bảng tổng hợp hóa học vô cơ thpt luyện ôn thi

Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :các nhóm nguyên tố phi kim cơ bản và hợp chất Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
Nhóm halogen nhóm VIIA Nhóm oxi nhóm VIA
Khái quát
Vị trí
n.tố
trong
HTTH
Thuộc nhóm VIIA, các chu kì từ 2 đến 6 của Bảng HTTH Nằm sát các khí hiếm ở cuối các chu kì
Gồm 5 nguyên tố:
9
F (Flo);
17
Cl

(Clo);
35
Br (Brom);
53
I (Iot);
85
At
*
(Atatin n.tố phóng xạ)
Thuộc nhóm VIA, các chu kì từ 2 đến 6 của bảng HTTH
Nằm trớc các nguyên tố halogen trong mỗi chu kì
Gồm 5 nguyên tố:
8
O;
16
S; Selen(
34

Se); Telu(
52
Te);
84
Po
*
(Poloni)
Cấu hình
electron
và
đặc điểm
Cấu hình nguyên tố có dạng : ns
2
np
5
ở TTCB các nguyên tố nhóm halogen có 1 electron độc thân
ở trạng thái kích thích


ns
2
np
4
nd
1
có 3 e độc thân Xuất hiện số oxi hoá +3


ns
2

np
3
nd
2
có 5 e độc thân Xuất hiện số oxi hoá +5


ns
1
np
3
nd
3
có 7 e độc thân Xuất hiện số oxi hoá +7
ns

np

nd

CH
e
dạng : ns
2
np
4
ở TTCB các nguyên tố nhóm oxi có 2 electron độc thân
ở trạng thái kích thích (sự biểu diễn các AO tơng tự nh bên)

ns

2
np
3
nd
1
có 4 e độc thân Xuất hiện số oxi hoá +4

ns
1
np
3
nd
2
có 6 e độc thân Xuất hiện số oxi hoá +6
PS: N.tố O k
0
có phân lớp d trống chỉ có thể có số oxh 2, các n.tố khác còn phân
lớp d trống nên có 3 trạng thái số oxh ( 2; +4; +6)
Tính chất
của
nhóm
Đơn chất halogen không tồn tại ở dạng nguyên tử mà tồn tại ở dạng phân tử , hai nguyên tử X bằng liên kết cộng hoá trị liên kết thành X
2
(Cl
2
; F
2
; )
Tính chất hoá học chung: Xu hớng chung: Dễ dàng nhận thêm 1 electron trở thành ion âm bền giống khí hiếm
0

2 5
X
ns np
+ 1e
2 6
X
ns np



Các hal đều là những phi kim điển hình, chúng là những chất oxi hoá mạnh. Khả năng oxi hoá giảm dần từ flo đến clo
Các ngtố nhóm oxi có tính oxi hoá ; trong hợp chất chúng có thể có số ôxihoá 2
Xu hớng : Dễ dàng nhận 2 electron trở thành ion âm bền giống khí hiếm
0
2 4
Y
ns np
+ 2e
2
2 6
Y
ns np


gam
mol
17 Cl
Clo Cl M 35,5
=
gam

mol
9 F
Flo F M 19,0
=
gam
mol
35 Br
Brom Br M 80,0 =
gam
mol
53 I
Iot I M 127,0 =
gam
mol
8 O
Oxi O M 16, 0
=
Lu huỳnh
16
S M
S
= 32,0
gam
/
mol
Tính chất
vật lý
Chất khí màu vàng lục, mùi xốc,
rất độc, tan vừa phải trong nớc,
Chất lỏng, màu đỏ nâu, dễ bay hơi,

độc, có khả năng gây bang nặng
Tinh thể màu đen tím có vẻ sáng
kim loại, khi đun nóng có thăng hoa
Khí, không màu, không mùi, không vị,
nặng hơn kk, ít tan trong nớc
Tồn tại ở 2 dạng thù hình: đơn tà (S

) và
tà phơng (S

), đều là ch.rắn, m.vàng
Tính chất hoá
học sơ lợc
Cl
2
đóng vai trò là chất oxi hoá
hoặc chất khử
0
Cl 1e Cl

+
Flo là chất oxi hoá rất mạnh, pứ với
hầu hết các đơn chất, hợp chất tạo
florua với số oxi hoá 1 (cả với
Au)
Có tính oxi hoá mạnh nhng kém Cl Là chất oxi hoá mạnh nhng kém
hơn Br
Oxi là nguyên tố phi kim hoạt động và có
tính oxi hoá mạnh
S khi tham gia phản ứng thể hiện cả 2

tính chất oxi hoá và khử.
Phản ứng với
Kim
loại
0
t

Muối clorua kl hoá trị max
Ví dụ: 2Na + Cl
2

0
t

2NaCl
2Fe + 3Cl
2

0
t

2FeCl
3
Ví dụ:
Ca + F
2

0
t

CaF
2
(canxiflorua)
2Au + 3F
2

0
t

2AuF
3
Ví dụ:
Mg + Br
2


MgBr
2
Fe + Br
2


FeBr
2
Ví dụ:
2Al + 3I
2

2
xt:H O

2AlI
3
Ví dụ:
4K + O
2

0
t

2K
2
O
3Fe + 2O
2

0
t

Fe
3
O
4
Ví dụ:
3S + 2Al
0
t

Al
2

S
3
Hg + S

HgS (điều kiện thờng)
Oxi (O
2
)
Không có phản ứng ở bất cứ điều kiện nào
P/ứ với Oxi
S + O
2

0
t

SO
2
2SO
2
+ O
2

0
2 5
t ,V O

2SO
3
P/ứ với H

2
H
2
+ S
0
t

H
2
S
P/ứ với phi kim khác
3F
2
+ S
0
t

SF
6
Phi kim
khác
as

khí hiđrohalogenua
Cl
2
+ H
2

as

2HCl
F
2
+ H
2


2HF
P/ứ xảy ra ngay trong bóng tối
H
2
+ Br
2


2HBr
H
2
+ I
2


ơ
2HI
O
2
cháy cùng H
2
hình thành hơi nớc

O
2
+ 2H
2

0
t

2H
2
O
O
2
phản ứng với các phi kim khác
O
2
+ C
0
t

CO
2
5O
2
+ 4P
0
t

2P
2

O
5
O
2
rất ít tan trong nớc
Nớc
(H
2
O)
Tan vừa phải dd nớc clo
Cl
2
+ H
2
O

ơ
HCl + HClO
ở ngoài a.s HClO HCl + O

Nc clo cú tớnh ty mu,dit trựng.
F
2
+ H
2
O

2HF +
1
2

O
2
Giải thích vì sao F
2
không đẩy đ-
ợc các ion halogen khác ra khỏi
dung dịch muối của chúng
Br
2
p/ứ với nớc tơng tự nh Cl
2
nhng
khó khăn hơn
Br
2
+ H
2
O

ơ
HBr + HBrO
I
2
ít tan trong nớc , khi tan tạo dung
dịch nớc iốt màu hồng đen
Phản ứng
hoá học
khác
Tỏc dng vi dung dch kim:
Cl

2

0
0
t th ờng
t cao


Cl
2
+ 2KOH

KCl+KClO + H
2
O
3Cl
2
+6KOH
0
75
>

5KCl+KClO
3
+ 3H
2
O
P/ứ với d.dịch muối halogen yếu hơn
Cl
2

+ 2NaBr 2NaCl + Br
2
Cl
2
+ 2NaI 2NaCl + I
2
Tỏc dng vi hp cht:
2FeCl
2
+ Cl
2
2FeCl
3
6FeSO
4
+ 3Cl
2
2Fe
2
(SO
4
)
3
+ 2FeCl
3
SO
2
+ Cl
2
+ 2H

2
O H
2
SO
4
+ 2HCl
H
2
S + 4Cl
2
+ 4H
2
O H
2
SO
4
+ 8HCl
P/ứ với dung dịch kiềm
2F
2
+ 2KOH 2KF + H
2
O + OF
2
PS: OF
2
là chất độc và có tính oxi
hoá rất mạnh
Br
2

oxi hoá (đẩy) đợc ion I


Br
2
+ 2NaI

2NaBr + I
2
Br
2
phản ứng với các hợp chất
mang tính oxi hoá
Br
2
+ 5Cl
2
+ 6H
2
O2HBrO
3
+ 10HCl
Oxi phản ứng với các hợp chất (p/ứ cháy
,p/ứ oxi hoá hoàn toàn )
C
2
H
5
OH + 3O
2

0
t

2CO
2

+ 3H
2
O
2H
2
S + 3O
2

0
t

2SO
2
+ 2H
2
O
4FeS
2
+ 11O
2

0
t

2Fe
2
O
3
+ 8SO
2
Điều chế
Nguyờn tc: Oxi hoỏ 2Cl
-
Cl
2

Trong phòng thí nghiệm
MnO
2
+4HCl
c
0
t

MnCl
2
+Cl
2
+2H
2
O
2KMnO
4

+ 16HCl

2KCl + 2MnCl
2
+ 5Cl
2
+ 8H
2
O
Trong công nghiệp:
NaCl +H
2
O
đpdd
mnx

NaOH +
1
2
Cl
2
+
1
2
H
2
Nguyên tắc: dùng dòng điện oxi hoá
ion F

trong florua nóng chảy

Trong công nghiệp:
Điện phân hỗn hợp (KF + 2HF)
KF
2 2
2HF H F
+
Nguyên tắc: oxi hoá ion Br


PS: Dùng khí Cl
2
thổi vào dung dịch
Bromua
2NaBr + Cl
2


2NaCl + Br
2
Nguyên tắc: oxi hoá ion I


PS: Dùng khí Cl
2
thổi vào dung
dịch iotua
2NaI + Cl
2

2NaCl + I
2
Trong phòng thí nghiệm: Nhit phõn
cỏc hp cht giu oxi v kộm bn với nhit.
2KClO
3

2
0
MnO
t

2KCl + 3O
2
2KMnO
4

0
t

K
2
MnO
4
+ MnO
2
+ O
2
Trong công nghiệp:
+, Chng cất phân đoạn không khí lỏng

+, Điện phân nớc: 2H
2
O
dp

2H
2
+ O
2
Đốt H
2
S

trong điều kiện thiếu oxi
2H
2
S

+ O
2

(thiếu)

0
t

2S + 2H
2
O
Dùng H

2
S khử CO
2
2H
2
S + SO
2

0
t

3S + 2H
2
O
Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :các nhóm nguyên tố phi kim cơ bản và hợp chất Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
Ngoài số oxi hoá - 1 các
halogen còn có các số
oxihoá +3, +5, +7 tuỳ
thuộc bản chất của chất
phản ứng với halogen
Ngoài số oxi hoá - 1 các
halogen còn có các số
oxihoá +3, +5, +7 tuỳ
thuộc bản chất của chất
phản ứng với halogen
Muối hipoclorit
( )
ClO

Muối clorat

( )
3
ClO

A, Hợp chất QUAN trọng củA CáC NGUYÊN Tố NHóM HALOGEN
Hợp
chất
Tính chất Phơng pháp điều chế
Hợp chất quan trọng của clo
Khí hiđroclorua Axit
clohiđric
(HCl)
Khí HCl k
o
làm đổi màu quỳ tím
khô, nhng làm đỏ giấy quỳ tím ẩm
Khí HCl
2
H O

dd axit HCl
Mg(OH)
2
+ 2HCl MgCl
2
+ 2H
2
O
CuO + 2HCl CuCl
2

+ H
2
O
CaCO
3
+ 2HCl CaCl
2
+ H
2
O+ CO
2
AgNO
3
+ HCl AgCl

+ HNO
3
Fe + 2HCl FeCl
2
+ H
2
Tính khử của HCl
K
2
Cr
2
O
7
+ 14HCl 3Cl
2

+ KCl +
+ 2CrCl
3
+ 7H
2
O
MnO
2
+4HCl
c
0
t

MnCl
2
+Cl
2
+2H
2
O
Trong phòng thí nghiệm
NaCl
tinh thể
+ H
2
SO
4c
0
t

0
t

NaHSO
4
+HCl

2NaCl
tinh th
+ H
2
SO
4 c

0
t


0
t

2Na
2
SO
4
+ HCl

Trong công nghiệp
H
2

+ Cl
2

as

2HCl
Nớc
Giaven
Là hỗn hợp (NaCl, NaClO, H
2
O)
Là muối của axit yếu, yếu hơn cả
axit cacbonic
NaClO + CO
2
+ H
2
ONaHCO
3
+ HClO
2NaOH + Cl
2
NaCl + NaClO + H
2
O
Nớc giaven
Or: điện phân dd NaCl k
0
màng ngăn
Clorua vôi

(CaOCl
2
)
Là muối của axit yếu yếu hơn cả
H
2
CO
3
tác dụng với axit mạnh
CaOCl
2
+ 2HCl CaCl
2
+ Cl
2
+ H
2
O
2CaOCl
2
+ CO
2
+ H
2
O
CaCO
3
+ CaCl
2
+ 2HClO

Cho Cl
2
phản ứng với Ca(OH)
2
(vôi
tôi) ở nhiệt độ 30
0
C
Ca(OH)
2
+ Cl
2
CaOCl
2
+ H
2
O
O Cl
Ca
Cl

Muối
clorat
3
ClO

Không bền với nhiệt dễ bị phân huỷ
2KClO
3

0
t

2KCl + 3O
2
4KClO
3

0
t

3KClO
4
+ KCl
Cho Cl
2
vào kiềm ở khoảng nhiệt độ
70 75
0
C
3Cl
2
+6KOH
0
t

5KCl+KClO
3
+3H
2

O
H/C của Flo
Hiđro
florua
và axit
HF
HF là một axit yếu
Tính chất đặc biệt của HF
SiO
2
+ 4HF SiF
4
+ 2H
2
O
ứng dụng khắc chữ lên thuỷ tinh
Điều chế hiđro florua
CaF
2
+H
2
SO
4

