chuyển đổi hợp đồng bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp ở Việt Nam

Mét sè tõ viÕt t¾t
H§BH: Hîp ®ång b¶o hiÓm.
H§BHNT : Hîp ®ång b¶o hiÓm nh©n thä
DNBH: Doanh nghiÖp b¶o hiÓm
SPBH: S¶n phÈm b¶o hiÓm
BH: B¶o hiÓm
BHNT: B¶o hiÓm nh©n thä
STBH: Sè tiÒn b¶o hiÓm
1
Lời mở đầu
Ngành bảo hiểm là một ngành dịch vụ, do đó SPBH cũng có các đặc điểm
chung của các sản phẩm dịch vụ nh tính vô hình, tính không thể tách rời và không
thể cất trữ đợc, tính không đồng nhất và không đợc bảo hộ bản quyền.Ngoài ra
SPBH còn có đặc điểm riêng là "sản phẩm không mong đợi" sản phẩm có chu
trình kinh doanh đảo ngợc và sản phẩm có hiệu quả xê dịch. Nếu nh đa số các sản
phẩm hữu hình đợc trng bày trong các cửa hàng, đợc vẽ trên các biển hiệu, tờ rơi ,
quảng cáo, đợc phô diễn công dụng trớc ngời mua tiềm năng Do đó khách hàng
dễ dàng nhận thấy sự tồn tại của sản phẩm. Khi mua SPBH ngời mua chỉ nhận đợc
một lời hứa, lời cam kết về những đảm bảo vật chất trớc các rủi ro. Tính vô hình
của SPBH làm cho việc giới thiệu, chào bán sản phẩm trở nên khó khăn hơn.Nh
vậy để ký đợc một hợp đồng BH nói chung và BHNT nói riêng không dễ, nhng khi
hợp đồng đã ký rồi thì việc duy trì đợc hợp đồng đó cũng là một vấn đề lớn mà
các công ty hoặc doanh nghiệp bảo hiểm cần phải chú ý.Hiện nay, số lợng hợp
đồng BH nói chung và hợp đồng BHNT nói chung bị huỷ trớc thời hạn rất nhiều,
việc huỷ hợp đồng này gây thiệt hại cho ngời tham gia, cho các DNBH và đại lý
của hợp đồng đó. Khi hợp đồng BH bị huỷ trớc thời hạn thì các bên có liên quan
đến hợp đồng bị thiệt hại nh thế nào? Có cách gì để giảm bớt mức thiệt hại cho các
bên có liên quan tới hợp đồng bảo hiểm không? Để phần nào giải đáp đợc thắc
mắc trên trong phạm vi một đề án em xin chọn đề tài "Một vài suy nghĩ về
việc chuyển đổi hợp đồng bảo hiểm nhân thọ hỗn hợp ở Việt Nam".
Bố cục của đề án gồm 3 phần:

Phần I: Tổng quan về BHNT và hợp đồng BHNT.
Phần II: Vấn đề huỷ bỏ HĐBHNT ở Việt Nam trong thời gian qua.
Phần III: Một vài suy nghĩ về việc chuyển đổi HĐBHNT hỗn hợp.
Do kiến thức của em còn nhiều hạn chế trong quá trình xây dựng đề án còn
nhiều thiếu sót, em mong cá thầy cô đóng góp thêm ý kiến Đề án môn học của em
đợc hoàn thiện hơn.
2
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
3
NộI DUNG
Chơng I: Lý luận chung về BHNT và hợp đồng BHNT
I.Bảo hiểm nhân thọ
1.Khái niệm
BHNT là sự cam kết giữa ngời bảo hiểm và ngời tham gia bảo hiểm,mà trong
đó ngời bảo hiểm sẽ trả cho ngời tham gia bảo hiểm hoặc ngời thụ hởng quyền lợi
bảo hiểm một số tiền nhất định khi có những sự kiện đã định trớc xảy ra (ngời đợc
bảo hiểm bị chết hoặc sống đến một thời điểm nhất định),còn ngời tham gia bảo
hiểm phải nộp phí đầy đủ và đúng hạn.Nói cách khác,BHNT là quá trình bảo hiểm
cho các rủi ro liên quan đến sinh mạng,cuộc sống và tuổi thọ của con ngời.
