GIỚI THIỆU về LAN hài VIỆT NAM và CÁCH CHĂM sóc

GIỚI THIỆU VỀ LAN
HÀI VIỆT NAM VÀ
CÁCH CHĂM SÓC
I.Giới thiệu về lan Hài
Giống Lan Hài Paplliopedilum gồm hơn 66 loài phân bố từ Ấn Độ, New
Ghine và vùng Đông Nam Á, người Pháp gọi loài thuộc giống này là Hài vệ nữ
Sabot de Venus và người Anh dùng với ý nghĩa tương tự Lady's slippers
Họ phụ: Cypripedioideae. Tông Cypripedieae.
Ở Việt Nam có ít nhất 10 loài lan Hài, trong đó có 1 loài đặc hữu được cả thế
giới ưa chuộng là hài hồng (Paphiopedilun Delenatii). Trước đây loài này rất hiếm
nhưng từ năm 1993 trở lại đây, loài này được phát hiện có nhiều ở vùng căn cứ Bác
Ái thuộc huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận), vùng Hòn Nhạn (Phú Yên) và Krông
Bông (Đaklak).
Ba loài cho màu sắc đẹp có giá trị thương mại hiện nay đang khai thác nhiều là
Paphiopedilum Callosum (Vân Hài), Paphiopedilum Vilosum (Kim Hài) và
Paphiopedilum Appletonianum (Hài cánh sen).
Paphiopedilum Callosum (Vân Hài)
Paphiopedilum Vilosum (Kim Hài)
Paphiopedilum Appletonianum (Hài cánh sen)
Quê hương của 3 loài lan Hài đẹp thông dụng là vùng cao nguyên Nam Trung
Bộ có cao độ thấp hơn 1000m, trải dài từ Di Linh đến Lang Hanh. Nếu như loài
Paphiopedilum callosum (Vân hài) chỉ mọc trên đất dựa suối, thì loài
Paphiopedilum appletonianum chỉ mọc trên những hốc đá, dưới thác nước cao, còn
loài Paphiopedilum villosum lại ở dạng trung gian có thể mọc trên đất và trên cây
hay trên đá.
Hai loài P. callosum và P.appletonianum có dạng lá gần giống nhau nhưng phát hoa
và hoa của chúng rất khác nhau. P.callosum có phát hoa trung bình 20cm, trong khi
P. appletonianum có phát hoa dài 40-50cm. Cả 3 loài đều cho 1-2 hoa trên 1 trục
phát hoa với đường kính 10-15cm.
Paphiopedilum thích một nhiệt độ mát và ẩm từ 18
o

C - 21
o
C. Cây thích ẩm,
nhưng không chịu úng, ánh sáng cần thiết khoảng 30% với cường độ 8.000-10.000
Lm/m2. Giá thể cấu tạo như Hạc đỉnh, dinh duỡng phân bón cũng tương tự. Các
loài thuộc giống này không có mùa nghỉ vì thế phải tưới nước rất đều đặn 3
lần/ngày trong mùa nắng và 2 lần/ngày vào mùa mưa. Paphiopedilum là lan có pH
của giá thể và nước tưới cao, pH từ 6,5 đến 7.
Paphiopedilum có căn hành dưới đất, nên có khả năng mọc con như một số loài tre.
Việc nhân giống được tiến hành khi cây con đã đến tuổi trưởng thành, có thể tách
cây con ra khỏi cây mẹ với một ít giá thể có bám rễ và trồng vào một chậu khác.
Vì cùng chung một họ: Cypriprediae và hoa lại trông hơi giống nhau, cho nên
nhiều người gọi chung 5 loại: Cypripedium, Mexipedium, Paphiopedilum,
Phramipedium và Selenipedium đều là Nữ hài hay Vệ hài "Cyps". Sở dĩ loài hoa
này có tên kể trên bởi vì hình dáng giống như một chiếc hài và do chữ Hy Lạp mà
ra: Paphos = Venus (Vệ nữ) Pedilon = sandal (giầy dép) và thường được gọi chung
là Lady's Slipper Orchids. Giống lan này hoa lâu tàn, có khi tới 2 tháng. Nữ hài
Paphiopedilum có khoảng chừng 75 giống mọc ở Á Châu, Việt nam có khoảng trên
20 giống, trong đó có vài cây lai giống do thiên nhiên.
II. Các giống lan Hài Việt Nam
Ở Việt Nam có ít nhất 10 loài lan Hài, trong đó có 1 loài đặc hữu được cả thế
giới ưa chuộng là hài hồng (Paphiopedilun Delenatii). Trước đây loài này rất hiếm
nhưng từ năm 1993 trở lại đây, loài này được phát hiện có nhiều ở vùng căn cứ Bác
Ái thuộc huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận), vùng Hòn Nhạn (Phú Yên) và Krông
Bông (Đaklak).
Lan hài Việt Nam Paphiopedilum Vietnamense.
Loài này được phát hiện ở vùng biên giới phía tây bắc Việt Nam, giáp với
Trung Quốc cùng với Paphiopedilumem ersonii, nhưng mãi đến năm 1998 loài lan
đặc hữu Việt Nam này mới được O. Gruss và H. Perner đặt tên và công bố. Hoa có
cánh hoa rất to 8 - 10cm, màu hường, môi tía đậm ở mặt trước, nhạt dần về sau,

