227 Hoàn thiện quy trình kiểm toán các khoản phải thu khách hàng trong kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH BDO Việt Nam

Chuyên đề thực tập chuyên ngành
MỤC LỤC
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ
1 KTV Kiểm toán viên
2 BDO Việt Nam Công ty TNHH BDO Việt Nam
3 BGĐ Ban giám đốc
4 BCTC Báo cáo tài chính
5 HĐQT Hội đồng quản trị
6 BCĐKT Bảng cân đối kế toán
7 HTKSNB Hệ thống kiểm soát nội bộ
8 KSNB Kiểm soát nội bộ
9 C Mục tiêu đầy đủ
10 E Mục tiêu hiện hữu
11 A Mục tiêu chính xác cơ học
12 V Mục tiêu đánh giá
13 SPS Số phát sinh
14 BCKT Báo cáo kiểm toán
15 GTGT Giá trị gia tăng
16 TNDN Thu nhập doanh nghiệp
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
LỜI MỞ ĐẦU
Sau hơn 20 năm của công cuộc đổi mới đất nước, cùng với sự chuyển mình
của xã hội, nền kinh tế nước nhà đã và đang trên con đường phát triển và hoàn thiện
mạnh mẽ. Nền kinh tế thị trường chứng tỏ được tính ưu việt của mình so với nền

kinh tế tự cung tự cấp, năng động hơn, phù hợp với thời cuộc hơn.
Sự chuyển hướng nền kinh tế cùng với cơ chế quản lý mới đã có những ảnh
hưởng, tác động mạnh mẽ tới việc tổ chức hoạt động, kinh doanh cũng như hoạt động
tài chính, kế toán tại các doanh nghiệp. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt mà nền
kinh tế thị trường tạo ra, thông tin tài chính trở thành một trong những nhân tố quan
trọng thể hiện tình hình tài chính của doanh nghiệp, có ảnh hưởng lớn tới quyết định
của nhà đầu tư. Những thông tin này cần phải được đảm bảo phản ánh một cách trung
thực, hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu. Do đó, hoạt động kiểm toán ra đời với mục
đích kiểm tra và xác nhận tính trung thực, hợp lý và mức độ tin cậy của thông tin tài
chính. Thông qua kết quả kiểm toán, các doanh nghiệp có thể thấy được những yếu
kém của mình trong việc tổ chức hạch toán kế toán cũng như cách điều hành quản lý
doanh nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, hoạt động
kiểm toán còn đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan, giúp lành mạnh
hóa nền kinh tế quốc dân đồng thời giúp các cơ quan hữu quan xác định đúng đắn
trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước và đưa ra
các quyết sách hợp lý.
BCTC hàng năm do doanh nghiệp lập được nhiều đối tượng trong và ngoài
doanh nghiệp quan tâm. Trong các thông tin tài chính trên BCTC, thông tin về các
khoản phải thu cũng là mối quan tâm của những người đọc BCTC. Các khoản phải
thu là một phần tài sản của doanh nghiệp do bên khác nắm giữ được hình thành từ
nhiều nguồn khác nhau. Do vậy nắm bắt được tình hình của các khoản phải thu sẽ
góp phần giúp các doanh nghiệp cũng như các nhà đầu tư đưa ra được những quyết
định đúng đắn.
Trong thời gian thực tập tại công ty TNHH BDO Việt Nam, em đã có cơ hội
tìm hiểu kĩ hơn về kiểm toán khoản phải thu khách hàng trong kiểm soát BCTC ở
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
4
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Công ty; đồng thời với sự giúp đỡ tận tình của TS. Nguyễn Thị Phương Hoa, em đã
thu thập thêm kinh nghiệm thực tế bổ sung cho các lí luận được học trên ghế nhà

