgópăcaăLêăVnăTrng điăviăđiăsngăvnăhcăđngăthi:ă
"Ngòi bút ca tác gi bao gi cng dành ht nim yêu thng, trân trng, và s
ngi ca đi vi kiu ngi chính din đó và có th nói ông đụ chinh phc đc
đông đo bn đc mt thi, đc bit là lp bn đc tr tui thành th trc nm
1945. Sách ông in  Nxb Tân dân thuc loi bán chy nht và tác gi cng đc tr
mc nhun bút cao nht"[51;845].
ưăcóămtăsănhƠănghiênăcuăvnăhcăquanătơmăvƠătìmăcáchăgiiăthíchăhină
tngăvnăhcăLêăVnăTrng.ăVngăTríăNhƠn,ătrongăbƠiăvităNhngătinăđănghă
liăvăLêăVnăTrng, đngătrongăTpăchíăvnăhc,ăsă5,ă1991,ăđưăđaăraămtăsă
quanăđimăcaămình.ăTácăgiăbƠiăvităđưăđtăvnăđ:ă“Trong khi ch đi mt s kim
kê đy đ, đng thi có s đánh giá xác đáng phn “tài sn tinh thn” mà Lê Vn
Trng đ li, có mt điu ngay t bây gi chúng ta phi t hi: “Ti sao đa tp nh
vy mà Lê Vn Trng vn to đc mt n tng khá đm trong tâm lý bn đc?”
và “Ti sao vit kém nh vy, mà Lê Vn Trng vn tn ti, ít nht là sut thi gian
1935-1945 tn ti mt cách vinh quang và sáng giá?”

[43;17].ăÔngăđưăđaăcáchălỦăgiiă
caămình:
" cng là mt điu l trong s sáng tác,  nhiu nc khác nhau, trong
nhiu thi khác luôn luôn thy ny sinh ra nhng cây bút không vit nhiu không
chu đc. Tính khí h nh vy, bo h ngi chau chut mt tác phm tht k thì h
rt ngi. V chng mc dù vit nhanh, nhng đâu phi h vit u, th vn y phi
thô nháp nh th mi đúng kiu, có chau chut cng vô ích! K mt cái na là mc
dù ch xoay quanh cái trc n đnh ca mình (hoc c đng ray y mà chy),
nhng h vn có cái ma lc nào đó lôi cun bn đc, khin cho ngi ta đc h

không bao gi chán, cng nh v phn mình, h đụ không bit chán trong vic trình
làng, tc chng mt ra vi mi ngi. Lê Vn Trng chính là mt kiu nhà vn
nh vy" [43;19].
ChúngătôiăthyăquanăđimăcaăVngăTríăNhƠnăchaăthcăsăcóătínhăthuytă
phc.ăBiăôngăđưăđiălpăhoƠnătoƠnăhìnhăthcăviăniădung.ăThêmăna,ăVngăTríă
NhƠnăcngăchaănêuărõă"maălc"ăca tiuăthuytăgiaăLêăVnăTrngălƠăgì.ăKhôngă
thăcóămtătácăphmăniădungătt,ănghăthutătiăliăcóăthătoăraăsăhpădnăchoă
đôngăđoăbnăđc.ăThcătăđưăchoăthy,ăscăhpădnăcaătiuăthuytăLêăVnăTrngă

19
khôngăphiănhtăthi.ăcăliămtăsătruynăcaăLêăVnăTrng,ătrongăgiaiăđonă
nƠy,ănhiuăngiăvnătìmăthyăhngăthú:ă" bây gi đc li mt s truyn ca Lê
Vn Trng, chng hn nhng cun đc nói đn nhiu hn c nh Mtăngi,ă
TôiălƠăm,ăTrngăđi v v , ngi ta vn thy hng thú" [144;56].
ChúngătôiăthyăcáchălỦăgiiăcaăNguynăVnăTrungăvăscăhpădnăcaătiuă
thuytăLêăVnăTrngăcóănhiuăđimăhpălỦ,ătuyăchaăđyăđ.ăNhƠănghiênăcuăđưă
choărng:ă“Bao gi con ngi còn đòi hi và do đó b quyn r bi cái l lùng (le
merveileux), cái huyn bí, còn say mê ngng m ngi hùng, v cu tinh nhng
cuc đu tranh gia Thin và Ác…nhng truyn mo him, phiêu lu, kim hip,
trinh thám vn còn đt khách…Ngi hùng ca Lê Vn Trng cng là mt th
huyn thoi. Dù xông pha  ni núi rng đ kinh doanh, buôn bán hay  chính
trng đ làm cách mng (truyn Nhngă chpă mtă lchă s cha xut bn) thì
ngi hùng vn là mt kiu mu ngi khác thng, đc bit vì đc tính, hành
đng, do đó có sc lôi cun làm cho ngi thng cm phc, ngng m.”

