định hướng nghề nghiệp ảnh hưởng của gia đình, bạn bè, nhà trường đến học sinh khối 12

w

M
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC

TRẦN THỊ DỊU

“ĐỊNH HƯỚNG NGHÈ NGHIỆP:
ẢNH HƯỞNG CỦA GIA ĐÌNH, BẠN BÈ, NHÀ
TRƯỜNG ĐẾN HỌC SINH KHỐI 12”

NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

H À N Ộ I - 2013

fti
t

[
ffi


w

M
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC

TRẦN THỊ DỊU

“ĐỊNH HƯỚNG NGHÈ NGHIỆP:
ẢNH HƯỞNG CỦA GIA ĐÌNH, BẠN BÈ, NHÀ
TRƯỜNG ĐẾN HỌC SINH KHỐI 12”
•

NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP t ạ i t h à n h p h ố h ồ c h í m in h

C huyên ngành:

Đo lường và đánh giá trong giáo dục

(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)
LUẬN VĂN THẠC SĨ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN QUÝ THANH

H À N Ộ I - 2013

s


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn với tiêu đề “Định hướng nghề nghiệp: ảnh
hưởng của gia đình, bạn bè, nhà trường đến học sinh khối 12 - Nghiên cứu trường
hợp tại thành phố Hồ Chí Minh ” hồn tồn là kết quả nghiên cứu của chính bản

thân tơi và chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của
người khác. Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã thực hiện nghiêm túc các

quy tắc đạo đức nghiên cứu; các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm
nghiên cứu, khảo sát của riêng cá nhân tôi; tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng
trong luận văn đều được trích dẫn tường minh, theo đúng quy định.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các
nội dung khác trong luận văn của mình.

Hà Nội, ngày 10 tháng 06 năm 2013
Tác giả luận văn
(Ký và ghi rõ họ tên)

Trần Thị Dịu


LỜI CẢM ƠN

X in b ày t ỏ lòng b iết ơn C
hân thành v à sâu sắC đến Quý Thầy/ Cô t ai Vi ện
t

-

ru

t

t

v

Chất lượng đào tao - ĐHQG TP . Hồ Chí Minh và Q Thầy/C ơ đã tham gi a

ớp

t

p

T ôi xin C
hân thành C ơn g iáo vi ên hướng dẫn kho a họ C - P G s .T s .
ảm
Nguyễn Quý Thanh . Thầy đã tân tình hướng dẫn, giúp đỡ và độ ng vi ên tô i rất
ều tr

qu tr

Xin tr

ứu t ự

tr

u

qu

vă tốt

v

p
ị

p

t

t ai Trường THP T Trần Quang Khải v à một số trường THPT trê n đị a b àn thành
p ố

p

t

tr

qu tr

t ut

p ữ

u

u

pt

u

t

t

Cho luân văn, Cũng như C những ý kiến đóng gó p quý báu trong q trình
ó
ứu
Q trình thựC hiện ln văn Cịn nhiều thiếu sót , tơ i rất mo ng nhân đượC
sự

p

u
u

vă

r

tr

t
pt

ự

t

p

ữ

v


M ục Lục
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT............................ ................................................................... 1
DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................................2
DANH MỤC CÁC HÌNH.........................................................................................................3
MỞ ĐẦU...................................................................................................................................4
1. Lý do chọn đề tà i............................................................................................................4
2. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu................................................................ 6
2.1. Khách thể nghiên cứu.................................................................................................6
2.2. Đối tượng nghiên cứu:................................................................................................6
3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài..........................................................................................7
4. Ý nghĩa về mặt lí luận và thực tiễn....................................................................................7
4.1. Ý nghĩa lí luận............................................................................................................7
4.2. Ý nghĩa thực tiễn........................................................................................................7
5. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................................ 7
6. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................................7
6.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu................................................................................7
6.2. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi.........................................................................8
6.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu .....................................................................8
7. Phạm vi, thời gian khảo sá t...............................................................................................9
7.1. Phạm vi nghiên cứu:...................................................................................................9
7.2. Thời gian triển khai nghiên cứu:................................................................................9
Chương 1 .................................................................................................................................10
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA NGHIÊN CỨU VÀ KHUNG LÝ THUYẾT..................................10
1.1.

Tổng quan các nghiên cứu........................................................................................10

1.2. Khung lý thuyết của nghiên cứu...................................................................................14
1.3. Các khái niệm liên quan...............................................................................................14
1.3.1. Khái niệm hướng nghiệp.......................................................................................14
1.3.2. Nghề nghiệp...........................................................................................................16
1.3.3. Định hướng nghề nghiệp.......................................................................................16
1.3.3.1. Định hướng nhận thức đối với nghề nghiệp.......................................................17
1.3.3.2. Định hướng thái độ đối với nghề nghiệp............................................................18
1.3.4. Đặc điểm tâm lý của lứa tuổi học sinh THPT đến việc chọn nghề.......................18
1.3.4.1. Đặc điểm hoạt động học tập ...............................................................................18
1.3.4.2. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ.......................................................................19
1.3.4.3. Những đặc điểm nhân cách chủ yếu của học sinh THPT...................................20
1.3.4.4. Xu hướng lựa chọn nghề nghiệp........................................................................21


Chương 2 .................................................................................................................................22
THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU............................................................................22
2.1. Quy trình nghiên cứu....................................................................................................22
2.2. Lấy ý kiến giáo viên.....................................................................................................22
2.2.1. Kết quả thảo luận về tiêu chí đánh giá của thang đo.............................................23
2.2.2. Kết quả thảo luận về phương pháp đo lường tiêu chí............................................25
2.3. Xây dựng các chỉ báo của thang đo..............................................................................25
2.3.1. Thang đo tác động của gia đình.............................................................................26
2.3.2. Thang đo tác động của nhà trường........................................................................26
2.3.3 Thang đo tác động của bạn b è ................................................................................26
2.3.4 Thang đo định hướng nghề nghiệp của học sinh....................................................27
2.4. Cấu trúc nhân tố của công cụ đ o ..................................................................................27
2.5. Phương pháp xử lý số liệu............................................................................................28
2.5.1. Lập bảng tần xuất..................................................................................................28
2.5.2. Phân tích nhân tố khám phá EFA (exploratory factor analysis)............................28
2.5.3. Phân tích độ tin cậy của thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach alpha..................29

