sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên thcs huyện tiên yên - tỉnh quảng ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM







NGUYỄN VĂN TY





SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN
TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN THCS
HUYỆN TIÊN YÊN, TỈNH QUẢNG NINH


Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số : 60.14.05





LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS Bùi Văn Quân - Vụ QLNG






Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
THÁI NGUYÊN - 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

i
LỜI CAM ĐOAN

Luận văn “Sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề
nghiệp giáo viên Trung học cơ sở huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh”. đƣợc
thực hiện từ tháng 11/2011 đến tháng 5/2012. Luận văn sử dụng những thông
tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc, số liệu
đã đƣợc tổng hợp và xử lí.
Tôi xin cam đoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
hoàn toàn trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Quảng Ninh, ngày 28 tháng 4 năm 2012
Tác giả

Nguyễn Văn Ty

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ii
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới
PGS.TS. Bùi Văn Quân đã tận tình giúp đỡ, hƣớng dẫn để hoàn thành luận
văn này.
Xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học, các thầy giáo, cô giáo Khoa
Tâm lý giáo dục, Khoa đào tạo sau Đại học thuộc trƣờng Đại học Sƣ Phạm -
Đại học Thái Nguyên. Các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và tham gia
quản lý trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp.
Xin cảm ơn cán bộ nhân viên phòng GD&ĐT huyện Tiên Yên – tỉnh
Quảng Ninh. Ban giám hiệu, cán bộ, giáo viên bậc THCS các trƣờng THCS,
PTCS huyện Tiên Yên – Quảng Ninh cùng bạn bè đã giúp đỡ, động viên, tạo
mọi điều kiện tốt nhất và đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả trong
quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp.
Luận văn không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận đƣợc sự quan
tâm chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp để kết quả nghiên
cứu đƣợc hoàn chỉnh hơn.
Quảng Ninh, tháng 5 năm 2012
Tác giả


Nguyễn Văn Ty

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iii
MỤC LỤC
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt vii
Danh mục các bảng viii
Danh mục sơ đồ x
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4
3.1. Khách thể nghiên cứu 4
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu 4
4. Giả thuyết khoa học 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 4
5.1. Nghiên cứu lý luận 4
5.2. Nghiên cứu thực tiễn 4
5.3. Nghiên cứu đề xuất biện pháp mới 5
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 5
6.1. Giới hạn nghiên cứu 5
6.2. Phạm vi nghiên cứu 5
7. Phƣơng pháp nghiên cứu 5

7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết 5
7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 5
7.3. Nhóm phƣơng pháp xử lý số liệu 6
8. Cấu trúc luận văn 7

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iv
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT
CÁN TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN TRUNG HỌC
CƠ SỞ 8
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 8
1.2. Các khái niệm công cụ 10
1.2.1. Đội ngũ giáo viên cốt cán 10
1.2.2. Phát triển nghề nghiệp giáo viên 11
1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên 13
1.3. Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS và những nội dung cơ bản
của mô hình giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS 14
1.3.1. Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS 14
1.3.2. Mô hình mạng lƣới (đội ngũ) giáo viên cốt cán trong phát triển nghề
nghiệp giáo viên THCS 19
1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc sử dựng đội ngũ giáo viên cốt cán trong
phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS 25
1.4.1. Thời gian 25
1.4.2. Nguồn tài chính 26
1.4.3. Các kỹ năng hỗ trợ cho giáo viên cốt cán trong vai trò hỗ trợ đồng
nghiệp phát triển nghề nghiệp 29
Tiểu kết chƣơng 1 30
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN TRONG
PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC

CƠ SỞ HUYỆN TIÊN YÊN TỈNH QUẢNG NINH 31
2.1. Khái quát chung về địa bàn nghiên cứu 31
2.1.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên ở huyện Tiên Yên 31
2.1.2. Dân cƣ: 32
2.1.3. Đặc điểm Kinh tế - Văn hoá xã hội: 32

