Luận văn thạc sĩ Khảo sát tình hình dịch bệnh và nghiên cứu một số đặc điểm bệnh lý CỦA BỆNH DO salmonella gây ra trên đàn chim trĩ đỏ khoang cổ nuôi tại viện chăn nuôi quốc gia

Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học nông nghiệp hà nội
-------------***-------------

đào đoan trang

Khảo sát tình hình dịch bệnh và nghiên
cứu một số đặc điểm bệnh lý C A B NH DO
salmonella gây ra trên đàn chim trĩ đỏ
khoang cổ nuôi tại viện chăn nuôi quốc gia

Luận văn thạc sĩ nông nghiệp

Chuyên ng nh: Thú Y
MÃ số: 60.62.50
Ngời hớng dẫn khoa học: PGS.TS. nguyễn hữu nam

hà nội - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi, các s li u,
k t qu nêu trong luân văn là trung th c và chưa t ng đư c ai cơng b trong b t
kỳ cơng trình nào khác.
Tơi xin cam đoan r ng các thơng tin trích d n trong luân văn ñ u ñã ñư c
ch rõ ngu n g c.
Hà n i, ngày

tháng

năm 2011

Tác gi
ðÀO ðOAN TRANG

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

i


L I C M ƠN

ð hoàn thành lu n văn th c s c a mình, tơi đã nh n ñư c r t nhi u s
giúp ñ . Trư c h t tôi xin bày t l i c m ơn t i tồn th các Th y, Cơ giáo c a
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ñã truy n ñ t cho tôi nh ng ki n th c quý
báu và b ích trong su t nh ng năm h c v a qua.
ð c bi t, tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i PGS.TS Nguy n H u
Nam, ngư i th y ñã t n tình giúp đ và hư ng d n tơi trong su t q trình th c
t p đ hồn thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn t i các Th y, Cô giáo trong khoa Thú y, ñ c
bi t là các Th y Cô giáo trong b môn B nh lý và b môn Vi sinh v t- Truy n
nhi m ñã giúp ñ và t o ñi u ki n thu n l i ñ tơi hồn thành đ tài t t nghi p
c a mình.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c đ n tồn th gia đình, b n bè và ñ ng
nghi p ñã t o ñi u ki n, giúp đ và đ ng viên tơi trong su t quá trình h c t p
cũng như trong th i gian th c t p cao h c.
Trong quá trình th c t p, b n thân tơi khơng tránh kh i nh ng thi u sót.
Tơi r t mong nh n đư c s quan tâm, góp ý c a các Th y Cơ đ tơi đư c trư ng
thành hơn trong công tác sau này.
Cu i cùng, tơi xin kính chúc tồn th các Th y Cơ giáo trong khoa Thú y
cùng gia đình, b n bè và đ ng nghi p ln ln m nh kh e và công tác t t.

Hà N i, ngày 31 tháng 07 năm 2011
H c viên

ðào ðoan Trang

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

ii


M CL C
L i cam ñoan…………………………………………………………………..i
L i c m ơn……………………………………………………………………ii
M c l c………………………………………………………………………iii
Danh m c b ng……………………………………………………………….vi
Danh m c hình………………………………………………………………vii
Danh m c các ch vi t t t…………………………………………………..viii
PH N I M ð U

1

1.1.

ð TV Nð

1

1.2.

M C ðÍCH C A ð TÀI

2

PH N II T NG QUAN TÀI LI U

3

2.1. GI I THI U V CHIM TRĨ ð KHOANG C

3

2.1.1. Phân lo i

3

2.1.2. Ngu n g c

3

2.1.3. ð c ñi m sinh h c

5

2.1.4. Kh năng s n xu t

5

2.1.5. Giá tr kinh t

6

2.1.6. K thu t và môi trư ng ni dư ng

6

2.2.

6

VI KHU N SALMONELLA

2.2.1. Các đ c tính hình thái, s c đ kháng, ni c y và sinh hóa

8

2.2.2. C u trúc kháng nguyên c a Salmonella

9

2.2.4. Các y u t gây b nh c a Salmonella
2.3.

B NH DO SAL. GALLINARUM VÀ SAL. PULLORUM

12
GÀ

16

2.3.1. L ch s b nh

16

2.3.2. Cách lây truy n b nh

17

2.3.3. Cơ ch sinh b nh

18

2.3.4. B nh và tri u ch ng b nh tích

19

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

iii


2.4.

BI N PHÁP PHỊNG VÀ TR B NH

21

2.4.1. Phịng b nh

21

2.4.2. ði u tr b nh

23

PH N III N I DUNG, NGUYÊN LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN C U
3.1.

N I DUNG

25
25

3.1.1. Kh o sát tình hình d ch b nh x y ra trên đàn chim trĩ đ khoang c
ni t i Vi n Chăn nuôi qu c gia.

25

3.1.2. Nghiên c u bi n ñ i b nh lý do Salmonella gây ra trên đàn chim trĩ
đ khoang c ni t i Vi n Chăn nuôi qu c gia.

25

3.1.3. Th nghi m m t s phác ñ ñi u tr b nh do Salmonella gây ra
chim trĩ ñ khoang c nuôi t i Vi n Chăn nuôi qu c gia.
3.2.

25

NGUYÊN LI U NGHIÊN C U

25

3.2.1. ð i tư ng nghiên c u

25

3.2.2. V t li u nghiên c u

26

3.3.

26

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

3.3.2. Phương pháp quan sát, mô t , th ng kê sinh h c

27

3.3.3. Phương pháp m khám chim ch t

27

3.3.4. Phương pháp làm ph n ng ngưng k t nhanh tồn huy t trên phi n
kính v i kháng nguyên chu n ñ phát hi n kháng th Salmonella
gallinarum pullorum

28

3.3.5. Phương pháp phân l p vi khu n Salmonella

29

3.3.6. Phương pháp xác ñ nh m t s ch tiêu sinh lý, sinh hóa máu.

30

3.3.6. Phương pháp xác ñ nh m t s ch tiêu sinh lý, sinh hóa máu.

31

3.3.7. Phương pháp làm tiêu b n vi th theo quy trình t m đúc b ng Parafin,
nhu m Haematoxylin – Eosin (HE)

31

3.3.8. Phương pháp làm kháng sinh ñ

34

3.3.9. Phương pháp x lý s li u

34

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

iv

PH N IV K T QU VÀ TH O LU N
4.1.