mép cuộn vào, mặt trong có nhiều đốm tía đậm và một dải lông trắng dày đặc ở
phần giữa, ngay dưới chân trụ.
Lan hài vàng Paphiopedilum villosum.
Nó được xem như là loài phổ biến nhất và dễ trồng nhất ở Việt Nam với cánh đài
lưng màu lục có vân dọc, mép trắng hơi lật ra sau. Cánh tràng hơi chúc xuống và
cong ra phía trước, mép nhăn nheo, giữa có vạch lớn màu nâu đỏ. Cánh môi dạng
túi màu vàng lục hơi nâu mép màu vàng nâu và thùy bên cuộn vào trong.
Lan hài đài cuộn Paphiopedilum appletonianum.
Mọc rất rải rác dưới tán rừng mưa nhiệt đới thường xanh, ở độ cao khoảng 1500m.
Cây chịu hạn khá tốt. Loài này có sự phân bố rất hạn chế và số lượng cá thể rất ít ở
Lâm Đồng, Đà Lạt. Chúng có thể bị đe dọa bị tuyệt chủng do môi trường sống là
rừng bị thu hẹp lại. Hoa lan hài đài cuộn cỡ lớn với màu nâu pha xanh nhạt. Cánh
đài lưng bầu dục uốn cong ra phía sau, cuộn lại, màu xanh đậm, với các đốm hồng
đỏ ở gốc, mép màu lục nhạt, màu trắng ở đỉnh. Cánh môi có màu tía ửng vàng và
lục, mép màu vàng.( Còn gọi là hài cánh sen)
Lan hài kim Paphiopedilum armeniacum.
Loài lan hài có màu sắc vàng rực này có lá đài sau hình trứng cho đến bầu dục, dài
2,2 - 2,8cm rộng 1,4 - 2,2cm, hơi nhọn, mép uốn vào ở phần trên. Lá đài bên dính
nhau, nhỏ hơn lá đài sau với 2 sóng ở lưng và chỉ 1 răng tròn ở đỉnh, mặt trong
nhẵn. Loài này được cho là hoàn toàn tuyệt chủng ở Việt Nam vì ở vùng núi đá vôi
biên giới Việt Nam đã bị người dân đã khai thác quá mức để bán. Có một số nhà
khoa học cho rằng loài này không phân bố ở Việt Nam nhưng trên thực tế có rất
nhiều tài liệu đã chứng minh đây là loài lan của Việt Nam.
Lan hài vân Paphiopedilum callosum.
Được công nhận là loài có vùng phân bố rất rộng Quảng Trị, Quảng Nam, Đà
Nẵng, Lâm Đồng, Gia Lai, Thừa Thiên Huế và ngay cả vùng có độ cao thấp là Phú
Quốc. Lan thường nở hoa vào mùa xuân và đầu hạ với cụm hoa cao, có lông, màu
nâu đỏ. Cánh đài lưng gần tròn hơi gấp lại, mép răn reo, màu trắng pha hồng gốc
màu xanh có gân đỏ ở đỉnh và cánh môi màu nâu đỏ, gốc màu xanh nhạt, hai bên
thùy cuộn lại vào trong, có nhiều đốm đỏ đậm đã làm ngây ngất những người yêu