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

v
2.2. Đặc điểm về Văn hoá - Xã hội: 32
2.1.2. Khái quát về giáo dục – đào tạo huyện Tiên Yên 33
2.1.3. Khái quát về các trƣờng THCS - PTCS huyện Tiên Yên 33
2.2. Thực trạng về giáo dục bậc THCS huyện Tiên Yên 34
2.2.1 Về số lƣợng học sinh và chất lƣợng giáo dục 34
2.2.2 Về số lƣợng và chất lƣợng đội ngũ giáo viên 35
2.3. Thực trạng sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề
nghiệp cho đội ngũ giáo viên bậc THCS huyện Tiên Yên 37
2.3.1. Thực trạng phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên THCS 37
2.3.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên cốt cán THCS 45
2.3.3. Đánh giá tác động của đội ngũ giáo viên cốt cán bậc THCS đến quá
trình phát triển nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên Yên. . 48
2.3.4. Nguyên nhân của những thực trạng trên 49
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN
TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ
HUYỆN TIÊN YÊN - QUẢNG NINH 52
3.1. Các định hƣớng để đề xuất biện pháp 52
3.1.1. Chiến lƣợc phát triển giáo dục của quốc gia 52
3.1.2. Định hƣớng phát triển giáo dục và đào tạo của Tỉnh Quảng Ninh 53
3.1.3. Định hƣớng phát triển giáo dục và đào tạo của huyện Tiên Yên 53
3.2. Nguyên tắc áp dụng đề xuất biện pháp 54

3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu 54
3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, sƣ phạm 54
3.2.3 Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, thƣờng xuyên 55
3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển bền vững 55
3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả 55

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

vi
3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho các đối tƣợng về phát triển nghề
nghiệp giáo viên THCS và vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán THCS 55
3.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng các tiêu chí tuyển chọn giáo viên cốt cán THCS 57
3.3.3. Biện pháp 3: Bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên cốt cán THCS về nghiệp vụ
hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp 59
3.3.4. Biện pháp 4: Căn cứ kết quả đánh giá giáo viên THCS theo chuẩn nghề
nghiệp, lập kế hoạch để đội ngũ giáo viên cốt cán hỗ trợ đồng nghiệp phát
triển nghề nghiệp 65
3.3.5. Biện pháp 5: Tạo cơ chế chính sách ƣu đãi nhằm xây dựng và phát triển
đội ngũ giáo viên cốt cán 69
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp 72
3.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 73
Tiểu kết chƣơng 3 75
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 76
1. Kết luận 76
2. Khuyến nghị 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO 79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

vii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

CBQL : Cán bộ quản lý
PTCS : Phổ thông cơ sở
THCS : Trung học cơ sở
THPT : Trung học phổ thông
UBND : Uỷ ban nhân dân


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

viii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên 17
Bảng 2.1: Thống kê số lƣợng và chất lƣợng học sinh cấp THCS 34
Bảng 2.2: Thống kê giáo viên bậc THCS huyện Tiên Yên năm học
2011 - 2012 35
Bảng 2.3: Kết quả thanh tra, kiểm tra giáo viên cấp THCS huyện Tiên Yên
năm học 2010 - 2011 35
Bảng 2.4 : Thổng kê chất lƣợng thi giáo viên THCS dạy giỏi cấp tỉnh huyện
Tiên Yên 36
Bảng 2.5. Thổng kê chất lƣợng và cơ cấu giáo viên các trƣờng THCS và các
trƣờng PTCS có bậc THCS huyện Tiên Yên năm học 2011-2012. 37
Bảng 2.6. Các hoạt động của các nhà trƣờng trong phát triển nghề nghiệp của
giáo viên 40
Bảng 2.7. Các hình thức đào tạo bồi dƣỡng giáo viên trong phát triển nghề

nghiệp 40
Bảng 2.8. Những nội dung cần phải bồi dƣỡng để phát triển nghề nghiệp cho
giáo viên 42
Bảng 2.9. Nguyên nhân của việc bồi dƣỡng không có hiệu quả tốt 43
Bảng 2.10. Những khó khăn hiện nay của giáo viên trong việc bồi dƣỡng nâng
cao trình độ chuyên môn hỗ trợ phát triển nghề nghiệp 43
Bảng 2.11. Những khó khăn hiện nay của giáo viên trong việc phát triển
nghề nghiệp 44
Bảng 2.12. Thống kê chất lƣợng đội ngũ giáo viên cốt cán THCS Huyện Tiên
Yên năm học 2010 - 2011 45
Bảng 2.13. Đánh giá về việc tuyển chọn đội ngũ giáo viên cốt cán bậc THCS
huyện Tiên Yên 46
Bảng 2.14. Tiêu chuẩn để tuyển chọn đội ngũ giáo viên cốt cán 47

