SKKN dạy học nêu vấn đề trong môn địa lí lớp 9

SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9

PHẦN I
MỞ ĐẦU
1
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Biện pháp gợi mở nêu vấn đề là một trong những biện pháp
giúp học sinh hứng thú học tập, học sinh cảm thấy dễ dàng hơn trong mọi
hoạt động .
Trong học tập hiện nay giáo viên đã áp dụng nhiều nhiều biện pháp giáo dục
nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, lấy học sinh làm trung tâm. Tôi xin
gới thiệu qua hai câu thơ của Bác Hồ:
“Dễ trăm lần dân không cũng chịu,
Khó vạn lần dân liệu cũng xong”
Hai câu thơ trên thể hiện vai trò của người dân là rất cần thiết,từ
việc dễ đến việc khó , nếu có sự quyết tâm của người dân thì mọi việc đều đi
đến thắng lợi.
Trong hoạt động dạy và học, hoạt động diễn ra giữa thầy và trò mang lại
hiệu quả cao hay thấp tùy thuộc vào sự dẫn dắt của giáo viên qua cách diễn
đạt phân tích giải thích, gợi mở vấn đề, vì vậy biện pháp gợi mở không kém
phần quan trọng cũng như các biện pháp giáo dục giảng dạy khác, chính vì
vậy qua hoạt động dạy và học cũng như các tiết dạy tôi thấy biện pháp gợi mở
rất cần thiết trong mọi hoạt động , mọi lĩnh vực không chỉ áp dụng ở bộ môn
địa lí mà còn áp dụng cho các bộ môn khác có hiệu quả. Qua biện pháp này
học sinh cảm thấy ham học hơn, không những vậy mà còn giúp học sinh nắm
vững kiến thức hơn, nhớ kỹ hơn, nhớ lâu hơn.
Trong năm học 2009-2010 là năm học tiếp tục thực hiện cuộc vận
động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, gắng với
cuộc vận động “Hai không-với bốn nội dung” và cuộc vận động “ mỗi thầy
cô giáo là một tầm gương sáng về đạo đức, tự học và sáng tạo” và tiếp tục
thực hiện phong trào thi đua” Trường học thân thiện , học sinh tích cực”

Trong chương trình giáo dục Trung học cơ sở hiện nay Bộ Giáo dục,
rất quan tâm đến địa lý các vùng của nước ta, đề cập nhiều vấn đề đến các thế
2
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
mạnh của từng vùng, chính vì vậy khi biên soạn lại SGK điều chỉnh nội dung
chương trình phần chương trình giữa kênh hình và kênh chữ khá sinh động
nhằm giúp cho học sinh thích thú ham học , ham hiểu biết từ đó học sinh
hiểu sâu hơn phần địa phương mình đang sống, có những điều kiện thuận lợi
hay khó khăn gì, và để từ đó học sinh biết kế thừa và phát huy hơn nữa những
thành tựu đạt được cũng như có những hành động biện pháp nhằm giúp địa
phương mình phát triển tốt đẹp hơn, đúng với nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước
đã đề ra. Với mục tiêu:
Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh
Để đạt đựơc mục tiêu ấy chúng ta, phải cùng nhau xây dựng nước nhà
cho phù hợp với tình hình mới cũng như xu thế chung của thế giới, đặc biệt là
khi nước ta là thành viên của tổ chức thương mại thế giới WTO, chúng ta càng
cố gắng phát huy hơn nữa, những cơ hội đã có và những khó khăn thách thức
để đáp ứng được vấn đề trên. Chúng ta cần phát huy những tiềm năng và thế
mạnh của nước ta nói chung và các vùng kinh tế nói riêng, để khai thác được
tiềm năng và thế mạnh của địa phương chúng ta cần tìm hiểu đi sâu hơn về
địa lý các vùng ở nươc ta như Đồng Bằng Sông Hồng, Bắc Trung Bộ ,Đông
nam Bộ Đồng Bằng Sông Cửu Long, như vậy ta cần tìm hiểu về điều kiện tự
nhiên, nguồn nhân lực những thế mạnh về phát triển kinh tế.
Đặc biệt khi đi vào nghiên cứu là giáo viên dùng thật nhiều biện pháp
nhằm giúp học sinh nắm được nội dung vấn đề cũng như mục tiêu cần đạt
trong những biện pháp trên không thể thiếu biện pháp gợi mở nêu vấn đề, biện
pháp này có thế giúp cho học trung bình yếu cũng có thể trả lời được các câu
hỏi sau khi được giáo viên hướng dẫn gợi mở để thực hiện những biện pháp
trên, giáo viên tìm mọi cách để giáo dục học sinh, nhằm giúp các em thấy
được giá trị của việc học tập càng thấy thích thú hơn qua việc giảng dạy của