(đặc)
0
250 C

CaSO
4

+2HF
Oxi
florua
(OF
2
)
OF
2
là chất khí, không màu, mùi đặc
biệt, rất đặc biệt, oxi hoá mạnh
OF
2
+ Mg

MgO + F
2
OF
2
+ C

CO
2
+ F
2
Điều chế
2F
2
+ 2NaOH

2NaF+H

2
O + OF
2
H/C của
Hiđro
bromua
và axit
HBr
HBr: chất khí, k
o
màu, dễ tan trong
nớc, axit HBr: là 1 axit mạnh mạnh
hơn cả HCl
Tính chất hoá học (tính khử)
2HBr + H
2
SO
4


Br
2
+SO
2
+2H
2
O
4HBr + O
2

2H
2
O + 2Br
2
Điều chế hiđrobromua
PBr
3
+ 3H
2
O

H
3
PO
3
+ 3HBr
Hợp
chất
có oxi
Axit hipobromơ (HBrO): điều chế: Br
2
+ H
2
O

ơ
HBr + HBrO
H/C của iot
Hiđro

iotua
và axit
HI
Kém bền với nhiệt
2HI
0
300 C

H
2
+ I
2
HI là một axit rất mạnh, mạnh hơn cả
HCl và HBr, có tính khử mạnh
8HI + H
2
SO
4
4I
2
+ H
2
S + 4H
2
O
2HI + 2FeCl
3
2FeCl
2
+ I

2
+ 2HCl
Điều chế:
H
2
+ I
2


ơ
2HI
Hợp
chất
khác
Muối iotua đa số đều dễ tan trong nớc, trừ AgI (m.vàng); PbI
2
(m.vàng)
Một số phản ứng của muối iotua 2NaI + Cl
2


2NaCl + I
2
2H
2
SO
4

(đặc)
+ 2NaI + MnO

2


Na
2
SO
4
+ MnSO
4
+ I
2
+ 2H
2
O
NHN BIT
ion halogen
dựng Ag
+
(AgNO
3
) nhn bit cỏc gc halogenua.
Ag
+
+ Cl
-


AgCl (trng) Ag
+
+ Br

-


AgBr (vng nht)
Ag
+
+ I
-


AgI (vng m) I
2
+ h tinh bt

xanh lam
A, Hợp chất QUAN trọng củA CáC NGUYÊN Tố NHóM OXI
H/C Tính chất
Hợp chất quan trọng của oxi
Ozon
(O
3
)
Là thù hình của oxi
Chất khí, m.xanh nhạt, có mùi đặc trng
Tính chất hoá học
+, O
3
hình thành qua phản ứng 3O
2

UV

2O
3
+, O
3
là một trong những chất có tính oxi hoá rất mạnh mạnh hơn cả O
2
O
3
oxi hoá hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt) : 2Ag + O
3

0
t

Ag
2
O + O
2
O
3
oxi hoá đợc ion iotua trong dung dịch: 2KI+O
3
+H
2
O
0
t

I
2
+2KOH+O
2
Hiđro
peoxit
(H
2
O
2
)
Công thức cấu tạo của H
2
O
2
H
2
O
2
: ch.lỏng, k
o
màu, tan vô hạn trong nớc
Tính chất hoá học
+, H
2
O
2
là hợp chất kém bền: 2H
2
O

2

2
xt:MnO

2H
2
O + O
2
+, H
2
O
2
vừa có tính oxi hoá vừa có tính khử
Tính khử của H
2
O
2
: H
2
O
2
+ KNO
2

0
t

H
2

O + KNO
3
H
2
O
2
+ 2KI
0
t

I
2
+ 2KOH
Tính oxi hoá của H
2
O
2
: Ag
2
O + H
2
O
2

0
t

2Ag + H
2
O

+ O
2
5H
2
O
2
+ 2KMnO
4
+ 3H
2
SO
4

0
t

2MnSO
4
+ 5O
2
+ K
2
SO
4
+ 8H
2
O
Chất quan trọng của lu huỳnh
Hiđro

sunfua
(H
2
S)
Chất khí k
o
màu, mùi trứng thối
H
2
S tan trong nớc dd axit yếu
H
2
S + KOH KHS + H
2
O
H
2
S + 2KOH K
2
S + 2H
2
O
H
2
S có tính khử mạnh
2H
2
S

+ O

2

(thiếu)

0
t

2S + 2H
2
O
H
2
S + 4Cl
2
+ 4H
2
O H
2
SO
4
+ 8HCl
Trong CN: k
0
điều chế H
2
S
Trong phòng thí nghiệm
FeS + 2HCl FeCl
2
+ H

2
S
Muối
sunfua
Tính tan của một số muối sunfua
+, Muỗi của các kim loại IA, IIA (Be) [Na
2
S, K
2
S,]: tan trong nớc và axit
+, Muối của kim loại nặng PbS, CuS : ko tan trong nớc và axit
+, Muối của ZnS, FeS,: không tan trong nớc, nhng tan trong nớc H
2
S
Một số màu sắc đặc trng: CdS :m.vàng, CuS, FeS. Ag
2
S : m.đen kết tủa
Lu
huỳnh
đioxit
(SO
2
)
1. Tớnh oxit axit
- P/ứ vi nc

axit sunfur:
- P/ứ vi dung dch baz

Mui + H

2
O:
SO
2
+ 2OH

SO
3
2
+ H
2
O (1)
SO
2
+ OH

HSO
3

(2)
(2) (1) + (2) (1)
- P/ứ vi oxit baz tan

mui sunfit
Na
2
O + SO
2
Na
2

SO
3
CaO + SO
2
CaSO
3
2. Tớnh kh (P/ứ với chất oxi hoá )
2SO
2
+ O
2
2 5
0
450 500
V O
C

ơ
2SO
3
SO
2
+ Cl
2
+ 2H
2
O H
2
SO
4

+ 2HCl
SO
2
+ Br
2
+ 2H
2
O H
2
SO
4
+ 2HBr (phn
ng lm mt mu dung dch brom)
3. Tớnh oxi húa (P/ứ với chất khử)
SO
2
+ 2H
2
S 3S

+ 2H
2
O
Trong phũng thớ nghim:
- t qung sunfua:
2FeS
2
+ 11O
2
2Fe

2
O
3
+ 8SO
2
2ZnS + 3O
2
2ZnO + 3SO
2
-Cho mui sunfit, hidrosunfit tỏc dng vi
dung dch axit mnh:
Na
2
SO
3
+H
2
SO
4
Na
2
SO
4
+SO
2

+ H
2
O
Trong cụnh nghip:

- t chỏy lu hunh:
S + O
2

0
t

SO
2
- Cho kim loi tỏc dng vi dung dch
H
2
SO
4
c, núng:
Cu+2H
2
SO
4c
0
t

CuSO
4
+SO
2
+ H
2
O
Lu

huỳnh
trioxit
Th hin tớnh cht ca mt oxit axit:
- P/ vi nc

axit sunfuric:
SO
2
+ H
2
O H
2
SO
4

- P/ vi dung dch baz

Mui + H
2
O:
SO
3
+ 2NaOH Na
2
SO
4
+ H
2
O
SO

3
+ NaOH NaHSO
4

- P/ vi oxit baz tan

mui sunfat
Na
2
O + SO
3
Na
2
SO
4
SO
2
+ O
2

2 5
0
V O
t

ơ
2SO
3
Axit sunfuric (H
2

SO
4
)
Axit loãng ( thể hiện tính chất của một axit mạnh)
a) Tỏc dng vi kim loi (ng trc H)

Mui + H
2
:
Fe + H
2
SO
4
FeSO
4
+ H
2

2Al + 3H
2
SO
4
Al
2
(SO
4
)
3
+ 3H
2

b) Tỏc dng vi baz (tan v khụng tan)

Mui + H
2
O
H
2
SO
4
+ 2NaOH Na
2
SO
4
+ 2H
2
O
H
2
SO
4
+ Mg(OH)
2
MgSO
4
+ 2H
2
O
c) Tỏc dng vi oxit baz

Mui + H
2
O
Al
2
O
3
+ 3H
2
SO
4
Al
2
(SO
4
)
3
+ 3H
2
O
CuO + H
2
SO
4
CuSO
4
+ H
2
O
d) Tỏc dng vi mui (to kt ta hoc cht bay hi)

MgCO
3
+ H
2
SO
4
MgSO
4
+ CO
2

+ H
2
O
BaCl
2
+ H
2
SO
4
BaSO
4

+ 2HCl
Axit đậm đặc (Là một chất oxi hoá mạnh)
a) Tớnh axit mnh
- P/ứ vi hidroxit (tan v khụng tan)

Mui + H
2

O
H
2
SO
4 c
+ NaOH Na
2
SO
4
+ H
2
O
H
2
SO
4 c
+ Mg(OH)
2
MgSO
4
+ H
2
O
- P/ứ vi oxit baz

Mui + H
2
O
Al
2

O
3
+ 3H
2
SO
4 c
Al
2
(SO
4
)
3
+ 3H
2
O
CuO + H
2
SO
4 c
CuSO
4
+ H
2
O
- y cỏc axit d bay hi ra khi mui
H
2
SO
4 c
+ NaCl

tinh th
NaHSO
4
+ HCl

H
2
SO
4 c
+ CaF
2 tinh th
CaSO
4
+ 2HF

H
2
SO
4 c
+ NaNO
3 tinh th
NaHSO
4
+ HNO
3

b) Tớnh oxi hoỏ mnh
Tỏc dng vi hu ht cỏc kim loi trong dóy in hoỏ
2Fe + 6H
2

SO
4 c
0
t

Fe
2
(SO
4
)
3
+ 3SO
2
+ 6H
2
O
Cu + 2H
2
SO
4 c
0
t

CuSO
4
+ SO
2
+ H
2
O

2Ag + 2H
2
SO
4 c
0
t

Ag
2
SO
4
+ SO
2
+ 2H
2
O
Kim loi mnh nh Mg, Zn
2 4
H SO (d)

S hoc H
2
S:
3Zn + 4H
2
SO
4 c
0
t

3ZnSO
4
+ S + 4H
2
O
4Zn + 5H
2
SO
4 c
0
t

4ZnSO
4
+ H
2
S + 4H
2
O
Al, Fe, Cr th ng hoỏ vi dd H
2
SO
4
c ngui
Tỏc dng vi phi kim:
C + 2H
2
SO
4 c
CO

2
+ 2SO
2
+ 2H
2
O
S + 2H
2
SO
4 c
0
t

3SO
2
+ 2H
2
O
P/ vi hp cht cú tớnh kh ( TT oxi hoỏ thp)
2FeO + 4H
2
SO
4

c
Fe
2
(SO
4
)

3
+ SO
2
+ 4H
2
O
2FeCO
3
+ 4H
2
SO
4

c
Fe
2
(SO
4
)
3
+SO
2
+ 2CO
2
+ 4H
2
O
2Fe
3
O

4
+ 10H
2
SO
4

c
3Fe
2
(SO
4
)
3
+ SO
2
+ 10H
2
O
2FeSO
4
+ 2H
2
SO
4

c
Fe
2
(SO
4

)
3
+ SO
2
+ 2H
2
O
iu ch H
2
SO
4
S iu ch:
FeS
2

2
O+

SO
2

2 5
0
V O
t

ơ
SO
3

2
H O

H
2
SO
4
S
Nhn bit:
Gc SO
4
2-
c nhn bit bng ion Ba
2+
, vỡ to kt ta
trng BaSO
4
khụng tan trong cỏc axit HNO
3
, HCl.
Ba
2+
+ SO
4
2
BaSO
4
H
O O
H

O
O O
1 2
2
OH
SO
n
n

2
1
Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :các nhóm nguyên tố phi kim cơ bản và hợp chất Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
Nhúm nit Nhúm VA Nhúm Cỏcbon Nhúm IVA
Axit nitric (HNO
3
)(cht lng, khụng mu, bc chỏy khụng khớ m)
1. Tớnh axit mnh (5
tớnh cht
: cht ch th mu,

kim loi ( tr Au, Pt) ,

oxit kim loi,

baz, mui
)
HNO
3
lm giy qu tớm
HNO

3
p/ vi kim loi s cp di õy
HNO
3
+NaOH NaNO
3
+ H
2
O
2HNO
3
+Mg(OH)
2
Mg(NO
3
)
2
+ 2H
2
O
Fe
2
O
3
+ 6 HNO
3
2 Fe(NO
3
)
3

+ 3H
2
O
2HNO
3
+ CaCO
3
Ca(NO
3
)
2
+ H
2
O + CO
2
2. Tớnh oxi hoỏ mnh:
a) P/ vi hu ht kim loi trong dóy in hoỏ (tr Au, Pt)
Fe + 6HNO
3 c
0
t

Fe(NO
3
)
3
+ 3NO
2

+ 3H

2
O
Fe + 4HNO
3 loóng

Fe(NO
3
)
3
+ NO

+ 2H
2
O
Ag + 2HNO
3

AgNO
3
+ NO
2
+ H
2
O
Lu ý:
+ Sn phm ca phn ng th thuc vo: Bn cht kim loi; Nng axit: axit
c, ch yu