35

K T QU KH O SÁT TÌNH HÌNH D CH B NH X Y RA TRÊN
ðÀN CHIM TRĨ ð KHOANG C NUÔI T I VI N CHĂN NUÔI
QU C GIA

4.1.1.

35

K t qu xác ñ nh các b nh và t l m c m t s b nh thư ng g p trên
ñàn chim trĩ ñ

4.1.2.

35

K t qu xác ñ nh t l m c b nh do Salmonella gây ra trên ñàn chim trĩ 41

4.1.3. K t qu xác ñ nh t l chim trĩ nhi m Salmonella b ng ph n ng
huy t thanh h c
4.2.

48

NGHIÊN C U BI N ð I B NH LÝ TRÊN CHIM TRĨ NHI M

B NH DO SALMONELLA

4.2.1. Nghiên c u nh ng bi n ñ i ñ i th

50
chim trĩ nhi m b nh do
50

Salmonella
4.2.2. Nghiên c u nh ng bi n ñ i b nh lý vi th

chim trĩ m c b nh do
56

Salmonella
4.2.3. Nghiên c u s bi n ñ i các ch tiêu huy t h c

chim trĩ m c b nh do
61

Salmonella
4.3.

TH

NGHI M M T S PHÁC ð ðI U TR B NH DO

SALMONELLA GÂY RA TRÊN ðÀN CHIM TRĨ ð
4.3.1. K t qu phân l p vi khu n Salmonella

chim trĩ m c b nh

64
64

4.3.2. K t qu ki m tra tính m n c m v i kháng sinh c a vi khu n phân l p
ñư c

chim trĩ nhi m b nh do Salmonella

65

PH N NĂMK T LU N VÀ ð NGH

68

5.1.

K T LU N

68

5.2.

ð NGH

70

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

v


DANH M C B NG
B ng 4.1: Qui mơ đàn chim trĩ đ ni t i Trung tâm Th c nghi m và B o t n
v t nuôi- Vi n Chăn nuôi ( 3/2010 - 3/2011).
B ng 4.2: M t sơ b nh thư ng g p

36

chim trĩ đ nuôi t i Vi n chăn nuôi Qu c
38

gia
B ng 4.3: T l nhi m Salmonella

giai ño n chim con.

42

B ng 4.4: T l nhi m Salmonella trên ñàn chim sinh s n

44

B ng 4.5: T l chim con nhi m Salmonella theo mùa v

45

B ng 4.6: T l nhi m Salmonella

chim trĩ sinh s n theo mùa v

47

B ng 4.7: T l nhi m Salmonella b ng ph n ng huy t thanh h c

49

B ng 4.8: K t qu nghiên c u b nh tích đ i th c a b nh do Salmonella

50

gây ra

chim trĩ trên m t s cơ quan

B ng 4.9: Bi n ñ i b nh lý ñ i th ch y u

50

chim trĩ nhi m Salmonella

B ng 4.10: K t qu nghiên c u b nh tích vi th

52

m t s cơ quan c a chim trĩ

nhi m Salmonella

57

B ng 4.11: K t qu các ch tiêu xét nghi m b ch c u

62

B ng 4.12: K t qu các ch tiêu xét nghi m h ng c u

63

B ng 4.13: T l nhi m Salmonella theo k t qu phân l p vi khu n h c

65

B ng 4.14: K t qu kháng sinh ñ

66

B ng 4.15: K t qu th nghi m 3 phác ñ ñi u tr b nh do Salmonella gây ra trên
đàn chim trĩ đ ni t i Trung tâm

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

67

vi


DANH M C HÌNH
Hình 4.1: T l m c m t s b nh thư ng g p chim trĩ đ theo các nhóm tu i........41

Hình 4.2: T l chim con m c Salmonella theo mùa v ................................ 46
Hình 4.3: T l chim trĩ sinh s n nhi m Salmonella theo mùa v .................. 48
Hình 4.4: T l các cơ quan có bi n đ i đ i th

chim trĩ nhi m Salmonell. 51

Hình 1: Chim con y u, rũ, xù lơng………………………………………...54
Hình 2: Chim ch t do m c Salmonella………………………………………54
Hình 3: Phân tr ng dính b t l huy t………………………………………...54
Hình 4: Phân chim b nh d n l i

tr c tràng………………………………..54

Hình 5: Gan m c b nh và gan khơng m c b nh do Salmonella……………..55
Hình 6: Gan xu t hi n nh ng ch m ho i t tr ng……………………….…..55
Hình 7: Bu ng tr ng chim trư ng thành b ho i t khi nhi m Salmonella…55
M t s hình nh b nh tích vi th chim trĩ nhi m b nh do Salmonella………59

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

vii


PH N I
M

ð U

1.1. ð T V N ð
Trong lĩnh v c nơng nghi p thì ngành chăn ni ln đóng vai trị quan

tr ng, đ c bi t trong xã h i hi n nay khi nhu c u lương th c và th c ph m ngày
càng c n thi t và ña d ng. Xã h i ngày càng phát tri n thì nhu c u c a con ngư i
cũng ngày càng ñư c nâng cao, nhu c u xã h i không ch d ng l i

nh ng th c

ph m thông thư ng mà ñư c nâng lên thành nh ng th c ph m ch t lư ng cao ñ c s n thơm ngon, b dư ng, an toàn và m i l .
Trong nh ng năm g n ñây, vi c chăn ni m t s đ ng v t hoang dã như
l n r ng, nhím...

nư c ta khá sơi ñ ng, mang l i l i ích kinh t cao hơn so v i

các v t nuôi truy n th ng. M t khác, vi c nuôi nhân t o s làm gi m áp l c săn
b n trong t nhiên, ñ m b o cân b ng sinh thái và ña d ng sinh h c.
Chim trĩ ñ (Phasianus colchicus) ñư c bi t ñ n là m t loài v a mang l i
giá tr kinh t cao cho ngư i chăn ni v a đáp ng nhu c u th c ph m ch t
lư ng c a ngư i tiêu dùng. Vi c ñi sâu nghiên c u chim trĩ ñ khoang c là v n
ñ c n thi t. Tuy nhiên, chim trĩ ñ là loài ñ ng v t m i, vi c ni dư ng và
chăm sóc chúng g p m t s khó khăn, đ c bi t là v n ñ d ch b nh. B nh gây
thi t h i đáng k cho cơng tác chăn ni chim trĩ ñ là b nh do Salmonella gây
ra. Xu t phát t tình hình th c t đó chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“Kh o sát tình hình d ch b nh và nghiên c u m t s ñ c ñi m b nh lý
c a b nh do Salmonella gây ra trên ñàn chim trĩ đ khoang c ni t i Vi n
Chăn ni qu c gia”.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