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ix
Bảng 2.15. Nhiệm vụ của đội ngũ giáo viên cốt cán 47
Bảng 2.16. Biện pháp của nhà quản lý để xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán 48
Bảng 2.17. Nhận thức của giáo viên về vai trò của giáo viên cốt cán. 48
Bảng 2.18. Mức độ ảnh hƣởng của giáo viên cốt cán với phát triển nghề
nghiệp giáo viên 49
Bảng 3.1: Kết quả thăm dò mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 73


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

x
DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1. Đánh giá giáo viên theo phƣơng án 1 66
Sơ đồ 3.2. Đánh giá giáo viên theo phƣơng án 2 67
Sơ đồ 3.3. Đánh giá giáo viên theo phƣơng án 3 67
Sơ đồ 3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp 72




Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Phát triển nghề nghiệp liên tục cho đội ngũ giáo viên là con đƣờng tất
yếu để nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên, đáp ứng yêu cầu đảm bảo và
nâng cao chất lƣợng giáo dục. Sự phát triển nghề nghiệp của giáo viên là cả
một quá trình, từ giai đoạn đào tạo nghề nghiệp ban đầu đến giai đoạn lao
động nghề nghiệp ở cơ sở giáo dục. Do tính chất của mỗi giai đoạn trong phát
triển nghề nghiệp mà nội dung phát triển nghề nghiệp cho giáo viên là khác
nhau. Điều này cho thấy, trong quản lý phát triển đội ngũ giáo viên, cần thiết
phải quan tâm đến vấn đề phát triển nghề nghiệp của đội ngũ này.
Trong bối cảnh sự phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia chủ yếu
dựa vào chất lƣợng nguồn lực con ngƣời, các nƣớc trên thế giới đều khẳng
định vai trò quan trọng của giáo dục và tăng cƣờng đầu tƣ cho phát triển giáo
dục. Theo đó, vai trò của giáo viên ngày càng đƣợc đề cao và ngƣời giáo viên
ngày càng đƣợc quan tâm đầy đủ hơn về nhiều phƣơng diện. Các quốc gia đều
nhận thức đƣợc rằng, giáo viên không chỉ là một trong những biến số cần
đƣợc thay đổi để phát triển, hoàn thiện nền giáo dục của họ mà giáo viên còn
là tác nhân thay đổi quan trọng nhất trong công cuộc cải cách giáo dục của đất
nƣớc. Vai trò kép nêu trên của ngƣời giáo viên trong cải cách giáo dục làm

cho vấn đề phát triển hệ thống giáo viên chuyên nghiệp hay phát triển nghề
nghiệp giáo viên liên tục đƣợc xác định nhƣ một khó khăn, thách thức đối với
mọi cuộc cải cách giáo dục và khiến nó nhận đƣợc sự quan tâm lớn trong
những năm qua. Vấn đề này không chỉ đƣợc chính đội ngũ giáo viên quan tâm
mà còn đƣợc sự quan tâm của các nhà quản lý giáo dục và các nhà giáo dục
nói chung. Trong bối cảnh đó, nhiều công trình nghiên cứu nhằm tìm kiếm
các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên đã đƣợc triển khai. Có nhiều mô
hình phát triển nghề nghiệp giáo viên, một trong những mô hình đó là xây

