Luận văn thạc sĩ ðIỀU TRA THU THẬP VÀ ðÁNH GIÁ ðẶC ðIỂM NÔNG SINH HỌC CỦA MỘT SỐ GIỐNG BƠ (Persea Americana Mills.) TẠI PHÚ THỌ

bộ giáo dục và đào tạo

trờng đạI học nông nghiệp Hµ NéI
---------

---------

HÁN TH H NG NGÂN

ðI U TRA THU TH P VÀ ðÁNH GIÁ ð C ðI M NÔNG
SINH H C C A M T S GI NG BƠ (Persea Americana Mills.)
T I PH TH

luận văn thạc sĩ NÔNG NGHIệP

H N I - 2011


bộ giáo dục và đào tạo

trờng đạI học nông nghiệp Hµ NéI
---------

---------

HÁN TH H NG NGÂN

ðI U TRA THU TH P VÀ ðÁNH GIÁ ð C ðI M NÔNG
SINH H C C A M T S GI NG BƠ (Persea americana Mills.)
T I PH TH

luận văn thạc sĩ NÔNG NGHIệP

Chuyờn ngành: Tr ng tr t
Mã s :60.62.01
Ngư i hư ng d n khoa h c : TS. ðOÀN VĂN LƯ

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan các s li u, k t qu nêu trong lu n văn là trung th c
và chưa t ng ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan r ng m i s giúp ñ trong quá trình th c hi n ñ tài
ñ u đã đư c cám ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn đ u đã ñư c ch
rõ ngu n g c.

Tác gi lu n văn

Hán Th H ng Ngân

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

i


L I C M ƠN
Trong su t quá trình th c hi n và hoàn thành b n lu n văn này, tơi ln
nh n đư c s

ng h và giúp đ t n tình c a các th y, cơ giáo, c a ban lãnh

đ o cơ auan và nhà trư ng, c a gia đình, ngư i thân và đ ng nghi p… Tơi xin
bày t lịng bi t ơn chân thành và sâu s c ñ i v i m i s giúp đ mà tơi đã nh n
đư c trong q trình th c hi n ñ tài và hoàn thành lu n văn t t nghi p.
Trư c h t, tơi xin đư c bày t lịng bi t ơn chân thành đ n Ban lãnh
ñ o Vi n Khoa h c k thu t nơng lâm nghi p mi n núi phía B c, Ban lãnh
ñ o Trung tâm Nghiên c u và Phát Tri n Rau hoa qu ñã t o m i ñi u ki n
giúp tôi th c hi n t t lu n văn này.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn chân thành và sâu s c t i Th y hư ng d n
khoa h c, Ti n sĩ ðoàn Văn Lư, gi ng viên thu c B môn Rau hoa qu - Khoa
Nông h c - Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i, là ngư i đã giúp tơi đ nh
hư ng ñ tài nghiên c u, t n tình ch b o và giúp đ tơi trong su t th i gian
th c hi n đ tài và hồn thành lu n văn t t nghi p.
Tôi xin chân thành c m ơn các th y, cô gi ng viên, t p th B môn Rau
hoa qu , Khoa Nông h c, Vi n ðào t o sau ñ i h c Trư ng ð i h c Nông
nghi p Hà N i đã giúp đ và đóng góp nhi u ý ki n quý báu, b ích trong
su t quá trình h c t p, nghiên c u nâng cao trình đ chun mơn, giúp tơi
hồn thành t t đ tài và báo cáo t t nghi p.
Qua đây, tơi cũng xin bày t lòng bi t ơn sâu s c đ n gia đình, ngư i thân, anh
em, b n bè, ñ ng nghi p,… là nh ng ngư i ln ng h , đ ng viên tinh th n và t o
đi u ki n giúp đ tơi trong quá trình h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn này.
M t l n n a, tôi xin trân tr ng c m ơn!
Tác gi lu n văn

Hán Th H ng Ngân

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

ii

M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch , c m t và ký hi u vi t t t

v

Danh m c các b ng

vi

Danh m c các hình

vii

PH N 1 M ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c đích - u c u

2

1.3

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài

2

PH N 2 T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U

4

2.1

Ngu n g c, phân lo i, yêu c u sinh thái c a cây bơ

4

2.2

Tình hình s n xu t, tiêu th bơ trên th gi i và t i Vi t Nam

9

2.3

Tình hình nghiên c u cây bơ trong và ngoài nư c

11

PH N 3 V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

24

3.1

V t li u nghiên c u

24

3.2

ð a ñi m và th i gian nghiên c u

24

3.3

N i dung nghiên c u

25

3.4

Phương pháp nghiên c u

25

3.4.1

Phương pháp thu th p s li u

25

3.4.2

Phương pháp ñi u tra, thu th p gi ng.

25

3.4.3

Phương pháp đ t thí nghi m đ ng ru ng

25

3.5

Các ch tiêu và phương pháp theo dõi

26

3.6

Phương pháp x lý s li u

28

PH N 4 K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

29

4.1

29

K t qu ñi u tra, thu th p gi ng bơ

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

iii


4.1.1

ð c ñi m t nhiên c a Phú Th

29

4.1.2

Hi n tr ng tr ng tr t bơ t i các ñ a phương ti n hành ñi u tra

36

4.1.3

Gi i thi u m t s cá th tri n v ng ñư c thu th p.

39

4.2

ð c ñi m nông sinh h c c a các gi ng bơ nh p n i

42

4.2.1

Các đ c đi m hình thái c a các gi ng bơ nh p n i

42

4.2.2

ð c ñi m sinh trư ng, phát tri n c a các gi ng bơ nh p n i

58

4.2.3

Năng su t và kh i lư ng qu

64

4.2.4

Ch t lư ng qu c a các gi ng bơ nh p n i.