giáo viên.
3
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
PHẦN II
4
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
NỘI DUNG
I Một vài nét về biện pháp gợi mở nêu vấn đề;
Trả lời câu hỏi là một trong những phương pháp hoạt động có mối
quan hệ chặc chẽ với nhau trong dạy học, nếu như Giáo viên hỏi mà trò trả lời
không được, thì hoat động dạy và học không tiến hành được, như vậy giáo
viên phải làm như thế nào để hoat động dạy và học suông xẻ, tích cực,sôi nổi.
Để hoạt động trên đạt kết quả tốt, tôi luôn tìm tòi, cũng như tìm các
biện pháp cho phù hợp với xu thế phát triển của đất nước.
Biện pháp gợi mở nêu vấn đề là một biện pháp không kém phần quan
trọng so với các biện pháp khác ,với biện pháp này học sinh có thể trả lời được
những câu hỏi khó hoặc câu hỏi mang tính tổng hợp, nhờ cách gợi mở của
giáo viên từ những câu hỏi nhỏ , qua đó học sinh hoc sinh nắm được kiến
thức, hiểu được nội dung ở bộ môn Địa lí lớp 9 phần Địa lí các vùng kinh tế.
II Thực trạng vấn đề
5
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Ngành Giáo Dục và Đào Tạo hiện nay rất được coi trọng , Đảng và
Nhà nước ta khẳng định “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”
Giáo dục là tiền đề, là cơ sở cho mọi người chúng ta tiến bứơc tiếp
theo được thể hiện qua hai câu sau:
Hiền dữ phải đâu là tính sẵn
Phần nhiều do giáo dục mà nên.
Chính vì lẽ đó hiện nay ngành giáo dục đang được quan tâm đầu tư
đúng mức về cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho công tác giảng dạy , để đáp