1

1.2. M C ðÍCH C A ð TÀI
- Th ng kê và làm rõ các b nh thư ng g p

chim trĩ đ khoang c ni

t i Vi n Chăn ni qu c gia.
- Làm rõ các đ c đi m b nh lý c a b nh do Salmonella gây ra
Chim trĩ đ khoang c ni t i Vi n Chăn ni qu c gia.
- Tìm ra phác đ ñi u tr có hi u qu ñ ñi u tr b nh do Salmonella gây
ra trên ñàn chim trĩ ñ khoang c nuôi t i Vi n Chăn nuôi qu c gia.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

2


PH N II
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. GI I THI U V CHIM TRĨ ð

KHOANG C

2.1.1. Phân lo i
Trĩ đ (Phasianus colchicus): Lồi chim có tên trong sách đ , thu c loài
chim quý hi m c n b o v , thu c l p chim (AVES).
V phân lo i h c, chim trĩ thu c:
- Gi i (Kingdom): Animal
- Ngành (Class): Aves
- B (Order): Gallijonmes
- H (Family): Phasianidae

- Ch ng (Genus): Phasianus
- Loài (Species): Phasianus colchicus
2.1.2. Ngu n g c
Chim trĩ đ - Phasianus colchicus - có nhi u trên th gi i, ñư c Linnaeus
phát hi n t năm 1758.
Trong thiên nhiên, chim trĩ đ có th g p

nh ng vùng có r ng. Th c ăn

c a chúng là h t c c, lá cây và các lồi đ ng v t khơng xương s ng, ban ñêm trú
trên cây, làm t dư i ñ t. M t l a ñ kho ng 10 qu tr ng trong vòng 2 - 3 tu n
vào tháng 4 ñ n tháng 6.

p kho ng 23 - 26 ngày. Con nh

v i m vài tu n

sau khi n , và l n r t nhanh, ñ n 15 tu n tu i ñã như chim trư ng thành. Con
tr ng có b lơng màu đ xen l n các màu khác, c có khoanh tr ng. Con mái có
màu như chim cút.
Chim trĩ b t ngu n t châu Á, nhưng nó đã đư c nhân r ng ra các nư c
trên th gi i. Theo “ Danh m c lồi chim” c a Ba lan (2009) thì ñ u th k
XVIII chim trĩ ñã ñư c ñưa vào M , và cu i th k XVIII ñã có r t nhi u t i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

3


nư c này. Cũng theo tài li u này, th k X chim trĩ ñã ñư c nh p vào Anh

(Britania) nhưng đ n th k XVII thì tuy t ch ng và năm 1830 ñư c nh p l i.
Chim trĩ ñ cũng ñư c nh p vào Canada, ðơng Tây Âu, đ o Hawai, Chi Lê,
Tasmania, Rottmest Island, Australia và nhi u nư c khác.
Trong cu n Danh m c các lồi v t ni th gi i (World Watch list for
domestic animal diversity third edition, 2005), các lồi chim trĩ, cơng (thu c h
Feasant) và gà r ng ñ u ñư c xem là ñ ng v t thu n hóa (domested animals).
Tuy v y

Vi t Nam, Trĩ ñ v n ñư c xem là ñ ng v t hoang dã. Trĩ ñ là

ñ ng v t ñư c phép gây nuôi trong “Danh m c các lồi đ ng v t q hi m đư c
phép gây ni” do C c Ki m lâm đang trình B Nông nghi p và PTNT trong
khuôn kh d án “Quy ho ch b o t n và phát tri n ñ ng v t hoang dã giai ño n
2010- 2015” (Võ Văn S , 2009), t m nhìn đ n 2025. CITES Thái lan cũng ñã
cho ngư i Vi t Nam nh p kh u Trĩ ñ và các lo i trĩ khác c a Thái lan v i m c
đích thương m i (Võ Văn S , 2009).
các nư c châu Âu, châu M , chim trĩ ñ ñư c nuôi ñ th vào r ng
ph c v mơn th thao gi i trí săn b n.
các nư c châu Á, chim trĩ ñ thư ng ñư c ni đ l y th t. T i Thái
lan, Trung qu c, chim trĩ đư c ni cho m c ñích th c ph m và làm c nh.
Vi t Nam, trư c đây, chim trĩ ch đư c tìm th y
Ninh. Hi n nay chim trĩ ñ t n t i

Cao B ng và Qu ng

R ng qu c gia Nam Cát Tiên (Lâm ð ng),

khu b o t n U Minh Thư ng (Kiên Giang), khu b o t n thiên nhiên Phong ði n
(Th a Thiên Hu ).
ðà L t (Lâm ð ng), anh Tr n ðình Nhơn

s nhà 39/1 ñư ng Mê

Linh, TP ðà L t, hi n là m t cán b ngành lâm nghi p, công tác t i Trung tâm
Phát tri n lâm nghi p thu c S Nông nghi p và Phát tri n nơng thơn Lâm ð ng
đã tìm th y và nhân gi ng thành cơng lồi đ ng v t này.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

4


2.1.3. ð c đi m sinh h c
ðây là lồi chim q hi m có tên trong sách đ Vi t Nam, chúng có b
lơng r t đ p. Chim tr ng mào đ và b lơng óng mư t, màu xanh l c

ñ u,

h ng và trư c c , ph n lơng cịn l i có màu nâu hung ñ hay vàng. Chi u dài
thân con tr ng trư ng thành t 70 - 90 cm. Chim mái có b lơng v n nâu, đi m
các ch m ñen hay màu xám m c, mào th p… Con mái có kích thư c nh hơn.
Trĩ đ có b lơng óng mư t khá l : vàng, có đi m ñen nh t ñ , xanh, tr ng.
Chim trĩ non khá gi ng chim cút nên giai ño n nh r t khó phân bi t, vài tháng
sau m i xác đ nh rõ đó là trĩ đ .
Th c ăn c a chim trĩ cũng gi ng th c ăn cho gà: cám t ng h p, ngô, lúa
xay, rau xanh, c và các lồi đ ng v t không xương s ng…
2.1.4. Kh năng s n xu t
Chim trĩ mái ni đ n 7 - 8 tháng là b t ñ u ñ tr ng, ñ liên t c bình
quân kho ng hơn 60 tr ng, sau ñó ngh m t th i gian kho ng 2 tháng đ thay
lơng r i l i ti p t c ñ .