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong quá trình hỗ trợ giáo viên
phát triển nghề nghiệp liên tục [11].
Ở Việt Nam, công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên đƣợc
Đảng và Nhà nƣớc đặc biệt quan tâm [1]. Đội ngũ giáo viên đƣợc quan tâm
phát triển cả về quy mô và chất lƣợng. Tuy nhiên, kinh nghiệm về phát triển
nghề nghiệp liên tục cho giáo viên ở Việt Nam còn hạn chế. Điều này đƣợc
thể hiện ở các khía cạnh nhƣ [9]:
(i) Các yêu cầu cơ bản của phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên
chƣa đƣợc quán triệt đầy đủ ngay trong giai đoạn đào tạo nghề tại các cơ sở
đào tạo giáo viên;
(ii) Chƣa có sự kết nối chặt chẽ giữa giai đoạn đào tạo nghề và giai
đoạn hành nghề của giáo viên;
(iii) Mô hình chủ yếu nhằm phát triển nghề nghiệp giáo viên ở giai
đoạn hành nghề của giáo viên là tổ chức tập huấn, bồi dƣỡng cho giáo viên;
việc nghiên cứu, sử dụng các mô hình khác trong phát triển nghề nghiệp giáo
viên chƣa đƣợc coi trọng, chƣa phát huy đƣợc vai trò của những giáo viên
giỏi, giáo viên có kinh nghiệm nghề nghiệp trong hỗ trợ đồng nghiệp để phát
triển nghề nghiệp liên tục.

Đội ngũ giáo viên trung học cơ sở (THCS) có vai trò quan trọng trong
việc đảm bảo và nâng cao chất lƣợng giáo dục THCS, do đó việc chuẩn hóa
đội ngũ giáo viên THCS là một yêu cầu tất yếu đối với công tác quản lý phát
triển giáo dục THPT. Điểm mốc quan trong trong xây dựng và phát triển đội
ngũ giáo viên THPT theo định hƣớng chuẩn hóa là việc Bộ Giáo dục và Đào
tạo ban hành Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở và THPT (Thông
tƣ số 30/2009/TT- BGDĐT). Chuẩn này xác định các năng lực cơ bản của
hoạt động nghề nghiệp của giáo viên. Mỗi năng lực lại đƣợc cấu trúc thành 4
mức độ tƣơng đƣơng với các mức độ phát triển nghề nghiệp từ thấp đến cao

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3
trong cuộc đời sự nghiệp của mỗi giáo viên. Kết quả khảo sát năng lực nghề
nghiệp của 1037 giáo viên THCS có thâm niên công tác trên 10 năm của tác
giả Đinh Quang Báo [6] về đào tạo giáo viên THCS cho thấy phần lớn giáo
viên THCS chƣa đáp ứng đầy đủ các tất cả các năng lực theo chuẩn nghề
nghiệp giáo viên THCS. Tỷ lệ giáo viên THPT có năng lực ở mức khá chiếm
65,5% và mức trung bình là 20,9%; mức khá là 13,1%, còn lại là mức kém
(0,4%).
Có nhiều nguyên nhân khiến mức độ đáp ứng của giáo viên với chuẩn
nghề nghiệp chƣa cao, một trong những nguyên nhân đó là quá trình phát
triển nghề nghiệp của giáo viên chƣa đƣợc tổ chức một cách khoa học, các mô
hình phát triển nghề nghiệp giáo viên, đặc biệt là mô hình mạng lƣới giáo
viên cốt cán chƣa đƣợc nghiên cứu thấu đáo để có thể hỗ trợ quá trình phát
triển nghề nghiệp của giáo viên một cách hiệu quả.
Những phân tích trên là lý do để chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu
luận văn tốt nghiệp có nội dung vận dụng mô hình phát triển nghề nghiệp giáo
viên phù hợp với thực trạng công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên
hiện nay ở nƣớc ta để hỗ trợ quá trình phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ giáo