65

4.2.5

Tình hình sâu b nh h i trên các gi ng bơ nh p n i

66

PH N 5 K T LU N VÀ ð NGH

70

5.1

K t lu n

70

5.2

ð ngh

72

TÀI LI U THAM KH O

73

PH L C

78

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

iv


DANH M C CÁC CH , C M T
STT

VÀ KÝ HI U VI T T T

Vi t t t

Nghĩa

1

CV

Coefficient of variation

2

FAO

Food and Agriculture Organization

3

IPGRI

International Plant Genetic Resources Institute

4

SD

Standard deviation

5

ðK

ðư ng kính

6

KHKT NLN

Khoa h c k thu t nơng lâm nghi p

7

KL

Kh i lư ng

8

STT

S th t

9

TB

Trung bình

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

v


DANH M C CÁC B NG
STT

Tên b ng

Trang

2.1

Di n tích, năng su t và s n lư ng bơ các khu v c trên th gi i

10

3.1

Danh sách t p ñoàn gi ng bơ nh p n i tr ng t i Phú Th

24

4.1

Di n bi n m t s y u t khí h u t i Phú Th (2007 - 2010)

31

4.2

M t s ñ c ñi m sinh trư ng, phát tri n c a các các th tri n v ng

40

4.3

Năng su t và ñ c ñi m qu c a các cá th tri n v ng

40

4.4

M t s đ c đi m hình thái cây c a các gi ng bơ nh p n i

42

4.5

M t s đ c đi m hình thái lá c a các gi ng bơ nh p n i

44

4.6

Kích thư c lá c a các gi ng bơ nh p n i

45

4.7

M t s đ c đi m hình thái hoa c a các gi ng bơ nh p n i

47

4.8

S nhánh c p 1 và s hoa trên c m hoa c a các gi ng bơ nh p n i

48

4.9

M t s ch tiêu v h t ph n c a các gi ng bơ nh p n i

50

4.10

M t s đ c đi m hình thái qu c a các gi ng bơ nh p n i

51

4.11

Kích thư c qu c a các gi ng bơ nh p n i

52

4.12

M t s đ c đi m hình thái v và th t qu c a các gi ng bơ nh p n i

55

4.13

M t s ñ c ñi m hình thái h t c a các gi ng bơ nh p n i

56

4.14

Kh i lư ng và t l kh i lư ng các thành ph n trong qu c a các
gi ng bơ nh p n i

57

4.15

M t s ch tiêu v kh năng sinh trư ng c a các gi ng bơ nh p n i

59

4.16

S ñ t l c và th i gian ra l c c a các gi ng bơ nh p n i

60

4.17

Th i ñi m ra hoa và thu ho ch qu c a các gi ng bơ nh p n i

61

4.18

Năng su t qu và kh i lư ng c a các gi ng bơ nh p n i

64

4.19

M t s ch tiêu ch t lư ng qu c a các gi ng bơ nh p n i

65

4.20

Hàm lư ng m t s ch t trong qu bơ c a các gi ng bơ nh p n i

66

4.21

M t s lo i sâu, b nh h i chính trên các gi ng bơ nh p n i

67

4.22

T l và m c ñ gây h i c a sâu c n lá trên các gi ng nh p n i

68

4.23

T l và m c ñ gây h i c a b nh ñ m ñen trên các gi ng bơ
nh p n i

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

69

vi


DANH M C CÁC HÌNH
STT

Tên hình

Trang

4.1

Di n bi n nhi t ñ t i Phú Th (2007 – 2010)

31

4.2

Di n bi n m ñ t i Phú Th (2007 – 2010)

32

4.3

Di n bi n lư ng mưa t i Phú Th (2007 – 2010)

32

4.4

Di n bi n s gi n ng t i Phú Th (2007 – 2010)

33

4.5

Th i ñi m ra hoa c a các gi ng bơ nh p n i

62

4.6

Th i ñi m thu ho ch qu c a các gi ng bơ nh p n i

63

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

vii


PH N 1
M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
Xu th s n xu t và tiêu th các m t hàng nông s n trên th gi i nói
chung, t i Vi t Nam nói riêng trong th i gian qua và d báo cho nh ng năm
ti p theo ñ u ch ra r ng bên c nh các m t hàng truy n th ng chi m t tr ng
l n như: lương th c, chè, cà phê… ngành s n xu t rau qu ñang vươn lên
nh m ñáp ng nhu c u ngày càng cao c a ngư i tiêu dùng.

Vi t Nam hi n

nay, rau qu là m t trong 7 m t hàng xu t kh u ch l c [2] .ði u này là t t
y u khi xã h i ngày càng phát tri n, ñ i s ng con ngư i ngày càng ñư c nâng
cao, thay vì chú ý t i nhu c u tinh b t và protein đang d n bão hịa, ngư i ta
quan tâm nhi u hơn ñ n vi c b sung vitamin và các khoáng ch t khác.
Bơ (Persea americana Mills.) là lo i cây tr ng ñư c coi là cây cho qu v i
hàm lư ng dinh dư ng cao nh t trong các lo i trái cây, ñ c bi t là hàm lư ng ch t
béo (10 - 25 %) và các lo i vitamin A, B, C, D, E [8], [12].

Pháp, bơ ñư c

m nh danh là “Trái cây 5 sinh t ” [9], [47] và ñư c FAO xem là lo i trái cây
giúp các nư c ñang phát tri n vư t qua tình tr ng suy dinh dư ng. Ngồi ra, qu
bơ cịn có tác d ng phịng và tr b nh thi u máu, quáng gà, b nh phù thũng,
ñái ñư ng, l da, n t lư i [13]. Không ch là lo i th c ăn b dư ng, bơ cịn là
m t món ăn có hưong v đ c bi t và có th ch bi n thành nhi u món ăn khác
nhau [15]. M t khác, tr ng cây bơ ñem l i hi u qu kinh t cao vì trên th trư ng
v n đánh giá đây là m t m t hàng cao c p.
Vi t Nam, cây bơ

ch ñư c chú ý t i t th i Pháp thu c và hi n

nay tr thành lo i cây ăn qu đ c s n có giá tr kinh t cao c a Nam B và
Tây Nguyên. T i mi n B c, ngư i dân ñã quen và ưa chu ng qu bơ. Tuy
nhiên, lư ng bơ bày bán t i khu v c này h u h t chuy n t Nam B và Tây
Ngun ra do đó giá thành r t cao. Ngư i ta ñã phát hi n r i rác trong vùng có
tr ng bơ v i hình th c tr ng b ng h t, m t s cây tr ng đơn l v n có nhi u
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

1


qu như

Ch ð n - B c K n; ðà B c - Hồ Bình; TX Phú Th - Phú Th ...