2.Đặc điểm
-BHNT vừa mang tính tiết kiệm vừa mang tính rủi ro
Đây là một trong những điểm khác biệt cơ bản giữa BHNT và BHPNT. Thật
vậy, mỗi ngời mua BHNT định kỳ sẽ nộp một khoản tiền nhỏ(gọi là phí bảo hiểm)
cho công ty BH, ngợc lại các công ty BH có trách nhiệm trả một số tiền lớn( gọi là
số tiền BH) cho ngời đợc hởng quyền lợi BH khi có các sự kiện BH xảy ra.STBH
đợc trả khi ngời đợc bảo hiểm đến một độ tuổi nhất định và ấn định trong hợp
đồng. Hoặc số tiền này đợc trả cho thân nhân và gia đình ngời đợc bảo hiểm khi
ngời này không may bị chết sớm ngay cả khi họ tiết kiệm đợc một khoản tiền rất
nhỏ qua việc đóng phí bảo hiểm. Số tiền này giúp những ngời còn sổng trang trải
những khoản chi phí cần thiết: Thuốc men, mai táng, chi phí giáo dục con cái

Chính vì vậy BHNT vừa mang tính tiết kiệm vừa mang tính rủi ro. Tính chất tiết
kiệm ở đây thể hiện trong từng cá nhân, từng gia đình một cách thờng xuyên có kế
hoạch và có tính kỷ luật. Nội dung tiết kiệm khi mua BHNT khác với các hình
thức tiết kiệm khác ở chỗ , ngời bảo hiểm đảm bảo trả cho ngời tham gia bảo hiểm
hay ngời thân của họ một số tiền rất lớn ngay khi họ tiết kiệm đợc một số tiền
nhỏ.Có nghĩa là,ngời đợc bảo hiểm không may gặp rủi ro trong thời hạn bảo hiểm
4
đã đợc ấn định, những ngời thân của họ sẽ nhận đợc STBH hay những khoản trợ
cấp từ công ty bảo hiểm điều này thể hiện tính chất rủi ro trong BHNT.
- BHNT đáp ứng đợc rất nhiều mục đích khác nhau của ngời tham gia bảo
hiểm
Mỗi mục đích thể hiện khá rõ trong từng loại hợp đồng.Chẳng hạn hợp đồng
hu trí đáp ứng yêu cầu của ngời tham gia những khoản trợ cấp đều đặn hàng
tháng,từ đó góp phần ổn định cuộc sống của họ khi già yếu .Chính vì đáp ứng đ -
ợc nhiều mục đích khác nhau mà loại hình bảo hiểm này có thị trờng ngày càng
rộng và đợc rất nhiều ngời quan tâm.
- Các loại hợp đồng trong bảo hiểm nhân thọ rất đa dạng và phức tạp
Tính đa dạng và phức tạp trong các hợp đồng BHNT thể hiện ngay trong các
sản phẩm của nó. Mỗi sản phẩm BHNT có nhiều loại hợp đồng khác nhau, chẳng
hạn: Mỗi sản phẩm BHNT có nhiều loại hợp đồng khác nhau,mỗi hợp đồng lại có
sự khác nhau về thời gian,STBH,phơng thức đóng phí , đôi tuổi ngời tham gia ..
- Phí bảo hiểm nhân thọ chịu tác động tổng hợp của nhiều nhân tố:độ tuổi
ngời đợc bảo hiểm,tuổi thọ bình quân của con ngời,số tiền bảo hiểm, thời hạn
tham gia,phơng thức thanh toán ..
- BHNT ra đời và phát triển trong điều kiện kinh tế -xã hội nhất định.