viên THCS tại một huyện của tỉnh Quảng Ninh.
Đề tài luận văn đƣợc biểu đạt với tiêu đề “Sử dụng đội ngũ giáo viên
cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở huyện Tiên
Yên tỉnh Quảng Ninh”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu các biện pháp nhằm phát huy vai trò của đội ngũ giáo viên
cốt cán trong việc hỗ trợ quá trình phát triển nghề nghiệp của giáo viên
THCS, góp phần nâng cao mức độ đáp ứng với chuần nghề nghiệp cho mỗi
giáo viên và nâng cao chất lƣợng của đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên
Yên tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên trung học cơ sở
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong quá trình phát triển
nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu trang bị cho đội ngũ giáo viên cốt cán kỹ năng hƣớng dẫn, tƣ vấn
nghề nghiệp cho đồng nghiệp đồng thời có cơ chế khuyến khích hoạt động đối
với đội ngũ này thì sẽ phát huy đƣợc vài trò của họ trong quá trình phát triển
nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh,
góp phần nâng cao mức độ đáp ứng của giáo viên THCS của huyện với chuẩn
nghề nghiệp giáo viên trung học đã ban hành.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu lý luận
Hệ thống hóa lý luận về:

(i) Vấn đề phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS với tƣ cách là một
nội dung quan trọng của phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo chuẩn nghề
nghiệp giáo viên trung học.
(ii) Vấn đề xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát
triển nghề nghiệp giáo viên THCS.
5.2. Nghiên cứu thực tiễn
(i) Phát hiện và bình luận về mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo
viên trung học của đội ngũ giáo viên THCS huyện Tiên Yên, Quảng Ninh;
(ii) Phát hiện và bình luận về thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ
giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THCS huyện Tiên
Yên, Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5
5.3. Nghiên cứu đề xuất biện pháp mới
Biện pháp sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp
giáo viên THCS phù hợp với thực tiễn huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh .


6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn nghiên cứu
- Vấn đề phát triển nghề nghiệp giáo viên đƣợc giới hạn trọng phạm vi
phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung
học hiện hành.
- Các biện pháp sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán bao hàm cả các biện
pháp xây dựng đội ngũ này, vì phải xây dựng mới sử dụng đƣợc.
6.2. Phạm vi nghiên cứu
Các nghiên cứu thực tiễn đƣợc thực hiện với đội ngũ giáo viên THCS
huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh .

7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng các phƣơng pháp: phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát
hóa, so sánh, mô hình hóa để thao tác với các văn bản tài liệu nhằm xây dựng
các khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi
- Phƣơng pháp quan sát
- Phƣơng pháp chuyên gia
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
- Phƣơng pháp trắc nghiệm
- Phƣơng pháp thực nghiệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu
Xử dụng phƣơng pháp thống kê toán học và một số phần mềm xử lý
thống kê xã hội để xử lý kết quả nghiên cứu về định lƣợng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn có cấu trúc 3
chƣơng.
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong
phát triển nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở
Chƣơng 2: Thực trạng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề
nghiệp giáo viên THCS huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh

Chƣơng 3: Biện pháp sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển
nghề nghiệp giáo viên THCS huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN
TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN
TRUNG HỌC CƠ SỞ

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Xuất phát từ nhận thức về vai trò của giáo viên nên và tính chất chuyên
nghiệp trong lao động nghề nghiệp của giáo viên nên các nghiên cứu về vấn
đề phát triển nghề nghiệp của giáo viên tƣơng đối phong phú. Nhiều đánh giá
thiết thực về công việc của giáo viên và đề cao kỹ năng giảng dạy nhƣ một
lĩnh vực chuyên nghiệp cần đƣợc đào tạo, huấn luyện đã đƣợc khẳng định .
Theo Eleonora Villegas – Reimers (1998), các nghiên cứu về phát triển
nghề nghiệp đã khẳng định [30]:
(i) Những phƣơng pháp giảng dạy tốt sẽ có ảnh hƣởng tích cực đến việc
học sinh học gì và học nhƣ thế nào. Học cách dạy và làm việc để trở thành
một giáo viên giỏi là cả một quá trình lâu dài đòi hỏi không chỉ sự phát triển
những kỹ năng nghề nghiệp (lý luận và thực tiễn) dƣới sự hƣớng dẫn, giám
sát của các chuyên gia mà còn là sự lĩnh hội những kiến thức nghề nghiệp và
sự thúc đẩy những giá trị và quan điểm đạo đức nhất định;
(ii) Phát triển nghề nghiệp giáo viên là một quá trình lâu dài bắt đầu từ
sự chuẩn bị khởi đầu ở cơ sở đào tạo nghề và tiếp tục cho đến khi ngƣời giáo
viên đó về hƣu.
Những công trình nghiên cứu của các tác giả: Glatthorn (1995), Ganser
(2000), Fielding và Schalock (1985), Cochran Smith và Lytle (2001), Walling
và Lewis (2000), Cobb (1999), Kettle và Sellars (1996), Kallestad và Olweus