Chu kỳ ñ c a chim mái: 60 - 70 tr ng.
Chim trĩ đ khơng cịn nh b n năng p, ph i nh gà ri p h , t l n
thành công t i hơn 60%. Trĩ ñ ñ m i năm 2 l a, m i l a có khi đ n 40- 50
tr ng có màu ñ t sét. N u ñư c ăn ñ y đ , thêm cơn trùng, m i con trĩ ñ mái có
th ñ ñ n 2 tr ng m i ngày. Tuy nhiên, ch có kho ng 50% s tr ng có kh
năng n con.
Chim trĩ đ đã sinh ñ và phát tri n t t trong ñi u ki n khí h u khơ, mát.
Lồi chim đang có nguy cơ tuy t di t ñã sinh ñ và phát tri n t t trong
môi trư ng nhân t o và ni chúng. Cái khó nh t

chim trĩ là lồi chim sinh s n

nhanh nhưng khơng có kh năng p tr ng. Do đó, ni nh t trong đi u ki n
thi u các phương ti n p tr ng nhân t o thì khó thành cơng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

5


2.1.5. Giá tr kinh t
Trư c m t, chim trĩ ñang là ngu n cung c p quan tr ng cho các khu b o
t n, vư n bách thú trong c nư c.
Trĩ ñ - gi ng chim quý ñã ñư c B Tài nguyên và Môi trư ng x p vào
sách ð Vi t Nam do s lư ng b s t gi m nghiêm tr ng vì săn b n quá m c ñang ñư c m t ngư i dân TP ðà L t nuôi như ni gà, nhưng giá tr kinh t và
văn hóa c a chúng ch c ch n g p hàng ch c l n gà. M c dù th t trĩ ñã ñư c ñánh
giá là giàu protein, vitamin, canxi, s t,… nhưng do tính ch t quý hi m và nh
“ngo i hình” r t đ p c a chúng nên hi n nay chim trĩ m i ñư c ni làm c nh
ch chưa dùng đ làm th t nhi u. Tr ng trĩ- tuy ch to g p 3,4 l n tr ng chim cút
nhưng r t thơm ngon.

Trong y h c c truy n, th t chim trĩ ñư c s d ng như m t v thu c, tính
v ng t, bình. Cơng hi u: b trung ích khí, tư b gan th n; ch trì tỳ v hư y u, ít
ăn. Giá m t c p trĩ ñ gi ng hi n nay khá ñ t (trung bình trên 1 tri u đ ng). Bên
c nh đó, tr ng cũng đang đư c th trư ng r t ưa chu ng nên vi c nuôi chim trĩ
l y tr ng cũng là m t kh năng trong t m tay. Và ñi u quan tr ng hơn t t c là
b o t n ñư c ngu n gen cùng v i vi c ñưa gi ng chim “ñã tr nên hi m ” này
vào ph c v du l ch.
2.1.6. K thu t và môi trư ng nuôi dư ng
Chim trĩ là m t ñ ng v t nuôi hoang dã nhưng n u nhân gi ng và ni
trong đi u ki n ni nh t thì gi ng trĩ v n l n nhanh và kh năng cho th t và
tr ng là hồn tồn có th .
2.2. VI KHU N SALMONELLA
Theo h th ng phân lo i c a Bergay (1948), gi ng Salmonella (Sal.),
thu c b Eubactriales, h Enterobacteriaceae g i là tr c khu n đư ng ru t vì
nó cư trú ch y u trong ru t và gây b nh ch y u cho gia súc. Gi ng Salmonella
có trên 500 lồi vi khu n. ð i di n là Sal. cholerae suis, do Salmon và Smit
phân l p ra năm 1885

l n m c b nh d ch t sau đó ngư i ta phát hi n ra virus

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

6


d ch t l n và cho ñây là vi khu n k phát c a b nh d ch t l n. Theo ñ ngh
c a h i ngh qu c t , ngư i ta ñ t tên là Salmonella cholerae suis. Tùy theo kh
năng gây b nh cho t ng loài gia súc, gia c m mà nó có nh ng tên khác nhau:
Salmonellosis.cholerae suis : Phó thương hàn l n
Sal. typhi suis

: Phó thương hàn l n con

Sal. Enteritidis

: Phó thương hàn bê

Sal. abortus equi

: Phó thương hàn gây s y thai

Sal. Pullorum

: B ch l gà

Sal. Gallinarum

: Thương hàn gà

ng a

Salmonellosis là m t b nh truy n nhi m ph c t p c a nhi u lo i ñ ng v t
và ngư i. B nh có đ c tính d ch t h c khác nhau gi a các vùng ñ a lý, ph
thu c vào khí h u, m t đ ñ ng v t, t p quán canh tác, k thu t thu ho ch và ch
bi n th c ph m, thói quen tiêu dùng và đ c tính sinh h c c a các ch ng
Salmonella (Altekrus S.F, 1990)[16].
Nh ng năm g n ñây, hai serotype Salmonella typhimurium và Salmonella
enteritidis ñư c quan tâm nh t

M , do Salmonella kháng l i thu c kháng sinh

thông thư ng khi ñi u tr b nh cho ngư i và gia súc (Winkler G. Weinberg, MD,
2002)[37].
T i Vi t Nam, Salmonella cũng ñư c nghiên c u t lâu. Trong nh ng
năm 1951- 1952- 1953, Vi n Pasteur Sài Gòn (Mi n Nam Vi t Nam) ñã phân
l p ñư c 6 ch ng Salmonella