NO
2

; axit loóng, ch yu

NO; Nhit phn ng.
+ Cỏc kim loi mnh cú th kh HNO
3
thnh NH
3
v sau ú NH
3
+ HNO
3

NH
4
NO
3
, cú ngha l trong dung dch tn ti NH
4
+
v NO
3
-
.
4Mg + 10HNO
3

4Mg(NO
3
)
2

+ NH
4
NO
3
+ 3H
2
O
+ Cỏc kim loi Al, Fe b th ng trong dung dch HNO
3
c ngui
+ Dung dch cha mui nitrat (KNO
3
) trong mụi trng axit cng cú tớnh cht
tng t nh dung dch HNO
3
, vỡ trong dung dch tn ti H
+
v NO
3
-
.
Vớ d: Cho Cu vo dung dch cha KNO
3
v H
2
SO
4
loóng:
Phng trỡnh in li: KNO
3

K
+
+ NO
3
-
v H
2
SO
4
2H
+
+ SO
4
2-
Phng trỡnh phn ng: 3Cu + 2NO
3
-
+ 8H
+
3Cu
2+
+ 2NO + 4H
2
O
b) Tỏc dng vi phi kim:
C + 4HNO
3
CO
2
+ 4NO

2
+ 2H
2
O
S + 6HNO
3
H
2
SO
4
+ 6NO
2
+ 2H
2
O
c) Tỏc dng vi hp cht cú tớnh kh ( trng thỏi oxi hoỏ thp):
3FeO + 10HNO
3
3Fe(NO
3
)
3
+ NO + 5H
2
O
Fe
3
O
4
+ 10HNO

3
3Fe(NO
3
)
3
+ NO
2
+ 5H
2
O
FeCO
3
+ 4HNO
3
Fe(NO
3
)
3
+ NO
2
+ CO
2
+ 2H
2
O
FeS
2
+ 18HNO
3
Fe(NO

3
)
3
+ 2H
2
SO
4
+ 15NO
2
+ 7H
2
O
3. iu ch
Trong PTN: NaNO
3

tinh th
+ H
2
SO
4 c
NaHSO
4
+ HNO
3

Trong CN: Khụng khớ

N
2

NH
3


NO

NO
2


HNO
3
.
4NH
3
+ 5O
2


0
850 C
Pt
4 NO + 6H
2
O
2NO + O
2

2NO
2
4NO
2
+ O
2
+ 2H
2
O

4HNO
3

Muối nitrat
( )
3
NO

Tớnh tan: Tt c cỏc mui nitrat u tan trong nc.
Phn ng b phõn hu bi nhit i vi mui nitrat ca kim loi X:
Li, K, Ba, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Fe, Ni, Sn Pb, [H], Cu, Hg, Ag, Pt, Au
- X ng trc Mg :
0
t
3 2 2
XNO XNO O
+

2KNO

3

0
t

2KNO
2
+ O
2
- X ng trong khong t Mg Cu:
0
t
2 2
oxit NO O
+ +
2Pb(NO
3
)
2

0
t

2PbO + 4NO
2
+ O
2
2Cu(NO
3
)

2

0
t

2CuO + 4NO
2
+ O
2
- X ng sau Cu:
0
t

kim loi + NO
2
+ O
2

2AgNO
3

0
t

2Ag + 2NO
2
+ O
2
Nhn bit ion nitrat
Dd cha ion

( )
2 4
Cu/H SO
3
NO


dd mu xanh + khớ NO
2
(m.nõu)
Phng trỡnh ion thu gn
2
3 2 2
2NO 4H Cu Cu 2NO 2H O
+ +
+ + + +
Khái quát
Vị trí n.tố
trong
HTTH
Thuộc nhóm VA, các chu kì từ 2 đến 6 của Bảng HTTH
Gồm 5 nguyên tố:
7
N,
15
P,
33
As(Asen),
51
Sb (Antimon),

83
Bi(Bitmut)
Thuộc nhóm IVA, các chu kì từ 2 đến 6 của Bảng HTTH
Gồm 5 nguyên tố:
6
C;
14
Si;
32
Ge (Gemani);
50
Sn;
82
Pb
Cấu hình
electron và
đặc điểm
CH
e
dạng : ns
2
np
3
ở TTCB các nguyên tố nhóm oxi có 3 e độc thân
ở trạng thái kích thích, đối với ng.tố P, As, Sb, Bi do vẫn còn AOd trống nên

ns
1
np
3

nd
1
có 5 e độc thân Xuất hiện hoá trị V
Tính chất
của nhóm
i t nitt bitmut: tớnh phi kim gim dn, tớnh kim loi tng dn
Hp cht khớ vi hiro cú dng RH
3
: bn ca nú gim dn t N Bi
T N Bi: tớnh axit ca cỏc oxit v hiroxit tng ng gim dn, ng thi
tớnh baz tng dn
gam
mol
7 N
Nito N M 17,0
=
gam
mol
15 P
Photpho P M 31,0
=
gam
mol
6 C
Cacbon C M 12,0 =
gam
mol
14 Si
Silic N M 28,0
=

Tính chất
vật lý
Ch.khớ, khụng mu, khụng mựi,
khụng v, hi nh hn khụng khớ
Tn ti 2 dng thự hỡnh P v P
trng
Tn ti 3 dng thự hỡnh: kim cng,
than chỡ, Cacbon vụ nh hỡnh
Tn ti di hai dng thự hỡnh silic
tinh th v silic vụ nh hỡnh
Tính chất hoá học
sơ lợc
N
2
(NN) rt bn k thng
tr v mt hoỏ hc
t
0
cao N
2
hot ng hn, th hin
ng thi tớnh kh & oxi hoỏ
iu kin thng n cht P hot
ng hn so vi N
2
P mang ng thi tớnh kh v tớnh oxi
hoỏ
Tớnh
cht
hoỏ

hc
Tớnh kh
nhit khong 3000
0
C cú p/
N
2
+ O
2

0
3000 C

ơ
2NO
k thng cú
2NO + O
2


2NO
2
P/ vi O
2
(2 trng hp)
D O
2
: 4P + 5O
2

0
t

2P
2
O
5
Thiu O
2
: 4P + 3O
2

0
t

2P
2
O
3
P/ vi Cl
2
(2 trng hp)
D Cl
2
: 5Cl
2
+ 2P
0
t

2PCl
5
Thiu Cl
2
: 3Cl
2
+ 2P
0
t

2PCl
3
P/ vi cỏc hp cht mang tớnh oxh
(KClO
3
, KNO
3
, K
2
Cr
2
O
7
, KMnO
4
)
6P + 5KClO
3

0

t

3P
2
O
5
+ 5KCl
P/ vi O
2
C + O
2

0
t

CO
2
C
d
+ CO
2

0
t

2CO
P/ vi cỏc hp cht mang tớnh oxh
C + 4HNO
3

CO
2
+4NO
2
+2H
2
O
C + ZnO
0
t

Zn + CO
P/ vi mt s phi kim cú tớnh oxh
Si + 2F
2


SiF
4
Si + O
2


SiO
2
P/ vi mt s hp cht cú tớnh oxh
Si + 2NaOH + H
2
O Na

2
SiO
3
+ 2H
2
Tớnh oxi
hoỏ
P/ vi khớ H
2
(t
0
> 400
0
)
N
2
+ 3H
2

0
,t xt
P

ơ
2NH
3
P/ vi kim loi nitrua k.loi
N
2
+ 6Li

2Li
3
N (t
0
thng)
N
2
+ 3Mg
0
t

Mg
3
N
2
P/ vi khớ H
2
2P + 3H
2

0
t

2PH
3
P/ vi mt s kim loi hot ng
photphua kim loi
2P + 3Ca
0

t

Ca
3
P
2
P/ vi khớ H
2
C + 2H
2

0
t

CH
4
P/ vi kim loi cacbua kim loi
4Al + 3C
0
t

Al
4
C
3
P/ vi mt s kim loih.c silixua
2Mg + Si

Mg
2

Si
iu
ch
Phũng TN
NH
4
NO
2


0
t
N
2
+ 2H
2
O hoặc
NH
4
Cl +NaNO
2
N
2
+NaCl +2H
2
O
Dựng phn ng
SiO
2
+ 2Mg

0
t

Si + 2MgO
C.nghip
Chng ct phõn on khụng khớ lng
thu c N
2
v O
2
.
Nung hn hp (photphorit, cỏt v than
ỏ) 1200
0
C
Ca
3
(PO
4
)
2
+ 3SiO
2
+ 5C
0
t

0
t

3CaSiO
3
+2P + 5CO
Kim cng nhõn to: nung tan chỡ
2000
0
C, p = 50100 nghỡn atm(xt:Fe)
Than chỡ nhõn to: nung than cc
2500
0
3000
0
trong lũ in
Than mui: CH
4

0
t ,xt

C + 2H
2
Dựng phn ng
SiO
2
+ 2C
0
t

Si + CO
2

Một số hợp chất quan phổ biến ứng với các nhóm nguyên tố trên
Tớnh cht hoỏ hc iu ch
Amoniac
(NH
3
)
Ch.khớ, k
0
mu, mựi
khai
H N H


H
Khớ amoniac
a) Tớnh baz: NH
3
+ HCl NH
4
Cl
b) Tớnh kh:
- Tỏc dng vi oxi:
4NH
3
+3O
2

0
t

2N
2
+ 6H
2
O
4NH
3
+ 5O
2

0
850 /Pt

4NO + 6H
2
O
- P/ Cl
2
: 2NH
3
+3Cl
2


N
2
+ 6HCl
- Kh mt s oxit kim loi:
3CuO + 2NH
3

0
t

3Cu + N
2
+ 3H
2
O
Dung dch amoniac
a) Tớnh bazo: NH
3
+ H
2
O

NH
4
+
+ OH
-
b) Tớnh cht ca dung dch NH
3
:
- Tớnh baz: NH
3
+ H
+
NH
4
+

- i mu ch th: quỡ tớm

xanh ;
phenolphtalein

hng.
- P/ vi dd mui(Al
3+
, Fe
2+
, )

hiroxit
AlCl
3
+3NH
3
+3H
2
OAl(OH)
3
+3NH
4
Cl
Al
3+
+3NH
3
+ 3H
2

O Al(OH)
3
+ 3NH
4
+
- Kh nng to phc
Cu(OH)
2
+ 4 NH
3 (dd)



[Cu(NH
3
)
4
]
2+
(dd)
+ 2OH
-
(dd)
Hoc
AgCl + 2 NH
3
(dd)


[Ag(NH

3
)
2
]
+
(dd) + Cl
-
(dd)
PS: NH
3
cú kh nng to phc vi
mt s ion nh Cu
2+
, Zn
2+
, Ag
+
, Co
2+
,
Co
3+
, Pt
4+
* Trong phũng thớ nghim:
NH
4
+
+OH
-

Kiềm(rắn)

NH
3
+H
2
O
2NH
4
Cl
(r)
+CaO
0
t

2NH
3
+ CaCl
2
* Trong cụng nghip:
N
2
: chng ct phõn on kk lng.
H
2
: CH
4

0
t

C + 2H
2
- Phn ng tng hp:
N
2
+ 3H
2

0
450-500 C
200-300 (atm),Fe


2NH
3
Mui Amoni
( )
4
NH
+
Phn ng trao i ion:
NH
4
Cl +NaOH NaCl + NH
3

+ H
2
O

(phn ng nhn bit mui amoni)
Hay: NH
4
+
+ OH

NH
3
+ H
2
O
Mui amoni kộm bn vi nhit
NH
4
Cl
0
t

NH
3
+ HCl
NH
4
HCO
3

0
t

NH

3
+ CO
2
+ H
2
O
i vi cỏc gc axit cú tớnh oxi hoỏ
NH
4
NO
2

0
t

N
2
+ 2H
2
O
NH
4
NO
3

0
t

N
2

O + 2 H
2
O
Thc hin p/ gia (NH
3
) v dd axit
NH
3
+ H
2
SO
4


NH
4
HSO
4
2NH
3
+ H
2
SO
4


(NH
4
)
2

SO
4

O
H O N
O

Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :các nhóm nguyên tố phi kim cơ bản và hợp chất Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
hợp chất tiêu biểu chứa photpho
Axit photphoric (H
3
PO
4
)
Ch.rn kt tinh, trong sut, hỏo nc
H
3
PO
4
l axit khụng bn b phõn hu bi nhit
2H
3
PO
4

0
200 250

H
4

P
2
O
7
+ H
2
O (axit iphotphoric)
H
4
P
2
O
7
0
400 500


2HPO
3
+ H
2
O (axit metaphotphoric)
H
3
PO
4
l mt axit 3 nc, cú mnh trung bỡnh
H
3
PO

4
+ KOH

KH
2
PO
4
+ H
2
O
H
3
PO
4
+ 2KOH

K
2
HPO
4
+ 2H
2
O
H
3
PO
4
+ 3KOH

K

3
PO
4
+ 3H
2
O
iu ch:
Trong PTN: P + 5HNO
3


H
3
PO
4
+ 5NO
2
+ H
2
O
Trong CN:
0
3 4 2 2 4 4 3 4
t
2 2 5
2 5 2 3 4
Ca (PO ) 3H SO 3CaSO H PO
4P 5O 2P O
P O 3H O 2H PO
+ +

+

+


Mui phophat
S lc mt s mui photphỏt
Photphat trung ho
( )
3
4
PO

: Ag
3
PO
4
,
Hirophotphat
( )
2
4
HPO

: K
2
HPO
4

,
ihidrophotphat
( )
2 4
H PO

: NaH
2
PO
4
, (tt c u tan)
Mui photphat b thu phõn to mụi trng kim
Na
3
PO
4
+ H
2
O

ơ
Na
2
HPO
4
+ NaOH
Nhn bit mui photphat (ion
3
4
PO

)
3
4 3 4
PO 3Ag Ag PO
+
+
(cht kt ta m.vng)

hợp chất tiêu biểu chứa silic
Silic ioxit (SiO
2
)
Tn ti dng tinh th khụng tan trong nc
SiO
2
l mt oxit axit
SiO
2
+ CaO
o
t