[144;56].
Bênăcnhăđó,ătrongăquáătrìnhătpăhpăvƠăphơnăloiănhngăquanăđimăđánhăgiáă
vătiuăthuytăLêăVnăTrng,ăchúngătôiăđưăgpănhngăỦăkinăđăcpăđnăvnăđăliênă
quanăđnăvnăđămôăhình.ăVăctătruyn,ăcóăỦăkinăđánhăgiá:ă"các truyn ca ông
(LêăVnăTrng- LTN) không khác nhau my tý"ă(VăNgcăPhan);ă"Lê Vn Trng

hay lp đi lp li"ă(LanăKhai);ăVătătng,ănhiuăngiăthy:ă"không bao gi ông
Lê Vn Trng chu b mt dp dy luân lý"ă(TălcăvnăđoƠn),ă"dng ý luân lý rt
rõ rt trong tác phm ca Lê Vn Trng" (Nguynă Vnă Trung) ă Nhiuă nhƠă
nghiênăcuă cóănhcăđnăsă thngă nhtătrongăbiuăhinătritălỦă scă mnhăcaăcácă
nhơnăvtă“ngiăhùng”ătrongătiuăthuytăLêăVnăTrng.ăNhngăchaăcóăaiănơngălênă
thƠnhămôăhìnhăhóaătiuăthuytăLêăVnăTrng.
2.3. Tiu kt
Haiăkhuynhăhngănhăchúngătôiăvaănêuătuyăkhácănhauăvăcáchăđánhăgiáă
tiuăthuytăLêăVnăTrng,ănhngăkhôngăhoƠnătoƠnăđiălpănhau.ăNgiătaăthy,ăhaiă
loiăỦăkinăđngăăhaiăgócănhìnăkhácănhau:ăMtăđngăchêăkhiăchăyuăbìnhăgiáăvă
nghăthutăcaătácăphm,ămtăđngăkhenăkhiătrngătơmăkhaiăthácăvnăđătătngăcaă
nhƠăvn.ăTrongăsănhngăỦăkinăvăLêăVnăTrng,ăcóăkháănhiuăỦăkinăgmăc hai

20
khuynhăhngăchêăvƠăkhen: chêăvănghăthut,ăkhenăvătătng,ăvătácăđngăxưăhi.ă
(LanăKhai,ăPhmăThăNg,ăVngăTríăNhƠn ).
Dùăkhenăhayăchê,ăchăthngănhtăcaăcăhaiăkhuynhăhngălƠ:
Khngă đnh:ă să lngă tácă phmă trongă điă vnă caă tiuă thuytă giaă Lêă Vnă
TrngălƠă“best seller” nht th k (chădùngăcaăPhngăAn)
CôngănhnăsăhpădnăcaătiuăthuytăLêăVnăTrngăchăyuălƠătngălpăcôngă
chúngătrungălu,ăbìnhădơn,ănhngăngiătríăthcătiuătăsn:ă"Lê Vn Trng là mt nhà
tiu thuyt vit rt nhiu và đụ có thi (1935-1945) đc đc gi trung lu rt a
thích"; "Còn ngi hùng ca ông đụ th hin đc phn nào nguyn vng ca đa
s trung lu bt bình"[41;540]; "Trit lý ngi hùng ca Lê Vn Trng
thích hp vi đám đc gi trung lu đng thi" [73; 80].
Vnă đă đtă raă ă đơyă lƠă tiă saoă nghă thută caă tiuă thuytă Lêă Vnă Trngă
thucăhngăxoƠng,ănhngăliăcóălngăđcăgiăđôngăđo,ăvà s thc là đụ to nên
mt cái tên, có mt khuôn mt còn li vi lch s.
TrongănhngăbƠiăvităvătiuăthuytăgiaăhăLê,ănhngăỦăkinăvă"vnăđăLêă
VnăTrng" cònăítăvƠăchaăcóăscăthuytăphc.ăNhngălỦăgiiăvăsăhpădnăcaă

tiuăthuytăLêăVnăTrngănóiăchungămiădngăliăăvicăđăxutămtăcáchănhìnămƠă
chaăcóăỦăthcătrcădinăvăvnăđănƠy.ăTuyăth,ănhiuăỦăkinăquỦăbáuăcaănhngă
ngiăđiătrcăđưăgiúpăchoăchúngătôiăcóăđiuăkinăthunăliăkhiăgiiăquytăđătƠiăMô
hìnhătiuăthuytăLêăVnăTrngăvƠăscăhpădnăcaămôăhìnhănƠy.ă Chúng tôi
cngăthamăkhoănhngăquanăđimăcaăTSăNguynăThăTuyn- Trngăiăhcăsă
phmăHƠăNiăIătrongălunăánătinăsăVnăhcăcaăch: MôăhìnhătiuăthuytăTălcă
vnăđoƠnăvà thyărng,ăvnăđămôăhìnhăhoáătrongăvnăhcăđưăđcăcácănhƠănghiênă
cuăvnăhcăquanătơm.
3.ăMcăđích,ăđiătngăvƠăvnăbnănghiênăcu
3.1. Mc đích, đi tng nghiên cu
- Mcăđíchăcaălunăánănhmăgiiăquytăvnăđ: vìăsaoătiuăthuytăcaăLêăVnă
TrngăcóănhiuănhcăđimăvănghăthutămƠăliăcóăscăhpădnăđcăbităviăcôngă
chúng,ătrăthƠnhătrăthƠnhănhƠăvnăcóăsáchăbest seller nhtăthăk.