4 ngư i: 2 do c p máu, 2 trong nư c ti u. Cũng

Sài Gòn, trong 35 ch ng Salmonella phân l p đư c

lị sát sinh đã tìm th y 23

ch ng là Salmonella cholerae suis (Tr nh Văn Th nh, 1985)[11].
Theo Nguy n H u Bình (1991)[1], b nh thương hàn

ngư i là b nh

truy n nhi m lây lan t n phát, hay gây thành d ch do tr c khu n thương hàn
Salmonella typhi và tr c khu n phó thương hàn Salmonella paratyphi A, B, C
gây nên.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

7


Tr n Xuân H nh (1995)[3], phân l p t

l n 2- 4 tháng tu i ñư c 6

serotype Salmonella v i t l nhi m như sau: Sal. cholerae suis 35,9%; Sal.
derby 17,95%; Sal. typhimurium và Sal. london 10,25% và th p nh t là Sal.
newport 7,69%.
K t qu nghiên c u s ô nhi m vi sinh v t trong th c ph m có ngu n g c
ñ ng v t trên th trư ng Hà N i c a Tô Liên Thu (1999)[12] cho bi t: T l
nhi m Salmonella th t bò là 61,1%; th t l n là 41,7%; th t gà là 29,2%.
2.2.1. Các đ c tính hình thái, s c đ kháng, ni c y và sinh hóa
2.2.1.1. Hình thái
Vi khu n Salmonella là nh ng tr c khu n ng n, hai đ u trịn, có kích thư c t
0,4 - 0,6 x 1,0 - 3,0 m, b t m u gram âm, khơng hình thành nha bào và giáp mơ. Vi
khu n Salmonella là lo i hi u khí ho c y m khí tùy ti n. Nhi t đ phù h p cho s
phát tri n là 37O C và

mơi trư ng có pH = 7,2. Theo Belák, Tuboly và Varga

(1983)[37] thì đa s vi khu n Salmonella là có lơng (flagella) t 7 - 12 chi c xung
quanh thân, khơng bao ph tồn b m t t bào, là cơ quan di ñ ng c a vi khu n. Sal.
gallinarum và Sal. pullorum khơng có lơng nên khơng di đ ng, do đó có kích thư c
nh hơn các vi khu n Salmonella khác.
Lông là y u t c n thi t giúp vi khu n t n t i và phát tri n trong t bào
gan và th n, góp ph n nâng cao kh năng ch ng đ v i s t n cơng c a các
macrophage và tăng s

phát tri n trong t bào macrophage (Weinstein và cs.,

1984)[35].
2.2.1.2. S c ñ kháng c a Sal. gallinarum và Sal. pullorum
S c ñ kháng c a vi khu n Sal. gallinarum và Sal. pullorum v i m t s ch t
hóa h c và tác đ ng v t lý như: Có th s ng sót qua nhi u năm trong môi trư ng

thu n l i, Sal. gallinarum b ch t sau 10 phút

nhi t ñ 60OC, sau m t vài phút

dư i ánh n ng cư ng ñ cao; ch u ñ ng ñư c 3 phút trong dung d ch phenol
1:1000 ho c dung d ch thu c tím 1%, 1 phút đ i v i dung d ch formon 2%.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

8


Sal. gallinarum và Sal. pullorum có th s ng trong gan 148 ngày

nhi t

ñ t -20OC và t 10 ñ n 11 ngày trong phân gà nhi m b nh đư c ni trong
chu ng kín.
Trong mơi trư ng ni c y Sal. gallinarum b m t nhanh kh năng gây
b nh, do v y trư c khi th kh năng gây b nh hay ki m tra ñ c lưc c a Sal.
gallinarum c n ph i c y truy n l i trong cơ th gà (Shivaprasad, 1997)[33].
2.2.1.3. ð c tính ni c y
Vi khu n Salmonella phát tri n t t trên các môi trư ng th ch, nư c th t có
ch t b tr ho c môi trư ng th ch thư ng, nư c th t không ch n l c (nonselective), nư c ép th t bò, nư c th t bò. ði u đ c bi t khi ni c y phân l p Sal.
gallinarum, Sal. pullorum và m t s ch ng khác ta ph i dùng môi trư ng không
ch n l c (non-selective) do chúng b

c ch , không phát tri n đư c trong mơi

trư ng ch n l c (selective) (Graham Purchase, Lawrence và cs., 1997)[22].

2.2.1.4. ð c tính sinh hóa
ð c tính ch ng c a Salmonella là khơng lên men đư ng Lactose hay
Lactose âm tính (Lactose negative), lên men sinh hơi (gas) các lo i đư ng
Glucose, Mannitol, Sorbitol, Dulcitol. Khơng lên men các lo i ñư ng Sucrose,
Adonitol, Salicin. Ph n ng Indol, Urease và Voges – Proskauer (VP) âm tính,
trong khi đó có các ph n ng Oxy hóa kh (decarboxylase) Lysine, Arginine,
Ornithine dương tính, ph n ng Metyl – Red, H2S dương tính và khơng làm tan
ch y Gelatin (Erwing Edwards, 1970)[29].
2.2.2. C u trúc kháng nguyên c a Salmonella
Mu n xác đ nh các lồi Salmonella ngồi vi c căn c vào đ c tính v sinh
hóa, ngư i ta c n nghiên c u k v c u t o kháng nguyên (KN) c a chúng. C u
t o kháng nguyên c a Salmonella r t ph c t p, có nhi u kháng ngun c ng
đ ng chung cho nhi u lồi Salmonella, do đó ngồi kháng ngun đ c hi u cịn có
kháng ngun khơng đ c hi u chung cho nhi u lồi. Vì v y, ngoài hi n tư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

9


ngưng k t đ c hi u cịn có hi n tư ng ngưng k t khơng đ c hi u (t c là ngưng k t
tương t ho c ngưng k t chéo gi a các loài Salmonella v i nhau).
Goluber.I.V và Kilesso.V.A (1985) cho bi t kháng nguyên n m

thân t

bào vi khu n g i là kháng ngun thân, hay kháng ngun O, cịn kháng ngun
n m

lơng c a vi khu n là kháng nguyên lông hay kháng nguyên H.