CaSiO
3
(canxi silicat)
SiO
2
+ 2NaOH
o

t

Na
2
SiO
3
+ H
2
O
SiO
2
+ K
2
CO
3

o
t

K
2
SiO
3
+ CO
2

SiO
2
tan tt trong HF
SiO

2
+ 4HF

SiF
4
+ 2H
2
O
Axit salixic (H
2
SiO
3
)
Cht dng keo, khụng tan trong nc, khi un núng d b
mt nc H
2
SiO
3


SiO
2
+ H
2
O
H
2
SiO
3
l

mt axit yu ( yu hn c H
2
CO
3
)
Na
2
SiO
3
+ CO
2
+ H
2
O

H
2
SiO
3
+ Na
2
CO
3
Mui silicat
( )
2
3
SiO

D dng tan trong dung dch kim, ch mui ca kim loi
kim mi tan trong nc theo phng trỡnh
Na
2
SiO
3
+ 2H
2
O

2NaOH + H
2
SiO
3
hợp chất tiêu biểu chứa cacbon
Cacbon monoxit (CO CTCT:
C O
=
)
Cht khớ, k
o
mu, k
o
mựi, k
o
v, rt c
Tớnh cht hoỏ hc
CO kộm hot ng nhit thng tng t nh N
2
CO l oxit trung tớnh (oxit khụng to mui); cú tớnh kh mnh

2CO + O
2

0
t

2CO
2
CO + Cl
2
C

COCl
2
(Photphogen)
CO + CuO
0
t

Cu + CO
2
iu ch: Trong CN:
0
0
1500 C
2 2
t
2
C H O CO H
CO C 2CO

+ +
+
Trong PTN: HCOOH
2 5
H SO (d)

CO + H
2
O
Cacbon dioxit (CO
2
)
Cht khớ, khụng mu, khụng mựi v, ớt tan trong nc
Tớnh cht hoỏ hc
CO
2
khụng duy trỡ s chy ca nhiu cht tr ca cỏc kl mnh
CO
2
+ 2Mg 2MgO + C
CO
2
l mt oxit axit
- Tan trong nc to thnh axit cacbonic, l axit yu hai nc.
CO
2
+ 2H
2
O

H
3
O
+
+ HCO
3
-
- P/ vi baz v oxit baz:
Nu d kim: CO
2
+ 2 NaOH Na
2
CO
3
+ H
2
O
Nu thiu kim: Na
2
CO
3
+ CO
2
+ H
2
O NaHCO
3
iu ch: CO
2

c iu ch bng cỏch t than hoc i t
mui cacbonat: CaCO
3

0
1000 C

CaO + CO
2
Trong PTN: CaCO
3
+ 2 HCl CaCl
2
+ CO
2
+ H
2
O
Mui cacbonat:
S lc v tớnh tan
- Mui cacbonat: ch cú cỏc mui ca kim loi kim v amoni l tan
tt trong nc (riờng Li
2
CO
3
tan va phi trong nc ngui v tan ớt
hn trong nc núng). Dung dch ca cỏc mui ny trong nc cú
xy ra quỏ trỡnh thy phõn, nờn mụi trng cú tớnh kim (i vi
mui amoni cacbonat cng vy).
CO

3
2-
+ H
2
O

ơ
HCO
3
-
+ OH
-
P/ vi axit mnh :
2
3 3
2
3 2 2
CO H HCO
CO 2H CO H O
+
+

+


+ +


Mui k
o

tan
0
t
2
CO oxit
+

(
)
0
t
3 2
MgCO MgO CO
+
- Mui hirocacbonat: a s cỏc mui ny tan c khỏ nhiu trong
nc, nhng kộm bn, cú th b phõn hy ngay c khi un núng
dung dch:
2NaHCO
3

0
t

Na
2
CO
3
+ CO
2
+ H

2
O
Ca(HCO
3
)
2


ơ
CaCO
3
+ CO
2
+ H
2
O
-Mui hirocacbonat lng tớnh (p/ vi axit v baz)
NaHCO
3
+ HCl NaCl + H
2
O + CO
2
NaHCO
3
+ NaOH Na
2
CO
3
+ H

2
O
Nhn bit ion cacbonat
( )
2
3
CO

2
Ca(OH)
ddH
2
3 2 3
CO CO CaCO
+
+


(m.trng)
S LC V PHN BểN HO HC
N.t Tờn gi CTPT Phm vi x dng Tỏc dng chớnh
Phõn
m
N
Amoni clorua
Amoni sunfat
NH
4
Cl
(NH

4
)
2
SO
4
t ớt chua hay ó c
kh chua
Giỳp cõy phỏt trin nhanh,
tt lỏ, ra nhiu c,
Ure
(NH
2
)
2
CO Thớch hp cho nhiu loi
Kali nitrat
Canxi nitrat
KNO
3
Ca(NO
3
)
2
t chua v t mn
Phõn
lõn
P
Canxi photphat
Ca
3

(PO
4
)
2
t chua
Thỳc y quỏ trỡnh sinh hoỏ
ca cõy, giỳp cõy cng cỏp,
chc ht
Supe photphat
Ca(H
2
PO
4
)
2
Kh chua t trc bún
Amophot
H
2
4 2 4
4 2 4
NH H PO
(NH ) HPO



Phõn phc hp gm N, P
Phõn
kali
K

Kali clorua
KCl
Giỳp cõy hp th nhiu
m, tng cng kh nng
chng bnh ca cõy
Kali sunfat
K
2
SO
4
Kali cacbonat
K
2
CO
3

Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :đại cơng kim loại và sơ lợc một số kim loại Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
I. TNH CHT CA KIM LOI
1. Tớnh cht vt lớ:
Tỏc dng vi nc:
III, S N MềN KIM LOI
1. Khỏi nim:
IV. IU CH KIM LOI
1. Nguyờn tc:Kh ion kim loi thnh nguyờn t.
Mui ca kim loi kim
v ion
4
NH
+
l tan, cũn

li kt ta
H O
H O P O
H O



T.cht chung: tớnh do, tớnh dn in, tớnh dn nhit,ỏnh kim
Gii thớch: Tớnh cht vt lớ chung ca kim loi gõy nờn bi s
cú mt ca cỏc electron t do trong mng tinh th kim loi.
2. Tớnh cht húa hc:
Tớnh cht húa hc chung ca kim loi l tớnh kh
0 n
M M ne
+
+
Tỏc dng vi phi kim:
2Fe + 3Cl
2


o
t
2FeCl
3
Cu + Cl
2


o

t
CuCl
2
4Al + 3O
2


o
t
2Al
2
O
3
Fe + S

o
t
FeS
Tỏc dng vi dung dch axit:
Vi dd axit HCl , H
2
SO
4
loóng: (tr Cu,Ag,Hg,Au, Pt).
Fe + 2HCl

FeCl
2
+ H
2

Vi dung dch HNO
3
, H
2
SO
4
c: (tr Pt , Au )
3Cu + 8HNO
3

(loóng)

o
t
3Cu(NO
3
)
2
+ 2NO + 4H
2
O
Fe + 4HNO
3

(loóng)

o
t
Fe(NO
3

)
3
+ NO + 2H
2
O
Cu + 2H
2
SO
4

(c)

o
t
CuSO
4
+ SO
2
+ 2H
2
O
Chỳ ý: HNO
3
, H
2
SO
4
c ngui khụng p/ vi Al , Fe, Cr
Kim loi kim, 1 s kim th
2

H O
+

dd baz tan + H
2

2Na + 2H
2
O

2NaOH + H
2
Mt vi kim loi cú p vs nc t
0
cao
3Fe + 4H
2
O
0
t 570
>

Fe
3
O
4
+ 4H
2
Fe + H
2

O
0
t 570
>

FeO + H
2
S cũn li khụng phn ng vi nc bt c iu kin no
Tỏc dng vi dung dch mui: kim loi mnh hn kh ion
ca kim loi yu hn trong dung dch mui thnh kim loi t do.
Fe + CuSO
4


FeSO
4
+ Cu
II, DY IN HO CA KIM LOI
a. Dóy in húa ca kim loi:
b. í ngha ca dóy in húa:
D oỏn chiu ca phn ng gia 2 cp oxi húa kh
xy ra theo chiu: cht oxi húa mnh hn s oxi húa chỏt kh
mnh hn sinh ra cht oxi húa yu hn v cht kh yu hn.
Vớ d: phn ng gia 2 cp Fe
2+
/Fe v Cu
2+
/Cu l:
Cu
2+

+ Fe

Fe
2+
+ Cu
Oxh mnh kh mnh oxh yu kh yu
S n mũn kim loi l s phỏ hy kim loi hoc hp kim do tỏc
dng ca cỏc cht trong mụi trng xung quanh.
0 n
M M ne
+
+
2. Cỏc dng n mũn kim loi:
a. n mũn húa hc: l quỏ trỡnh oxi húa - kh, trong ú
cỏc electron ca kim loi c chuyn trc tip n cỏc
cht trong mụi trng.
b. n mũn in húa hc:
* Khỏi nim: n mũn in húa l quỏ trỡnh oxi húa kh,
trong ú kim loi b n mũn do tỏc dng ca dung dch
cht in li v to nờn dũng electron chuyn di t cc
õm n cc dng.
* C ch:
+ Cc õm: kim loi cú tớnh kh mnh hn b oxi húa.
+ Cc dng: kim loi cú tớnh kh yu hn.3. Chng n mũn
kim loi:
a. Phng phỏp bo v b mt:
b. Phng phỏp in húa:
Ni kim loi cn bo v vi mt kim loi cú tớnh kh
mnh hn. Thớ d: bo v v tu bin lm bng thộp ngi ta
gn vo nhng mt ngoi ca v tu (phn chỡm di nc)

nhng lỏ km (Zn).
M
n+
+ ne M
2. Phng phỏp:
a. Phng phỏp nhit luyn: dựng iu ch nhng kim
loi nh Zn , Fe , Sn , Pb , Cu , Hg Dựng cỏc cht kh
mnh nh: C , CO , H
2
hoc Al kh cỏc ion kim loi
trong oxit nhit cao.
Fe
2
O
3
+ 3CO

o
t
2Fe + 3CO
2
b. Phng phỏp thy luyn: dựng iu ch nhng kim
loi Cu , Ag , Hg Dựng kim loi cú tớnh kh mnh hn
kh ion kim loi trong dung dch mui
Fe + CuSO
4


Cu + FeSO
4

c. Phng phỏp in phõn:
* in phõn núng chy: iu ch nhng kim loi
K , Na , Ca , Mg , Al.
in phõn núng chy cỏc hp cht (mui, oxit,
baz) ca chỳng.
2NaCl

pnc
2Na + Cl
2
* in phõn dung dch: iu ch k.loi sau Al.
CuCl
2


pdd
Cu + Cl
2
4AgNO
3
+ 2H
2
O

pdd
4Ag + O
2
+ 4HNO
3
Sơ lợc về một số nhóm kim loại và kim loại

Kim loại kiềm Kim loại kiềm thổ Nhôm
gam
mol
13 Al
Al M 27,0
=
Sắt
gam
mol
26 Fe
Fe M 56,0
=
crom
gam
mol
24 Cr
Cr M 52,0
=
Đồng
gam
mol
29 Cu
Cu M 64,0
=
Vị trí ng. tố trong
bảng HTTH
Kim loại kiềm thuộc nhóm IA, đứng
đầu mỗi chu kỳ (trừ chu kỳ I)
Gồm 6 n.tố: Li; Na; K; Rb; Cs; Fr
*

Kloại kiềm thổ thuộc nhóm IIA
Gồm các nguyên tố :
Be, Mg, Ca, Sr, Kr, Ba, Ra.
Nhôm (Al) ở ô số 13, thuộc nhóm
IIIA, chu kỳ 3 của bảng HTTH
Fe ở ô 26 , chu kỳ 4, nhóm VIIIB ,
của bảng HTTH
Thuộc nhóm VIB , chu kỳ 4 , nằm ở
ô số 24 của bảng HTTH
Đồng nằm ở ô số 29 thuộc nhóm IB
chu kỳ IV của bảng HTTH
Cấu tạo ng.tử
Cấu hình dạng: ns
1

KL kiềm có 1 e lớp ngoài cùng
Cấu hình dạng: ns
2

KL kiềm thổ có 2e lớp ngoài cùng
Cấu hình e 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p

1
lớp ngoài cùng có 3e
Cấu hình e : 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
3d
6
4s
2
Số oxi hoá phổ biến: +2, +3
Cấu hình : [ Ar ] 3d
5
4s
1

Số oxihoa phổ biến +2, +3, +6
Cấu hình e: 1s
2
2s
2
2p
6
3s

2
3p
6
3d
10
4s
1
Số oxi hoá phổ biến +1, +2
Tính chất vật lý

0 0
s nc
t ,t
thấp
Khối lợng riêng nhỏ do KLK có
R
ngtử
lớn, cấu tạo mạng kém đặc khít
KLK mềm do lực liên kết KL trong
tinh thể yếu
-KLK thổ có màu trắng bạc, có thể
rát mỏng
0 0
s nc
t ,t
thấp , Khối lợng
riêng nhỏ
Là KL có màu trắng ánh bạc, khối l-
ợng riêng lớn D= 7,2 g/cm
3

. Nóng
chảy ở 1890
0
C . Là KL cứng nhất
Đồng l kim lọai m u đỏ, dẻo,
dai,dễ kéo sợi dát mỏng
Dẫn điện, dẫn nhiệt tốt, l KL nặng
có D = 8,89 g/cm
3
nhiệt độ nóng
chảy cao khoảng (1083
0
C )
Tính chất hoá học
Sơ lợc
Kim loại kiềm có tính khử mạnh:
M