+ Điều kiện về kinh tế nh: tốc độ tăng trởng của tổng sản phẩm quốc nội,
mức thu nhập của dân c, tỷ lệ lạm phát của đồng tiền ..
+ Điều kiện về xã hội: dân số, tuổi thọ bình quân của ngời dân,trình độ học
vấn .
Ngoài điều kiện kinh tế - xã hội, thì môi trờng pháp lý cũng ảnh hởng không

nhỏ đến sự ra đời và phát triển của BHNT.
II.Hợp đồng BHNT
1.Khái niệm về hợp đồng BHNT
Hợp đồng BHNT là sự cam kết giữa hai bên ,theo đó bên nhận bảo hiểm
(công ty BHNT)có trách nhiệm và nghĩa vụ chi trả cho bên đợc bảo hiểm khi có sự
5
kiện bảo hiểm xảy ra ,còn bên đợc bảo hiểm có trách nhiệm và nghĩa vụ đóng phí
bảo hiểm nh đã thoả thuận theo quy định của pháp luật .
- Bên nhận bảo hiêm chính là các công ty BHNT.Sau khi đã cam kết nhận
bảo hiểm ,có trách nhiệm và nghĩa vụ chủ yếu của công ty là chi trả STBH khi có
các sự kiện bảo hiểm xảy ra đối với ngời đợc bảo hiểm .Sự kiện bảo hiểm trong
BHNT thờng bao gồm :
+ tử vong
+ hết hạn hợp đồng
+ sống đến độ tuổi nhất định .
Bên nhận bảo hiểm không đợc phép huỷ bỏ hay thay đổi các điều khoản
trong hợp đồng và cũng không đợc khiếu nại đòi phí bảo hiểm .
- Bên đợc bảo hiểm trong hợp đồng BHNT có thể có 3 ngời sau đây :
+ Ngời đợc bảo hiểm là là ngời mà sinh mạng và cuộc sống của họ đợcbảo
hiểm theo các điều kiện của hợp đồng .Ngời đợc bảo hiểm có thể là ngời đã trởng
thành có đủ năng lực pháp lý để tự ký hợp đồng cho mình và cũng có thể là ngời
cha đủ tuổi thành niên phải giao tên của mình cho ngời đứng ra ký kết hợp đồng
+ Ngời tham gia bảo hiểm là ngời đứng ra yêu cầu bảo hiểm ,thoả thuận và
ký kết hợp đồng. Ngời tham gia bảo hiểm phải đảm bảo quy định của pháp luật về
năng lực pháp lý. Trong các hợp đồng bảo hiểm cá nhân ngời tham gia bảo hiểm
và ngời đợc bảo hiểm là hai ngời khác nhau chỉ khi ngời đợc bảo hiểm cha đến
tuổi vị thành niên hoặc trong các hợp đồng bảo hiểm theo nhóm ngời đợc bảo
hiểm và ngời tham gia cũng là hai ngời khác nhau.Ngời tham gia bảo hiểm có
quyền yêu cầu huỷ bỏ hợp đồng bảo hiểm.
+ Ngời đợc hởng quyền lợi bảo hiểm là ngời đợc nhận STBH và các khoản

trợ cấp do công ty BH thanh toán nh đã nêu rõ trong hợp đồng. Ngời đợc hởng
quyền lợi bảo hiểm do ngời tham gia bảo hiểm chỉ định .Nếu việc chỉ địn không rõ
ràng,STBH sẽ đợc giải quyết theo luật thừa kế. Ngời đợchởng quyền lợi bảo hiểm
thờng là ngời đợc bảo hiểm, chỉ là ngời khác khi ngời đợc bảo hiểm bị chết. Xác
6
định rõ đợc ngời đợc hởng quyền lợi bảo hiểm là hết sức quan trọng vì tránh đợc
những tranh chấp , khiếu nại
- Ngời tham gia bảo hiểm, ngời đợc bảo hiểm, ngời thụ hởng phải có quan hệ
huyết thống,nuôi dỡng, cấp dỡng hoặc vợ chồng.