2.2.2.1. Kháng nguyên O (Ohne Hauch) - O antigen
Kháng nguyên O n m

thành t bào vi khu n, là Lypopolysaccharide

(LPS) thành ph n c u t o nên l p ngoài màng ngoài c a thành t bào vi khu n
Gram âm. Kháng nguyên O ch u nhi t (Thermo- stabile) bao g m hai nhóm:
- Polysaccharide n m bên trong khơng có nhóm hydro, khơng mang tính
đ c trưng c a kháng nguyên và ch t o s khác bi t v hình thái khu n l c t
d ng S sang d ng R.
- Polysaccharide n m

ngồi có nhóm hydro quy t đ nh tính kháng

ngun và ñ c trưng cho t ng ch ng.
Theo Nguy n Quang Tuyên (1995)[13], Zinnev và Petter (1983) cho r ng
KN O ñư c xem như là m t n i đ c t (Endotoxin) mà nó đư c c u t o b i
nhóm h n h p Glyco- polypeptide có th tìm th y

màng ngồi c a v b c vi

khu n.
Gyles và Thoen (1993)[25] cho bi t thành ph n LPS ñư c c u t o b i m t
chu i Lipid A, m t vùng lõi (Core) và KN O do nhi u ñơn v Oligosaccharid
t o thành.
2.2.2.2. Kháng nguyên H - Kháng nguyên lông ( Hauch)
B n ch t KN H là protein ñư c phân b

lông vi khu n, là KN không

ch u nhi t (heat - lable) r t kém b n v ng so v i KN O. B phá h y

nhi t ñ

60OC sau 1 gi , d phá h y b i c n và axit y u.
Kháng nguyên H là t ng h p c a nhi u thành ph n KN (ch a các phase).
Salmonella có c 2 phase: pha 1 có tính đ c hi u g m 28 lo i KN lơng đư c bi u
th b ng nh ng ch latinh thư ng a, b, c. Pha 2 có tính khơng đ c hi u ñư c bi u

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

10


th b ng các ch s 1, 2, 3…Vì v y, ngư i ta thư ng dùng công th c KN O, KN
H đ g i tên cho lồi Salmonella. KN H cũng khơng quy t đ nh y u t ñ c l c
c a vi khu n và cũng khơng có vai trị bám dính.
2.2.2.3. Kháng ngun K
Là lo i KN giáp mô (Kapsula) c a nhi u nhóm thu c h vi khu n đư ng
ru t, trong đó có Salmonella. Kauffmann và Vahlne (1945) đưa ra khái ni m KN
K, ký hi u t ch ñ u c a Kapsel ti ng ð c. B n ch t hóa h c c a chúng chính
là Polysaccharide. Theo Stirm và cs. (1967) th c ch t đó không ph i là KN K
mà ch là thành ph n c a KN O.
KN K có 2 nhi m v chính:
+ H tr ph n ng ngưng k t cùng KN O vì v y thư ng đư c ghi cùng
KN O trong c u trúc.
+ T o hàng rào b o v giúp vi khu n ch ng l i tác ñ ng ngo i c nh và
hi n tư ng th c bào.
Theo Kauffmann (1972) có 3 lo i KN K là KN 5, Vi và M.

2.2.2.4. Kháng nguyên màng ngoài v b c (Outer Membrane Protein -OMP)
Cho đ n nay v n cịn r t ít thơng tin v KN màng ngồi v b c cũng như
nhi m v c a nó trong m i tương tác gi a thân t bào vi khu n v i t ch c cơ
quan v t ch .
L p màng ngoài c a các ch ng Salmonella ch a protein có đ c tính đã
đư c hydro hóa, thành ph n này chi m t i 5% toàn b KN OMP.
2.2.2.5. Kháng nguyên Pili (fimbriae antigen)
Ngoài ch c năng bám dính c a pili như Pili type 1 (Fimbriae), Pili còn
mang ch c năng kháng nguyên. Trong m t th i gian dài ch c năng KN pili
ñư c x p vào KN K gây b nh tiêu ch y cho gia súc non, ký hi u như K88, K99.
B n ch t KN pili là protein, thành ph n và tr t t các axit amino c a m i KN
đ u có nh ng đi m khác bi t. ð n nay m t s nhóm KN pili c a Salmonella ñã

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

11


phát hi n gây tiêu ch y

ngư i và ñ ng v t như CFA (Colonization factor

antigen) I và II.
2.2.4. Các y u t gây b nh c a Salmonella
2.2.4.1.Các y u t khơng ph i là đ c t
a) Kháng nguyên O
Ch t lư ng thành ph n hóa h c, c u trúc KN O ñ u nh hư ng ñ n ñ c
l c c a vi khu n Salmonella. Ví d như Sal. typhimurium n u thay đ i thành
ph n KN t cơng th c 1, 4, 12 sang 1, 9, 12 thì vi khu n t d ng có đ c l c
chuy n sang d ng khơng có đ c l c (Valtonen, 1977) [34].

Kháng nguyên O là y u t ñ c l c giúp vi khu n ch ng l i kh năng
phòng v c a v t ch , giúp vi khu n phát tri n ñư c trong t bào t ch c, ch ng
l i s th c bào c a ñ i th c bào (Morris và cs., 1976)[27].
b) Kháng nguyên K
Theo Stim và cs. (1967) b n ch t hóa h c c a KN K là Polysaccharide
nhưng th c ch t chúng ch là thành ph n c a KN O, dù ít hay nhi u KN K c a
Salmonella và c a các vi khu n ñư ng ru t khác khi xâm nh p vào h th ng tiêu
hóa đ u có kh năng gây b nh.
c) Kháng nguyên H
B n ch t c a KN H chính là protein trong thành ph n lông c a các ch ng
Salmonella. KN H không có ý nghĩa trong vi c t o ra mi n d ch phịng b nh,
khơng quy t đ nh y u t đ c l c và vai trị bám dính c a vi khu n.
Tuy v y, KN H có vai trị b o v cho vi khu n khơng b tiêu di t b i q
trình th c bào, giúp vi khu n s ng và nhân lên trong các t bào ñ i th c bào,
cũng như trong các t bào gan và th n (Weinstein và cs., 1984)[35].
d) Y u t bám dính
Theo Jones và Richardson (1981)[21] kh năng bám dính c a Salmonella
lên t bào nhung mao ru t là bư c kh i ñ u quan tr ng trong quá trình gây b nh.
M i lo i vi khu n ñ u sinh ra m t s y u t ñ c trưng có c u trúc đ c trưng đ