M
+
+1e
KLK thổ có tính khử mạnh .Tính khử
tăng dần từ Be Ba
M

M
2+
+ 2e
Al

Al
3+
+ 3e
Số oxi hoá trong hợp chất +3
Sắt có tính khử TB .
chất oxi hoá yếu Fe

Fe
2+
+ 2e
chất oxihoa mạnh Fe

Fe
3+
+ 3e
+ O
2
2 Na + O
2

(khô)

0
t

Na
2
O
2
4 Na + O

2 (kk)

0
t

2Na
2
O
TQ:
0
t
2 2
2
2
(M O )
peoxit
KLK O
oxit (M O)
+
0
t
2
2Mg O 2MgO
+
0
t
2
1
TQ : M O MO
2

+
4Al + 3O
2

0
t

2Al
2
O
3
3Fe + 2O
2

0
t

Fe
3
O
4
(oxit sắt từ)
4Cr + 3O
2
0
t

2Cr
2
O

3
2Cu + O
2

0
t

2CuO
+ Phi kim
2Na + Cl
2


2 NaCl
Ca + Cl
2

0
t

CaCl
2
Mg + S
0
t

MgS
2Al + 3 Cl
2

2 AlCl
3

Fe + S
0
t

2
FeS
+
2Fe + 3Cl
2

0
t

2
3
Fe
+
Cl
3
2Cr + 3S
0
t

Cr
2
S

3
2Cr + 3Cl
2
0
t

2CrCl
3
Cu + Cl
2

0
t

CuCl
2
Cu + S
0
t

CuS
+ Nớc
Na + H
2
O

NaOH +
2
1
H

2


TQ:
2 2
1
M H O MOH H
2
+ +
Nhớ:
2
M
H
OH
n n 2.n


= =
Ca, Ba, Sr có thể khử nớc bazơ
Ca +2 H
2
O

Ca(OH)
2
+H
2


Với Mg

0
2 2 2
t
2 2
Mg 2H O Mg(OH) H
Mg H O MgO H
+ +


+ +


Be k
o
p/ứ vs nớc ở bất cứ đk nào
2Al + 6H
2
O

2Al(OH)
3


+ 3H
2
Trên thực tế phản ứng này rất ít xảy ra
nên coi nh không có
ở nhiệt độ cao sắt khử hơi nớc tạo ra
H
2

và Fe
3
O
4
hoặc FeO
3Fe + 4H
2
O
0
t 570
>

Fe
3
O
4
+ 4H
2
Fe + H
2
O
0
t 570
>

FeO + H
2

ở nhiệt độ thờng trong không khí
tạo ra màng mỏng crom (III) oxit có

cấu tạo mịn bền vững bảo vệ không
cho Cr p/ứ với nớc
Cu không phản ứng với nớc ở điều
kiện thờng
+Axit
Không
oxihoá
KLK khử H
+
của dd axit HCl, H
2
SO
4
loãng thành khí hiđro
2 M + 2H
+


2M
+
+ H
2


2 2
Mg 2HCl MgCl H
+ +
2
2
TQ : M 2H M H

+ +
+ +
2Al + 6HCl 2AlCl
3
+ 2H
2

TQ: Al + 3H
+
Al
3+
+
3
2
H
2
Fe pứ chỉ lên đến số oxi hoá +2
Fe + 2HCl

FeCl
2
+ H
2

TQ: Fe + 2H
+


Fe
2+

+ H
2
Cr +2 HCl

CrCl
2
+ H
2


Cr + 2 H
2
SO
4


CrSO
4
+ H
2


TQ: Cr + 2H
+


Cr
2+
+ H
2

Cu không tác dụng với dung dch
HCl, H
2
SO
4
loãng.
Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :đại cơng kim loại và sơ lợc một số kim loại Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
Kim loại kiềm Kim loại kiềm thổ
Nhôm
gam
mol
13 Al
Al M 27,0
=
Sắt
gam
mol
26 Fe
Fe M 56,0
=
crom
gam
mol
24 Cr
Cr M 52,0
=

Đồng
gam
mol

29 Cu
Cu M 64,0
=
Tính chất hoá học
+ Axit
Có tính
oxihoá
Có khả năng khử N
+5
trong HNO
3
loãng xuống N
3
(NH
4
NO
3
) và S
+6
trong H
2
SO
4
đặc xuống S
2
(H
2
S)
4Mg + 10HNO
3(loãng)

4Mg(NO
3
)
2
+ NH
4
NO
3
+ 3H
2
O
4Mg + 5H
2
SO
4(đặc)




4MgSO
4
+ H
2
S + 4H
2
O
Al + 4HNO

3(loãng)

Al(NO
3
)
3
+ 2NO + H
2
O
2Al + 6H
2
SO
4(đặc)

Al
2
(SO
4
)
3
+ 3SO
2
+ 6H
2
O
Fe + 4HNO
3(loãng)

Fe(NO
3

)
3
+ 2NO + H
2
O
2Fe + 6H
2
SO
4(đặc)

Fe
2
(SO
4
)
3
+ 3SO
2
+ 6H
2
O
Cu + 2H
2
SO
4(đặc)


CuSO
4
+ SO

2
+ H
2
O
Cu + 4HNO
3

(đặc)


Cu(NO
3
)
2
+ 2NO
2

+H
2
O
3Cu + 8HNO
3(loãng)


3Cu(NO
3
)
2
+2NO
2

+H
2
O
Al, Cr, Fe đều thụ động hoá với HNO
3
, H
2
SO
4
đặc nguội
+ dd muối
PS: KLK không khử trực tiếp ion kim
loại trong muối mà khử nớc trớc
VD: Cho mẩu Na vào dd AlCl
3
2Na + 2H
2
O

2NaOH + H
2
3NaOH + AlCl
3
Al(OH)
3
+ 3NaCl
NaOH + Al(OH)
3

( )
4
Na Al OH


Ca, Ba khử nớc ở đk thờng pứ
với dd muối tơng tự nh đối với kim
loại kiềm
Mg : đẩy đợc ion kim loại đứng sau
nó trong dãy hoạt động hoá học ra
khỏi muối
Mg + CuCl
2
Cu + MgCl
2
Các kim loại này đều có khả năng khử đợc ion kim loại đứng sau nó trong dãy điện hoá ra khỏi dung dịch muối
2Al + 3FeSO
4
3Fe + Al
2
(SO
4
)
3
Hay
2Al + 3Fe
2+
3Fe + 2Al
3+
Fe + Cu(NO

3
)
2
Fe(NO
3
)
2
+ Cu
Hay
Fe + Cu
2+
Fe
2+
+ Cu
Cu + 2AgNO
3
Cu(NO
3
)
2
+ 2Ag
Hay
Cu + 2Ag
+
Cu
2+
+ 2Ag
Phản ứng đặc
biệt
P/ứ với kiềm mạnh muối + H

2
Al + NaOH + H
2
O NaAlO
2
+
3
2
H
2
P/ứ nhiệt nhôm (pứ vs oxit kim loại)
2Al + 3CuO
0
t

Al
2
O
3
+ 3Cu
8Al + 3Fe
3
O
4

0
t

4Al
2

O
3
+ 9Fe
Điều chế kim
loại
Điện phân nóng chảy muối clorua của
kim loại tơng ứng
2NaCl
dpcn

2Na + Cl
2
Điện phân nóng chảy hợp chất clorua
tơng ứng
MgCl
2

dpcn

Mg + Cl
2
Điện phân nóng chảy Al
2
O
3
trong hỗn
hợp với coriolit (Na
3
AlF
6

)
2Al
2
O
3

3 6
Na AlF

4Al + 3O
2
Điện phân dung dịch FeCl
2
FeCl
2

dp

Fe + Cl
2
Dùng (CO, Al, H
2
, ) khử oxit sắt
Fe
2
O
3
+ 3CO
0
t

2Fe + 3CO
2
Tinh chế Cr
2
O
3
từ quặng cromit
(Cr
2
O
3
, Al
2
O
3
, FeO, SiO
2
), rồi trộn
với Al để tham gia p/ứ nhiệt nhôm
Cr
2
O
3
+ 2Al
0
t

Al
2

O
3
+ 2Cr
Nhiệt luyện quặng CuFeS
2
2CuFeS
2
+ 5O
2
+ 2SiO
2

0
t

0
t

2Cu + 2FeSiO
2
+ 4SO
2
CuCl
2

dp

Fe + Cl
2
Nhận biết ion

kim loại
(xem kĩ hơn ở
bảng thống kê
một số cách nhận
biết )
Dùng đũa Pt nhúng vào các mẫu thử
dung dịch rồi đốt nhận xét màu ngọn
lửa thu đợc

Na
+
:Ngn la m.vng

K
+
:Ngn la m.tớm

Li
+
:Ngn la m. tớa

Rb
+
:Ngn la m. mỏu

Cs
+
:Ngn la m.xanh da tri
Mg
2+

tạo m.trắng với
2
3
CO ,OH

2 2
3 3
2
2
Mg CO MgCO
Mg 2OH Mg(OH)
+
+
+
+
Ba
2+
, Ca
2+

tạo m.trắngvới các ion
2 2
3 4
CO ,SO ,

2 2
4 4
2 2
3 3
Ba SO BaSO

Ca CO CaCO
+
+
+
+
Al
3+
tạo kết tủa keo lơ lửng m.trắng
trong dung dịch kiềm, nếu kiềm d kết
tủa tan dần đến hết
( )
3
3
3 2 2
3
4
Al 3OH Al(OH)
Al(OH) OH AlO 2H O
Al(OH) OH Al OH
+




+


+ +

+




hoặc
3
3 2 3 4
Al 3NH 3H O Al(OH) 3NH
+ +
+ + +
Fe
2+
tạo
màu trắng xanh
với OH

,NH
3
2
2
Fe 2OH Fe(OH)
+
+
2
3 2 2 4
Fe 2NH 2H O Fe(OH) 2NH
+ +

+ + +
Fe
3+
tạo
màu nâu đỏ
với OH

,NH
3
3
3
Fe 3OH Fe(OH)
+
+
3
3 2 3 4
Fe 3NH 3H O Fe(OH) 3NH
+ +
+ + +
ddCr
2+
làm mất màu dd Br
2
2Cr
2+
+ Br
2


2Cr

3+
+ 2Br

Cr
3+
: dd màu lục
P/ứ với Cl
2
/OH

dd m.vàng
3
2 4 2
2Cr Cl 8OH CrO 2Cl 4H O
+
+ + + +
P/ứ với OH

đặc tạo kết tủa
m.trắng, nếu OH

d thì kết tủa tan
dần tơng tự nh đối với Al
3+
ddCu
2+
có m.xanh lam đặc trng
Cu
2+
tạo kết tủa m.xanh lam với dd

kiềm
2
2
Cu 2OH Cu(OH)
+
+
Cu
2+
tạo kết tủa với NH
3
, nếu NH
3

d thì kết tủa tạo phức tan m.xanh
2
3 2 2 4
Cu 2NH 2H O Cu(OH) NH
+ +
+ + +
( )
2
2 3 3
4
Cu(OH) 4NH Cu NH 2OH
+


+ +

Sơ lợc về

một số kim
loại khác
A, Bạc (
47
Ag)
Ô 47, chu kì 5, nhóm IB
Cấu hình e: [Kr]4d
10
5s
1
Kim loại, m.trắng bạc, mềm dẻo,
dẫn điện và nhiệt tốt nhất
Tính chất hoá học
Tính khử yếu, không bị oxi hoá ở
nhiệt độ thờng và nhiệt độ cao, không
khử H
+
trong axit nhng p/ứ đợc với
một số chất oxi hoá mạnh
3Ag+4HNO
3
3AgNO
3
+NO+ 2H
2
O
Ag + H
2
SO
4

1
2
Ag
2
SO
4
+
1
2
SO
2
+H
2
O
4Ag + 2H
2
S + O
2
2Ag
2
S + 2H
2
O
B, Vàng (
79
Au)
Ô 79, chu kì 6, nhóm IB
Cấu hình e: [Xe]4f

14
5d
10
6s
1
Kim loại có màu vàng, mềm dẻo,
có khả năng dẫn nhiệt điện tốt
Tính chất hoá học
Kim loại có tính khử rất yếu, không
phản ứng với halogen, oxi (trừ F
2
)
F
2
+ 2Au

2AuF
Au không phản ứng với HNO
3
, HCl
theo tỉ lệ mol bất kì mà chỉ pứ với hh
( )
3
: 1:3
=
HNO HCl
n n
Au+HNO
3
+3HClAuCl

3
+2H
2
O+NO
Au tạo phức với ion xianua (CN
-
)
có CTPT dạng
2
( )Au CN

Au có khả năng tạo hỗn hống với
Hg
C, Niken (
28
Ni)
Ô 28, chu kì 4, nhóm VIIIB
Cấu hình e: [Ar]3d
8
4s
2
Kim loại, m.trắng bạc, có độ cứng
cao
Tính chất hoá học
Niken có tính khử trung bình
P/ứ vs phi kim
2Ni + O
2

0

t

2NiO
Ni + Cl
2

0
t

NiCl
2
P/ứ vs axit
K
0
có tính oxi hoá
Ni + 2H
+


Ni
2+
+ H
2
Có tính oxi hoá
Ni + 4HNO
3



Ni(NO

3
)
2
+ 2NO
2
+ 2H
2
O
D, Kẽm (
30
Zn)
Ô 30, chu kì 4, nhóm IIB
Cấu hình e: [Ar]3d
10
4s
2
Kim loại nặng có m. lam nhạt
Tính chất hoá học
Kim loại có tính khử mạnh yếu hơn
Al mạnh hơn Cr, Fe