Vi n Khoa h c k thu t nông lâm nghi p mi n núi phía B c đã thu th p và
xây d ng vư n t p ñoàn gi ng bơ nh p n i, qua ñánh giá bư c đ u cho th y
cây bơ có kh năng sinh trư ng, phát tri n và cho năng su t cao. Phân tích s n
xu t và th trư ng cho th y, cây bơ có ti m năng phát tri n t i vùng Trung du
mi n núi phía B c. Tuy nhiên, chưa có m t nghiên c u c th nào nh m phát
tri n lồi cây tr ng đ y ti m năng t i khu v c này. ð bư c ñ u có cơ s đ nh
hư ng và phát tri n cây bơ

các t nh phía B c Vi t Nam, trong khn kh

th i gian đào t o chúng tơi ti n hành đ tài nghiên c u: “ði u tra thu th p và
ñánh giá ñ c ñi m nông sinh h c c a m t s gi ng bơ (Persea americana
Mills.) t i Phú Th ”.
1.2. M c đích - u c u
1.2.1. M c đích

M c đích c a đ tài là đi u tra, thu th p ngu n gen bơ trên ñ a bàn t nh
Phú Th ; đánh giá đ c tính nông sinh h c c a m t s m u gi ng bơ nh p n i
nh m làm cơ s cho nghiên c u ch n t o gi ng.
1.2.2. Yêu c u
- ðánh giá nh hư ng c a ñi u ki n t nhiên ñ n tr ng tr t bơ t i Phú
Th , xác ñ nh y u t h n ch và ñ xu t bi n pháp kh c ph c.
- Kh o sát, thu th p các cá th bơ tri n v ng t i các ñ a ñi m đi u tra.
- ðánh giá các đ c tính nơng sinh h c c a m t s m u gi ng bơ nh p
n i t i Phú Th .
- Bư c ñ u ñ xu t 1 s cá th , m u gi ng bơ có tri n v ng cho các
nghiên c u ti p theo.
1.3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
1.3.1. Ý nghĩa khoa h c
- ð tài bư c ñ u ñánh giá nh hư ng c a ñi u ki n t nhiên t i tr ng
bơ và hi n tr ng s n xu t bơ t i Phú Th , làm cơ s khoa h c cho vi c phát

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

2


tri n cây bơ t i t nh này và nh ng đ a phương có đi u ki n t nhiên tương t .
- ð tài đóng góp nh ng lu n c khoa h c ban ñ u v cây bơ trong kho
tàng ki n th c v cây tr ng, làm cơ s cho nh ng nghiên c u ti p theo, ñ c
bi t ñ i v i vùng Trung du và mi n núi phía B c – m t khu v c còn r t m i
và có ti m năng phát tri n cây bơ.
1.3.2. Ý nghĩa th c ti n
- K t qu c a đ tài góp ph n đ nh hư ng các gi i pháp phát tri n, vùng
tr ng tr t cây bơ

mi n B c Vi t Nam trong các năm t i.

- ð tài là cơ s cho công tác ch n, t o gi ng nh m ch n t o ñư c các
gi ng thích h p cho t nh Phú Th nói riêng và khu v c Trung du và mi n núi
phía B c nói chung.

Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

3


PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U
2.1. Ngu n g c, phân lo i, yêu c u sinh thái c a cây bơ
2.1.1. Ngu n g c, phân lo i cây bơ
Cây bơ có tên khoa h c: Persea Americana, M (1768)
Persea Gratissima, G (1807)
Persea Drymifolia, S (1831)
Persea Nubigena, L. O. William (1950)
Thu c h Lauraceae (Long não), 2n = 24.
Cây bơ có ngu n g c t vùng nhi t ñ i Trung M . Nh ng d u v t ñ u
tiên v cây bơ đư c tìm th y do nhà đ a lý Martin Fernandez De Enciso và
đư c mơ t trong cu n “Suma De Geograpia” vào năm 1519 [13], [25]. sau
đó, b ng nhi u con đư ng khác nhau, bơ ñư c phát tán ñ n các vùng c a châu
M và nhi u qu c gia khác trên th gi i. Tên c a cây bơ cũng thay ñ i
qu c gia khác nhau,
Avocatier;

Anh, Malaysia, Philipines: Avocado;

Indonesia: Adpukat;

Thái Lan: Avocad và

các
Pháp:

Vi t Nam: Bơ

[54]. H qu c a quá trình phát tán là t o ra s cách ly v m t ñ a lý và cu i
cùng là t o ra các ch ng sinh thái. ð n năm 1953, linh m c Barnabe Cobo
trong cu n “Histoire Du Nouveau Monde” ñã phân bi t ra 3 ch ng sinh thái
c a cây bơ, đó là Mexican, Guatemalan và West Indian (có tài li u vi t:
Mehico, Guatemala và Antilles) [10] . Ba ch ng này ñư c phân bi t b i các
ñ c trưng như màu s c lá non, màu s c qu , mùi anise

lá, ñ dày v qu , b

m t v qu , kh năng ch ng ch u v i các ñi u ki n b t thu n như nhi t ñ
th p, hàm lư ng mu i cao… [56]. Cách phân lo i c ñi n này v n ñư c s
d ng cho ñ n ngày nay và ngư i ta còn cho r ng s phát tán cây bơ ñi các
nư c khác nhau ch y u là do ngư i Tây Ban Nha [1], [16].
ð c đi m chính c a 03 ch ng bơ nói trên đư c tóm t t như sau:
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

4


* ð c ñi m các gi ng thu c ch ng Mexican:
Cây nh có tán h p, lá nh màu xanh nh t, lá có mùi anise. Qu nh ch

n ng trên dư i 250 gam, hình trái lê. V qu m ng (dư i 0,8 mm), màu ñ hay
tím. H t tương đ i l n, l ng, l c kêu. Th t qu màu vàng kem hay vàng ñ m,
hàm lư ng ch t béo cao (25 – 30 %). T n hoa đ n qu chín kho ng 8, 9 tháng.
Nhóm gi ng này sinh trư ng kh e, ch u rét t t, có th tr ng