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

12


liên k t gi a chúng v i ñi m ti p nh n trên t bào. ð i v i Streptococcus là
protein M, cịn đ i v i Salmonella chính là Fimbriae type 1.
Pili hay Fimbriae type 1 có c u trúc b m t hình s i, g p r t nhi u trong
các vi khu n ñư ng ru t, giúp vi khu n bám dính lên t bào eukaryotic.
e) Kh năng xâm nh p và nhân lên trong t bào

Theo Giannella (1973) kh năng xâm nh p vào t bào eukaryotic, vào l p
mucosa ñư ng ru t là đ c tính c a m t s ch ng Salmonella có đ c l c. Các
bi n ch ng Salmonella khơng có kh năng xâm nh p vào t bào thư ng là các
ch ng kshông có đ c l c.
Các ch ng Salmonella có th t n t i và tăng sinh trong các t bào gan và
th n m t vài tu n và v i th i gian tăng sinh kho ng 150 phút đ nhân đơi
(Finlay và cs., 1988)[20].
f) Kh năng t ng h p s t
Theo Benjamin (1985)[18] kh năng t ng h p s t c a Salmonella không
ph i là y u t ñ c l c, ch là m t y u t giúp vi khu n tăng nhanh v s lư ng là
suy y u kh năng ch ng ñ c a v t ch do b thi u s t.
Hãng Intervet Hà lan ñã ng d ng kh năng c ch t ng h p s t đ s n
xu t vacxin Salen đ phịng b nh Salmonellosis cho gà, m t lo i vacxin vô ho t
ch ngs Sal. enteritidis (Peter Oostenbach, 2000)[28].
i) Kh năng kháng kháng sinh
Griggs và cs. (1994)[24] nh n xét r ng vi c s d ng thư ng xuyên m t s
lo i kháng sinh phòng và tr b nh gia súc, gia c m d n t i làm tăng kh năng
kháng kháng sinh c a nhi u ch ng vi khu n. Cũng theo công b c a Griggs và
cs., Trung tâm thí nghi m thú y - B Nơng nghi p M t năm 1988 đ n năm
1991 ñã phân l p ñư c 98 ch ng Salmonella t gà, gà tây, t tr ng, t ch t ñ n
chu ng và chim hoang M và châu Âu có kh năng kháng l i kháng sinh acid nalidicic (quinolone). Có 27 ch ng Salmonella phân l p có ký hi u tên ch ng là

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

13


L20 ñ n L25, L33 ñ n L49, L89 ñ n L91 và L112 có kh năng kháng l i m t s kháng
sinh thơng thư ng trong đó có Ciproloxacin.
Theo nghiên c u m i ñây c a Ph m Kh c Hi u và Bùi Th Tho (1998)[4]

v tính kháng thu c c a vi khu n gây b nh trong thú y cho th y trong 98 ch ng
Salmonella đư c nghiên c u v tính kháng thu c nh t là ñ i v i Ampicillin
Streptomycin,

Cloramphenicol,

Penicillin,

Chlortetracilin,

Neomycin,

Furazolidon, và Sulphonamid, cho th y 100% s ch ng Salmonella ñ kháng
v i Penicillin và Sulphonamid và chưa có ch ng Salmonella nào kháng l i
Furazolidon, cũng như ch có m t ch ng Salmonella duy nh t trong 98 ch ng
kháng l i Neomycin.
Theo Gyles và Thoen (1993)[25] vi khu n Salmonella có kh năng đ
kháng v i h u h t các lo i kháng sinh ñang ñư c s

d ng hi n nay như

Streptomycin, Tetracycline, Sulfonamid. M t t l cao các ch ng Salmonella
phân l p ñư c có kh năng ñ kháng v i Ampicillin, Kanamycin, Neomycin,
Chloramfenicol, Gentamycin, Sulfamethoxazole và Trimethoprim.
2.2.4.2. Các y u t là đ c t - Toxins
Ngồi y u t gây b nh b ng con ñư ng cơ h c như bám dính, xâm nh p
vào t bào v.v… các vi khu n đư ng ru t cịn ti t ra các lo i ñ c t gây b nh
ch y u cho ngư i và gia súc. ð i v i Salmonella chúng s n sinh ra ít nh t 3
lo i đ c t

chính đó là ngo i ñ c t

(Endotoxin) và ñ c t

t

ñư ng ru t (Exotoxin), n i ñ c t

bào (Cytotoxin) (Finlay và Falkov, 1988)[21],

(Peterson, 1980)[29].
a) Enterotoxins
M t lo i ñ c t thư ng xuyên ñư c vi khu n ti t vào môi trư ng nuôi c y,
cũng như môi trư ng mà chúng xâm nh p, thành ph n ch y u c a nhóm
Exotoxin c a vi khu n đư ng ru t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

14


ð c t ñư ng ru t (Enterotoxin) c a Salmonella có 2 thành ph n chính là
đ c t th m xu t nhanh (Rapid permeability factor: RPF) và ñ c t th m xu t
ch m (Delayed permeability factor: DPF) (Peterson, 1980)[28].
b) Cytotoxins
Theo Reitmeyer và cs. (1986) thành ph n c a Cytotoxin không ph i là
Lipopolysaccharide (Non - LPS) n m

màng ngoài c a Salmonella. ð c tính

chung c a Cytotoxin là có kh năng

c ch t ng h p protein c a t bào

eukaryotic và làm trương t bào CHO (Chinese Hamster Ovary cell), ña ph n
đ c tính c a chúng b phá h y b i nhi t.
c) Endotoxins
N i ñ c t ñư c hình thành trong t bào vi khu n trong q trình phát
tri n và đư c c đ nh trên thành t bào, khi t bào vi khu n b phân gi i, n i ñ c
t ñư c ti t vào môi trư ng nuôi c y.
Theo Valtonen (1970) c u trúc c a n i ñ c t g n gi ng v i c u trúc c a
KN O, ch c năng n i ñ c t ch y u do ph n Lipid A ñ m nh n. Các bi n ñ i
c u trúc s d n t i s thay ñ i ñ c l c c a Salmonella, các ñ t bi n gen

vùng

lõi, vùng chu i ña ñư ng làm cho Salmonella khơng cịn đ c l c (Robert và
Roantree, 1967)[30]
d) Plasmids- Y u t di truy n kh năng s n sinh ñ c t
Y u t ñ c l c c a r t nhi u ch ng Salmonella ph thu c vào plasmids.
M t s

vi khu n Salmonella như Sal. typhimurium, Sal. dublin, Sal.