(1998), Youngs (2001), Groosso de Leon (2001), Guzman (1995), McGinn và
Borden (1995), Tatto (1999), Darling Hammond (1999), Loucks-Horsely và
Matsumoto (1999), Borko và Putnam (1995), Darling – Hammond (1999) và

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9
Báo cáo của ủy ban quốc gia về Giáo dục và Tƣơng lai của Hoa Kỳ các năm
1996, 1997 cho thấy các xu hƣớng chính trong nghiên cứu các vấn đề này là
[30]; [31]:
(i) Nghiên cứu các mô hình và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển
nghề nghiệp giáo viên.
(ii) Nghiên cứu hỗ trợ cho các hoạt động thực tiễn để phát triển nghề
nghiệp giáo viên.
Trên cơ sở nhận thức tầm quan trọng của vấn đề phát triển nghề nghiệp
giáo viên, nhiều tổ chức trên thế giới đã đặt hàng các nghiên cứu về vấn đề
này với mục đích xác định các con đƣờng hiệu quả để hỗ trợ các chƣơng
trình, các đề án phát triển nghề nghiệp giáo viên một cách hiệu quả;
(iii) Nghiên cứu cải tiến các kỹ năng và tăng cƣờng hiểu biết nghề
nghiệp cho giáo viên. Xu hƣớng nghiên cứu này đƣợc thể hiện rõ trong những
nỗ lực của APEC để cải thiện công tác đào tạo, bồi dƣỡng giáo viên. Các
nƣớc (18 nƣớc) Châu á khu vực Thái Bình Dƣơng đã xác định đào tạo bồi
dƣỡng giáo viên là một trong những vấn đề then chốt trong phát triển kinh tế
của họ. Theo đó, các nghiên cứu để nâng cao chất lƣợng công tác này theo
quan điểm phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên rất đƣợc coi trọng.
(iv) Nghiên cứu phát triển nghề nghiệp giáo viên nhƣ là một yêu cầu
của tiến trình thay đổi.
Hầu hết các cải cách giáo dục hiện nay đều gồm có một phần là phát
triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên. Nói cách khác, phát triển nghề
nghiệp liên tục của giáo viên là một yêu cầu then chốt của tiến trình thay đổi,

cải cách giáo dục. Các nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp giáo viên phục
vụ yêu cầu này của cải cách giáo dục.
Ở Việt Nam, các cơ quan quản lý giáo dục đã sử dụng giáo viên cốt cán
trong bồi dƣỡng giáo viên. Những giáo viên này đƣợc tập huấn ở cấp trung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10
ƣơng và triển khai nội dung bồi dƣỡng cho giáo viên thuộc cấp học của mình
theo phân công của sở hoặc phòng giáo dục. Tuy nhiên, những nghiên cứu lý
luận về đội ngũ giáo viên cốt cán không nhiều. Gần đây một số tác giả nhƣ
Bùi Văn Quân [23], Nguyễn Hữu Độ [10]; [11]; [12] có đề cập đến vấn đề
này.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Đội ngũ giáo viên cốt cán
Theo Điều 70 của Luật Giáo dục năm 2005 đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14
tháng 6 năm 2005, cho rằng “ Nhà giáo là ngƣời làm nhiệm vụ giảng dạy,
giáo dục trong nhà trƣờng, cơ sở giáo dục khác. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở
giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo
viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên ” [24]
Do vậy giáo viên đƣợc hiểu là “ nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục
mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp”. Giáo viên trong các
cơ sở giáo dục có nhiệm vụ, quyền lợi, vai trò và trách nhiệm đƣợc qui định
tại Luật Giáo dục, Điều lệ và quy chế trƣờng học.
Khái niệm cốt cán đƣợc sử dụng để chỉ ngƣời hoặc bộ phận nòng cốt
tạo nên sự vững mạnh của một tổ chức, một phong trào. Theo Từ điển Tiếng
Việt, cốt cán là “ Ngƣời hoặc bộ phận nòng cốt tạo nên sức mạnh, sự vững
chắc trong một tổ chức, một phong trào xã hội, chính trị, văn hóa ” [20].
Khái niệm này thƣờng đƣợc sử dụng để chỉ một bộ phận ngƣời có vai trò