2Zn + O
2

0
t

2ZnO

Zn + S

0
t

ZnS

Zn + 2H
+


Zn
2+
+ H
2


Zn + 4HNO
3


Zn(NO
3
)
2
+ 2NO
2
+ 2H
2
O

Zn + Cu

2+


Zn
2+
+ Cu

Zn cũng là một kim loại lỡng tính
2H
2
O + Zn + 2NaOH


Na
2
Zn(OH)
4
+ H
2
E, Thiếc (
50
Sn)
Ô 50, chu kì 5, nhóm IVA
Cấu hình e: [Kr]4d
10
5s
2
5p
2
Kim loại nặng có m. trắng bạc

Tính chất hoá học
Sn là kim loại có tính khử trung
bình yếu
P/ứ với phi kim
2Sn + O
2


2SnO
Sn + S

SnS
P/ứ với axit
Sn + 2H
+


Sn
2+
+ H
2
3Sn+8HNO
3


3Sn(NO
3
)
2
+ 2NO+4H

2
O
P/ứ với dd muối
Sn + Cu
2+


Sn
2+
+ Cu
Sn có p/ứ vs dd kiềm đặc nóng
Sn + 2NaOH
đặc


Na
2
SnO
2
+ H
2
F, Chì (
82
Pb)
Ô 82, chu kì 6, nhóm IVA
Cấu hình e: [Xe]4f
14
5d
10
6s

2
6p
2
Kim loại nặng có m.trắng hơi xanh
Tính chất hoá học
2Pb + O
2

0
t

2PbO
Pb + HCl :

không p/ứ
Pb
3
HNO
+

Pb(NO
3
)
2
+ NO
Pb + 3H
2
SO
4

Pb(HSO
4
)
2
+ H
2
O + SO
2
Pb + 2NaOH

Na
2
PbO
2
+ H
2
Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông :đại cơng kim loại và sơ lợc một số kim loại Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
A, Hợp chất của Natri
Natri hidroxit (NaOH)
Ch.rắn, k
0
màu, dễ hút ẩm tan tốt trong nớc
Tính chất hoá học: NaOH
2
H O
Na OH
+
+

dd bazơ
+, NaOH làm quỳ tím xanh, phenolphthalein hoá hồng
Canxi sunfat (CaSO
4
)
{
4 2
4 2
CaSO .2H O
2CaSO .H O
P/ứ vs dd muối
CaSO
4
+ Na
2
CO
3
CaCO
3
+ Na
2
SO
4
CaSO
4
+ BaCl
2
BaCO
3
+ CaCl

2
Một vài nét cơ bản về n ớc cứng
Một số muối nhôm (Al
3+
)
AlCl
3
: Chất xúc tác cho một số phản ứng hữu cơ
Al
2
(SO
4
)
3
: Phèn chua có ứng dụng làm sạch nớc, diệt khuẩn
( ) ( )
( )
2 4 2 4 2 4 2
3 2
Al SO .K SO .24H O KAl SO .12H O

Một số muối nhôm bị thuỷ phân tạo khí tơng ứng
Fe
2+
+ 2OH
-


Fe(OH)
2

(hơi xanh )
4Fe(OH)
2
+O
2
+ 2H
2
O

4Fe(OH)
3


(nâu đỏ )
3. Muối sắt (II) :
Đa số muối Fe(II) tan trong nớc, khi kết tinh thờng
ở dạng ngậm nớc : FeSO
4
.7H
2
O, FeCl
2
.4H
2
O
Dễ bị oxihoa thành muối sắt (III) bởi các chất oxi
: Thạch cao sống
: Thạch cao nung
+, P/ứ với axit:

2
2
NaOH HCl NaCl H O
OH H H O
+


+ +

+


+, P/ứ với dd muối:
( )
( )
2
2
2
2
2NaOH CuCl Cu OH 2NaCl
2OH Cu Cu OH
+

+ +


+


+, P/ứ oxit axit:

+ + +

+ + +
2 3 2 2 3 2
2
2 3 2 3 2
NaOH CO NaHCO , 2NaOH CO Na CO H O
OH CO HCO (1) , 2OH CO CO H O(2)
Sản phẩm
p.ứ (1) p.ứ (1) + (2) p.ứ (2)

Điều chế: Điện phân dd NaCl bão hoà có màng ngắn xốp
2 2 2
1 1
NaCl H O NaOH H Cl
2 2
+ + +
Natri cacbonat (Na
2
CO
3
) và Natri hidrocacbonat (NaHCO
3
)
Natri cacbonat (Na
2
CO
3
) Natrihidrocacbonat

T.chất
vật lý
Ch.rắn m.trắng, độtan cao,
bền với nhiệt.
Ch.rắn, m.trắng, tan tốt trong
nớc, kém bền vs t
0
Môi
trờng
Na
2
CO
3
2Na
+
+
2
3
CO

2
3 2 2
CO H O CO 2OH

+ +
d
2
Na
2
CO

3
ở môi trờng kiềm
3 2 2
2
3 3
HCO H CO H O
HCO OH CO
+


+ +

+

d
2
NaHCO
3
lỡng tính
3 2 3
NaHCO Na CO NaOH
pH pH pH< <
(các chất có cùng nồng độ)
p/ứ dd
axit
Na
2
CO
3
+ 2HCl

2NaCl + H
2
O + CO
2
NaHCO
3
+ HCl
NaCl + H
2
O + CO
2
p/ứ dd
bazơ
Na
2
CO
3
+ Ca(OH)
2

CaCO
3
+ 2NaOH
NaHCO
3
+ NaOH
Na
2
CO
3

+ H
2
O
p/ứ dd
muối
Na
2
CO
3
+ BaCl
2

BaCO
3
+ 2NaCl
Kém
bền
2NaHCO
3

0
t

0
t

Na
2
CO
3

+ CO
2
+ H
2
O

B, Hợp chất của Canxi
Canxi hidroxit (Ca(OH)
2
)
Ch.rắn màu trắng.ít tan trong nớc,rất bền với nhiệt
Khi tan trong nớc dd nớc vôi trong Ca(OH)
2
t/c bazơ
+, Làm quỳ tím hoá xanh, phenolphthalein hoá hồng
+, P/ứ với axit : Ca(OH)
2
+ H
2
SO
4
CaSO
4
+ 2H
2
O
+, P/ứ oxit axit
2 2 3 2 2 2 3 2
2
2 3 2 3 2

Ca(OH) 2CO Ca(HCO ) Ca(OH) CO CaCO H O
OH CO HCO (1) 2OH CO CO H O(2)

+ + +

+ + +
PS:
2
Ca(OH)
OH
n 2.n

=
áp dụng nh đối với NaOH sản phẩm
+, P/ứ dd muối : Ca(OH)
2
+ MgCl
2
Mg(OH)
2
+ CaCl
2
Canxi cacbonat và Canxi hidrocacbonat
Canxi cacbonat Canxi hidrocacbonat
t.chất
vật lý
Ch.rắn, m.trắng, k
0
tan trong
nớc, không bền với nhiệt

Ch.rắn, m.trắng, tan trong n-
ớc, không bền với nhiệt
P/ứ vs
axit
CaCO
3
+ 2HCl
CaCl
2
+ H
2
O + CO
2
Ca(HCO
3
)
2
+ 2HCl
CaCl
2
+ 2H
2
O + 2CO
2
Kém
bền
CaCO
3

0

t

CaO + CO
2
Ca(HCO
3
)
2

0
t


CaCO
3
+ CO
2
+ H
2
O
p/ứ vs
bazơ
Ca(HCO
3
)
2
+ 2 NaOH
CaCO
3
+ Na

2
CO
3
+ 2H
2
O
Khái niệm phân loại nớc cứng
Nớc chứa nhiều ion Ca
2+
, Mg
2+
đợc gọi là nớc cứng
Nếu các ion tồn tại ở dạng muối hidrocacbonat Ca(HCO
3
)
2

hay Mg(HCO
3
)
2
nớc cứng tạm thời
Nếu các ion tồn tại ở dạng muối clorua or sunfat CaCl
2
hay
MgCl
2
hoặc CaSO
4
hay MgSO

4
nớc cứng vĩnh cửu
Nớc cứng chứa cả 2 loại trên nớc cứng toàn phần
Cách làm mềm nớc cứng
Phơng pháp kết tủa
Đun nớc sôi để phân huỷ Ca(HCO
3
)
2
và Mg(HCO
3
)
2
thành
muối cacbonat không tan lắng xuống đáy ta đợc nớc mềm
Ca(HCO
3
)
2

0
t

CaCO
3
+ CO
2
+ H
2
O

Mg(HCO
3
)
2

0
t

MgCO
3
+ CO
2
+ H
2
O
Dùng Ca(OH)
2
1 lợng vửa đủ để trung hoá muối axit kết
tủa các ion Ca
2+
và Mg
2+
làm mất tính cứng tạm thời
Ca(HCO
3
)
2
+ Ca(OH)
2

2CaCO
3
+ 2H
2
O
Mg(HCO
3
)
2
+ Ca(OH)
2


MgCO
3
+ CaCO
3
+ 2H
2
O
Dùng Na
2
CO
3
để làm mất tính cứng tạm thời và tính cứng
vĩnh cửu của nớc cứng
Ca(HCO
3
)

2
+ Na
2
CO
3


CaCO
3
+ 2NaHCO
3
CaSO
4
+ Na
2
CO
3


CaCO
3
+ Na
2
SO
4
Phơng pháp trao đổi ion

C, Hợp chất của nhôm
Nhôm oxit (Al
2

O
3
)
Ch.rắn, màu trắng, k
0
tan trong nớc, bền với nhiệt, cứng
Al
2
O
3
có tính chất lỡng tính
+, Al
2
O
3
+ 6HCl

2AlCl
3
+ 3H
2
O
Hay Al
2
O
3
+ 6H
+

Al
3+
+ 3H
2
O
+, Al
2
O
3
+ 2NaOH

2NaAlO
2
+ H
2
O
Hay Al
2
O
3
+ 2OH




2
2
AlO

+ H

2
O
Một vài p/ứ điều chế Al
2
O
3
2Al(OH)
3

0
t

Al
2
O
3
+ 3H
2
O
4Al(NO
3
)
3

0
t

2Al
2
O

3
+ 12NO
2
+ 3O
2
4Al + 3O
2

0
t

2Al
2
O
3
Nhôm hidroxit (Al(OH)
3
)
Chất rắn, m.trắng dạng keo, k
0
tan trong nớc, kém bền vs t
0
Tính chất hoá học
+, Al(OH)
3
là một hidroxit lỡng tính
Al(OH)
3
+ 3HCl

AlCl
3
+ 3H
2
O
Al(OH)
3
+ NaOH

Na[Al(OH)
4
]
+, Al(OH)
3
kém bền với nhiệt
2Al(OH)
3
Al
2
O
3
+ H
2
O
Điều chế
Al
3+
+ 3OH

Al(OH)
3
Al
3+
+ 3NH
3
+ 3H
2
O

Al(OH)
3
+ 3
4
NH
+

4 3 2 3
4 3 2 3
Al C Al S
AlN AlP
CH NH H S PH


D, Hợp chất của Crom
Tớnh
axit
Tớnh
baz

Tớnh
kh
Tớnh oxi
húa
Mu sc
Cr
2
O
3
ì ì ì ì Lc thm
CrO
3
ì Rt mnh
Cr(OH)
3
ì ì ì Lc xỏm
Cr
3+
ì ì

2
4
CrO
Mnh Vng

2
2 7
Cr O
Mnh Da cam
Hợp chất crom (III)

Crom (III) oxit :
Cr
2
O
3
là chất rắn màu lục thẫm . Cr
2
O
3
là oxit lỡng tính tan trong
axit và kiềm đặc
Cr
2
O
3
+ 6HCl

2CrCl
3
+ 3H
2
O
Cr
2
O
3
+ 2NaOH

2NaCrO
2

+ H
2
O
Crom (III) hiđroxit .
Là chất rắn màu xanh nhạt . Cr(OH)
3
là hiđroxit lỡng tính
Cr(OH)
3
+ NaOH

NaCrO
2
+ 2H
2
O
Cr(OH)
3
+3 HCl

CrCl
3
+3H
2
O
Muối crom(III)
Vì ở trạng thái số oxihoa trung gian , ion Cr
3+
trong dd vừa có
tính oxihoa , vừa có tính khử

VD : 2CrCl
3
+ Zn

2CrCl
2
+ZnCl
2

2Cr
3+
+ Zn

2Cr
2+
+ Zn
2+

Hợp chất Crom (V I )
Crom (VI) oxit : CrO
3

Là chất rắn màu đỏ thẫm . CrO
3
là

một oxit axit , tác dụng với n-
ớc tạo ra axit
CrO
3

+ H
2
O

H
2
CrO
4
( axit cromic)
CrO
3
+ H
2
O

H
2
Cr
2
O
7
( axit đicromic)
CrO
3
có tính oxihoa mạnh một số chất vô cơ hữu cơ nh S,P,C,
C
2
H
5
OH bốc cháy khi tiếp xúc với CrO

3


Muối crom (VI)
Các muối cromat và đicromat có tính oxihoa mạnh đặc biệt trong
môi trờng axit muối crom (VI) bị khử thành muối crom(III)
6 2
2 7 4 2 4
3 3
2 4 3 2 4 3 2 4 2
K CrO 6FeSO 7H SO
3Fe (SO ) Cr (SO ) K SO 7H O
+ +
+ +
+ +
+ + +
Trong dung dịch của ion Cr
2
O
7
2-
(màu da cam) luôn có cả ion
CrO
4
2-
(màu vàng ) ở trạng thái cân bằng với nhau
Cr
2
O
7