trường.
Vì vậy, em xin chọn đề tài “Hoàn thiện quy trình kiểm toán các khoản phải thu
khách hàng trong kiểm toán BCTC tại công ty TNHH BDO Việt Nam” làm chuyên
đề tốt nghiêp của em. Bài chuyên đề của em bao gồm những chương sau:
CHƯƠNG I: Thực trạng quy trình kiểm toán khoản mục phải thu khách
hàng trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại Công ty TNHH BDO Việt Nam thực
hiện.
CHƯƠNG II: Một số nhận xét và kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình
kiểm toán khoản mục phải thu khách hàng trong kiểm toán Báo cáo tài chính tại
Công ty TNHH BDO Việt Nam.
Mặc dù rất cố gắng nhưng do hạn chế về thời gian cũng như hiểu biết của bản
thân cùng kinh nghiệm thực tế nên Chuyên đề của em không thể tránh khỏi những
thiếu sót, em rất mong nhận được sự chỉ dẫn, bổ sung đóng góp ý kiến của thầy cô để
bài Chuyên đề của em được hoàn thiện hơn.
Sinh viên thực hiện
Trần Thu Hà
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
5
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
CHƯƠNG I : THỰC TRẠNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN
MỤC PHẢI THU KHÁCH HÀNG TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH DO CÔNG TY TNHH BDO VIỆT NAM THỰC HIỆN.
I. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CÁC KHOẢN
PHẢI THU KHÁCH HÀNG TRONG KIỂM TOÁN BCTC TẠI CÔNG TY
BDO VIỆT NAM
1. Thực trạng tổ chức kiểm toán khoản mục phải thu khách hàng trong giai
đoạn lập kế hoạch kiểm toán
Công ty BDO Việt Nam luôn coi việc lập kế hoạch kiểm toán là một nhiệm vụ
trọng tâm hàng đầu khi bắt đầu một cuộc kiểm toán. Vì vậy công ty đã xây dựng rất
chi tiết các bước công việc cụ thể trong quá trình lập kế hoạch kiểm toán nhằm mục

đích đảm bảo cho cuộc kiểm toán được tiến hành một cách hiệu quả nhất. Đối với
khoản mục phải thu khách hàng, việc thành lập kế hoạch kiểm toán cho khoản mục
này cũng đã được công ty xây dựng một cách chi tiết và gồm các bước công việc cụ
thể sau:
1.1. Chuẩn bị kế hoạch kiểm toán
Đối với Công ty BDO Việt Nam thì công tác chuẩn bị kế hoạch kiểm toán rất
được chú trọng. Với các cuộc kiểm toán quy mô lớn hay khách hàng là doanh nghiệp
lớn, công tác chuẩn bị kiểm toán càng kĩ lưỡng. Tuy nhiên, việc thực hiện các thủ tục
và mức độ thực hiện từng thủ tục ở khâu này chủ yếu phụ thuộc vào loại khách hàng
yêu cầu kiểm toán; đó là khách hàng cũ hay khách hàng mới.
Đối với khách hàng cũ, công ty đã tiến hành các cuộc kiểm toán trong nhiều
năm trước, các công việc chuẩn bị được giảm đi rất nhiều so với khách hàng mới do
KTV đã có những hiểu biết về đặc điểm tổ chức hoạt động cũng như độ đơn giản hay
phức tạp của khách hàng.
Đối với khách hàng mới lần đầu công ty tiến hành kiểm toán thì công ty sẽ
thực hiện đầy đủ các thủ tục điều tra, tìm hiểu khách hàng, đánh giá khả năng chấp
nhận kiểm toán, nhận diện các lý do kiểm toán, kí kết hợp đồng kiểm toán, lựa chọn
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
6
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
bố trí đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán. Trước khi công ty đồng ý thực hiện
kiểm toán cho một khách hàng hiện tại hay một khách hàng tiềm năng, công ty phải
xác định rằng liệu khách hàng đó có thể chấp nhận, tái chấp nhận hay không.Công ty
sử dụng bảng câu hỏi chấp nhận, tái chấp nhận khách hàng là một trong những công
việc mà công ty tiến hành để chấp nhận hay tái chấp nhận khách hàng.
Mẫu bảng câu hỏi chấp nhận, tái chấp nhận khách hàng
TT Câu hỏi Phản hồi (C/K)
1.
1.0
1.1