lan ở Việt Nam.
Lan hài râu Paphiopedilum dianthum.
Thật khó có thể nhầm lẫn được loài lan hài râu với các loài lan khác ở Việt Nam
bởi cánh đài bên dính thành lòng thuyền. Hai cánh tràng, dài, xoắn lại, rũ xuống,
màu nâu lục, dài 10 - 12cm. Cánh môi dạng túi dài 5cm, màu lục nâu vàng, mép
cuộn vào trong. Vùng phân bố của Paphiopedilum dianthum ở Cao Bằng, Hà
Giang, Lai Châu, Lào Cai, Sơn La và còn mọc ở Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan.
Lan hài đốm Paphiopedilum gratrixianum.
Các đỉnh núi cao ngất thuộc dãy Tam Đảo, Vĩnh Phúc là xứ sở của loài lan hài
đốm. Với cánh đài lưng hình trái xoan, hẹp ở gốc, mép răn reo, màu lục ở gốc, mép
trắng, có đốm đỏ lớn ở giữa, cánh tràng trải rộng nhìn như chiếc đuôi công rực rỡ
sắc màu, mép răn reo màu lục nâu nhạt. Cánh môi dạng túi, màu lục nâu đậm, 2
thùy bên đứng. Vẻ đẹp lộng lẫy của loài hoa này được các nhà sưu tập lan ở Việt
Nam gọi với cái tên trìu mến Hài đuôi công.
Lan hài helen Paphiopedilum helenae.
Đây có thể là loài lan Hài có kích thước hoa nhỏ nhất được tìm thấy ở Việt Nam và
câu chuyện tình yêu của nhà thực vật học Averyanov đã nói lên tất cả về loài hoa
lan đặc hữu này: “Một buổi chiều, sau khi tôi và các bạn đồng nghiệp đã mất cả
ngày trèo lên nhiều ngọn núi dốc, mọi người đang tính trở về. Nhưng khi thấy ngọn
đồi trước mặt rất hấp dẫn, cây cối thật là lý tưởng cho tôi có cảm giác có lan mọc ở
đó. Mọi người đã quá mệt mỏi không muốn đi nữa nên tôi đã leo lên một mình.
Khi leo gần tới đỉnh đồi, tôi thấy ở gần mép đá có một đám hoa vàng rực rỡ. Thực
là đặc biệt vì bông hoa quá lớn so với cây lan. Tội vội chụp vài tấm ảnh, đào một
vài nhánh rồi vội vã xuống đồi. Vì vợ tôi Helene Averynova cũng có bộ tóc vàng
và dáng người nhỏ nhắn như cây lan, cho nên tôi lấy tên nàng để đặt tên cho cây
lan này”.
Lan hài henry Paphiopedilum henryanum.
Sau rất nhiều những nghi ngờ về vùng phân bố của loài lan hài này ở Việt Nam vì
những tấm ảnh hấu hết là chụp ở các vườn hoa lan trổng trên thế giới và gần như
chưa một nhà khoa học nào nhìn thấy chúng nở hoa trong thiên nhiên Việt Nam.

Vào mùa xuân năm 2001 Leonid Averyanov và D. Harder đã tìm thấy cây lan này
tại khu bảo tồn Phong Quang tỉnh Hà Giang. Với chiếc cánh đài màu xanh lá và
những đốm màu tím đậm ở mặt trong, lan hài henry là một trong những tác phẩm
đẹp nhất của thiên nhiên ban tặng cho con người chúng ta.
Lan hài mã lị Paphiopedilum malipoense.
Loài lan hài độc đáo này thường nở hoa vào tháng 3 đến tháng 4 hàng năm và loài
này được Chen và Tsi mô tả đầu tiên vào năm 1984 dựa trên mẫu vật khô của bảo
tàng. Chen và Tsi cho rằng chúng được sưu tập ở Nam Vân Nam - Trung Quốc.
Mẫu vật mà K. M. Feng sưu tập ngày 11/11/1947 hiện lưu giữ ở Bắc Kinh là lấy ở
núi Malipo của Trung Quốc. Nhưng theo Averyanov thì các cây lan mà người
Trung Quốc bán ở Hong Kong từ những năm 1988 1989 là lấy từ Việt Nam chứ
không phải từ Trung Quốc. Averyanov đã khám phá chúng ở gần làng Can Ty
thuộc tỉnh Hà Giang, và ở phía đông nam vùng Mai Châu của tỉnh Hòa Bình.
Các giống lan hài Việt Nam và mùa nở hoa
Loại Hài (tên Latinh)
Mùa nở
hoa
Loại Hài (tên
Latinh)
Mùa nở hoa
Paphiopedilum
appletonianum
Xuân bargigerum Thu
callosum Hạ concolor
Cuối Xuân, đầu
Hạ
delenatii Xuân dianthum Cuối thu
emersonii Xuân gratrixianum Xuân
hangianum Cuối thu helenae Thu
henryanum Thu hiepii Xuân