2.5.4. Phân tích nhân tố khẳng định (CFA), SEM...........................................................29
2.5.5. Phân tích phương sai (Anova)...............................................................................30
2.6. Bối cảnh của địa bàn nghiên cứu..................................................................................30
2.6.1. Tình hình chung.....................................................................................................30
2.6.2. Đặc điểm mẫu nghiên cứu.....................................................................................31
Chương 3 .................................................................................................................................33
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU......................................................................................................33
3.1. Tình hình hoạt động hướng nghiệp của học sinh tại các trường..............................33
3.2. Mối liên hệ của học lực đến quyết định sau khi tốt nghiệp THPT...........................34
3.3 Mối liên hệ của điều kiện gia đình đến việc lựa chọn nghề của học sinh.................36
3.3.1. Thu nhập gia đình..................................................................................................37
3.3.2. Học vấn của cha mẹ...............................................................................................38
3.3.3. Nghề nghiệp của bố m ẹ.........................................................................................40
3.3.4. Xu hướng lựa chọn ngành nghề của học sinh........................................................41
3.4. Phân tích nhân tố khám phá..........................................................................................42
3.4.1. Nhân tố độc lập......................................................................................................42
3.4.2. Nhân tố phụ thuộc.................................................................................................44
3.5. Đánh giá độ tin cậy thang đo........................................................................................45
3.6. Tái khẳng định thang đo bằng phân tích CFA..............................................................47


3.7. Đánh giá sự phù hợp mơ hình cấu trúc tuyến tính SEM..............................................49
3.8. Phân tích các đặc điểm cá nhân lên các nhân tố hướng nghiệp....................................54
3.8.1 Phân tích khác biệt theo giới tính...........................................................................54
3.8.2 Phân tích khác biệt theo trường học.......................................................................55
3.8.3. Phân tích khác biệt theo học lực............................................................................55
3.8.4. Phân tích khác biệt theo hướng lựa chọn sau khi tốt nghiệp THPT......................56
3.8.5. Phân tích khác biệt theo lí do chọn nghề...............................................................56
3.8.6. Phân tích khác biệt theo điều kiện gia đình...........................................................56
3.9. Kết luận kết quả nghiên cứu.........................................................................................57

KẾT LUẬN.............................................................................................................................58
1. Kết quả nghiên cứu..........................................................................................................58
2.

Một số gợi ý, đề xuất....................................................................................................58
2.1.

Nhà trường đối với học sinh..................................................................................58

2.2. Gia đình đối với học sinh.........................................................................................59
2.3. Bạn bè đối với học sinh............................................................................................59
3. Hạn chế của nghiên cứu...................................................................................................59
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................................61
Tài liệu bằng tiếng Việt.......................................................................................................61
Tài liệu tiếng Anh................................................................................................................62
PHỤ LỤC................................................................................................................................64
1.

BẢNG CÂU H Ỏ I.........................................................................................................64

2.

PHÂN TÍCH NHÂN TỐ..............................................................................................68

3.

PHÂN TÍCH ĐỘ TIN CẬY.........................................................................................69

4.

PHÂN TÍCH CFA LẦN CUỐI....................................................................................72

5.

CHẠY SEM LẦN 2 VÀ 3............................................................................................73

6.

PHÂN TÍCH ANOVA THANG ĐO............................................................................76


D A N H M Ụ C C H Ữ V IẾT TẮT

ANOVA:

Phân tích phương sai

CFA:

Phân tích nhân tố khẳng đinh

EFA:

Phân tích nhân tố khám phá

GDHN:

Giáo dục hướng nghiệp

KTTH.HN:

Kỹ thuật thực hành hướng nghiệp

SEM:

Mơ hình cấu trúc tuyến tính

SPKT:

Sư phạm kỹ thuật

THCS:

Trung học cơ sở

THPT:

Trung học phổ thông

1


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1 Cấu trúc nhân tố của công cụ đo.............................................................................28
Bảng 2.2 Cơ cấu mẫu theo địa bàn khảo sát..................................................................... 32
Bảng 3.1 Tỉ lệ các loại hình hướng nghiệp tại các trường T H P T ................................. 34
Bảng 3.2 Lựa chọn sau khi thi tốt nghiệp của học sinh theo học lự c............................ 36
Bảng 3.3 Tỉ lệ lí do chọn nghề theo học vấn của m ẹ ...................................................... 40
Bảng 3.4 Tỉ lệ lí do chọn nghề theo học vấn của b ố ....................................................... 40
Bảng 3.5 Tỉ lệ chọn nghề theo nghề nghiệp của bố m ẹ...................................................41

Bảng 3.6 Ma trận xoay nhân t ố ..........................................................................................43
Bảng 3.7 Ma trận xoay nhân t ố ..........................................................................................46
Bảng 3.8 Thống kê Mơ Hình về Độ tin cậy thang đo.............................................................47
Bảng 3.9 Giá trị hội tụ của thang đo.................................................................................. 50
Bảng 3.10 Giá trị hồi quy nhân tố .................................................................................... 52
Bảng 3.11 Giá trị hồi quy các nhân tố lần cuối ...............................................................53
Bảng 3.12 Bình phương tương quan ................................................................................54
Bảng 3.13 Kiểm định giả thuyết phương sai theo giới tín h ........................................... 55
Bảng 3.14 Kiểm định độc lập.................................................................................................56

2


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1 Mơ hình hướng nghiệp của Ý ............................................................................ 11
Hình 1.2 Kỳ vọng và nguyện vọng trong chọn nghề của h ọ c ........................................12
Hình 1.3 Thuyết về hành động hợp lý ...............................................................................13
Hình 1.4 Mơ hình nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp............................................ 14
Hình 1.5 Tiến trình hình thành mục đích hướng nghiệp cho học sinh..........................17
Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp 23
Hình 3.1 Lựa chọn sau tốt n gh iệp ..................................................................................... 35
Hình 3.2 Cơ cấu học sinh theo lí do chọn nghề................................................................38
Hình 3.3 Phân bổ lí do chọn nghề theo thu n h ậ p ............................................................ 39
Hình 3.4 Xu hướng lựa chọn ngành nghề của học sinh ................................................ 42
Hình 3.5 Kết quả phân tích tái khẳng định nhân tố ......................................................... 49
Hình 3.6 Kết quả phân tích cấu trúc tuyến tính................................................................53