2.
3.
4.
Khách hàng mới
Đây có phải khách hàng mới của chúng ta không?
Hợp đồng kiểm toán chuyển giao từ BDO
Nếu đây là khách hàng mới, có phải là hợp đồng chuyển
giao từ BDO không? Nếu đúng ghi chép lại các chi tiết của
văn phòng BDO đã chuyển giao hợp đồng vào hộp ý kiến
phản hồi và đảm bảo là các tài liệu về chấp thuận khách
hàng đã được hoàn tất
Khách hàng có triển vọng
Nếu là khách hàng mới, hãy xác nhận là KTV đã đánh giá
rằng khách hàng này là phù hợp để chấp thuận và đã hoàn
tất bảng câu hỏi về kiểm tra khách hàng có triển vọng và
lưu vào hồ sơ kiểm toán
Tổng phí của hợp đồng
KTV có đảm bảo là tổng phí của hợp đồng này không vượt
đạt hoặc vượt 15% doanh thu của văn phòng (và 10% nếu
là công ty niêm yết)
Phí kiểm toán chưa thanh toán
KTV có xác nhận rằng không có khoản phí kiểm toán lớn
nào chưa được thanh toán.
Kiện tụng, tranh chấp
KTV có đảm bảo rằng chúng ta không can dự vào một sự
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
7
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
5.
6.

7.
8.
9.
10.
11.
kiện tụng hay tranh chấp nào có liên quan đến khách hàng
này.
Quan hệ thân quen
KTV có thể xác nhận rằng không có một thành viên nhóm
kiểm toán hoặc chủ nhiệm kiểm toán hoặc BGĐ của chúng
ta trực tiếp tham gia vào hoạt động kiểm toán này có quan
hệ thân thiết hoặc quan hệ làm ăn hoặc quan hệ gia đình
với khách hàng này.
Lợi ích về tài chính
Chúng ta có thể xác nhận rằng các thành viên có liên quan
đến cuộc kiểm toán (và các người thân) không có bất kì lợi
ích tài chính nào từ khách hàng này.
Xung đột về quyền lợi
Có đảm bảo rằng không có bất cứ một xung đột về quyền
lợi nào?
Hạn chế về phạm vi kiểm toán
Có đảm bảo rằng không có hạn chế gì về phạm vi kiểm
toán có thể ảnh hưởng tới công việc của KTV xuất phát từ
BGĐ của khách hàng.
Các vấn đề khác về tính độc lập
Có đảm bảo rằng không có hạn chế gì về phạm vi kiểm
toán có thể ảnh hưởng đến tính độc lập.
Sự tin cậy của hệ thống kế toán
Khách hàng có xây dựng và duy trì một hệ thống kế toán
có hiệu quả và các thủ tục kiểm soát để đảm bảo rằng

không có những rủi ro bất hợp lý do chính khách hàng gây
ra?
Các nhân tố khác
Có thể xác nhận rằng không có một nhân tố nào tồn tại
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
8
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
12.
khiến ta không nên chấp nhận khách hàng này? Các chi tiết
cần được ghi lại ở hộp phản hồi
Chấp nhận hoặc tái chấp nhận khách hàng
Các câu trả lời ở trên chỉ ra rằng khách hàng phù hợp để
chấp nhận lại.
Bảng 1.1: Mẫu bảng câu hỏi chấp nhận, tái chấp nhận khách hàng
Nếu khách thể kiểm toán là một khách hàng tiềm năng, Công ty đã cân nhắc
quá trình hoạt động và danh tiếng của khách hàng để đảm bảo rằng đó là một khách
hàng uy tín và đảm bảo Công ty có nhiều thông tin để đánh giá được các rủi ro liên
quan đến hợp đồng. Công ty cũng phải cân nhắc các dịch vụ được khách hàng yêu
cầu và xem xét xem Công ty có đầy đủ điều kiện để đáp ứng các yêu cầu đó hay
không. Đồng thời Công ty cũng cần đảm bảo về tính độc lập của mình đối với khách
hàng.
Đối với các khách thể kiểm toán hiện tại, Công ty cũng cần cân nhắc các hoạt
động hiện tại để hạn chế các rủi ro đáng kể bằng cách tiếp tục cung cấp các dịch vụ
cho các khách hàng đó.
Sau khi chấp nhận cuộc kiểm toán, lựa chọn đội ngũ nhân viên phù hợp cho
cuộc kiểm toán là công việc đặc biệt quan trọng vì nó không chỉ quyết định tính hiệu
quả của cuộc kiểm toán mà còn đảm bảo các yêu cầu về chất lượng của cuộc kiểm
toán. Công ty TNHH BDO Việt Nam luôn cố gắng bố trí đội ngũ nhân viên thích hợp
với đặc thù của mỗi cuộc kiểm toán. Ở Công ty BDO, để tổ chức một cuộc kiểm toán
nhân sự thường bao gồm:

Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
9
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Sơ đồ 1.1: Sơ đồ tổ chức nhân sự một cuộc kiểm toán
1.2. Thu thập thông tin cơ sở, thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng
Nhìn chung, khi lập kế hoạch kiểm toán, Công ty BDO Việt Nam thực hiện
khá đầy đủ việc thu thập các thông tin cơ sở và thông tin nghĩa vụ pháp lý của khách
hàng liên quan đến lĩnh vực cần kiểm toán. Các thông tin này sẽ được lưu trong một
file riêng gọi là file thường trực. Các thông tin mà KTV thu thập và lưu trong file
thường trực thường là:
- Lĩnh vực kinh doanh, sản phẩm, hàng hóa dịch vụ của doanh nghiệp
cung cấp ra thị trường
- Phương thức phân phối sản phẩm, hàng hóa dịch vụ của doanh nghiệp:
bán buôn, bán lẻ
- Nghĩa vụ cung cấp thông tin: ngoài các yêu cầu cung cấp thông tin
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
Giám đốc hoặc Phó giám đốc chi nhánh
Chỉ đạo chung
Trưởng phòng nghiệp vụ
Chỉ đạo trực tiếp
KTV trưởng nhóm
Phối hợp hoạt động
Trợ lí
KTV
Trợ lí
KTV
KTV
10
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
theo quy định của Nhà nước chung cho các doanh nghiệp, doanh nghiệp có thể phải

cung cấp thông tin và báo cáo kiểm toán công khai theo quy định của Luật chứng
khoán, hay cho các nhà tài trợ…
- BCTC, biên bản thanh tra hay kiểm tra của các năm trước và năm hiện
hành, biên bản các cuộc họp cổ đông, HĐQT và Ban giám đốc liên quan đến các
khoản phải thu như trích lập dự phòng hay xử lý các khoản phải thu khó đòi
- Các hợp đồng và cam kết quan trọng,…
Đối với các khách hàng mà Công ty BDO Việt Nam đã kiểm toán trong các
năm trước thì các thông tin này đã được lưu trữ vào file thường trực của khách hàng
đó và các KTV chỉ cần thu thập thêm thông tin liên quan đến năm hiện hành.
1.3. Thực hiện thủ tục phân tích sơ bộ
Khi lập kế hoạch kiểm toán đối với các khoản phải thu khách hàng, KTV
thường tiến hành các thủ tục phân tích tổng quát. Các thủ tục này thường được thực
hiện như sau: So sánh số dư khoản mục phải thu khách hàng trên BCĐKT năm nay
so với năm trước, so sánh tỉ trọng khoản phải thu khách hàng trong tổng tài sản lưu
động (hoặc tổng tài sản) năm nay so với năm trước, so sánh tỉ trọng dự phòng nợ khó
đồi trên tổng nợ phải thu khách hàng năm nay so với năm trước nhằm phát hiện
những biến động của khoản mục phải thu khách hàng. Thông qua những phân tích sơ
bộ này KTV xác định những thủ tục cần thiết để tìm ra những sai sót, gian lận liên
quan đến khoản mục các khoản phải thu khách hàng.
1.4. Xác định trọng yếu khi lập kế hoạch kiểm toán các khoản phải thu khách
hàng
Mức trọng yếu được xác định bởi các KTV và tùy từng doanh nghiệp mà việc
xác định các mức trọng yếu là khác nhau. Trên cơ sở xác định mức trọng yếu cho
từng cuộc kiểm toán, khi lập kế hoạch kiểm toán các khoản phải thu khách hàng,
KTV phải thực hiện phân bổ ước lượng về trọng yếu cho các bộ phận, trong đó có
khoản mục này.Ở giai đoạn lập kế hoạch, KTV phải đánh giá mức độ trọng yếu để
ước tính mức độ sai sót của BCTC có thể chấp nhận được, xác định phạm vi của cuộc
kiểm toán và đánh giá ảnh hưởng của các sai sót lên BCTC để từ đó xác định bản
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
11