2-
+ H
2
O

2CrO
4
2-
+2H
+

E, Hợp chất của Sắt
Tớnh
baz
Tớnh
kh
Tớnh oxi
húa
Mu sc
FeO ì ì ì en
Fe
2
O
3
ì ì Nõu thm
Fe
3
O
4
ì ì ì en

Fe(OH)
2
ì ì Trng xanh
Fe(OH)
3
ì Nõu
Fe
2+
ì ì Lc nht
Fe
3+
x Vng
I) Hợp chất của sắt (II)
1. Tính chất hoá học của hợp chất Fe(II)
Fe
2+


Fe
3+
+ e
hoá:
0
2 0 3
t
2 3
2FeCl Cl 2FeCl
+ +
+
Điều chế :Cho Fe ( hoặc FeO , Fe(OH)

2
) t/d HCl,
H
2
SO
4
loãng :
Fe + 2HCl

FeCl
2
+ H
2

FeO + H
2
SO
4


FeSO
4
+ H
2
O
II. Hợp chất sắt (III) :
ion Fe
3+
có khả năng nhận 1,3 e để trở thành ion
Fe

2+
hoặc Fe
Fe
3+
+1e

Fe
2+
; Fe
3+
+ 3e

Fe
Tính chất hoá học đặc trng của hợp chất Fe(III) là
tính oxihoá
1. Sắt (III) oxit : Fe
2
O
3
.
Là chất rắn màu nâu đỏ, không tan trong nớc . Có
trong quặng hematit. Tan trong axit mạnh :
Fe
2
O
3
+6 HCl

2FeCl
3

+ 3H
2
O
+ ở nhiệt độ cao bị CO, H
2
khử thành Fe
Fe
2
O
3
+ 3CO
0
t

2Fe + 3 CO
2

+ Điều chế 2Fe(OH)
3

0
t

Fe
2
O
3
+ 3H
2
O

2. Sắt (III) hiđroxit :
Dễ tan trong dd axit
2Fe(OH)
3
+ 3H
2
SO
4


Fe
2
(SO
4
)
3
+6 H
2
O
Điều chế : FeCl
3
+ 3NaOH

Fe(OH)
3

+3NaCl
3. Muối sắt (III) :
Tan trong nớc, thờng ở dạng ngậm nớc
Thí dụ : FeCl

3
.6H
2
O , Fe
2
(SO
4
)
3
.9H
2
O
Các muối sắt(III) có tính oxihoa,dễ bị khử thành
muối sắt(II)
0 3 2
3 2
Fe 2Fe Cl 3FeCl
+ +
+
Cho bột đồng vào dd muối sắt(III) thấy màu xanh
xuất hiện màu của ion Cu
2+
0 3 2 2
3 2 2
Cu 2Fe Cl Cu Cl 2Fe Cl
+ + +
+ +
Phản ứng của ion sắt 3+ với một số dd và ion
2Fe
3+

+ H
2
S 2Fe
2+
+ S + 2H
+
2Fe
3+
+
2
3
3CO

+ 3H
2
O 2Fe(OH)
3
+ 3CO
2
III - Hp kim ca st
1)Gang
Gang l hp kim st cacbon (C chim t 2% n
5% khi lng) v lng nh Si, Mn, P, S
Gang trng: cng, giũn. Cha ớt C, rt ớt Si, nhiu
Fe
3
C. Dựng luyn thộp.
Gang xỏm ớt cng v ớt giũn hn. Cha nhiu C v
Si. Dựng ỳc cỏc vt dng.
2)Thộp

Thộp l hp kim st cacbon v mt lng rt ớt
cỏc nguyờn t Si, Mn (C chim t 0,01% n 2%
khi lng).
Thộp thng hay thộp cacbon cha ớt C, Si, Mn v
rt ớt S, P.
Thộp c bit l thộp cú cha thờm S, Mn, Cr, Ni,
W, V
3)Sn xut gang, thộp
a)Sn xut gang:
*Nguyờn tc: Kh qung st oxit bng than cc
trong lũ cao.
*Nguyờn liu: Qung st oxit (thng l qung
hematit Fe
2
O
3
), than cc v cht chy (CaCO
3
hoc SiO
2
).
*Cỏc phn ng húa hc xy ra trong quỏ trỡnh
luyn qung thnh gang:
-Phn ng to thnh cht kh CO
C + O
2


o
t

CO
2
C + CO
2


o
t
2CO
1 2
2
OH
CO
n
n

điện phân
màng ngăn xốp
Tính chất hoá học đặc trng của hợp chất Fe(II) là tính khử
1. Sắt(II) ôxit : FeO
3(loang) 3 3 2
3FeO 10HNO 3Fe(NO ) NO 5H O
+ + +
3
3 2
3FeO NO 10H 3Fe NO 5H O
+ +
+ + + +
Điều chế : Dùng H
2

, hay CO, khử Fe(III) oxit ở 500
0
C:
Fe
2
O
3
+ CO
0
t

2 FeO + CO
2

2. Sắt (II) hiđoxit : Fe(OH)
2

- Là chất rắn màu trắng hơi xanh, không tan trong nớc . Trong
không khí Fe(OH)
2
dễ bị oxihoa thành Fe(OH)
3
.
-Phn ng kh st oxit.
Fe
2
O
3
+ CO

o
t
Fe
3
O
4
+ CO
2
Fe
3
O
4
+ CO

o
t
FeO + CO
2
FeO + CO

o
t
Fe + CO
2
-Phn ng to x
CaCO
3


o

t
CaO + CO
2
CaO + SiO
2


o
t
CaSiO
3
b)Sn xut thộp:
*Nguyờn tc: Gim hm lng cỏc tp
cht C, S, Si, Mn, cú trong gang bng cỏch oxi
húa cỏc tp cht ú thnh oxit ri bin thnh x v
tỏch ra khi thộp.

E, Hợp chất của đồng
1) Đồng (II) oxit: CuO
- L chất rắn m u đen, tác dụng với axit, oxit axit .
- CuO + H
2
SO
4

CuSO
4
+H
2
O

- CuO dễ bị H
2
, CO, C khử thành đồng kim loại
- CuO + H
2

0
t

Cu + H
2
O
2) Đồ ng (II) hidroxit: Cu(OH)
2
- L ch ất rắn m u xanh.không tan trong n ớc
- Dễ tan trong các dd axit
Cu(OH)
2
+ 2HCl CuCl
2
+2H
2
O
- Cu(OH)
2
dễ bị nhiệt phân
Cu(OH)
2

0

t

CuO + H
2
O
3. Muối đồng (II) .
- dd muối đồng có màu xanh .
- Muối đồng (II) VD : CuCl
2
, CuSO
4
, Cu(NO
3
)
2
Muối đồng (II) sunfat kết tinh ở dạng ngậm nớc .
CuSO
4
.5H
2
O
0
t

CuSO
4
+5 H
2
O
Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông : nhận biết các hợp chất vô cơ và hữu cơ Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn

Cht H.tg v.lý Thuc th Hin tng Phng trỡnh (nu cú)
nhận biết một số chất khí đơn giản
F
2
Khớ m.lc
nht
H
2
O F
2
chỏy trờn mt nc
2F
2
+ 2H
2
O

4HF + O
2
+ Q
Cl
2
Khớ, m.vng
lc, mựi xc
Qu tớm m Qu hoỏ sau ú mt mu
Cl
2
+ H
2
O

2HCl + HClO
Giy tm hh gm
(KI +h tinh bt)
Giy chuyn mu xanh
Cl
2
+ 2KI

2KCl + I
2

I
2
+ h tinh bt

phc m.xanh
HF
Cht khụng
mu
Thu tinh (SiO
2
) Thu tinh b n mũn
SiO
2
+ 4HF SiF
4
+ 2H
2
O

HCl
3
ddAgNO
+


mu trng
HCl + AgNO
3


AgCl + HNO
3
HBr

mu vng nht
HBr + AgNO
3


AgBr + HNO
3
HI

mu vng m
HI + AgNO
3


AgI + HNO

3
O
2
Khớ, k
o
mu,
k
o
mựi, k
0
v
Tn úm chỏy d
Tn úm bựng chỏy khi a
vo bỡnh ng khớ O
2
SO
2
Khớ, k
o

mu,
mựi xc hc
2
4
ddBr
ddKMnO



Dd thuc th b mt mu

nu dựng d SO
2
SO
2
+ Br
2
+ 2H
2
O 2HBr + H
2
SO
4
( )
( )
2
2
ddBa OH
ddCa OH




Xut hin kt ta trng
SO
2
+ Ca(OH)
2d
CaSO
3
+ H

2
O
dd H
2
S Kt ta mu vng
2H
2
S + SO
2


3S + 2H
2
O
H
2
S
Khớ, k
o
mu,
mựi trng
thi
2
4
ddBr
ddKMnO



Dd thuc th b mt mu

nu dựng d SO
2
H
2
S + 4Br
2
+ 4H
2
O 8HBr + H
2
SO
4
dd Cu
2+
, Pb
2+
dd xut hin kt ta en
H
2
S + CuCl
2


CuS + 2HCl
H
2
S + Pb(NO
3
)
2

PbS +2HNO
3
NH
3
Khớ, k
0
mu,
mựi khai
Qu tớm m Qu tớm hoỏ xanh
3 2 4
NH H O NH OH
+
+ +
Dn qua CuO nung
núng
CuO chuyn t m.en sang
m. (Cu)
2CuO +3NH
3
0
t

3Cu + N
2
+3H
2
O
CO

2
Khớ, k
0
mu,
k
0
mựi, k
0
v
Qu tớm m Qu tớm hoỏ mu hng
2
2 2 3
CO H O CO 2H
+
+ +
( )
( )
2
2
ddBa OH
ddCa OH




Xut hin kt ta trng
CO
2
+ Ca(OH)
2d

CaCO
3
+ H
2
O
CO
Khớ, k
0
mu,
k
0
mựi
CuO nung núng
CuO chuyn t mu en
sang mu (Cu)
CO + CuO
0
t

Cu + CO
2
Nhận biết một số ion âm (anion)
Cl

3
ddAgNO
+


mu trng

Cl

+ Ag
+


AgCl
Br

3
ddAgNO
+


mu vng nht
Br

+ Ag
+


AgBr
Thi khớ Cl
2
Xut hin mu nõu
2Br

+ Cl
2

2Cl


+ Br
2
I

3
ddAgNO
+


mu vng m
I

+ Ag
+


AgI
Thi khớ Cl
2
Cú cht mu en tớm
2I

+ Cl
2

2Cl


+ I
2
2
S

dd Cu
2+
, Pb
2+
Xut hin kt ta en
Cu
2+
+
2
S


CuS
2
3
SO

dd Axit mnh Xut hin khớ mựi hc
2
3 2 2
SO 2H SO H O
+

+ +
dd Br
2
, KMnO
4
Dung dch b nht mu
2 2
3 2 2 4
SO Br H O SO 2Br 2H
+
+ + + +
dd cha Ca
2+
,Ba
2+
Xut hin kt ta trng
2 2
3 3
SO Ba BaSO
+
+
3
HSO

dd axit mnh Xut hin khớ mựi hc
3 2 2
HSO H SO H O
+
+ +
2

4
SO

dd cha Ba
2+
Xut hin kt ta trng
2 2
4 4
SO Ba BaSO
+
+
3
NO

dd H
+
v kim loi
ng(Cu)
Cú khớ khụng mu hoỏ nõu
trong kk, dd m.xanh
2
3 2
2 2
3Cu 8H 2NO 3Cu 2NO 4H O
2NO O 2NO
+ +
+ + + +
+
3
4

PO

dd cha Ag
+
Cú kt ta m.vng
3
4 3 4
PO 3Ag Ag PO
+
+
2
3
CO

dd Axit mnh Xut hin bt khớ
2
3 2 2
CO 2H CO H O
+
+ +
d
2
Ca
2+
,Ba
2+
, Mg
2+
Xut hin kt ta trng
2 2

3 3
CO Ba BaCO
+
+
3
HCO

dd axit mnh Xut hin khớ khụng mu
3 2 2
HCO H CO H O
+
+ +
OH

Qu tớm Qu tớm hoỏ xanh, dd phenolphtalein hoỏ hng

Cht H.tg v.lý Thuc th Hin tng Phng trỡnh (nu cú)
Nhận biết một số ion dơng (cation)
H
+
Qu tớm Qu tớm hoỏ
4
NH
+
Kim mnh Thoỏt khớ mựi khai
4 3 2
NH OH NH H O
+
+ +
Na

+
Th mu vi la Ngn la m.vng
K
+
Th mu vi la Ngn la m.tớm
Li
+
Th mu vi la Ngn la m. tớa
Rb
+
Th mu vi la Ngn la m. mỏu
Cs
+
Th mu vi la
La m.xanh da tri
Mg
2+
Dung dch kim Kt ta trng
Mg
2+
+ OH



Mg(OH)
2
dd
2 2
3 3
SO ,CO

Kt ta trng
2 2
3 3
Mg CO MgCO
+
+
Ca
2+
2 2
3 3
SO ,CO

Kt ta trng
2 2
3 3
Ca CO CaCO
+
+
Ba
2+
2 2 2
3 3 4
SO ,CO ,SO

Kt ta trng
2 2
4 4
Ba SO MgSO
+

+
dd
2 2
2 7 4
Cr O , CrO

Kt ta m.vng
2 2
4 4
2 2
2 7 2 4
Ba CrO BaCrO
2Ba Cr O H O 2BaCrO 2H
+
+ +
+
+ + +
Al
3+
Dd kim d
Xut hin kt ta trng
keo l lng sau tan dn
Al
3+
+ 3OH

Al(OH)
3
Al(OH)
3

+ OH

[Al(OH)
4
]