3

M Ở ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp (GDHN) là một bộ phận nằm trong tổng thể
cấu trúc của hoạt động giáo dục, góp phần vào việc hình thành và phát triển tồn diện
cho học sinh. Kết quả của hoạt động GDHN khơng chỉ đóng vai trò quan trọng đối với
sự phát triển của nền kinh tế xã hội mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống của bản thân mỗi
cá nhân học sinh. Mục đích của hoạt động GDHN nhằm trang bị cho học sinh những
kiến thức cơ bản, cần thiết để có thể đưa ra quyết định đúng đắn trong việc lựa chọn
nghề nghiệp cho bản thân sau khi tốt nghiệp THPT.
Theo số liệu khảo sát của Trung tâm tư vấn hướng nghiệp thuộc trường đại học
Khoa học Xã hội và Nhân Văn - Đại học quốc gia Hà Nội vào 2005 có hơn 50% số
sinh viên tham gia khảo sát cho rằng họ không lựa chọn được ngành nghề phù hợp với
năng lực của bản thân. Điều này là nguyên nhân dẫn đến tình trạng các sinh viên
khơng có đam mê, gắn bó với nghề nghiệp của bản thân, qua đó sẽ có những ảnh
hưởng đến cuộc sống của chính các sinh viên và sự phát triển của xã hội. Nhận thấy
được vai trò quan trọng của hoạt động GDHN đối với học sinh THPT, Đảng và Nhà
nước đã đưa ra nhiều chính sách chỉ đạo liên quan đến vấn đề này. Trong Nghị quyết
hội nghị lần thứ 2 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã nhấn mạnh: “
Tăng cường giáo dục kỹ thuật tổng hợp và năng lực thực hành ở bậc học phổ thông”.
Vấn đề này cũng được khẳng định tại điều 24 Luật giáo dục: “ Nội dung giáo dục phổ
thông là phải đảm bảo yêu cầu về tính phổ thơng, tồn diện, cơ bản và hướng
nghiệp...”. Trong nội dung của Điều 27 Luật giáo dục cũng quy định rõ: “Giáo dục
THPT nhằm giúp học sinh có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng
nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực các nhân và lựa chọn hướng phát triển". Tiếp
theo là chỉ thị 33/2003 ngày 23/7/2003 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo về việc
đẩy mạnh công tác sinh hoạt hướng nghiệp và tư vấn nghề nghiệp cho học sinh. Hiện
nay, tại các trường phổ thông hoạt động GDHN đã được đưa vào chương trình giảng
dạy từ năm 2006 với nhiều nội dung và hình thức phong phú, nhằm trang bị cho học
sinh những kiến thức cần thiết. Từ đó giúp học sinh có thể đưa ra quyết định chọn

4


nghề đúng đắn vừa phù hợp với năng lực của bản thân vừa đáp ứng được nhu cầu phát
triển của xã hội.
Ở một số nước trên thế giới lịch sử phát triển của hoạt động DGHN đã được
phát triển từ khá lâu đời. Ở Pháp, vào năm 1849 đã xuất hiện cuốn sách "Hướng dẫn
lựa chọn nghề". Năm 1883 ở Mỹ, nhà tâm lý học Ph. Ganton đã trình bày cơng trình
thử nghiệm (Test) với mục đích lựa chọn nghề. Vào đầu thế kỷ XX ở Mỹ, Anh, Pháp,
Thụy Điển đã xuất hiện các cơ sở dịch vụ hướng nghiệp.
Trên thế gới đã có nhiều cơng trình nghiên cứu của các tác giả về các nhân tố
ảnh hưởng đến việc chọn nghề của học sinh: Theo nghiên cứu của tác giả D.W.
Chapman (1981) và nhóm tác giả Hossler và Gallagher và tác giả Bromley H.
Kniveton đều cho rằng gia đình có ảnh hưởng mạnh đến việc chọn nghề của học sinh.
Ngoài ra, theo kết quả nghiên cứu của tác giả Bromley H. Kniveton (2008) cho thấy
công việc của bố mẹ cũng ảnh hưởng đến việc chọn nghề của học sinh.
Cũng theo nhóm tác giả Hossler và Gallaghel từ bạn bè cũng có ảnh hưởng
mạnh đến quyết định chọn trường của học sinh. Tác giả Bromley H. Kniveton đưa ra
kết luận cả nhà trường và gia đình đều có thể cung cấp những thông tin và ảnh hưởng
trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc lựa chọn nghề nghiệp của thanh niên. Nhóm tác giả
Cuzzocrea Francesca, Larcan Rosalba, Murdaca Anna Maria (2012) nghiên cứu nhân
tố chọn nghề của học sinh theo học các cấp học.
Tác giả Julie và cộng sự (1999) cho rằng việc chọn nghề của học sinh là một
tiến trình bao gồm những kỳ vọng về nghề nghiệp và lựa chọn nghề nghiệp. Trong
nghiên cứu của tác giả Jae Yup Jung (2009) có trích dẫn nội dung thuyết hành động
hợp lý của Greve (2001) và Westaby (2005) về mối tương quan giữa niềm tin, suy
nghĩ dẫn đến lựa chọn hành vi.
Tiếp thu xu hướng phát triển từ nền giáo dục của các nước trên thế giới, ở Việt
Nam giáo dục hướng nghiệp cũng là đề tài thu hút sự quan tâm của Đảng, Nhà nước,
của các nhà nghiên cứu khoa học và tồn xã hội. Có nhiều cơng trình nghiên cứu liên

quan đến đề tài giáo dục hướng nghiệp, trong đó phải kể đến GS. Phạm Tất Dong ơng
đi sâu vào nghiên cứu các vấn đề về lí luận và thực tiễn của giáo dục hướng nghiệp,
ngoài ra tác giả cũng đi vào tìm hiểu nhu cầu và động cơ nghề nghiệp để từ đó đưa ra