ứng yêu cầu đổi mới của đất nước.
Bên cạnh đó việc giáo dục của trường tôi gặp không ít những khó
khăn như sau
Huyện Vĩnh Châu nói chung , Trừơng trung học cơ sở Lạc Hoà nói
riêng,học sinh của trường gồm ba thành phần dân tộc: Kinh, Hoa và Khmer,
trong ba thành phần dân tộc trên các em có trình độ nhận thức có sự chênh
lệch nhau, một số em học sinh dân tộc tiếp thu chậm so với những em khác,
một số em phần đông là lao động chính trong gia đình, hàng ngày các em phải
đi làm công hoặc làm một số việc để có thu nhập tiếp gia đình các em ở ven
biển Đại Bái thì đi ra biển bắt nghêu, kiếm củi,lượm hành, một số em ở các
ấp bên trong như Hòa Thành, Hòa Nam, Vĩnh Thạnh A,B,…., phải làm nhiều
việc như : giữ sú, tưới nước hành, trông giữ em Một phần gia đình ít quan
tâm đến việc học tập của con em mình, chỉ lo về kinh tế hoặc một số gia đình
có quan niệm là giáo dục là nhiệm vụ của Thầy Cô giáo, của nhà trường, (hay
khoán trắng cho nhà trường).
Với những vấn đề trên việc giao dục gặp không ít khó khăn và đặc biệt
hơn nữa việc giảng dạy,giáo dục học sinh không chỉ là một sớm một chiều mà
phải giáo dục từng bước đều đặn nhiều lần giúp học sinh hiểu rõ được các vấn
đề
6
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Và cần có sự phối hợp chặt chẽû, nhịp nhàng hơn nữa, cha mẹ học sinh và
nhà trường, từ đó học sinh mới đảm bảo được kiến thức ,để thực hiện được
công việc trên đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt tìm nhiều biện pháp để giúp cho
học sinh hiểu, biết được một số kiến thức ở địa phương nhất định, giáo viên
phải đầu tư nhiều về thời gian cũng như sử dụng một số hình ảnh về phát triển
kinh tế-xã hội ở địa phương. Thông qua những hoạt động trên học sinh có thể
hiểu biết được về địa phương tỉnh Sóc Trăng thông qua việc giảng dạy hướng
dẫn nhiệt tình của giáo viên cũng như sự hợp tác của nhà trường và các em
học sinh.

Biện pháp thực hiện
Trong giảng dạy các bài vùng kinh tế , một số câu hỏi thường gặp giáo viên
Phải tìm cách đặt câu hỏi gợi mở học sinh mới trả lời được.
Ví dụ : Bài Vùng Trung Du và Miền Núi Bắc Bộ .
 Về điều kiện tự nhiên địa hình như thế nào?
Sau khi giáo hướng dẫn , gợi mở học sinh có thể trả lời được là ;
 Vùng có địa hình núi như thế nào ở phía tây?
Địa hình núi cao, và chia cắt sâu ở phía tây,
 còn ở phía Đông thì sao?
Phần lớn là địa hình núi trung bình.
 Tài Nguyên thiên nhiên của vùng như thế nào?
 Vùng có loại khoáng sản nào?
Giáo viên gợi ý cho học sinh tìm các khoáng sản trong hình 17.1 qua đó các
em nắm được các loại khoáng sản của vùng.
 Về Công nghiệp điện phát triển như thế nào?
Giáo viên cần gợi ý :
 về công nghiệp điện như thế nào ?
7
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Học sinh sẽ trả lời được các nhà máy thủy điện và các nhà máy
nhiệt điện.
 Vùng gồm những trung tâm kinh tế nào?
Để trả lời được trung tâm kinh tế giáo viên cần gợi ý cho học sinh biết:
 Trung tâm là nơi tập trung nhiều ngành nghề,
Qua đó học sinh sẽ xác định được các trung tâm kinh tế của vùng là :Hạ long
và Việt trì.
Ví dụ : Bài Vùng Đồng Bằng Sông Hồng.
Ở bài này Giáo viên gợi ý cho học sinh trả lời một số câu hỏi sau:
 Hãy ý nghĩa Của sông Hồng đối với sự phát triển nông