Chuyên đề thực tập chuyên ngành
chất thời gian và phạm vi các khảo sát (thử nghiệm) kiểm toán. Cùng với việc ước
lượng và phân bổ mức trọng yếu, KTV còn thực hiện đánh giá rủi ro tiềm tàng của
các khoản phải thu khách hàng trong đó tập trung chủ yếu vào rủi ro với các cơ sở
dẫn liệu: có thật, đầy đủ và đánh giá. Mức trọng yếu là một vấn đề đối với phán đoán
nghề nghiệp của kiểm toán viên. Ở Công ty BDO Việt Nam để thực hiện phần này
ngoài dựa vào phán đoán nghề nghiệp của kiểm toán viên còn có sự hỗ trợ của phần
mềm kiểm toán BDO Compass của Công ty.
Để hoàn tất công việc đánh giá, KTV xác định mức trọng yếu kế hoạch thông
qua các số liệu có trên báo cáo tài chính do khách hàng cung cấp, nhằm ước tính mức
độ sai sót trên Báo cáo tài chính có thể chấp nhận được. Toàn bộ quá trình đánh giá
đều tuân thủ theo phương pháp tiếp cận kiểm toán của BDO. Theo đó KTV không
xác định cho từng khoản mục riêng lẻ mà xác định cho tổng thể. Đối với khách hàng
ABC việc xác định mức trọng yếu kế hoạch được tiến hành như sau:
Người thực hiện XXX Mã số
AP 20
Ngày
Người kiểm tra YYY
Ngày
Khách hàng
Nội dung Thông tin lập kế
hoạch
Năm tài chính
Chỉ tiêu Năm nay Năm trước
Doanh thu
Lợi nhuận trước
thuế
Tổng tài sản
Mức trọng yếu
kế hoạch năm

trước
Mức trọng yếu
kế hoạch tối đa
Điều kiện Mức trọng yếu tham khảo
Doanh nghiệp
thương mại
1%Doanh thu
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
12
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Công ty dịch vụ 10%Lợi nhuận
trước thuế
Công ty hoạt
động trên Tài
sản đầu tư
2%Tổng tài sản
Mức trọng yếu
kế hoạch
Nêu rõ cơ sở để xác định mức trọng yếu kế hoạch vào ô dưới đây
10 % của 2 % của tổng tài sản
Bảng 1.2: Bảng xác định mức trọng yếu kế hoạch
1.5. Đánh giá hệ thống KSNB và rủi ro kiểm soát khi lập kế hoạch kiểm toán các
khoản phải thu khách hàng
Trong kiểm toán các khoản phải thu khách hàng tại Công ty BDO Việt Nam,
việc đánh giá hệ thống KSNB của khách hàng thường được KTV thực hiện thông qua
tìm hiểu về môi trường kiểm soát, hệ thống kế toán, các nguyên tắc và thủ tục kiểm
soát và kiểm toán nội bộ. Để hiểu biết về hệ thống KSNB đối với các khoản phải thu
khách hàng, KTV phải tìm hiểu các thủ tục và quy trình đối với các chức năng xử lý
đơn đặt hàng của người mua, xét duyệt bán chịu, chuyển giao hàng, gửi hóa đơn tính
tiền cho người mua và ghi rõ nghiệp vụ bán hàng, xử lý và ghi sổ hàng bán bị trả lại

và khoản bớt giá, thẩm định và xóa sổ khoản phải thu không thu được, dự phòng nợ
khó đòi, theo dõi thanh toán.
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
13
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Mẫu bảng câu hỏi về hệ thống KSNB đối với các khoản phải thu
BDO
Khách hàng: …
Nội dung thực hiện: phải thu
khách hàng
Năm kết thúc: 31/12/N
Tên Ngày
Người T.H …… .…..
Người K.T …… .…..
Mã số: …
Trang: …
Bước công việc Có Không NA
- Việc phân công công việc cho các nhân
viên kế toán có được cập nhật thường
xuyên không?
- Có các văn bản quy định chức năng,
nhiệm vụ của các nhân viên kế toán
không?
- Các nhân viên kế toán có được đào tạo
qua các trường lớp không?
- Có quy định hàng bán bị trả lại phải
được lập thành biên bản không? Có điều
tra nguyên nhân trả lại hàng không?
- Có theo dõi các khoản phải thu theo
từng đối tượng không?

- Các khoản bán chịu có được xét duyệt
trước khi bán không?
- Hạch toán các khoản phải thu có dựa
trên căn cứ chứng từ không?
- Việc hạch toán các nghiệp vụ phát sinh
có đúng kì không?
- Đơn vị thực hiện đối chiếu giữa các tài
khoản chi tiết về các khách hàng với tài
khoản nợ phải thu khách hàng trên sổ cái
không?
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
14
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
- Cuối kì, các khoản công nợ có gốc
bằng ngoại tệ có được đánh giá lại theo
tỉ giá cuối kỳ không?