5


những phương pháp giáo dục hướng nghiệp phù hợp. Giáo sư Nguyễn Văn Hộ cũng có
nhiều đóng góp trong lĩnh vực GDHN, ông là người xây dựng các luận chứng cho hệ
thống GDHN trong điều kiện phát triển kinh tế xã hội hiện nay.
Một số cơng trình của các tác giả trong nước như: nhóm tác giả Trần Văn Quý
và Cao Hào Thi (2009) đưa ra năm nhóm nhân tố ảnh hưởng đến việc chọn trường đại
học của các em học sinh. Trong đề tài nghiên cứu của TS. Huỳnh Văn Sơn về hiệu quả
hướng nghiệp. Tác giả Ngô Tăng Tuấn đã nghiên cứu đề tài (8/2008) về các biện pháp
quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động GDHN.
Như vậy, các cơng trình nghiên cứu về đề tài GDHN của các tác giả trong nước
và ngoài nước đã chỉ rõ vai trò, phản ánh thực trạng của hoạt động hướng nghiệp và
đưa ra những nhân tố ảnh hưởng đến việc chọn nghề của học sinh.
Qua những trải nghiệm từ thực tế giảng dạy trong nhà trường phổ thông, cùng
với những trải nghiệm của bản thân, tác giả nhận thấy học sinh lớp 12 gặp rất nhiều
khó khăn trong việc lựa chọn ngành nghề khi làm hồ sơ dự thi vào các trường cao
đẳng, đại học. Vì vậy, với mong muốn có thể góp phần giúp các học sinh vượt qua
những khó khăn này tác giả đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Định hướng nghề
nghiệp: ảnh hưởng của gia đình, bạn bè, nhà trường đến học sinh khối 12” và thực
hiện nghiên cứu trường hợp tại thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài nghiên cứu tập trung
vào tìm hiểu và đánh giá mức độ tác động của yếu tố gia đình, bạn bè, nhà trường đến
quyết định lựa chọn nghề nghiệp của học sinh khối 12. Qua đó có thể đưa ra những gợi
ý đề xuất trong việc xây dựng những chương trình hành động phù hợp với việc định
hướng nghề nghiệp cho học sinh.
2. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu.

2.1. Khách thể nghiên cứu
Học sinh khối 12 tại một số trường được lựa chọn để điều tra khảo sát trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh.
2.2. Đối tượng nghiên cứu:
Ảnh hưởng của các yếu tố gia đình, bạn bè và nhà trường đến định hướng nghề
nghiệp của học sinh khối 12.

6


3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
- Đánh giá tác động của các yếu tố gia đình, bạn bè và nhà trường đến quyết định chọn
nghề của học sinh khối 12.
4. Ý nghĩa về mặt lí luận và thực tiễn
4.1. Ý nghĩa lí luận
- Xác định các chỉ báo đo lường mức độ tác động theo các yếu tố gia đình, bạn bè và
nhà trường đến học sinh khối 12 tại thành phố Hồ Chí Minh.
- Đóng góp thêm những lý thuyết về đo lường tác động liên quan đến hoạt động giáo
dục hướng nghiệp.
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu có liên quan đến hoạt động giáo dục
hướng nghiệp.
- Cung cấp một số gợi ý cho các chủ thể có nhu cầu thay đổi nhận thức của học sinh
trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp.
5. Câu hỏi nghiên cứu.
- Yếu tố gia đình, bạn bè và nhà trường đã tác động đến nhận thức nghề nghiệp của
học sinh như thế nào?
- Yếu tố gia đình, bạn bè và nhà trường đã ảnh hưởng đến quyết định chọn nghề của
học sinh ra sao?
6. Phương pháp nghiên cứu

6.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Thơng qua việc tìm hiểu các đề tài nghiên cứu từ thư viện, nguồn từ internet về
một số loại tài liệu: sách hướng nghiệp, tạp chí giáo dục, tạp chí nước ngồi... có liên
quan, qua đó đã cung cấp cho tác giả cái nhìn tổng quát về vấn đề nghiên cứu, từ đó
phát hiện ra những nét mới trong đề tài nghiên cứu của mình.
Việc tìm hiểu, tham khảo các tài liệu liên quan giúp tác giả xác định được
hướng đi đúng và tránh không bị trùng lặp với các đề tài đã có. Qua đó, giúp tác giả có
thêm nhiều thơng tin cho q trình thực hiện nghiên cứu đề tài về định hướng nghề
nghiệp cho học sinh khối 12.

7


6.2. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi
Phương pháp này giúp tác giả có thể thu thập được các thơng tin chính xác về
đối tượng nghiên cứu thơng qua việc sử dụng các phiếu điều tra. Phiếu điều tra bao
gồm một hệ thống câu hỏi được chuẩn bị kỹ để khách thể nghiên cứu bộc lộ được các
ảnh hưởng từ phía gia đình, bạn bè và nhà trường đến quyết định chọn nghề của bản
thân. Cấu trúc bảng hỏi gồm 2 phần: phần thang đo các nhân tố, phần đặc điểm và điều
kiện của học sinh. Việc chọn mẫu được thực hiện theo phương pháp ngẫu nhiên phân
tầng.
6.3. P hư ơng pháp chuyên gia
Sử dụng kết quả từ việc lấy ý k iến của các chuyên gia để làm cơ sở
phân tíc h phám phá các yếu tố định tính, m ối quan hệ của đối tư ợng ng h iên
cứu. Đ iều này đã nâng cao tín h chính xác của bảng hỏi, rú t ngắn thờ i gian
và công sức trong việc xây dựng các chủ đề, các câu hỏi. Các chuyên gia
được xác định trong ngh iên cứu này là các giáo viên tham gia giảng dạy học
sinh.
Phương pháp thực h iện bằng cách xây dựng chủ để dựa trên các nhân
tố n g h iên cứu để xây dựng bảng câu hỏi bán cấu trúc, và phỏng vấn sâu dựa

trên kết quả đó tác giả tiến hành so sánh, tổng hợp làm căn cứ th iế t kế nội
dung thang đo và bảng hỏi.
6.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
-