- Ngòi tham gia bảo hiểm có trách nhiệm khai báo trung thực về những rủi ro
và tình trạng sức khoẻ của mình để doanh nghiệp BHNT xác định chính xác mức
phí. Truờng hợp nếu họ phát hiện ra sự thay đổi về những rủi ro và tình trạng sức
khoẻ của mình dẫn tới việc thay đổi phí phải thông báo cho doanh nghiệp BHNT
để họ điều chỉnh lại mức phí cho phù hợp.
2.Đặc điểm của hợp đồng BHNT.
- Hợp đồng BHNT rất đa dạng và do các công ty bảo hiểm thực hiện đa dạng
hoá sản phẩm để đáp ứng các nhu cầu phong phú của ngời tham gia. Các quy định
trong hợp đồng có nhiều điểm khác nhau ở mỗi nớc.Tuy vậy, nó đều có những
điểm chung phải tuân thủ nh các hợp đồng kinh tế và hợp đồng dân sự khác nh:
Trách nhiệm, quyền lợi
- Hợp đồng BHNT có thể thay đổi đợc tuỳ theo yêu cầu của ngời tham gia
bảo hiểm. Chẳng hạn: Bảo hiểm tử kỳ cố định có thể chuyển thành một hợp đồng
bảo hiểm nhân thọ trờng sinh, bảo hiểm tử kỳ tái tục có thể tái tục vào ngày kết
thúc mà không cần bằng chứng nào về sức khoẻ Tuy nhiên sự chuyển đổi này
không nhằm mục đích trục lợi bảo hiểm.
- Hợp đồng BHNT có thể dùng làm vật thế chấp vay vốn hoặc ngời tham gia
có thể ứng trớc một khoản tiền nhất định giống nh công ty công ty bảo hiểm cho
họ vay tiền. Khoản tiền ứng trớc này đợc các DNBH lấy trong dự phòng phí để
thực hiện..
- Hợp đồng BHNT nếu bị huỷ bỏ thì sẽ nhận đợc một số tiền nhất định gọi là

giá trị hoàn lại từ phía doanh nghiệp bảo hiểm nếu ngời tham gia đóng phí đủ từ
hai năm trở lên.
- Hợp đồng BHNT thờng là những hợp đồng có giá trị lớn
7
- Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ là hợp đồng dài hạn vì vậy chủ yếu đợc ký kết
với từng cá nhân. Việc ký kết theo nhóm rất ít và nếu có chủ yếu là loại bảo hiểm
tử vong có kỳ hạn xác định.
- Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có thể chuyển nhợng giữa các chủ hợp đồng
với điều kiện chủ hợp đồng mới phải có quan hệ pháp luật với ngời đợc bảo
hiểm,ngời thụ hởng và đợc doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận.
3. Tính chất của hợp đồng bảo hiểm
Hợp đồng BH có những tính chất chung trong khuôn khổ của luật pháp,
ngoài ra còn có một số tính chất riêng biệt do đặc điểm kinh tế kỹ thuật của
ngành BH chi phối.
- HĐBH là hợp đồng song vụ, mở sẵn : có nghĩa là các bên ký kết hợp
đồng đều có quyền và nghĩa vụ đối với nhau. Quyền của bên này là nghĩa vụ của
bên kia và ngợc laị. Quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng bảo hiểm đều quy định rõ
và thể hiện ở các điều khoản bảo hiểm, nh là đã mở sẵn. Bên tham gia bảo hiểm
sau khi xem xét thấy phù hợp với nhu cầu của mình thì ký kết và ngợc lại.
- HĐBH mang tính tơng thuận : với tính chất này chỉ cần hai bên chấp
thuận là đi đến ký kết. Việc đi đến ký kết hợp đồng dựa trên nguyên tắc tự nguyện,
bình đẳng trong khuôn khổ pháp luật.