ñ cao 2000 m so

v i m c nư c bi n, nhưng ch u mu i kém hơn Guatemala. Có các gi ng:
Mexico, Puebla, Jalna, Gottfried, Duke, Winter Mexican và nhóm gi ng lai [17].
* ð c đi m các gi ng thu c ch ng Guatemalan:
Cây có tán lá r ng, nhi u cành r m r p, lá to, màu xanh th m, ñ t màu
ñ nâu, lá khơng có mùi anise. Q a to, nh tùy gi ng, n ng t 250 – 800 gam,
qu d ng b u d c, cu ng qu dài. V qu c ng, dày (> 1,5 mm), v qu màu
xanh đ m, bóng, lúc chín chuy n sang màu ñ th m. H t thư ng nh , l c
không kêu. Th t qu vàng pha xanh lá cây. Hàm lư ng ch t béo trung bình t
12 – 15 %. T n hoa đ n qu chín 10, 11 tháng. Các gi ng bơ thu c nhóm
này ch u rét kém hơn nhóm gi ng Mexican, có th tr ng

ñ cao 1000 m so

v i m t nư c bi n [3]. M t s gi ng:
- Taylor: Trái màu xanh, hoa nhóm “A”, năng su t kém, hơi kháng gh sùi.
- Lula: Trái màu xanh, l n hơn Taylor, hoa nhóm “A”, năng su t cao
nhưng d nhi m b nh gh sùi.
- Tonnage: Trái c Luna, màu xanh, hoa nhóm “B”, năng su t trung
bình, hơi kháng gh sùi.
- Brogdon: Trái nh nh t, màu tím đ m, năng su t trung bình, hơi
kháng gh sùi.
Ngồi ra cịn có các gi ng: Nabal, Dickinson, Linda, Edranol và Eagle Rock.
* ð c ñi m các gi ng thu c ch ng Antilles (West Indian):

Cây có tán r ng, lá to, màu xanh nh t, lá khơng có mùi anise. Qu n ng
t 400 – 1000 gam. V qu nh n, không dày b ng Guatemala, nhưng dày hơn
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

5


Mehico (kho ng 0,8 – 1,5 mm), khi chín v qu màu xanh, cũng có khi màu
tím. H t to, l ng, l c kêu. Th t qu màu vàng, vàng xanh g n v , hàm lư ng
ch t béo th p (7 – 8 %). Các gi ng bơ thu c nhóm này ch u rét kém, ch tr ng
ñư c

ñ cao 900 m so v i m c nư c bi n. Chúng thích h p v i vùng đ ng

băng hơn là cao ngun. Có các gi ng:
- Pollock: Trái màu xanh, hoa nhóm “B”, năng su t kém nhưng l i
kháng ñư c b nh gh sùi.
- Waldin: Trái màu xanh, nhưng nh hơn Pollock, hoa nhóm “A”, năng
su t trung bình và kháng b nh gh sùi.
- Ruehe: Trái màu xanh, nh hơn Waldin, hoa nhóm “A”, năng su t cao
và kháng b nh gh sùi.
Các gi ng bơ ngày nay ñư c phát hi n có th thu c 1 trong 3 ch ng nói
trên ho c là con lai gi a các ch ng như:
Lai gi a Antilles và Guatemalan như các gi ng: Collinson, Winslowson.
Các gi ng lai này cũng như các gi ng Antilles có th tr ng đư c

đ ng b ng

châu th mi n Nam hay vùng ñ t đ sơng Bé, ð ng Nai…c a nư c ta.
- Lai gi a Guatemala và Mexican như các gi ng Fuerte, Ryan.

Các cây thu c h long não có s nhi m s c th lư ng b i (2n = 24), song
trong th c t ñã phát hi n ra các d ng tam b i (3n = 36) và t b i (4n = 48) [49][56].
2.1.2. ð c ñi m sinh v t h c c a cây bơ.
Cây bơ thu c lo i cây thân g xanh lá quanh năm, nhưng vài gi ng có
tính r ng lá m t ph n ho c r ng h t khi cây tr hoa, nh ng ñ c tính này ch có
tính cách t m th i vì sau đó ch i non l i phát sinh ngay.
Lá lúc cịn non thư ng có lơng m n, màu hơi ñ ho c màu ñ ng nhưng
ñ n khi trư ng thành, lá có màu xanh láng và dài. Chi u dài lá r t thay đ i t
hình thn đ n hình dao. Chóp lá thư ng bén nh n nhưng có vài gi ng chóp
lá hơi trịn. Hoa có màu xanh nh t, ho c xanh vàng, thư ng phát sinh thành
chùm trên ño n cu i cành qu . Qu bơ có tr ng lư ng và hình dáng khác nhau
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

6


tùy gi ng: tròn, tr ng, qu lê, thu n… Tr ng lư ng thay đ i t 60-150g, có
gi ng qu r t to n ng ñ n 1,5 kg. Qu có ba ph n rõ r t: v th t và h t. B dày
và c u t o c a v thay ñ i tùy gi ng. Qu c a nh ng gi ng thu c ch ng
Mexico thư ng có v m ng và láng, ch ng Guatemala và Antilles thư ng có
v dày hơn. Có gi ng qu v s n sùi, có gi ng v láng và đơi khi có s g .
Màu s c c a v qu bi n ñ ng t màu xanh sáng, màu xanh nh t, xanh vàng,
ho c tím đ n tím s m khi qu chín. Th t qu thư ng có màu vàng kem, vàng
bơ, ho c màu vàng sáng, có gi ng cho th t qu có màu vàng xanh

sát ph n

v qu . Th t qu có hàm lư ng d u béo r t cao so v i các lo i qu khác.
H t ñư c 2 l p v l a bao b c, g m có hai t di p hình bán c u. T l
gi a v , th t và h t c a qu cũng tùy thu c nhi u vào gi ng; ch ng h n như