chính, quan trọng trong một đội ngũ nhiều ngƣời cùng chung chức năng,
nhiệm vụ.
Các giáo viên tập hợp thành một đội ngũ. Đó là đội ngũ giáo viên. Theo
quan niệm hiện nay, đội ngũ giáo viên là tập hợp những nhà giáo giảng dạy ở
cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp có chung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11
nhiệm vụ, vai trò và trách nhiệm nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đƣợc quy
định tại Luật giáo dục, Điều lệ và Quy chế trƣờng học [2]; [5]; [23].
Với cách hiểu nêu trên, có thể khẳng định : Đội ngũ giáo viên cốt cán
là tập hợp những nhà giáo - những người có vai trò nòng cốt trong đội ngũ
giáo viên để tạo nên sức mạnh, sự vững chắc của đội ngũ giáo viên góp phần
thực hiện tốt vai trò giảng dạy của mình trong cơ sở giáo dục và hỗ trợ đồng
nghiệp trưởng thành hơn về chuyên môn và nghiệp vụ.
Đội ngũ giáo viên cốt cán là một tổ chức với tập hợp các giáo viên cốt
cán đƣợc hình thành theo quyền lực hành chính hoặc chuyên môn làm nòng
cố t trong việ c triể n khai thƣ̣ c hiệ n cá c nhiệ m vụ chuyên môn và phá t triể n
nghề nghiệ p liên tụ c cho độ i ngũ giá o viên trong cá c cơ sở giá o dụ c.
Phầ n tƣ̉ củ a mạ ng lƣớ i giá o viên cố t cá n là giá o viên cố t cá n (theo môn
học hoặc cấp học). Đó là những giáo viên giỏi về chuyên môn và xuất sắc về
nghiệp vụ dạy học, giáo dục; đồng thời họ còn nguồn trợ giúp tích cực đối với
các đồng nghiệp của mình trong việc phát triển nghề nghiệp.
1.2.2. Phát triển nghề nghiệp giáo viên
Phát triển nghề nghiệp giáo viên, theo một cách hiểu rộng, liên quan tới
việc phát triển một cá nhân trong vai trò nghề nghiệp của họ. Cụ thể hơn, “
Phát triển nghề nghiệp giáo viên là sự phát triển mà một giáo viên có thể đạt
đƣợc nhƣ là việc thu lƣợm những kinh nghiệm và thử nghiệm việc giảng dạy
một cách có hệ thống ” [31].