nghiệp và đời sống dân cư.
Ở câu hỏi này giáo viên sẽ gợi ý học sinh là ,
 Đối với việc phát triển nông nghiệp đã có lợi ích gì?
Sông Hồng cung cấp hàm lượng phù sa lớn cho sản xuất nông nghiệp,cung
cấp nước cho tưới tiêu , đối với đời sống dân cư cung cấp nước cho sinh
hoạt.v.v
 Mật độ dân số cao ở Đồng Bằng Sông Hồng có những thuận
lợi khó khăn gì trong sự phát triển kinh tế-xã hội?
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm ra những thuận lợi và khó khăn.
-Giáo viên gợi ý về thuận lợi:
 Dân cư đông có những thuận lợi gì?
Nguồn lao động dồi dào, thị trường tiêu thụ rộng lớn,hơn nữa , người dân ở
Đồng bằng sông Hồng có trình độ thâm canh nông nghiệp lúa nước, giỏi nghề
thủ công, tỉ lệ qua đào tạo khá cao, đội ngũ trí thức, kĩ thuật và công nghệ
đông đảo.
-Về khó khăn:
 Đất đai, nhu cầu về đời sống như thế nào?
8
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Bình quân đất nông nghiệp (đất trồng lúa) qua dó học sinh biết được là đất
trồng lúa tương đối thấp, dân số đông dẫn đến thất nghiệp ở thành thị và thiếu
việc làm ở nông thôn cao hơn mức trung bình của cả nước nhu cầu lớn về việc
làm, y tế, văn hóa, giáo dục ngày càng cao, đòi hỏi phải có sự đầu tư lớn.
 Tầm quan trọng của hệ thống đê điều ở Đồng bằng sông
Hồng như thế nào?
Ở câu hỏi trên Giáo viên nhấn mạnh hệ thống đê điều vùng Đồng bằng sông
Hồng rất quan trọng:
 Mực nước Sông Hồng như thế nào?
Mực nước Sông Hồng cao hơn các cánh đồng Từ 3 đến 7 m
 Nếu mực nước cao như vậy ta phải làm gì?

Qua cách gợi mở này các em trả lời được ,biết cách bảo vệ, tránh được những
thiệt hại ,và thấy được giá trị của bờ đê.
Giáo viên chốt lại Hệ thống đê điều được coi là nét đặc sắc của nền văn hóa
sông Hồng,văn hóa Việt Nam. Nghiêm chỉnh thực hiện luật bảo vệ đê điều là
nghĩa vụ và trách nhiệm công dân của người Việt Nam, trước hết là của người
dân hiện đang sống ở Đồng Bằng Sông Hồng.
 Lợi ích kinh tế của việc đưa vụ đông thành vụ sản xuất chính
ở Đồng Bằng Sông Hồng?
Giáo viên gợi ý cho học sinh hiểu rằng từ tháng10 năm trước đến tháng 04
năm sau, thời tiết ở Đồng Bằng Sông Hồng thường lạnh, khô. Gió mùa Đông
Bắc mỗi khi tràn về.thường gây rét đậm hoặc rét hại.Ngày nay, nhờ có các
giống ngô năng xuất cao, lại chịu hạn chịu rét tốt nên ngô là cây được trồng
nhiều vào vụ đông.
 Như vậy vụ đông thường trồng loại cây trồng nào có hiệu
quả kinh tế cao.
Từ đó các em hình dung được các loại cây trồng chịu được hạn và rét hại.
9
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Ví dụ : Bài Bắc Trung Bộ.
 Ở Bắc trung Bộ có những khó khăn gì trong sản xuất nông
nghiệp?
 Ở đây đất đai , địa hình như thế nào?
Với nhừng kiến thức đã các em đã thấy được khó khăn đó là đất hẹp, phía tây
là vùng núi cao, dãy trường sơn.
 Ngoài những khó khăn trên vùng còn thường gặp những
khó khăn gì nữa?
Các em có thể hiểu ngay đó là Bão và lũ lụt.
 Biện pháp khăc phục như thế nào?
Các em sẽ trả lời là trồng rừng sau đó :
 Giáo viên hướng dẫn cho các em hiểu về lợi ích của việc