Phương pháp thống kê tốn học để xử lý thơng tin thu thập được trong quá trình

điều tra dưới dạng các con số, bảng số liệu, biểu đồ... từ đó làm cơ sở để tác giả kiểm
định thang đo và mơ hình nghiên cứu. Ngoài ra tác giả cũng đã sử dụng các phương
pháp khác: Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm thu nhỏ và tóm tắt dữ liệu để tiến
hành phân tích đa biến, đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach
alpha, phương pháp phân tích nhân tố khẳng định CFA (Confirmatory factor analysis)
và mơ hình cấu trúc tuyến tính SEM (Structural Equation Modeling) để phân tích và
kiểm định sự phù hợp của mơ hình nghiên cứu. Tiếp theo, tác giả tiến hành kiểm định
các giả thuyết theo mơ hình nghiên cứu của đề tài, phân tích phương sai Anova để xác

8


định sự khác biệt giữa các nhóm nhân tố trong việc đánh giá tác động đến định hướng
nghề nghiệp của các học sinh lớp 12.
7. Phạm vi, thời gian khảo sát
7.1. Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi tiến hành điều tra nghiên cứu trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, cụ
thể là tại 10 trường THPT thuộc 9 quận như sau:
- Trường THPT Nguyễn Hữu Thọ - quận 4.
- Trường THPT Mạc Đĩnh Chi - quận 6.
- Trường THPT Ngô Gia Tự - quận 8.
- Trường THPT Nguyễn Thị Định - quận 8.
- Trường THPT Nguyễn Khuyến - quận 10.

- Trường THPT Trần Quang K hải- quận 11.
- Trường THPT Thạnh Lộc - quận 12.
- Trường THPT Hàn Thuyên - quận Phú Nhuận.
- Trường THPT Tân B ình- quận Tân Bình.
- Trường THPT Trung Lập - quận Củ Chi.
7.2. Thời gian triển khai nghiên cứu:
Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 12 năm 2011 đến tháng 5 năm 2013.

9


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA NGHIÊN CỨU VÀ KHUNG LÝ THUYẾT
1.1.

Tổng quan các nghiên cứu
Yếu tố gia đình và định hướng nghề nghiệp.
Trong nghiên cứu của tác giả D.W. Chapman vào năm 1981 về việc lựa chọn

trường đại học của học sinh ông chỉ ra rằng học sinh bị tác động mạnh mẽ bởi sự
thuyết phục, khuyên nhủ từ gia đình của họ. Nhóm tác giả Hossler và Gallaghel cũng
khẳng định rằng bố mẹ có những ảnh hưởng đến việc đưa ra quyết định chọn trường
của học sinh. Ngoài ra, tác giả Bromley H. Kniveton cũng đưa ra kết luận gia đình có
ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc chọn nghề của học sinh. Trong nghiên cứu
của nhóm tác giả Folajogun v. Falaye và Bamidele t. Adams (2008) chỉ ra rằng: Giới
tính ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc chọn nghề nghiệp, đặc điểm trình độ học vấn của bố
mẹ không ảnh hưởng nhưng công việc của bố mẹ lại ảnh hưởng mạnh đến quyết định
chọn nghề của học sinh. Theo nhóm tác giả G. I. Osa-edoh, a. N. G. Alutu (2011) thì
tình trạng kinh tế xã hội ảnh hưởng đến lựa chọn học phổ thông và học nghề, học sinh
có điều kiện kinh tế xã hội thích chọn các nghề có yêu cầu cao về học tập hơn học sinh

có điều kiện kinh tế thấp vì lí do tài chính. Trong nghiên cứu mới đây tác giả Huang
Bin, Xu Caiqun, Jiang Xiaoyan (2012) chỉ ra rằng: thanh niên nơng thơn có mong
muốn học lên cao đẳng, đại học hơn so với việc đi học nghề, đặc biệt áp lực học lên
cao hơn tập trung nhiều nhất là từ phía gia đình. Ở Việt Nam tác giả Trần Văn Quý và
Cao Hào Thi trong nghiên cứu của mình đã đưa ra năm nhóm nhân tố ảnh hưởng đến
việc chọn trường của học sinh, trong đó có ảnh hưởng từ gia đình thuộc nhân tố các cá
nhân có ảnh hưởng.
Trên cơ sở đó tác giả đưa ra nhận định: Nhân tố gia đình có tác động đến định
hướng nghề nghiệp của học sinh.
Yếu tố bạn bè và định hướng nghề nghiệp
Cũng theo nhóm tác giả Hossler và Gallaghel ngồi những ảnh hưởng từ bố mẹ
thì tác động từ bạn bè cũng có ảnh hưởng mạnh đến quyết định chọn trường của học
sinh. Ở Việt Nam, nghiên cứu của nhóm tác giả Trần Văn Quý và Cao Hào Thi trong

10


đề tài: “Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học của các em học
sinh THPT ” nhóm tác giả đưa ra 5 nhân tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại
học của học sinh trong đó có nhân tố các cá nhân ảnh hưởng bao gồm có những ảnh
hưởng từ bạn bè. Trong nghiên cứu của tác giả Chu Văn Thảo với đề tài: “ Giải pháp
quản lý nhằm đẩy mạnh công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh các trung tâm
KTTH- H N ở tỉnh Bắc Ninh" tác giả chỉ ra một thực trạng hiên nay phần lớn học sinh
còn chọn nghề theo cảm tính do vậy học sinh dễ chịu tác động bởi các nhân tố bên
ngồi trong đó có nhân tố bạn bè.
Trên cơ sở đó tác giả đưa ra nhận định: Nhân tố bạn bè có tác động đến định
hướng nghề nghiệp của học sinh.
Yếu tố nhà trường và định hướng nghề nghiệp
Cũng theo kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả Hossler và Gallaghel thì trong
nhóm các cá nhân có ảnh hưởng đến việc đưa ra quyết định chọn nghề của học sinh

bao gồm cả những cá nhân trong nhà trường. Tác giả Bromley H. Kniveton đưa ra kết
luận cả nhà trường và gia đình đều có thể cung cấp những thông tin và ảnh hưởng trực
tiếp hoặc gián tiếp đến việc lựa chọn nghề nghiệp của thanh niên. Ngồi ra, nhóm tác
giả Cuzzocrea Francesca, Larcan Rosalba, Murdaca Anna Maria (2012) đã trình bày
mơ hình nghiên cứu của Ý để làm nghiên cứu nhân tố chọn nghề của học sinh theo học
các cấp:
Hình 1.1 Mơ hình hướng nghiệp của Ý

Từ 18 - 19

Đại học
-----------

Làm việc

.