gi ng Lula, h t chi m ñ n 25% tr ng lư ng qu .
ð c tính ra hoa và th ph n c a cây bơ:
M c dù hoa mang tính ch t lư ng tính, nhưng đ c ñi m th ph n tùy
thu c vào ho t ñ ng sinh lý c a nh và nh y. ð c bi t nh y và nh khơng chín
cùng m t lúc. Căn c vào th i gian ho t ñ ng c a nh và nh y, các tác gi đã
chia bơ ra thành 2 nhóm:
- Nhóm A: hoa n l n 1 vào bu i sáng; nh y chín nhưng nh chưa tung
ph n; ti p theo ñó là th i kỳ hoa c p l i; hoa n l n 2 vào bu i trưa ngày hơm
sau; nh chín tung ph n nhưng nh y khơng còn kh năng th ph n n a. Chu
kỳ n hoa kéo dài kho ng 36 gi .
- Nhóm B: hoa n l n 1 vào bu i chi u; nh y chín s n sàng đón ph n;
hoa n l n 2 vào bu i sáng hôm sau; nh chín và tung ph n. Chu kỳ n hoa
kéo dài kho ng 24 gi .
Hai nhóm A và B có ñ c tính b sung s th ph n cho nhau ñ cây ñ u
qu t t [13], [26], [28], [51].
Tuy nhiên vì nhi u lý do, ln có s “l ch pha” như nh y cái chín mu n
ho c bao ph n m s m m t chút nên trong vư n ch tr ng m t lo i bơ thu c
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

7


nhóm A hay nhóm B v n có th đ u qu song t l th p hơn nhi u so v i tr ng
xen k hai nhóm v i nhau [7]. Nghiên c u và ng d ng t p tính n hoa c a các
gi ng là y u t quy t ñ nh vi c tr ng bơ có hi u qu kinh t .
2.1.3. Yêu c u sinh thái c a cây bơ
Cây bơ có kh năng thích ng r ng, có th sinh trư ng, phát tri n trong
ph m vi t 300 vĩ B c và Nam bán c u, chính s phân b này ñã t o nên s
khác nhau gi a các ch ng sinh thái. S thích ng c a cây bơ ñ i v i các ñi u
ki n t nhiên th hi n

yêu c u v các y u t sinh thái, trong đó quan tr ng

nh t là cao ñ , nhi t ñ , ñ

m và ñ t ñai:

* Yêu c u v cao ñ : Cây bơ có th đư c tr ng

cao đ khơng q

2000 m so v i m t nư c bi n, càng lên cao cây càng ch m ra hoa k t qu .
Ph m ch t cây bơ thay ñ i tùy vào cao đ , càng cao thì các ch t d u gi m,
xenllulo tăng [10]
* Yêu c u v nhi t đ :
Cây bơ có th m c

nhi t đ 00C và có th ch u đư c nhi t đ l nh -

70C th m chí ñ n -100C. Ch ng Mexican có kh năng ch u l nh cao nh t, k
ñ n là ch ng Guatemalan, cịn ch ng West Indian thì thích h p v i vùng nóng
và ít ch u l nh. Sinh trư ng c a cây con, s ra hoa và phát tri n ch i c a cây
bơ s b nh hư ng x u khi nhi t ñ g n 00C. Biên ñ nhi t ñ ngày ñêm cũng
có tác đ ng rõ nét đ n sinh trư ng và phát tri n c a cây, ñ c bi t là s phát
d c c a hoa. Nhi t ñ ban ñêm là 150C - 200C và ban ngày là 200C thích h p
cho s phát tri n hoa, tăng trư ng c a ng ph n và các giai đo n tăng trư ng
c a phơi [7], [45], [50], [52], [35], [23].
* Yêu c u v ñ

m và lư ng mưa:

Cây bơ có th tr ng đư c

nh ng vùng có lư ng mưa khơng dư i 300

mm và không vư t quá 2.500 mm [54]. Cây bơ tuy r t m n c m v i ñi u ki n
ñ

m, nhưng bơ l i không ph i là cây c a vùng khô h n, trong th i gian hình

thành qu non g p đi u ki n th i ti t quá khô h n thì qu cũng s b r ng
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

8


nhi u. H u h t các gi ng bơ ñ u nh y c m v i ñi u ki n dư th a nư c, ñ
ñ t cao, thoát nư c kém.

m

Hawaii, cây bơ sinh trư ng khá v i lư ng mưa

hàng năm là 3.125 mm trên lo i đ t thốt nư c t t. u c u lư ng mưa thông
thư ng t 1.250 – 1.750 mm, phân b ñ u. Trong ba ch ng lo i bơ thì West
Indian thích ng v i lư ng mưa cao c a mùa hè, cịn Mexican thì ch u ñư c
ñi u ki n thi u nư c và m ñ th p.
Vi t Nam, mưa nhi u vào mùa hè cũng là m t tr ng i ñ i v i cây
bơ. Cây bơ m n c m v i ñi u ki n úng ng p hơn b t c lo i cây ăn qu nào
khác, ch trong vài ti ng ñ ng h ng p úng mà khơng thốt nư c k p, cây bơ

có th b th i r và ch t [10].
* u c u v đ t đai:
Cây bơ khơng kén ñ t l m, mi n là gi và thoát nư c t t, giàu ch t h u
cơ, không quá chua ho c quá phèn, pH thích h p là 5 – 6,5 [6]. Các khuy n
cáo trư c ñây c a các chuyên gia Pháp và M là nên ch n ñ t tr ng bơ
nh ng nơi có đ d c v a ph i. T i Perto Rico, cây bơ m c t t hơn
tính hay ki m so v i đ t chua trung bình hay r t chua.

ñ t trung

Israel, các gi ng

thu c nhóm Mexican và Guatemalan b vàng lá khi tr ng trên đ t nhi u canxi,
cịn t i vùng Rio Gran Valley bang Texas, nh ng gi ng thu c nhóm Mexican
ph i đư c ghép lên g c ghép ch u m n thu c nhóm West Indian.
Trong đ t có ch a nhi u Clo, Na ho c Mg cây d b cháy lá. ð t nhi u
Clo, cây b cháy chót lá; đ t chưa nhi u Na, cây b cháy mép lá [13], [51].
2.2. Tình hình s n xu t, tiêu th bơ trên th gi i và t i Vi t Nam
2.2.1. Tình hình s n xu t, tiêu th bơ trên th gi i.
Hi n nay, trên th gi i có trên 60 qu c gia và vùng lãnh th tr ng bơ
v i t ng di n tích đư c th ng kê năm 2009 là 436.280 ha, trong đó t p trung
ch y u

Châu M (278.679 ha), ti p đó là Châu Phi (72.375 ha), Châu Á

(47.926 ha), Châu Âu (22.882 ha), cu i cùng là Châu Úc (14.418 ha).

Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

9

B ng 2.1. Di n tích, năng su t và s n lư ng bơ các khu v c trên th gi i
Khu v c
Châu Phi
Châu M
Châu Á
Châu Âu
Châu ð i Dương
Th gi i

Di n tích
Năng su t
(ha)
(t n/ha)
72.375
6,39
278.679
9,96
47.926
9,59
22.882
4,11
14.418
4,18
436.280
8,83
Ngu n: S li u c a FAO, 2010.

S n lư ng

(t n)
462.770
2.776.971
459.776
94.081
60.332
3.853.930

Theo s li u th ng kê c a FAO, năng su t bơ trung bình c a th gi i
năm 2009 là 8,83 t n/ha. Khu v c có năng su t cao nh t là Châu M v i 9,96
t n/ha, th p nh t là Châu Âu v i 4,11 t n/ha. Tuy nhiên, năng su t bơ có s
chênh l ch khá l n gi a các qu c gia, năng su t bơ ñ t cao nh t

vùng lãnh

th thu c Palestinian v i con s 34,15 t n/ha, hay Samoa: 28,75 t n/ha, trong
khi ñó

m t s nư c năng su t ch

m c trên 1,38 t n/ha như Portugal [60].

2.2.2. Tình hình s n xu t, tiêu th bơ t i Vi t Nam.
So v i các lo i cây ăn qu khác, cây bơ là cây tr ng m i ñư c ñưa vào
Vi t Nam chưa lâu. Tuy nhiên, q a bơ ngày càng ñư c ngư i tiêu dùng Vi t
Nam ưa chu ng và giá tr dinh dư ng và hương v thơm ngon c a nó.
V tình hình s n xu t:
Năm 1940, ngư i Pháp ñưa cây bơ vào tr ng t i Di Linh – Lâm ð ng,
ñ n nay cây bơ ñã phát tri n r ng rãi h u kh p các t nh Tây Nguyên và Nam
B như ð ng Nai, Bà R a Vũng Tàu, mi n ðông Nam B , Lâm ð ng,

ðaklak, Gia Lai…

mi n B c Vi t Nam, cây bơ ñư c tr ng r i rác

các t nh

như L ng Sơn, B c K n, Phú Th … Trư c ñây, các gi ng bơ ñưa vào Vi t
Nam ch y u nhân b ng h t nên có đ bi n d l n và thư ng l n l n nhi u
gi ng trong m t vư n. M t khác trong ñi u ki n khơng đươc chăm sóc t t, đ u
tư ít, l i ñư c tr ng trong ñi u ki n nóng m nên ch có các gi ng thu c ch ng
West Indian là t n t i ñư c. Tuy nhiên, các gi ng này ngày càng thoái hóa
Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

10


nghiêm tr ng, năng su t th p, ch t lư ng kém không phù h p v i th hi u
ngư i tiêu dùng và tiêu chu n xu t kh u [7], [16]. Tuy nhiên, trong nh ng năm
g n ñây, nh giá tr kinh t và dinh dư ng c a mình, cây bơ ngày càng đư c
chú ý nghiên c u và ng d ng các ti n b v gi ng cũng như bi n pháp k
thu t canh tác.
V th trư ng tiêu th :
T i Tây Nguyên, nơi mà cây bơ ñư c tr ng v i di n tích l n, vào th i v
thu ho ch chính (tháng 6 – 7), cây bơ chín t p trung, m i ngày hàng ch c t n bơ
ñư c thu hái v i giá thu mua r t th p (1.000 – 2.000 ñ/kg). Do ñi u ki n v n
chuy n và b o qu n chưa t t nên t l hao h t cao, ch t lư ng qu bơ cũng b
nh hư ng. Tuy nhiên, n u thu hoach bơ vào th i ñi m s m ho c mu n hơn, giá
bán có th g p 3 – 5 l n so v i chính v . Do ñó, c n quan tâm ñ n các gi ng chín
s m và chín mu n. Tuy giá thu mua t i vư n th p nhưng giá bán ñ n tay ngư i
tiêu dùng l i r t cao. Theo k t qu thăm dò năm 2010,

thành ph giá bơ t

25.000 – 30.000 ñ ng/kg, t i Hà N i t 35.000 – 40.000 đ ng/kg [5].
Theo thơng tin t i H i th o v chu i giá tr bơ t i ðaklak, hi n nay
lư ng bơ s n xu t t i Vi t Nam chưa ñ cung c p cho nhu c u tiêu dùng trong
nư c, hàng năm còn thi u kho ng trên 100.000 t n qu , ñ c bi t là

các t nh

phía B c có nhu c u r t l n và khơng ng ng tăng cao.
2.3. Tình hình nghiên c u cây bơ trong và ngoài nư c
2.3.1. Tình hình nghiên c u ngồi nư c
Trên th gi i, cây bơ ñã ñư c nhi u nhà khoa h c nghiên c u khá k
lư ng, t khâu ch n gi ng, tr ng tr t ñ n ch bi n, b o qu n sau thu ho ch,
ñ c bi t ngay t nh ng năm 70.
Nghiên c u v ngu n g c, phân lo i:
Tác gi Bergh (1969) [26] ñã ghi nh n h u h t các gi ng bơ hi n có
trên th gi i đ u mang đ c tính chung c a 3 nhóm Mexican, Guatemalan, và
West Indian ho c đư c lai t o gi a các nhóm bơ khác nhau. ð c ñi m chung
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

11


này r t quan tr ng khi nghiên c u nh m xác ñ nh và phân bi t các gi ng bơ
khác nhau hi n nay.
Năm 1995, Vi n Tài nguyên Di truy n Th c v t Qu c t (IPGRI) ñã
so n th o m t danh sách chi ti t các ch tiêu mô t cây bơ. Trong chương
trình ch n t o gi ng