Phát triển nghề nghiệp giáo viên bao gồm những kinh nghiệm đã đƣợc
xác lập chính thống (nhƣ việc tham dự các hội thảo, những cuộc họp chuyên
môn, tƣ vấn ) và những kinh nghiệm không chính thống ( nhƣ là đọc các ấn
phẩm chuyên môn, xem phim tài liệu liên quan tới một sự rèn luyện mang
tính hàn lâm, ) (Ganser, 2000). Theo Glatthorn, phát triển nghề nghiệp giáo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
viên đƣợc định nghĩa là “ sự tiến bộ mà mỗi giáo viên có đƣợc trong mỗi
vòng quay nghề nghiệp của mình ” (Glatthorn, 1995, trích dẫn trang 41).
Phát triển nghề nghiệp giáo viên bao hàm phát triển năng lực chuyên
môn và năng lực nghiệp vụ của nghề ( nghiệp vụ sƣ phạm) cho giáo viên.
Năng lực nghiệp vụ sƣ phạm của giáo viên lại đƣợc xác định bởi năng lực
thực hiện các vai trò của giáo viên trong quá trình lao động nghề nghiệp của
mình. Bản thân các vai trò của giáo viên ( gắn liền với chức năng của họ)
cũng không phải là không thay đổi đƣợc.
Nhà trƣờng hiện nay đã và đang đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với giáo
viên, theo đó, ngƣời giáo viên phải đảm nhận thêm những vai trò mới. Những
phƣơng pháp giảng dạy tốt sẽ có ảnh hƣởng tích cực đến việc học sinh học gì
và học nhƣ thế nào. Học cách dạy và làm việc để trở thành một giáo viên giỏi
là cả một quá trình lâu dài đòi hỏi không chỉ sự phát triển những kỹ năng nghề
nghiệp (lý luận và thực tiễn) dƣới sự hƣớng dẫn và giám sát của các chuyên
gia mà còn là sự lĩnh hội những kiến thức nghề nghiệp và sự thú đẩy những
giá trị và quan điểm đạo đức nhất định.
Phát triển nghề nghiệp giáo viên là một quá trình lâu dài bắt đầu từ sự
chuẩn bị khởi đầu ở cơ sở đào tạo và tiếp tục cho đến khi về hƣu.
Về bản chất, phát triển chuyên môn liên tục là quá trình gia tăng sự
thích ứng trong lao động nghề nghiệp của ngƣời giáo viên. Thích ứng nghề
nghiệp là quá trình liên tục với những giai đoạn xác định, từ tiền đào tạo nghề,

đào tạo nghề đến giai đoạn trực tiếp lao động nghề nghiệp. Mức độ thích ứng
nghề của cá nhân diễn ra dƣới sự tác động của nhiều yếu tố, tuy nhiên những
yếu tố liên quan đến cá nhân và nghề nghiệp có vai trò quan trọng hơn cả.
Theo logic này, nội dung phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên
rất phong phú, bao gồm cả việc mở rộng, đối mới tri thức khoa học liên quan
đến giảng dạy môn học do giáo viên phụ trách đến mở rộng, phát triển, đối

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13
mới tri thức, kỹ năng thực hiện các hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà
trƣờng.
1.2.3. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
Điều 3, Thông tƣ số: 30/2009/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 10 năm 2009
qui định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, giáo viên trung học
phổ thông:
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học là hệ thống các yêu cầu cơ bản
đối với giáo viên trung học về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; năng lực
chuyên môn, nghiệp vụ. [4]
Chuẩn nghề nghiệp GVTH 2009 là văn bản qui định hệ thống các yêu
cầu cơ bản đối với ngƣời GVTH về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống,
năng lực chuyên môn và nghiệp vụ trong thời kì đổi mới giáo dục phục vụ
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc.
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên đáp ứng sự phát triển mang tính khách
quan, theo xu hƣớng chung của thế giới và sự phát triển giáo dục của nƣớc ta.
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên là sự tiếp cận đối với thế giới trong quản lý giáo
dục hiện đại ở thời kỳ đất nƣớc hội nhập quốc tế- Việt Nam ra nhập tổ chức
Thƣơng mại thế giới (WTO).
Chuẩn nghề nghiệp giáo viên có cấu trúc theo các lĩnh vực, mỗi lĩnh
vực có các tiêu chuẩn, tiêu chí và mức độ cụ thể.[4]

Tiêu chuẩn là quy định về những nội dung cơ bản, đặc trƣng thuộc mỗi
lĩnh vực của chuẩn. Chuẩn nghề nghiệp GVTH gồm 6 tiêu chuẩn và trong
mỗi tiêu chuẩn có các tiêu chí khác nhau.
Tiêu chí là yêu cầu và điều kiện cần đạt đƣợc ở một nội dung cụ thể
của mỗi tiêu chuẩn.
Mỗi tiêu chí có 4 mức để đánh giá kết qủa đạt đƣợc của GV. Mức 1 là
mức thấp nhất, phản ánh yêu cầu tối thiểu GV phải đạt; mức 4 là mức yêu cầu
cao nhất về tiêu chí đó. Việc phân biệt các mức độ cao thấp dựa vào số lƣợng
và chất lƣợng các hoạt động giáo viên thực hiện.