Bảng 1.3.. : Bảng mẫu câu hỏi về hệ thống KSNB đối với các khoản phải thu
khách hàng
1.6. Thiết kế chương trình kiểm toán
Sau khi tìm hiểu và đánh giá các thông tin liên quan tới khách hàng, xác định
mức trọng yếu kế hoạch, KTV lên chương trình kiểm toán. Theo chuẩn mực Kiểm
toán Việt nam số 300 “Kiểm toán viên và Công ty Kiểm toán phải soạn thảo chương
trình Kiểm toán trong đó xác định nội dung, lịch trình và phạm vi của các thủ tục
Kiểm toán cần thiết để thực hiện kế hoạch Kiểm toán”. Chương trình Kiểm toán
BDO sẽ là những dự kiến chi tiết về các công việc Kiểm toán cần thực hiện, thời gian
hoàn thành và sự phân công lao động giữa các KTV cũng như dự kiến về các tài liệu,
thông tin liên quan cần sử dụng và thu thập. Trọng tâm của chương trình Kiểm toán
là các thủ tục Kiểm toán cần thiết thực hiện đối với từng khoản mục hay bộ phận
được Kiểm toán. Đối với từng khoản mục Công ty có những chương trình kiểm toán

riêng, nêu rõ các thủ tục cần tiến hành và các mục tiêu kiểm toán phải đảm bảo.
Chương trình kiểm toán TSCĐ được xây dựng như sau:
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
15
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Chương trình kiểm toán khoản mục phải thu khách hàng do BDO thiết kế
BDO Khách hàng Năm tài chính Người thực
hiện
Người kiểm
tra
Mã số
D
CHƯƠNG TRÌNH KIỂM TOÁN
KHOẢN MỤC PHẢI THU KHÁCH
HÀNG
Ngày Ngày
PHẢI THU KHÁCH HÀNG
Mục tiêu
kiểm toán
C E A V
Người
thực
hiện
Tham
chiếu
W/P
Yes – nếu thỏa
mãn mục tiêu
No – có tham
chiếu chú giải

Thủ tục phân tích cơ bản
1. Giải thích các biến động và điều
tra bất kì mối quan hệ bất thường nào
hoặc nằm ngoài dự kiến trên cơ sở so
sánh giữa năm hiện tại với năm
trước, hoặc với số liệu kế hoạch về:
a) Các khoản phải thu thương mại
b) Phân loại các khoản phải thu
thương mại theo nghiệp vụ bán hàng
2. So sánh Bảng tính tuổi nợ các
khoản phải thu thương mại với các kì
trước và ghi nhận những thay đổi
đáng kể (ví dụ thay đổi về khách
hàng chính, tỉ lệ số dư nợ quá hạn
của các khách hàng chính trên tổng
số nợ quá hạn, tỉ lệ số dư Có…)
3. So sánh số ngày bán hàng trong
doanh số bán chịu của kì hiện tại với
kì trước, và xem xét tính hợp lý của
chúng trong mối liên hệ với các điều
C E A
C E A
C E A V
C E A V
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
16
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
kiện chung của nền kinh tế, các chính
sách tín dụng, tỉ lệ bình quân của
ngành,…

4. Giải thích các biến động và điều
tra các mối liên hệ bất thường hoặc
ngoài dự kiến giữa năm hiện tại với
năm trước và với số liệu kế hoạch
về:
a) Chi phí dự phòng nợ khó đòi tính
theo tỉ lệ phần trăm trên doanh số
bán
b) Chi phí dự phòng nợ khó đòi tính
theo tỉ lệ phần trăm trên khoản phải
thu khách hàng
c) Chi phí nợ khó đòi
5. So sánh số dư các khoản nợ phải
thu sau ngày kết thúc niên độ với số
dư vào ngày kết thúc niên độ
6. Kiểm tra các khoản ghi Có phát
sinh sau ngày kết thúc niên độ có liên
quan đến doanh thu bán hàng trước
ngày kết thúc niên độ hay không
Các thủ tục cơ bản khác
7. Thu thập và kiểm tra tính tổng số
chi tiết nợ phải thu
8. Đối chiếu chi tiết nghiệp vụ nơi
phải thu khách hàng với giấy xác
nhận công nợ. Lập bảng điều giải và
tìm nguyên nhân nếu có những thay
đổi đáng kể
V
V
V