hirsutissimum Xuân malipoense Xuân
micranthum Xuân purpuratum Thu
tranlienianum Thu vietnamense Đông
villosum Đông affine Xuân
aspersum Thu dalatense Hạ
hemannnii Thu
III. Kỹ thuật trồng lan hài
Có thể nói, loại lan đẹp nhất trong số các loài lan được biết đến là lan
Paphiopedilum (phát âm: pa-phi-ô-pe-đi-lum) và Cyripedilum (Xíp-ri-pe-đi-lum),
đó là các loại cây cảnh lý tưởng. Chúng thường được gọi chung là lan Hài, có thể
nhận ra chúng dễ dàng bằng hình dạng của hoa, cái môi hay lưỡi của chúng giống
hình chiếc Hài. Các cây Cypripedilum cũng được gọi là Hài vệ nữ, xuất xứ từ
Đông Âu và Bắc Mỹ, trong khi đó, các cây Paphiopedilum có xuất xứ từ Ấn Độ,
Malaysia, Đông nam Á và New Ghuinea
Lá của lan Hài phát triển thành từng cặp từ gốc của cây. Cây giữ các lá này
trong nhiều năm và cây sinh trưởng thành một cụm lớn. Chúng không có các giả
hành vì vậy không thể lưu trữ nước và chất dinh dưỡng. Vì lý do này mà lan Hài
không có mùa nghỉ, hoặc bị quá khô, mặc dù với hầu hết các loại hoa lan đều cần
phải có sự thoát nước tốt.
Lan Hài có thể được trồng từ cây con đến trưởng thành hoặc được chia tách từ các
cây trưởng thành. Các cây sống trong vùng khí hậu lạnh thường không có biến dị
về lá, chúng thường có màu xanh, trong khi các cây sinh trưởng trong vùng ấm hơn
thường có lá vằn, điều đó khiến cho chúng hấp dẫn ngay cả khi chúng chưa ra hoa.
Đa số các loài lan Hài sống dưới đất, có nghĩa là chúng được trồng trong đất, một
số ít bám trên các cành cây và trong các hốc đá. Lan Hài tương đối dễ trồng và hoa
của chúng thọ từ 8-10 tuần, ngay cả khi cắt hoa cắm lọ chúng cũng thọ được vài
tuần. Hầu hết các loại Hài lai rất đa dạng về kích cỡ và màu sắc hoa.
Có một số loài cây thích hợp với điều kiện sống nơi bậu cửa sổ, hai loại lan hài
Paph.callosum và Paph.sukhakulii. Cả hai xuất xứ từ Thái Lan, nở hoa vào mùa thu
và yêu cầu điều kiện nhiệt độ ấm. Nếu bạn có đầy đủ các điều kiện tốt cho việc

trồng lan Hồ Điệp, bạn cũng có thể trồng lan Hài và chúng cũng là một sự thử
nghiệm thú vị!
1) NHIỆT ĐỘ
Lan Hài được phân chia thành 2 nhóm chính, theo quy luật chung, những cây
có lá màu xanh thường thích sống ở nơi có nhiệt độ lạnh đến trung bình, ban đêm
từ 13-16 độ C, ban ngày 18-24 độ C. Các loại Hài có lá vằn thích hợp với điều kiện
nhiệt từ trung bình đến ấm, ban đêm 16-18 độ C, ban ngày từ 21 - 25 độ C.
Lan nữ hài Paphiopedilum chia làm 2 loại nhiệt độ: Ấm lá có lốm đốm đòi hỏi
trên 85
o
F (29,4
o
C)cho ban ngày và trên 60
o
F (15,6
o
C)cho ban đêm, loại Lạnh lá
xanh không đốm dưới 80
o
F (26,7
o
C) cho ban ngày và dưới 60°F cho ban đêm.
Nhưng nhiều tại California có thể trồng cả hai loại cùng một nhiệt độ. Mùa đông
lan nữ hài có thể chịu lạnh đến 40
o
F (4,4
o
C) miễn là không bị đóng băng hay có
nước đọng trên lá. Mùa hè khi nóng trên 95
o