**

T
Từ 13 - 14 tuổi

Học trung học

----------- >

Học phổ thông
V

Từ 5 - 6 tuổi

3

Học nghề

Ặ
Từ 11 - 13 tuổi

Lựa chon 2

Ĩĩ7t

Học tiểu học

Nguồn: ISSN 2026 - 6332

11

Lựa chọn 1


Trong thiết kế định hướng nghề nghiệp này tác giả đã chỉ ra: Nghề nghiệp của bố mẹ
có rất ít kết nối với nghề học sinh chọn và việc lựa chọn nghề chủ yếu dựa vào chính
những trải nghiệm của bản thân học sinh có được thơng qua các q trình học hỏi. Ở
Việt Nam, theo tác giả Nguyễn Ngọc Minh cũng đã đề cập đến ảnh hưởng của giáo
viên hướng nghiệp đến định hướng nghề nghiệp cho các học sinh. Tác giả Nguyễn
Khắc Thìn trong nghiên cứu của mình cũng chỉ ra rằng việc chọn nghề của học sinh
hiện nay phần lớn chịu ảnh hưởng từ những thông tin từ gia đình, thầy cơ và các
phương tiện đại chúng.

Trên cơ sở đó tác giả đưa ra nhận định: Nhân tố nhà trường có tác động đến định
hướng nghề nghiệp của học sinh.
Mối quan hệ giữa nhận thức và hành vi chọn nghề
Trong cơng trình nghiên cứu của tác giả Julie và cộng sự (1999) đã phân tích
các nhân tố tác động đến hướng nghiệp cho học sinh. Theo nhóm tác giả thì việc chọn
nghề của học sinh là một tiến trình bao gồm những kỳ vọng về nghề nghiệp và việc ra
quyết định lựa chọn nghề cho bản thân.
Hình 1.2 Kỳ vọng và nguyện vọng trong chọn nghề của học

Nguồn: Julie wall, Katherine covell, Peter Macintyre Cape Breton University
Tác giả Jae Yup Jung (2009) đã trích dẫn tài liệu thuyết hành đông hợp lý của
Greve (2001) và Westaby (2005). Thuyết này mơ tả q trình ra hành động để đưa ra
lựa chọn một quyết định cụ thể.

12


Hình 1.3 Thuyết về hành động hợp lý
Niềm tin
ưng sư

------- >

Xu hướng

V

71

Niềm tin

đạo đức

--------- >

Chuẩn đạo
đức

Ý định

___ ^

Hành vi

/

Nguồn: Trích từ Jung, J. Y. & McCormick, J. (2009, August). The Roles of
Culture and Motivation on Vocational Choice
Nội dung của thuyết hành động hợp lý chỉ ra rằng mỗi học sinh ln có khoảng
cách giữa kỳ vọng về nghề nghiệp với năng lực thực tế của bản thân điều này là
nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt giữa nhận thức về nghề nghiệp và hành vi chọn
nghề.
Theo tác giả F.o. Ohiwerei và B.o. N wosu (2009) những nhân tố ảnh hưởng
đến quyết định chọn nghề của học sinh là do: Những khác biệt cá nhân (như: các đặc
tính để cá nhân có thể tương thích với nghề nghiệp, những suy nghĩ, nhận thức và trình
độ của mỗi các nhân...) và các nhân tố bên ngoài (bao gồm: ảnh hưởng từ nhà trường,
áp lực từ gia đình, tác động của nhóm bạn bè, điều kiện chính sách kinh tế mỗi nước,
các thơng tin hướng nghiệp, kế hoạch hướng nghiệp của mỗi nước khác nhau....).
Trong nghiên cứu của tác giả Nguyễn Quang Uẩn về xu thế nghề nghiệp của học sinh
theo các chỉ số về mức độ nhận thức, thái độ đối với nghề nghiệp, ông chỉ ra rằng nhận
thức về nghề nghiệp của học sinh cịn rất sơ sài vì vậy thái độ đối với nghề nghiệp

chưa cao.
Trên cơ sở đó tác giả đưa ra nhận định: Nhận thức về hướng nghiệp tác động
đến hành vi chọn nghề của học sinh.
Tổng hợp các kết luận được rút ra từ các nghiên cứu của những tác giả đi trước,
tác giả đưa ra các giả thuyết nghiên cứu như sau:
Giả thuyết H 1: Nhân tố gia đình đã tác động đến nhận thức nghề nghiệp của học sinh.
Giả thuyết H2: Nhân tố bạn bè đã tác động đến nhận thức nghề nghiệp của học sinh.
Giả thuyết H3: Nhân tố nhà trường đã tác động đến nhận thức nghề nghiệp của học
sinh.

13


Giả thuyết H4: Nhân tố gia đình đã ảnh hưởng đến hành vi chọn nghề của học sinh.
Giả thuyết H5: Nhân tố bạn bè đã ảnh hưởng đến hành vi chọn nghề của học sinh.
Giả thuyết H6: Nhân tố nhà trường đã ảnh hưởng đến hành vi chọn nghề của học sinh.
Giả thuyết H7: Nhận thức về hướng nghiệp tác động đến hành vi chọn nghề của học
sinh.
1.2. Khung lý thuyết của nghiên cứu
Dựa trên kết quả nghiên cứu của các tác giả trên tác giả nhận thấy rằng có nhiều
nhóm nhân tố ảnh hưởng đến quyết định chọn nghề của học sinh lớp 12 bao gồm
những nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan như: gia đình, bạn bè, nhà trường và
các đặc điểm về trường học... Chính điều này làm cho học sinh ln gặp khó khăn để
có thể đưa ra quyết định chọn nghề cho bản thân. Hơn nữa, đối với học sinh khối 12
hiện đang ở giai đoạn trưởng thành về nhiều mặt sinh lí, tâm lí và trí tuệ nhưng do tuổi
đời cịn rất trẻ nên chưa đủ chín chắn để đưa ra quyết định sáng suốt trong việc chọn
nghề. Như vậy, để học sinh có thể lựa chọn được một ngành nghề phù hợp với bản
thân thì cần phải có sự tư vấn, hỗ trợ từ phía gia đình, bạn bè và nhà trường. Trên cơ
sở đó, tác giả đi vào tìm hiểu và tiến hành đo lường, đánh giá những tác động cụ thể từ
gia đình, bạn bè và nhà trường để có thể đề xuất một số biện pháp phù hợp.