C E A V
C E A
A
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
17
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
9. Khớp đúng số dư đầu kì và cuối kì
với sổ cái nợ phải thu khách hàng và
sử dụng mẫu thử nghiệm theo thủ tục
13
10. Thu thập sổ chi tiết phải thu
khách hàng:
a) Kiểm tra việc tính toán chính xác
b) Kiểm tra các nghiệp vụ bất thường
và có số phát sinh lớn
c) Kiểm tra các số dư có
d) Kiểm tra việc quy đổi ngoại tệ
11. Thu thập bảng số dư chi tiết phân
tích công nợ theo tuổi nợ và:
a) Kiểm tra việc tính toán chính xác
b) Đối chiếu với sổ chi tiết
c) Kiểm tra sự phân loại tuổi nợ
chính xác bằng cách chọn mẫu và đối
chiếu với chứng từ gốc
12. Thu thập Bảng tính toán dự
phòng phải thu khó đòi và:
a) Kiểm tra việc tính toán chính xác
b) Khớp sổ tổng cộng với sổ cái
c) Trao đổi với nhà quản lý về cơ sở
và phương pháp lập dự phòng phải

thu khó đòi
d) Xác định việc tính toán hợp lý các
khoản dự phòng bằng cách chọn mẫu
đối chiếu với:
+ Bảng chi tiết phân tích công nợ
theo tuổi nợ
C E A
C E A V
A
CE
C
V
V
V
V
A
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
18
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
+ Quá trính thanh toán của khách
hàng
+ Các khoản kết chuyển vào BCĐKT
+ Các khách hàng tương ứng
13. Chọn mẫu khoản phải thu khách
hàng và gửi thư xác nhận khách
hàng, đồng thời tổng hợp thư trả lời
và đối chiếu với sổ chi tiết nợ phải
thu
14. Chọn mẫu các khoản phải thu và
đối chiếu với:

a) Khoản thanh toán sau niên độ và
kiểm tra nghiệp vụ thu tiền đã được
ghi chép và giấy gửi tiền ngân hàng
b) Đối với nghiệp vụ chưa thanh
toán, đối chiếu với chứng từ gốc
chứng minh hàng đã được gửi đi
hoặc dịch vụ đã cung cấp
Trình bày
15. Xem xét rằng các thông tin
thuyết minh về khoản mục đã đáp
ứng đầy đủ các mục tiêu trình bày
hay chưa.
A
V
V
C E A
E A
E A
Bảng 1.4:. Chương trình kiểm toán khoản mục phải thu khách hàng do BDO thiết
kế
Đó là tất cả các thủ tục mà KTV cần thực hiện trong bước thực hiện kiểm
toán. Sau khi tiến hành thực hiện hết các thủ tục, KTV phải điền những thông tin yêu
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
19
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
cầu trong chương trình kiểm toán để hoàn thiện chương trình.
Trên đây là chương trình kiểm toán mẫu đối với khoản mục phải thu khách
hàng do Công ty TNHH BDO Việt Nam thiết lập mà KTV phải thực hiện theo khi
tiến hành kiểm toán. Đối với từng cuộc kiểm toán, khoản mục phải thu khách hàng
phải khác nhau thì các kiểm toán viên sẽ sử dụng chương trình kiểm toán mẫu này