F (35oC) cần tăng độ ẩm và thoáng
gió.
2) ÁNH SÁNG
Lan Hài không cần ánh sáng mặt trời đầy đủ. Giống như các cây trồng trong
nhà, chúng thường tốt trong điều kiện ánh sáng tốt, nhất là trong mùa đông. Nếu
chúng được trồng trong nhà kính chúng yêu cầu các điều kiện một nửa, ánh sáng
mặt trời trực tiếp trong suốt mùa hè sẽ là quá mạnh. Nếu mức sáng quá thấp cây sẽ
không ra hoa và ánh sáng mạnh quá có thể gây ra vàng lá và cháy lá.
Lan nữ hài không cần nhiều ánh sáng, cho nên thích hợp trồng trong bóng mát
hay trong nhà gần cửa sổ hoặc dưới ánh sáng của 4 chiếc đèn ống là đủ. Lan cần
khoảng 1000-1500 lm, giống như trồng Phalaenopsis hay Masdevallia vậy.
3) TƯỚI NƯỚC
Cây cần phải được tưới nước quanh năm, 5-7 ngày tưới một lần trong mùa hè
và một lần một tuần trong mùa đông. Điều quan trọng là cây phải được giữ ẩm
nhưng không được đọng nước. Tất cả đều không có cơ quan dự trữ nước và dinh
dưỡng. Nếu quá khô, rễ có thể bị hỏng. Luôn luôn tưới cây từ bên trên miệng chậu
và không bao giờ cho phép chúng bị sũng nước. Nước mưa sạch là thích hợp,
nhưng bạn có thể dùng nước máy lọc.
LƯU Ý: Không bao giờ được để cây bị sũng nước hoặc úng nước. Rễ cây sẽ bị
thối và gây ra chết cây.
4) BÓN PHÂN
Khi cho ăn cần đảm bảo nguyên tắc thật loãng và thường xuyên. Cho ăn 2 tuần
1 lần vào mùa xuân và hè, 4 tuần 1 lần trong mùa thu và đông.
Nên bón bằng loại phân 30-10-10 pha thật loãng ¼ thìa cà phê gạt mỗi tuần
một lần vào mùa hè và mỗi tháng 1 lần vào mùa đông. Mỗi tháng phải xả nước một
lần cho đẫm để tránh muối đọng trong chậu.
5) ĐỘ ẨM KHÔNG KHÍ
Không khí ẩm và lưu thông tốt là rất cần thiết, nhất là trong mùa hè, giúp giảm
thiểu nguy cơ nhiễm nấm bệnh và giữ cho cây không bị khô quá nhanh. Độ ẩm có
thể được nâng lên bằng cách đặt chậu cây lên trên các khay sỏi nhẹ với 50% độ ẩm