Tác giả đã xây dựng khung lý thuyết như sau:
Hình 1.4 Mơ hình nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp

1.3.1. Khái niệm hướng nghiệp
Hướng nghiệp là một khái niệm được rất nhiều người quan tâm, kết quả của
hoạt động hướng nghiệp ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực. Tùy thuộc vào đặc thù của mỗi

14


lĩnh vực khoa học mà khi xem xét về hoạt động hướng nghiệp thì mỗi lĩnh vực lại đưa
ra những định nghĩa khác nhau về hướng nghiệp.
Đối với góc độ giáo dục trong nhà trường phổ thơng có thể định nghĩa khái niệm
hướng nghiệp: “là sự tác động của một tổ hợp các lực lượng xã hội, lấy sự chỉ đạo của
một hệ thống sư phạm làm trung tâm vào thế hệ trẻ, từ đó giúp các em biết đến một số
ngành nghề phổ biến để khi tốt nghiệp ra trường các em có thể lựa chọn cho mình một
cách có ý thức các nghề nghiệp trong tương lai phù hợp với năng lực của bản thân và
đáp ứng nhu cầu của xã hội.'’" (Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006,
trg. 6)
Ngoài ra, trong một số lĩnh vực khoa học khác cũng đưa ra những định nghĩa về khái
niệm hướng nghiệp theo những cách khác nhau:
Trong tâm lý học: Hướng nghiệp được coi là một quá trình chuẩn bị cho thế hệ
trẻ sẵn sàng tâm lý đi vào lao động nghề nghiệp. Sự sẵn sàng tâm lý đó chính là tâm
thế lao động - một trạng thái tâm lý tích cực trước hoạt động lao động.
Trong giáo dục học: Hướng nghiệp được hiểu như là một hệ thống tác động
giúp thế hệ trẻ có cơ sở khoa học trong việc chọn nghề phù hợp với những yêu cầu của
sự phân cơng lao động xã hội, có tính đến hứng thú và năng lực của từng cá nhân.
Trong lĩnh vực khoa học lao động: Hướng nghiệp là sự xác định tính phù hợp
của từng con người cụ thể trên cơ sở xác định sự tương thích giữa những đặc điểm tâm
- sinh lý của họ với những yêu cầu của một nghề nào đó đối với người lao động.

Trong kinh tế học: Hướng nghiệp được hiểu là hệ thống những biện pháp dẫn
dắt, tổ chức cho người học lựa chọn nghề để họ đi vào lao động nghề nghiệp nhằm sử
dụng hợp lý tiềm năng lao động trẻ tuổi của đất nước, để từ đó hướng nghiệp góp phần
tích cực vào quá trình phấn đấu nâng cao năng suất lao động.
Trên bình diện vĩ mơ tồn xã hội: Hướng nghiệp góp phần phân bố hợp lý và
sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực, vốn quý cho sự phát triển kinh tế - xã hội, mang
lại phồn vinh cho đất nước. Do vậy, hướng nghiệp có một ý nghĩa to lớn, một khởi đầu
quan trọng cho quá trình phát triển lực lượng sản xuất của mỗi quốc gia.
Tháng 10 - 1980, Hội nghị lần thứ 9 những người đứng đầu cơ quan giáo dục nghề
nghiệp các nước xã hội chủ nghĩa họp tại La-ha-ba-na thủ đô Cu Ba đã thống nhất về

15


khái niệm hướng nghiệp như sau :"Hướng nghiệp là hệ thống những biện pháp dựa
trên cơ sở tâm lý học, sinh lý học, y học và nhiều khoa học khác để giúp đỡ học sinh
chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã hội, đồng thời thoả mãn tối đa nguyện vọng, thích
hợp với những năng lực, sở trường và tâm sinh lý cá nhân, nhằm mục đích phân bố
hợp lý và sư dụng có hiệu quả lực lượng lao động dự trữ có sẵn của đất nước".
1.3.2. Nghề nghiệp
Nghề nghiệp theo chữ Latinh (Professio) có nghĩa là cơng việc chun mơn
được hình thành một cách chính thống, là dạng lao động địi hỏi một trình độ học vấn
nào đó, là hoạt động cơ bản giúp con người tồn tại.
Theo tác giả E.A. Klimốp thì: "Nghề nghiệp là một lĩnh vực sư dụng sức mạnh
vật chất và tinh thần của con người một cách có giới hạn, cần thiết cho xã hội (do sự
phân cơng lao động xã hội mà có), nó tạo cho mỗi con người khả năng sư dụng lao
động của mình như một phương tiện cho việc tồn tại và phát triển".
Theo từ điển tiếng Việt, nghề là "công việc chuyên làm theo sự phân công lao
động của xã hội".
Từ một số quan niệm nêu trên, chúng ta có thể hiểu: nghề nghiệp như một dạng

lao động vừa mang tính xã hội (sựphân cơng xã hội), vừa mang tính cá nhân (nhu cầu
bản thân), trong đó con người với tư cách là chủ thể hoạt động đòi hỏi để thoả mãn
những nhu cầu nhất định của xã hội và cá nhân.
Như vậy, hiểu một cách ngắn gọn, nghề nghiệp là một dạng lao động đòi hỏi ở
con người một q trình đào tạo chun biệt, có những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo
chun mơn nhất định, có phẩm chất đạo đức phù hợp với yêu cầu của từng dạng lao
động tương ứng. Nhờ quá trình hoạt động nghề nghiệp, con người có thể tạo ra sản
phẩm thoả mãn những nhu cầu vật chất, tinh thần của cá nhân, cộng đồng và xã hội.
1.3.3. Định hướng nghề nghiệp
Khái niệm: Định hướng nghề nghiệp là việc thông tin cho học sinh về đặc điểm
hoạt động và yêu cầu phát triển của các nghề trong xã hội, đặc biệt là các nghề và các
nơi đang cần nguồn lao động trẻ tuổi có văn hóa, về những yêu cầu tâm sinh lý của
mỗi nghề, về tình hình phân cơng và u cầu điều chỉnh lao động ở cộng đồng dân cư,