trồng rừng
Ví dụ: Bài Vùng Đông Nam Bộ.
 Ở Đông Nam Bộ Loại khoáng sản nào nổi bậc.
Ở phần này giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát hình 31.1, các em sẽ biết
đó là Dầu mỏ.
 Dầu mỏ được khai thác ở đâu ?
Qua quan sát lượt đồ các em trả lời được là ở Tỉnh Bà Rịa –Vũng Tàu.
 Ở Tỉnh Bà Rịa –Vũng Tàu những mỏ nào đang khai
thác?
Giáo viên gợi ý cho các em thấy được các mỏ dầu và từ đó các em biết được
mỏ dầu đang khai thác.
 Đông Nam Bộ có những địa điểm du lịch nào?
Giáo viên gợi ý học sinh
 Qua phương tiện thông tin, hoặc có em nào được đi hãy
kể ra.
10
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Từ đó các em sẽ nhớ và biết được một số địa điểm du lịch.
Ví dụ Bài Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long.
 Vì sao gọi là Đồng Bằng Sông Cửu Long?
Giáo viên hướng dẫn gợi ý học sinh
 Cửu là gì? Long là gì?
Qua đó Giáo viên giải thích thêm hiện nay chỉ còn có 08 Cửa biển,vì cửa Bát
Sắc đã bị đất bồi tụ và cây cối mọc lấn hết cửa này.
 Tại sao Đồng Bằng Sông Cửu Long có thế mạnh phát triển
nuôi trồng và đánh bắt thủy sản?
Giáo viên hướng dẫn gợi ý học sinh về việc nuôi trồng.
 Nuôi trồng những gồm loại gì?
 Đánh bắt những gồm loài nào?
Qua đó Giáo viên sẽ từng bước gợi ý cho các em nắm được những điều kiện

thuận lợi của Đồng Bằng Sông Cửu Long có nhiều sông nước,khí hậu ấm áp,
nhiều thức ăn cho cá , tôm và thủy sản khác. Và Giáo viên gợi ý thêm
Vùng biển rộng và ấm quanh năm.
Vùng rừng ven biển cung cấp nguồn tôm giống tự nhiên và thức ăn cho các
vùng nuôi tôm trên các vùng đất ngập mặn.
Lũ hàng năm của sông Mê Kông đem lại nguồn thủy sản, lượng phù sa lớn.
Sản phẩm trồng trọt, chủ yếu là lúa, cộng với nguồn cá tôm phong phú chính
là nguồn thức ăn để nuôi cá, tôm hầu hết các địa phương.
Tóm lại: Qua các câu hỏi gợi mở Giáo viên cần nhấn mạnh những nội
dung liên quan đến các vấn đề, các bài đã học, học sinh nắm được thuật ngữ,
địa danh, các thế mạnh, những nét đặc thù của vùng, một số tiềm năng, chính
sách, chiến lược phát triển kinh tế
11
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
Với những câu hỏi dẫn dắt gợi mở nêu trên , các em điều hiểu biết và trả
lời được, từ đó các em càng hứng thú hơn trong học tập và giáo viên càng nhẹ
nhàng hơn trong việc giảng dạy.
PHẦN III
12
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
KẾT THÚC
Biện pháp gợi mở là một trong những biện pháp được áp dụng
trong dạy học phổ biến hiện nay giúp học sinh khai thác được nội dung từ chi
tiết đến tổng hợp qua sự dìu dắt hướng dẫn của giáo viên. Từ đó học sinh hình
thành được cách học của mình, nắm bắt được kiến thức cơ bản để áp dụng vào
thực tiễn cuộc sống
Trong giảng dạy chương trình địa lí lớp 9 Địa lí Các vùng kinh tế hiện nay
rất được coi trọng vì phần nầy sát thực với thực tế địa phương của chúng ta
như về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, về sự phát triển kinh tế xã
hội Việt Nam nói chung. Qua các biện pháp trên giúp học sinh khai thác được