choleraesuis, Sal. enteritidis, Sal. gallinarum và Sal. pullorum mang plasmid có
kích thư c l n kho ng t 50 ñ n 100kb, nh ng plasmid này có y u t đ c l c
gây b nh cho ngư i và gia súc v i t l

m và ch t cao (Krause và Fang,

1995)[26].
Sal. gallinarum và Sal. pullorum có plasmid có kích thư c 85kb đóng vai
trị đ c l c đ i v i gà (Shivaprasad,1997)[33].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

15


2.3. B NH DO SAL. GALLINARUM VÀ SAL. PULLORUM

GÀ

2.3.1. L ch s b nh
L ch s c a Salmonellosis l n ñ u tiên do D. E Salmon cùng T. Smith
phát hi n vào năm 1885, đó chính là Salmonella choleraesuis.
Theo s li u công b c a T ch c Y t Th gi i (W.H.O) hi n nay ngư i
ta ñã phân l p ñư c 2.324 ch ng Salmonella khác nhau. Theo Bengtson (1994),
th c t ch có kho ng 4-5% s ch ng có kh năng gây b nh cho ngư i và ñ ng
v t là các ch ng mang ñ c l c (pathogen).
Theo Shivaprasad và Richard (1997)[33] b nh Pullorum (Pullorum
disease) do bacterium Sal. pullorum gây ra

gà con và gà l n dư i d ng c p

tính, thư ng đư c g i là b nh b ch l ( a phân tr ng). B nh Pullorum l n ñ u
tiên ñư c mô t b i Rettger năm 1899. B nh thương hàn gà (Fowl typhoid) do
Sal. gallinarum gây ra

gà trư ng thành dư i d ng c p tính và m n tính. B nh

Fowl typhoid do Klein xác đ nh l n ñ u tiên t i nư c Anh vào năm 1888.
Sau khi Rettger phát hi n ra b nh Pullorum do Sal. pullorum gây ra

gà

con dư i d ng b ch l và Jones cùng Taylor xác ñ nh ñư c chính Sal. pullorum
cũng gây b nh

gà trư ng thành và Sal. gallinarum cũng gây b nh

gà con v i

cùng b nh tích gi ng nhau, thì quan ni m cho r ng b nh thương hàn gà ch gây
ra

gia c m trư ng thành m i ñư c xóa b .
Năm 1927 Hendrichson, Manninger cũng như Klimmer và Houpt ñã xác

sñ nh r ng Sal. pullorum chính là bi n ch ng c a Sal. gallinarum. Chính quan
ni m c a nhi u nư c châu Âu và nhi u khu v c trên th gi i cũng ñ u cho Sal.
gallinarum và Sal. pullorum là cùng lồi, do đó b nh Fowl typhoid
Pullorum disease

gà l n và

gà con ñ u là m t b nh ñư c vi t chung là Sal. gallinarum -

pullorum disease (Shivaprasad, 1997)[33]
B nh b ch l và thương hàn gà xu t hi n

nhi u nư c trên th gi i v i

phương th c chăn nuôi gà công nghi p phát tri n t i ñâu b nh lan truy n t i đó
(Manninger, 1976)[39].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

16


T i Zambia, Sato và cs. (1997)[32] ti n hành ki m tra 10 trang tr i chăn
ni thì trong 8 trang tr i quan sát ñư c b nh tích và phân l p đư c Sal.
gallinarum - pullorum.
Tr n Th Lan Hương (1994)[6] t i Xí nghi p gà Nhân L ñã ñi u tra t l
nhi m Sal. gallinarum - pullorum gà Hybro 5 tu n tu i là 28,1% và Plymouth 30
ngày tu i là 22,5%.
Theo ñi u tra c a Trương Quang (1998)[10] t l nhi m Sal. gallinarum pullorum

gà gi ng Hybro ñư c xác ñ nh là 9,6%,

gà gi ng ISA là 8,0% và

có nh hư ng x u đ n đáp ng mi n d ch ch ng Newcastle khi tiêm vacxin.
Nguy n Th

Tuy t Lê (1999)[7] ñã nghiên c u

nh hư ng c a

Salmonellosis ñ n m t s ch tiêu s n xu t c a gà Isa và Tam Hồng, th y r ng
đàn gà đ Isa có t l nhi m 11,66% Sal. gallinarum - pullorum, t l ñ gi m
10,14%, t l

p n c a tr ng p gi m 8,25%, làm tăng t l tr ng lo i 8,76% và

t l ch t phôi 7,72% so v i các lơ đ i ch ng.
2.3.2. Cách lây truy n b nh
Theo Shivaprasad (1997)[33] cũng gi ng như các vi khu n khác, Sal.
gallinarum - pullorum lây truy n qua nhi u ñư ng. Gia c m nhi m b nh đóng
vai trị quan tr ng l n nh t như là v t mang trùng lây lan m m b nh. Vai trị ban
đ u đã đư c xác nh n chính là tù tr ng p b nhi m khu n lây truy n hai m m
b nh k trên, do s có m t c a Sal. gallinarum và Sal. pullorum trong nỗn
hồng trư c khi tr ng ñư c ñ ra. Phương th c lây truy n này ñư c xác nh n là
phương th c lây truy n chính.
S truy n lây m m b nh có th x y rong đàn gà b m c n, ăn tr ng và
qua các v t thương

da và

bàn chân.

Phân gà b nhi m b nh, th c ăn, nư c u ng và ch t ñ n chu ng b ô
nhi m cũng là ngu n lây truy n m m b nh.
Vi khu n Salmonella thư ng th y trong h th ng ñư ng ru t, túi m t c a
gia súc kh e, ph

bi n nh t là ch ng Sal. typhimurium. Vi khu n Sal.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ……………………………

17