16


về hệ thống trường lớp đào tạo nghề của nhà nước, của tập thể và tư nhân. (Nguyễn
Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền, 2006, trg.11).
Định hướng nghề nghiệp là một khái niệm bao gồm hai yếu tố liên kết chặt chẽ với
nhau: yếu tố thứ nhất chỉ trạng thái động của khái niệm - là quá trình xác định cho
mình một hướng đi, hướng phấn đấu, rèn luyện, yếu tố thứ hai - sự cần thiết phải thực
hiện hoạt động của bản thân theo một hướng đã được xác định, trên cơ sở lấy một mục
tiêu, một đích nào đó làm chuẩn để xác định hướng hành động.
Định hướng nghề nghiệp được hiểu là một quá trình hoạt động được chủ thể tổ chức
chặt chẽ theo một lơ gíc hợp lý về không gian, thời gian, về nguồn lực tương ứng với
những gì mà chủ thể có được nhằm đạt tới những yêu cầu đặt ra cho một lĩnh vực nghề
nghiệp hoặc cụ thể hơn là của một nghề nào đó.
Hình 1.5 Tiến trình hình thành mục đích hướng nghiệp cho học sinh
Các nhân tố tác động từ bên ngồi: gia đình, bạn bè, nhà trường, xã hội

Nhu cầu của
chủ thể

Hoạt động của chủ thể

Mục đích
(nghề nghiệp)

Nguồn: Nguyễn Văn Hộ, Nguyễn Thị Thanh Tuyền
Nhận thức nghề nghiệp là quá trình phản ánh các đặc trưng cơ bản của nghề nghiệp,
những biểu hiện định giá của xã hội trong những điều kiện phát triển kinh tế - xã hội
cụ thể với giá trị của nghề nghiệp và những đặc điểm phát triển tâm lý, sinh lý của
những con người làm việc trong nghề nghiệp đó.Vì vậy, trong q trình định hướng
nghề nghiệp cho học sinh cần có những đinh hướng sau:
1ề
3ề3ề1ề Định hướng nhận thức đối với nghề nghiệp
Nhận thức nghề nghiệp kết hợp với những thành phần còn lại của xu hướng
nghề tạo nên kết quả chọn nghề của học sinh đối với một nghề xác định. Xuất phát từ
nhận thức nghề với hệ thống tri thức về nghề, về những đòi hỏi khách quan của nghề
đối với những cá nhân hoạt động trong lĩnh vực nghề nghiệp đó để đối chiếu với
những phẩm chất, năng lực của cá nhân để tìm ra sự phù hợp đối với ngành nghề được

17


lựa chọn. Có thể nói, nhận thức nghề nghiệp là cơ sở cất lõi mang tính định hướng cho
hành động lựa chọn nghề của học sinh. Qua đó sẽ có tác dụng thúc đẩy học sinh có
hành động chọn nghề phù hợp với nguyện vọng, khả năng của mình để từ đó biết trân
trọng và tha thiết gắn bó với cơng việc của bản thân. Điều này cịn là động lực giúp

học sinh dễ dàng đạt được những thành công trong nghề để có thể có những đóng góp
nhiều hơn cho gia đình và xã hội đồng thời mang lại cuộc sống tốt đẹp cho bản thân.
Vì vậy, để hoạt động định hướng nghề nghiệp cho các em học sinh mang lại
hiệu quả cao thì yêu cầu đầu tiên phải giúp các em nhận thức rõ về nghề mà các em
đang cân nhắc lựa chọn, xem xét với nhu cầu mong muốn của bản thân và của gia đình
từ đó có thể đưa ra những quyết định đúng đắn.
1.3.3.2. Định hướng thái độ đối với nghề nghiệp
Định hướng về thái độ của học sinh đối với nghề nghiệp bao gồm 3 yếu tố sau:
Yếu tố tình cảm: Bao gồm các cảm xúc chấp nhận, quan tâm, say mê hoặc thờ ơ
với nghề nghiệp.
Yếu tố nhận thức: Là quan niệm và hiểu biết của cá nhân về một nghề cụ thể
nào đó mà họ có dự định lựa chọn.
Yếu tố hành vi: Là sự thể hiện quan niệm và tình cảm của bản thân cá nhân đối
với một nghề cụ thể nào đó thành hành động. Hành động này có thể là chú ý học tốt
những mơn có liên quan tới sự lựa chọn nghề, tìm đọc các tài liệu nói về nghề đó,
tuyên truyền nghề đó cho bạn bè. Trên cơ sở đó học sinh đưa ra được hành vi lựa chọn
nghề đúng đắn cho bản thân mình.
(Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền , 2006, trg. 18)
1.3.4. Đặc điểm tâm lý của lứa tuổi học sinh THPT đến việc chọn nghề
1.3.4.1. Đặc điểm hoạt động học tập
Lứa tuổi học sinh THPT là giai đoạn phát triển bắt đầu từ lúc dậy thì và kết thúc
khi bước vào tuổi người lớn, đây là giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển và
hình thành nhân cách của học sinh. Sự phát triển và hình thành nhân cách của học sinh
chịu sự tác động của đồng thời các yếu tố gia đình, nhà trường và xã hội. Hoạt động
học tập ở giai đoạn này đòi hỏi học sinh phát huy tính tích cực, tính năng động cao. Vì
vậy ở giai đoạn này tư duy lí luận của học sinh được phát huy rõ nét, đã hình thành

18