California, thư ng ch th c hi n đánh giá có ghi chép

trên nh ng cây ñư c ch n ñ ti p t c ñem th nghi m và ch cho ñi m nh ng
tính tr ng thương m i quan tr ng [37].
Các nghiên c u ch n t o gi ng:
Do có giá tr kinh t và giá tr dinh dư ng cao mà vi c nghiên c u ch n
t o gi ng ñã ñư c nghiên c u nhi u năm t i các qu c gia như M , Israel,
Nam M … Tuy nhiên cho ñ n nh ng năm g n ñây các gi ng bơ ñư c tr ng
t i các nư c trên th gi i đ u có ngu n g c t nh ng cây con tr ng b ng h t
trong t nhiên [18][24][41].
Alexander và Anthony Whiley (1991) ñã k t lu n cây bơ là lo i cây r t
nhanh b thối hố do trong q trình tr ng tr t khơng chú ý đ n vi c ch n t o
gi ng thư ng xuyên, cũng như s khơng am hi u v đ c tính sinh h c c a cây
và k thu t tr ng chưa h p lý. B i v y công tác tuy n ch n và lai t o gi ng
ph i ñư c coi tr ng hàng ñ u [21].
Trong th k v a qua vi c ch n l c ti p t c x y ra, nhi u gi ng tr ng
tr t vư t tr i ñã ñư c b o t n thơng qua nhân vơ tính (Popenoe, 1952). M t
chương trình tâm huy t nh t nh m c i thi n công nghi p tr ng bơ b ng cách
du nh p m m c a nh ng cây th c sinh vư t tr i m c trong môi trư ng t
nhiên b n ñ a ñư c t p trung t i Guatemala, ñã d n t i k t qu là vào năm
1917 du nh p vào California các gi ng ‘Nabal’, ‘Benik’, và nhi u gi ng tr ng
tr t khác thu c ch ng Guatemalan.
Phương pháp t o gi ng m i có th b ng con đư ng t th ph n hay lai
t o gi a các c p b m ñư c ch n l c và k t qu ph thu c vào m c tiêu c a
chương trình ch n t o gi ng. M c tiêu c a t o gi ng có th ñư c phân chia
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

12

theo các tính tr ng, nh ng tính tr ng này là lý tư ng nh m ñ i di n cho m t
vùng sinh thái c th . Nh ng đ c tính c a cây đư c ch n l c là

các vùng là

d nhân gi ng, sinh trư ng kh e, chín s m, phát tri n nhanh, th i gian sinh
trư ng qu ng n, năng su t qu

n đ nh, thích ng r ng v i vi c kháng b nh và

côn trùng. Nh ng tính tr ng đ c trưng cho các vùng như ch u l nh, ch u nóng
hay ch u mu i, ngồi ra cịn m t s tính tr ng ch t lư ng khác cũng ñư c ñ
c p như ki u gen cây lùn, d ng v a, s ñ ng ñ u c a ki u gen, không b nhi m
b nh siêu virus và ch ng ch u đư c trong đi u ki n khơ h n [41], [44], [43].
T i Hawaii: Theo k t qu nghiên c u c a CTAHR (1999), chương trình
đánh giá và ch n l c gi ng bơ ñư c b t ñ u t năm 1901 t i Tr m nghiên c u
nơng nghi p Hawaii. Q trình này g m hai giai đo n chính [20], [48].
Th nh t, chương trình t p chung vào vi c quan sát, thu th p nh ng cây
th c sinh có tri n v ng làm v t li u nhân gi ng, và nh ng đ c tính ch n l c
này ñ i di n cho vùng.
Th hai, nh ng cây ch n l c này ñư c nhân vơ tính và đánh giá đ c
tính c a chúng

nh ng vùng sinh thái khác nhau. Giai ño n th 2 này r t

quan tr ng trong vi c kh o sát kích thư c cây, tán cây b i vì cây th c sinh
thư ng có xu hư ng l n hơn v kích thư c và ra qu ch m hơn so v i cây
ghép. ð ñánh giá v ch tiêu năng su t, cây ghép ph i đư c theo dõi t 3 - 4
năm tính t khi b t đ u cho qu , cịn ch t lư ng qu ph i c n kho ng 30 qu

ho c hơn ñ ñánh giá trong vài v .
T i m i bư c, tùy vào ñi u ki n c th mà công tác ch n t o gi ng bơ
có nh ng bư c đi và m c tiêu khác nhau. Sau ñây là k t qu ñ t ñư c v ch n
l c gi ng bơ c a m t s nư c trên th gi i.
T i Israel: Chương trình ch n t o gi ng bơ nh m t o ra nh ng gi ng
m i có ý nghĩa vư t h n nh ng gi ng thương m i hi n có, đư c thu ho ch
cùng m t th i v trong năm. Nh ng gi ng lý tư ng là nh ng gi ng thích nghi
v i đi u ki n Israel, cho năng su t cao, ch t lư ng t t, kích c v a ph i, h t
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

13


nh và ph c v cho m c tiêu xu t kh u. K t qu là ñã ch n l c ra ñư c các
gi ng m i như: Iriet, Ardith, Gil…
T i M : Chương trình ch n t o gi ng ti n hành trong th i gian t i s
ñư c ưu tiên t i California, bao g m:
- Ti p t c ñánh giá nh ng v t li u ch i t vi c lai t o t i California bà
nh ng v t li u ñư c thu th p t các ñ a ñi m khác trên th gi i.
- Chú tr ng nh ng ngu n v t li u gi ng Hass v mùa v , lo i hoa và
ch n l c thu th p v t li u gi ng Hass có d ng hoa thu c nhóm B ñ t o ra kh
năng th ph n t t nh t.
- ðánh giá kh năng ch u mu i c a ngu n v t li u g c ghép đư c t o ra
t chương trình ch n t o gi ng và thu th p t các ñ a ñi m khác trên th gi i.
Kh o sát m i liên quan c a g c ghép và kh năng kháng b nh Phytopphthora
và ch u mu i.
- ðánh giá ti m năng các d ng g c ghép d ng lùn (dwarfing rootstocks)
ghép trung gian (interstocks) v bi u hi n ñ c ñi m hình thái và kh năng cho
s n lư ng.
- Th c hi n nh ng khóa làm vi c ngồi ñ ng ru ng v chương trình

ch n t o gi ng, ti p t c ñánh giá nh ng k thu t làm vư n m i

nh ng vùng

ñư c ch n th hi n ghép, hu n luy n cây và t o hình.
T nh ng ho t ñ ng trên, t i California ñã ch n l c đư c nh ng gi ng
bơ m i có giá tr như gi ng Lamb, Sir Prize, B1 667. Ngồi ra, các nahf khoa
h c t i đây đã nghiên c u x lý thành công b ng ch t Colchicine và tao ra th
ña b i

gi ng bơ Fuerte ghép và Mexicola th c sinh. Còn l i t t c các gi ng

bơ khác thu c loài Persea ñư c nghiên c u ñ u mang th lư ng b i (2n) t
24 th xoma ñư c thí nghi m [49].
T i Nam M : Chương trình ch n t o gi ng bơ ñư c th c hi n b i Vi n
nghiên c u cây tr ng Nhi t ñ i và Á nhi t ñ i th c hi n b t ñàu t năm 1991.
Chương trình g m hai giai đo n:
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