là lý tưởng.
Trong nhà nên để trên khay hay đĩa nước dưới có đá hay gỗ, tránh việc ngâm
chậu trong nước.
6) SAU KHI TÀN HOA
Cắt bỏ cành hoa cũ ở đỉnh của cây.
7) THAY CHẬU
Các cây lai thường được thay chậu hàng năm. Tốt nhất là mùa xuân. Lan Hài
hầu như không bị ảnh hưởng bởi sự thay chậu, thậm chí có thể thay chậu khi nó
đang có nụ nếu cẩn thận không làm gãy nụ hoa. Thay chậu hoặc tách nhánh sau khi
tàn hoa vào mùa xuân. Không nên dùng các chậu quá to, bởi vì nó sẽ sinh trưởng
tốt hơn trong một cái chậu mà chậu đó chỉ cần đủ cho sự phát triển trong năm tới.
Một cây có thể sinh trưởng đầy chậu thường xuyên. Một cây lớn thường sản sinh
ra nhiều nhánh con nhưng đôi khi một cây già có thể được lợi từ việc chia tách
nhằm tái sinh nó.
Có thể cây trồng của bạn phát triển rất tốt nhưng không ra hoa. Điều này cũng có
thể xảy ra khi cây yếu hoặc bị úng nước. Các cây như vậy cần phải được thay chậu
ngay bất kể thời điểm nào trong năm.
Hai năm phải thay chậu một lần hoặc khi vỏ cây đã bị mục. Trộn vỏ cây như
sau:
Vỏ thông nhỏ 1/8" 6 phần
Vỏ dừa nhỏ 1/4" 2 phần
Than nhỏ 1/8-1/4" 1 phần
Đá bọt Perlite 1 phần
Gỗ thông đỏ 1 phần
Muốn thay chậu dễ dàng, hãy ngâm vào trong nước chừng 15 phút rễ sẽ tơi ra.
Tách ra chừng 3-5 nhánh, nếu tách ít quá vẫn sống nhưng không ra hoa. Trồng vào
giữa chậu và vùi sâu chừng 1,27cm. Đừng trồng sâu quá lan sẽ bị thối lá và cũng
đừng trồng trong chậu quá lớn.
8) KỸ THUẬT THAY CHẬU CƠ BẢN
Tháo cây ra khỏi chậu cũ và kiểm tra tình trạng của rễ. Rũ bỏ chất trồng cũ.

Nếu rễ chắc khỏe và trong tình trạng tốt thì chậu phải đủ rộng để cho sự phát triển
trong năm tới. Nếu dùng vỏ cây để trồng thì cần phải ngâm nó mới tốt (1 ngày
hoặc hơn) trước khi thay chậu. Dùng chậu đủ lớn để cho sự phát triển dự kiến của
cây trong năm tới. Hỗ trợ cho sự phát triển của các nhánh cây lớn trong chậu bằng
cách rải phân hữu cơ xung quanh rễ. Rễ cây khá mỏng manh và cần phải cẩn thận
tránh bị hư trong quá trình thay chậu. Tưới nước sau khoảng 10 ngày sau khi thay
chậu nhưng không được để cho chất trồng khô hoàn toàn. Sau đó tiếp tục tưới bình
thường.
9) CHIA TÁCH CÂY
Các cây có thể được chia tách bằng cách kéo nhẹ các nhánh cây bên ngoài bụi.
Cố gắng để tách thành các khóm có số lượng thân hợp lý, từ 2-3 thân là được. Đảm
bảo việc chia tách cây sao cho có một thân tơ và một thân cho hoa. Trồng cây như
đã nói trong phần trên với một cái chậu phù hợp.
10) SÂU BỆNH
Phòng bệnh hơn chữa bệnh, hãy lựa chọn những cây thực sự khỏe mạnh và
nuôi trồng chúng thật tốt trong điều kiện sạch bệnh. Loại bỏ các cây quá yếu hoặc
nhiễm bệnh và vệ sinh trong nhà kính. Không có các loại sâu bệnh cụ thể gắn với
lan Hài, nhưng các loại nấm, rệp…sẽ làm suy yếu cây nếu không được kiểm soát.
Rửa sạch chúng bằng nước xà phòng nếu phát hiện sớm, nếu không, cần dùng các
loại thuốc đặc trị với hướng dẫn cụ thể.
LỜI KHUYÊN
Nên mua hoa lan từ các nhà cung cấp có uy tín và lựa chọn các cây thực sự
khỏe mạnh, sạch bệnh. Nếu mua cây đang hoa, kiểm tra những bông hoa không bị
hư hại bằng cách chạm nhẹ vào môi của hoa, nếu môi mềm hoặc có vết là dấu hiệu
hoa sắp tàn. Xem xét các chồi mới phát triển.
LƯU Ý:
- Để tránh hư hại cây và hoa, nên giữ chúng tránh xa các nguồn nhiệt như máy điều
hòa, và các nguồn nhiệt khác.
- Lá mềm có thể là dấu hiệu của sự quá nóng hoặc thiếu nước, bởi vì lan Hài
thường được trồng trong chậu nhỏ với chất trồng thoát nước, chúng có thể khô rất

nhanh chóng. Tưới nước là yếu tố quan trọng nhất và nguyên tắc vàng để cây sinh
trưởng tốt là giữ cho chúng mát mẻ và ẩm ướt