nội dung địa lí các vùng kinh tế ở nước ta…. Qua đó học sinh hình dung được
địa phương của mình hình thành như thế nào từ bao giờ có những đặc điểm gì
nổi bậc để góp phần phát triển kinh tế xã hội đặc biệt hơn nữa là qua nội dung
các bài địa lí học sinh thấy được mình đạt được mặt nào và những mặt nào
còn hạn chế ,cũng như hướng tới năm 2020 nước ta trở thành một nước công
13
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
nghiệp các em thấy được mình là chủ nhân tương lai của đất nước , ra sức học
tập xây dựng quê hương đất nước theo mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội
công bằng dân chủ văn minh.
A. Hiệu quả đạt được:
Qua biện pháp đặt câu hỏi gợi mở , nêu vấn đề tôi thấy đây là một
trong những biện pháp rất thành công trong công tác giảng dạy qua nội dung
bài học sinh đã xác định và hình dung được vị trí và tầm quan trọng trong việc
phát triển kinh tế xã hội của nước ta .
Ở phần này giáo viên phải phối hợp với nhiều loại tài liệu và sự đóng
góp công sức của các em trong công viêc tìm kiếm tài liệu, ngoài ra tôi còn
phải học hỏi thêm từ đồng nghiệp,qua các đợt tập huấn,bồi dưỡng để áp dụng
tại đơn vị trường trong giảng dạy môn địa lí 9, đặc biệt là Biện pháp gợi mở
nêu vấn đề phần địa lí các vùng kinh tế,áp dụng tại trường THCS Lạc Hoà)
Để chứng minh cho kết quả đạt được qua phần giảng dạy của giáo
viên và việc tiếp thu học tập của học sinh hiệu quả đạt được thể hiện bảng số
liệu cụ thể mà tôi đưa ra chứng minh như sau:
Khi chưa áp dụng biện pháp này kết quả ở NH 2008-2009 như sau
Tổng số HS HS Tiếp Thu Tốt HS Hiểu Bài HS Chưa Hiểu
103 48 36 19
Hiệu quả đạt được khi áp dụng biện pháp sử dụng các câu hỏi gợi mở,
kết quả đạt được ở Học Kì I NH 2009-2010 như sau:
Tổng số HS HS Tiếp Thu Tốt HS Hiểu Bài HS Chưa Hiểu
88 56 29 03

14
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9

B. Bài học kinh nghiệm:
Với quả đạt được nêu trên chứng minh được khi sử dụng một số biện
pháp gợi mở nêu vấn đề giúp học sinh học tốt phần địa lí các vùng kinh tế nói
chung,đạt hiểu quả cao đối với trường THCS Lạc Hoà nói riêng nó phù hợp
với trinh độ nhận thức của học sinh trường.Đó là những kinh nghiệm mà trong
quá trình dạy học qua nghiên cứu tài liệu, qua học hỏi từ đồng nghiệp và có
sự đóng góp của tổ chuyên môn,của Ban Gíam Hiệu nhà trường phần nào
giúp tôi định hướng được các phương pháp,với phương pháp này tôi nhận thấy
học sinh đã có động cơ học tập và thích thú hơn qua các bài vùng kinh tế.
Qua sáng kiến kinh nghiệm này tôi rút ra bài học cho bản thân là luôn
phải tìm tòi học hỏi, nghiên cứu trao đổi thêm về kiến thức chuyên môn của
mình , không những vậy mà còn cả các phương pháp,biện pháp kỹ năng trong
dạy học phân môn địa lí nhằm đáp ứng nhu cầu của đất nước, góp phần công
sức của mình vào sự nghiêp giáo dục nước nhà.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn BGH nhà trường , Hội đồng khoa học
trường THCS Lạc Hoà, tôi xin ghi nhận các ý kiến đóng góp của BGH, Hội
đồng sư phạm nhà trường đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành sáng kiếng kinh
nghiệm này.




15
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
PHỤ LỤC
PHẦN I MỞ ĐẦU
PHẦN II NỘI DUNG

I Một vài nét về biện pháp gợi mở nêu vấn đề;
II Thực trạng vấn đề
III. Biện pháp thực hiện
PHẦN III KẾT LUẬN
A.Hiệu quả đạt được.
16
SKKN: Dạy học nêu vấn đề trong môn Địa lí lớp 9
B.Bài học kinh nghiệm.
17