- HĐBH là hợp đồng có bồi thờng ( phải trả tiền) : quyền lợi và nghĩa
vụ của hai bên tham gia hợp đồng thể hiện mối quan hệ tiền tệ rất rõ nét, tức là ng-
ời tham gia bảo hiểm phải trả tiền bằng cách nộp phí bảo hiểm mới đợc đảm bảo
có quyền lợi kinh tế từ doanh nghiệp bảo hiểm. Vì vậy dù hợp đồng đã ký kết , nh-
ng ngời tham gia bảo hiểm cha nộp phí, thì hợp đồng vẫn cha có hiệu lực và ngời
tham gia cha đòi hởng quyền lợi của mình.
- HĐBH là hợp đồng may rủi : trong thời hạn có hiệu lực, nếu sự kiện
bảo hiểm xảy ra, bên tham gia bảo hiểm sẽ đợc DNBH bồi thờng hoặc chi trả. Trái

lại, nếu không xaỷ ra sự kiện bảo hiểm, mặc dù đã nộp phí bảo hiểm bên tham gia
bảo hiểm vẫn không nhận đợc bất cứ một khoản chi hoàn trả nào từ phía DNBH.
DNBH chấp nhận rủi ro từ phía ngời tham gia bảo hiểm đổi lại DNBH nhận đợc
8
phí bảo hiểm. Nhng rủi ro này mới tồn tại ở trạng thái tơng lai, có thể xảy ra hoặc
không xảy ra. Vì vậy không thể xác định đợc hiệu qủa khi ký kết hợp đồng và ng-
ời ta thờng quan niệm HĐBH là hợp đồng may rủi.
4.Thiết lập và thực hiện HĐBHNT.
a) Thiết lập hợp đồng
- Nguyên tắc : khi thiết lập HĐBH phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
+ nguyên tắc công bằng đôi bên cùng có lợi : nguyên tắc này đòi hỏi ngời
tham gia bảo hiểm và DNBH phải thiết lập hợp đồng với điều kiện tôn trọng lợi
ích của mỗi bên. Các bên đợc hởng quyền lợi với điều kiện phải thực hiện những
nghĩa vụ nhất định. Nguyên tắc này thể hiện tính song vụ của hợp đồng bảo hiểm.
+ Nguyên tắc bàn bạc thống nhất : đây là nguyên tắc đòi hỏi các bên tham
gia phải tỏ rõ ý muốn của mình khi thiết lập hợp đồng và phải đạt đợc sự thống
nhất về ý muốn đó. Có nh vậy mối quan hệ giữa các bên mới đảm bảo lâu dài và
hạn chế việc huỷ bỏ hợp đồng trớc thời hạn.
+ Nguyên tắc tự nguyện : Tự nguyện thiết lập hợp đồng bảo hiểm có nghĩa
là bên này không đợc dựa vào u thế kinh tế của mình hoặc ý muốn chủ quan của
mình để áp đạt cho bên kia, bắt ép bên kia xác lập hợp đồng.
+ Nguyên tắc không làm tổn hại lợi ích chung của xã hội : Lợi ích chung
của xã hội là lợi ích cộng đồng, lợi ích căn bản của mọi ngời trong xã hội mà các
đạo luật khác quy định. Hai bên tham gia trong hợp đồng bảo hiểm đều phải cùng
nhau bảo vệ lợi ích này.
- Trình tự thiết lập hợp đồng bảo hiểm
+ Khai báo rủi ro : Cơ sở pháp lý đầu tiên để thiết lập hợp đồng bảo hiểm
chính là những yêu cầu , đề nghị của ngời tham gia bảo hiểm. Những yêu cầu, đề
nghị này đợc thực hiện bởi ngời tham gia bảo hiểm khai báo rủi ro và cung cấp
những thông tin cần thiết có liên quan cho DNBH theo một phiếu in sẵn.

+ Chấp nhận rủi ro bảo hiểm : sau khi DNBH nhận đợc giấy yêu cầu đợc
bảo hiểm, qua qúa trình xét duyệt thấy phù hợp với điều kiện bảo hiểm, DNHBH
9