14


Giai ño n th nh t là thi t l p các ngu n gen, ti p t c nh p các v t li u
t nư c ngồi, đánh giá kh năng t th ph n và th ph n chéo. K t qu c a
giai ño n này là ñã nhân ñư c 5.240 cây con th c sinh, ch n ñư c 30 cây con
th c sinh có kh năng kháng b nh Phytophthora trong thí nghi m nhi m b nh
nhân t o.
Giai ño n hai là ñánh giá kh năng sinh trư ng và phát tri n c a các t
h p ghép khác nhau t i các vùng sinh thái khác nhau, c th là 92 t h p ghép
ñư c ñánh giá t i hai ñ a phương [19].

M t s nghiên c u trên th gi i ch ra r ng, ñ i v i gi ng Fuerte nên
tr ng

vùng có khí h u m áp, m t ñ th p, kho ng cách là 9 - 12 m x8 - 12

m v i kho ng 70 – 140 cây/ha. Cịn đ i v i gi ng Hass thích h p tr ng
vùng mát, l nh v i các m t ñ cao, th p ho c trung bình [34] [39].
Theo Shmuel Gazit (Israel) và Wanja Kinuthia, Laban Njovage
(Kenya)Vi c ch n l c gi ng bơ khơng nên qua con đư ng lai nhân t o mà nên
th c hi n b ng ch n l c cá th t các qu n th tr ng b ng h t th ph n t do.
Nh ng tính tr ng mong mu n v ñăc ñi m ch n l c c a cây là năng su t, ch t
lư ng và hình thái qu [52], [55].
ð c đi m di truy n c a cây bơ cũng ñã ñư c m t s tác gi nghiên c u
trên ñ i tư ng là qu bơ cho th y: có s bi n d v ki u gen trong qu bơ
ñư c xác đ nh b i đ c trưng v hình thái c qu dài và s khác nhau v màu
s c v qu . S nhân gi ng theo phương pháp truy n th ng là cơ s xác ñ nh
s lư ng gen và nh ng bi n d v ki u hình [53]. Các gen quy đ nh màu s c
v qu , nhóm hoa và mùi anise ñư c xác ñ nh b i s ki m soát c a nhi u gen
và nhi u allen. S khác nhau v ki u hình đư c xác đ nh là do s ph i h p
c a nhi u c p gen di h p t . ð c bi t v i h t bơ , m c ñ d h p t cao và ñã
ñư c ư c lư ng b i Maker phân t .
S liên k t gi a các gen d tuy n b ng hóa sinh đ n ki u hình c a cây
bơ đã đư c nghiên c u thơng qua các ñ c ñi m di truy n s lư ng (QTL) v
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

15


ch t lư ng qu ñã xác ñ nh ñư c t ng c ng 204 ki u gen quy ñ nh tính tr ng
ch t lư ng. Khám phá s liên k t gen b ng Marker phân t cho th y có s

liên k t khơng cân x ng. Tương t như v y, khi nghiên c u v trình t sáp
x p các gen, các tác gi ñã xác ñ nh b ng phân tích r cây bơ c a các gi ng
Duke 7, Dusa và Uzi [42].
T i Costa-Rica: Các nhà khoa h c ñã nghiên c u v s ña d ng và tài
nguyên gen c a cây bơ cho th y m i quan h gi a các lồi trong qu n th bơ
đ a phương và có ki u gen g n v i nh ng gi ng ñang ñư c tr ng t i các qu c
gia thu c vùng phía B c.

nh ng vùng có đ cao 1200 – 2000 m so v i m c

nư c bi n, ngu n gen bơ phong phú hơn th hi n

s ña d ng v ñ c ñi m

qu , và qu c a các cây bơ tr ng nơi ñây thư ng nh hơn nhi u so v i các
gi ng thu c ch ng West Indian và Guatemalan. Các gi ng này có đ c đi m
trung gian gi a hai ch ng West Indian và Guatemalan: V qu màu xanh
nh t, k t c u th t dai, v dày trung bình tương t như các gi ng thu c ch ng
West Indian, h t hình c u g n gi ng v i ch ng Guatemalan và chúng ñư c
xác ñ nh là gi ng lai gi a hai ch ng nói trên [18].
T i Tây Ban Nha: Thơng qua phương pháp s d ng ch th phân t
SSRs ñ nghiên c u v ñ c ñi m phân t và s ña gen trong ch n l c gi ng
bơ cũng như phát hi n ra nh ng ki u gen m i trên ñ i tư ng 75 gi ng bơ
đư c duy trì t bào ch t, trong đó có 16 gi ng bơ đã xác ñ nh ñư c ki u gen.
Các gi ng bơ ñư c xác ñ nh c

2 nhóm gen t nh ng gi ng tri n v ng. 156

ño n gen ñư c khu ch ñ i và phát hi n có m t t i 4 - 16 locus v i trung bình
là 9,75 allen/locus và h u h t các locus có s trao đ i m nh v thơng tin di

truy n, 15 trong s 16 locus đư c phát hi n là có ki u gen mang tính d h p t
cao hơn 0,5 và có xác su t ñ ng d ng dư i 0,36. T ng s xác xu t ñ ng d ng
là 2,85x10-14 và trung bình trên t t c các gen là 0,8 [46]. S bi n ñ i gen gi a
các ch ng Mexican khi ch n l c tê bào ch t thơng qua xác đ nh b ng ch th
phân t ISSRs cho th y: Có 77 gen c a 231 cây bơ con ñã phát hi n m i quan
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p …………………………..

16