Fe
2+
Dung dch
mu trng
xanh
Dung dch OH
-

hay NH
3
Kt ta trng xanh, húa
nõu trong khụng khớ:
Fe
2+
+ 2OH

Fe(OH)
2
(trng xanh)
4Fe(OH)
2
+ O
2
+ 2H

2
O 4Fe(OH)
3

Dung dch thuc
tớm trong mụi
trng H
+

Dung dch thuc tớm b
nht mu
2
4
2 3
2
5Fe MnO 8H
Mn 5Fe +4H O
+ +
+ +
+ +
+
Dung dch S
2-
Kt ta en, tan trong
axit mnh
( )
2 2
Fe + S FeS en
+

Fe
3+
Dung dch
mu nõu
Dung dch OH
-

hay NH
3
Kt ta nõu
( )
3
3
Fe 3OH Fe OH
+
+
dd thioxianat
SCN / H
+
To phc mu mỏu
( )
3
3
Fe 3SCN Fe SCN
+
+
( mỏu)
Cr
3+

dd mu tớm
nht, xanh
xỏm , lc
nht tựy
theo dng
hidrat húa
ca Cr
3+
Cho dung dch
OH
-
t t n d
Kt ta xanh lc, tan
dn cho n ht trong
OH
-
d:
( ) ( )
( ) ( )
( )
3
3
3 4
2 2
3
Cr 3OH Cr OH xanh luc
Cr OH OH Cr OH
Cr OH OH CrO H O
+

+


+


+ +



Dung dch
2
CrO

to li Cr(OH)
3
khi un núng.
Mn
2+
Dung dch
mu hng
Dung dch OH
-

hay NH
3
Kt ta keo trng, b
húa nõu trong khụng

khớ
Mn
2+
+ 2OH
-
Mn(OH)
2
(trng keo)
2Mn(OH)
2
+ O
2
2MnO(OH)
2

(nõu thm)
Dung dch S
2-
Kt ta mu hng, tan
trong axit mnh
Mn
2+
+ S
2-
MnS (hng)
2
4
MnO

: lc thm,

4
MnO

: tớm
Sn
2+
Dung dch
khụng mu
Cho dung dch
OH
-
t t n d
Kt ta xanh lc, tan
trong OH
-
d
( ) ( )
( ) ( )
( )
2
2
2
2 4
2
2 2
2
Sn 2OH Sn OH xanh luc
Sn OH 2OH Sn OH
Sn OH 2OH SnO 2H O
+

+


+


+ +

H
2
S hoc dung
dch S
2-
Kt ta mu sụcụla, tan
HCl c, núng
2
2
Sn H S SnS 2H
+ +
+ +
Dung dch HgCl
2
Kt ta trng si (la
trng)
SnCl
2
+ 2HgCl

2
SnCl
4
+ Hg
2
Cl
2

(la trng)
Khi SnCl
2
d, s xut hin mu xỏm en:
Hg
2
Cl
2
+

SnCl
2
SnCl
4
+ 2Hg
(xỏm en)
Pb
2+
Dung dch
khụng mu
Cho dung dch
OH

-
t t n d
Kt ta trng, tan trong
OH
-
d
Pb
2+
+ 2OH
-
Pb(OH)
2
(trng)
Pb(OH)
2
+ 2OH
-
PbO
2
2-
+ 2H
2
O
Dung dch Cl
-

hoc SO
4
2-

Kt ta trng
Pb
2+
+ 2Cl
-
PbCl
2

(trng, tan khi un sụi)
Pb
2+
+ 2SO
4
2-
PbSO
4
(trng)
Dung dch I
-
hoc
CrO
4
2-
Kt ta vng, tan khi
un sụi
Pb
2+
+ 2I
-
PbI

2
(vng, tan khi un sụi)
Pb
2+
+ CrO
4
2-
PbCrO
4
(vng)
H
2
S hoc dung
dch S
2-
mu en, k
0
tan trong
OH
-
, tan HNO
3
Pb
2+
+ H
2
S PbS + 2H
+
Bảng hệ thống hoá kiến thức hoá học vô cơ trung học phổ thông : nhận biết các hợp chất vô cơ và hữu cơ Trần Phơng Duy - Đại học s phạm Hà Nội Biên soạn
Cht Thuc th Hin tng Phn ng hoỏ hc

Các hợp chất hữu cơ tổng quát
Liờn kt C = C
hay C C
dd Brom (Br
2
)
Phai mu
nõu
CH
2
= CH
2
+ Br
2


BrCH
2
CH
2
Br
CH CH + 2Br
2


Br
2
CH CHBr
2
Phenol

dd Brom (Br
2
)
Kt ta trng
Anilin
Hp cht cú
liờn kt C = C
dd KMnO
4
(dd thuc tớm)
Phai mu tớm
3CH
2
= CH
2
+ 2KMnO
4
+ 4H
2
O




3HOCH
2
CH
2
OH + 2MnO
2

+ 2KOH
C C
3CHCH+8KMnO
4




3HOOCCOOH + 8MnO
4
+ 8KOH
Ankyl benzen
Ankin cú liờn
kt ba u
mch
dd AgNO
3
trong
NH
4
OH
(Ag
2
O)
Kt ta mu vng
nht
RCCH + Ag[(NH
3
)
2

]OH


RCCAg + H
2
O + 2NH
3
Hp cht cú
CH = O:
Andehit,
glucoz,
mantụz
Kt ta Ag (phn
ng trỏng bc)
R CH = O + 2Ag[(NH
3
)
2
]OH



R COONH
4
+ 2Ag + H
2
O + 3NH
3

CH

2
OH(CHOH)
4
CHO + Ag
2
O
0
3
t ,ddNH


0
3
t ,ddNH

CH
2
OH(CHOH)
4
COOH + 2Ag
(Phn ng nhn bit nc tiu bnh tiu ng cú glucoz)
Axit fomic
HCOOH+2Ag[(NH
3
)
2
]OH

(NH
4
)
2
CO
3
+ 2Ag +H
2
O+2NH
3
Hay: HCOOH + Ag
2
O
3
ddNH

CO
2
+ 2Ag + H
2
O
Este formiat
H COO R
HCOOR+2Ag[(NH
3
)
2
]OH

(NH
4
)
2
CO
3
+ 2Ag +ROH+2NH
3
Hp cht cú
nhúm CH= O
Cu(OH)
2
Cu
2
O gch RCHO + 2Cu(OH)
2
0
t

RCOOH + Cu
2
O + 2H
2
O
Ancol a chc
(ớt nht 2 OH
2C k tip)
To dd mu xanh l
trong sut

2 2 2 2
2 2
2 2 2 2
CH OH HOCH CH OH HOCH
CH OH Cu(OH) HOCH CH O Cu OCH 2H O
CH OH HOCH CH OH HOCH
+ + +
Anehit
dd NaHSO
3

bo hũa
Kt ta dng kt tinh
R CHO + NaHSO
3


R CHOH NaSO
3

Metyl xờton
Hp cht cú H
linh ng: axit,
Ancol, phenol
Na, K
Si bt khớ khụng
mu
2R OH + 2Na

2R ONa + H

2

2R COOH + 2Na

2R COONa + H
2

2C
6
H
5
OH + 2Na

2C
6
H
5
ONa + H
2
hidrocacbon
Ankan Cl
2
/ỏs
Sp to thnh sau p
lm hng qu m
C
n
H
2n+2
+ Cl

2

as

C
n
H
2n+1
Cl + HCl
Anken
dd Br
2
mt mu
C
n
H
2n
+ Br
2
C
n
H
2n
Br
2
dd KMnO
4
mt mu
3C
n

H
2n
+ 2KMnO
4
+ 4H
2
O 3C
n
H
2n
(OH)
2
+2MnO
2
+ 2KOH
Khớ Oxi sp cú p trỏng gng 2CH
2
= CH
2
+ O
2

2 2
PdCl ,CuCl

CH
3
CHO
Ankaien dd Br
2

Mt mu
C
n
H
2n

2
+ 2Br
2
C
n
H
2n
Br
4
Ankin
dd Br
2
Mt mu
C
n
H
2n

2
+ 2Br
2
C
n
H

2n
Br
4
dd KMnO
4
mt mu
3CHCH+8KMnO
4
3HOOCCOOH + 8MnO
4
+8KOH
AgNO
3
/NH
3
( u mch)
kt ta mu vng
nht
HC CH + 2[Ag(NH
3
)
2
]OHAgCCAg+2H
2
O+ 4NH
3
RCCH + [Ag(NH
3
)
2

]OH RC CAg +H
2
O+2NH
3
Cht Thuc th Hin tng Phn ng
hidrocacbon
ANKIN dd CuCl/NH
3
kt ta mu
CH CH + 2CuCl + 2NH
3
Cu C C Cu + 2NH
4
Cl
R C C H + CuCl + NH
3
R C C Cu + NH
4
Cl
Toluen dd KMnO
4
, t
0
Mt mu
Stiren dd KMnO
4
Mt mu
Dẫn xuất của hidrocacbon
Ancol Na, K
khụng mu 2R OH + 2Na

2R ONa + H
2

Ancol
bc I
CuO (en), t
0
Xut hin Cu (),
Sn phm to thnh
cho p trỏng gng
R CH
2
OH + CuO
0
t

R CH = O + Cu + H
2
O
R CH = O + 2Ag[(NH
3
)
2
]OH



R COONH
4

+ 2Ag + H
2
O + 3NH
3
Ancol
bc II
CuO (en), t
0
Xut hin Cu (),
Sn phm to thnh
k
0
cú p trỏng gng
R CH
2
OH R + CuO
0
t

R CO R + Cu + H
2
O
Ancol
a chc Cu(OH)
2
dung dch mu xanh
lam
2 2 2 2
2 2
2 2 2 2

CH OH HOCH CH OH HOCH
CH OH Cu(OH) HOCH CH O Cu OCH 2H O
CH OH HOCH CH OH HOCH
+ + +
Anehit
AgNO
3
trong
NH
3
Ag trng
R CH = O + 2Ag[(NH
3
)
2
]OH
R COONH
4
+ 2Ag + H
2
O + 3NH
3

Cu(OH)
2
NaOH, t
0
gch
RCHO + 2Cu(OH)
2

+ NaOH
0
t

RCOONa + Cu
2
O+ 3H
2
O
dd Brom Mt mu
RCHO + Br
2
+ H
2
O RCOOH + 2HBr
Axit
cacboxylic
Quỡ tớm Hoỏ
2
3
CO

Thoỏt khi khụng mu
2R COOH + Na
2
CO
3
2R COONa + CO
2
+ H

2
O
Aminoaxit
Qu tớm
Húa xanh
S nhúm NH
2
> s nhúm COOH
Húa
S nhúm NH
2
< s nhúm COOH
Khụng i
S nhúm NH
2
< s nhúm COOH
2
3
CO

CO
2
2H
2
NRCOOH + Na
2
CO
3
2H
2

NRCOONa +CO
2
+H
2
O
Amin Quỡ tớm Húa xanh
Saccarit
Glucoz
Cu(OH)
2
dd xanh lam
2C
6
H
12
O
6
+ Cu(OH)
2
(C
6
H
11
O
6
)
2
Cu + 2H
2
O

Cu(OH)
2
NaOH, t
0
gch
CH
2
OH (CHOH)
4
CHO + 2Cu(OH)
2
+ NaOH
0
t

0
t

CH
2
OH (CHOH)
4
COONa + Cu
2
O + 3H
2
O
AgNO
3
/ NH

3
Ag trng
CH
2
OH (CHOH)
4
CHO + 2Ag[(NH
3
)
2
]OH
0
t

0
t

CH
2
OH(CHOH)
4
COONH
4
+ 2Ag + H
2
O + 3NH
3

dd Br
2

Mt mu
CH
2
OH(CHOH)
4
CHO + Br
2
0
t

0
t

CH
2
OH(CHOH)
4
COOH+2HBr
Saccaroz
C
12
H
22
O
11
Thu phõn
sn phm tham gia p
trỏng gng
C
12

H
22
O
11
+ H
2
O

C
6
H
12
O
6
+ C
6
H
12
O
6
Glucoz Fructoz
Vụi sa Vn c C
12
H
22
O
11
+ Ca(OH)
2

C
12
H
22
O
11
.CaO.2H
2
O
Cu(OH)
2
dd xanh lam C
12
H
22
O
11
+ Cu(OH)
2


(C
12
H
22
O
11
)
2

Cu + 2H
2
O
Mantoz
C
12
H
22
O
11
Cu(OH)
2
dd xanh lam C
12
H
22
O
11
+ Cu(OH)
2


(C
12
H
22
O
11
)
2

Cu + 2H
2
O
AgNO
3
/ NH
3
Ag trng
Thu phõn
sn phm tham gia p
trỏng gng
C
12
H
22
O
11
+ H
2
O

2C
6
H
12
O
6
(Glucoz)
Tinh bt
(C

6
H
10
O
5
)
n
Thu phõn
sn phm tham gia p
trỏng gng
(C
6
H
10
O
11
)
n
+ nH
2
O

nC
6
H
12
O
6
(Glucoz)
ddch iot

To phc xanh tớm, khi un núng mu xanh tớm bin mt, khi nguụi mu xanh tớm
li xut hin
OH
2
+ 3Br
OH
Br
Br
Br
+ 3HBr
(keỏt tuỷa traộng)
2
NH
2
+ 3Br
Br
Br
Br
+ 3HBr
(keỏt tuỷa traộng)
2
NH
3
CH

2
0
H O
4
80-100 C

+ 2KMnO
COOK
2 2
+ 2MnO + KOH + H O
3
CH

2
0
H O
4
80-100 C
+ 2KMnO
COOK
2 2
+ 2MnO + KOH+H O
2 2
+ 2MnO + 2H O
2
CH = CH
+
4 2
+ 2KMnO 4H O
2
CHOHCH OH