một cách linh động sao cho phù hợp nhất.
2. Thực hiện kiểm toán khoản mục phải thu khách hàng trong kiểm toán
BCTC tại Công ty BDO Việt Nam
Việc thực hiện kiểm toán các khoản phải thu khách hàng thường được tiến
hành theo chương trình kiểm toán đối với từng khách hàng do KTV thiết kế trong
giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. Ở Công ty BDO Việt Nam, kiểm toán các khoản
phải thu khách hàng trong giai đoạn thực hiện kiểm toán được thực hiện theo trình tự
sau:
2.1. Thực hiện thử nghiệm kiểm soát và thủ tục phân tích
 Thực hiện thử nghiệm kiểm soát
Các thử nghiệm kiểm soát đối với các khoản phải thu khách hàng thường tập
trung vào các chức năng chính như nghiệp vụ bán hàng, theo dõi nợ phải thu, thu tiền
và lập dự phòng phải thu khó đòi, … Các KTV khi thực hiện thử nghiệm kiểm soát
thường phải làm các công việc như sau:
- Quan sát thực tế các hoạt động của khách hàng đối với khoản phải thu khách
hàng như quan sát quy trình bán hàng, quy trình đối chiếu công nợ với khách hàng.
- Kiểm tra chọn mẫu một số nghiệp vụ (bán hàng, trả lại hàng,…)
- Phỏng vấn BGĐ, kế toán trưởng, kế toán bán hàng, …và các nhân viên có
liên quan về các quy chế và thủ tục kiểm soát đối với các khoản phải thu khách hàng.
Qua đó sẽ có sự đánh giá ban đầu về việc thực hiện các thủ tục kiểm soát đối
với khoản mục phải thu khách hàng. Nếu KTV đánh giá độ tin cậy của quy chế, thủ
tục KSNB là cao thì KTV sẽ tiếp tục thực hiện thủ tục chỉ tiết về kiểm soát đối với
quy chế, thủ tục KSNB đó để thu thập các bằng chứng làm căn cứ kết luận về rủi ro
kiểm soát một cách chính xác.
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
20
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Nếu kết quả đánh giá về hệ thống KSNB giống với kết quả đánh giá ban đầu
trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán thì KTV sẽ tiến hành kiểm tra chi tiết nghiệp
vụ và số dư các khoản phải thu khách hàng theo như trong chương trình kiểm toán đã

lập.
Như kết quả đánh giá có sự thay đổi so với đánh giá ban đầu trong giai đoạn
lập kế hoạch thì KTV sẽ phải thực hiện thêm một số thủ tục kiểm toán như: Kiểm tra
chứng từ, quan sát thực tế, trao đổi với BGĐ,…để thu thập thêm các thông tin nhằm
đưa ra kết luận cuối cùng về rủi ro kiểm soát. Sau đó KTV sẽ tiến hành điều chỉnh lại
kế hoạch kiểm toán và chương trình kiểm toán cho phù hợp.
 Thực hiện thủ tục phân tích
Thủ tục phân tích là phương pháp nghiệp vụ được KTV thường xuyên áp dụng
trong kiểm toán các khoản phải thu khách hàng. Nó là thủ tục quan trọng được đề cập
đến trong chương trình kiểm toán các khoản phải thu khách hàng của Công ty BDO
Việt Nam. Tùy theo yêu cầu và đặc điểm của từng cuộc kiểm toán mà việc vận dụng
thủ tục phân tích cũng sẽ khác nhau.
Thông qua những thủ tục phân tích này, KTV có thể sẽ phát hiện ra biến động
bất thường nếu có. Căn cứ trên những đánh giá thông qua thủ tục phân tích KTV sẽ
định hướng những thủ tục kiểm tra chi tiết cần thực hiện đối với các khaorn phải thu
khách hàng.
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
21
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Mẫu giấy tờ làm việc về thủ tục phân tích đối với các khoản phải thu khách
hàng
BDO
Khách hàng: …
Nội dung thực hiện: phải thu
khách hàng
Năm kết thúc: 31/12/N

Tên Ngày
Người T.H ...… .…..
Người K.T …… …..

Mã số: …
Trang: …
Nội dung Năm N – 1 Năm N Số liệu KTV Chênh
lệch
1. Doanh thu bán hàng
2. Phải thu khách hàng
3. Số vòng quy các khoản
phải thu khách hàng
4. Thời gian một vòng quay
Bảng 1.5. Mẫu giấy tờ làm việc về thủ tục phân tích đối với các khoản phải thu
khách hàng
2.2. Thực hiện các thủ tục kiểm tra chi tiết các nghiệp vụ và số dư các khoản phải
thu khách hàng
 Thực trạng về thủ tục gửi thư xác nhận:
Khi KTV thấy các khoản phải thu khách hàng được xác định là trọng yếu thì
KTV sẽ tiến hành gửi thu yêu cầu khách nợ xác nhận trực tiếp các khoản phải thu đó.
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
22
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Sơ đồ 1.2. : Sơ đồ quy trình gửi thư xác nhận
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
Ảnh hưởng của việc
từ chối đưa ra ý kiến
Chọn khách hàng yêu cầu xác nhận
Đồng ý của
ban giám đốc
Chuẩn bị gửi các thư
và yêu cầu
Chọn ngày cần xác nhận
có

Thúc giục
Thủ tục thay thế
KH trả lời
có
Khai thác các
câu trả lời
Tổng kết và đưa ra kết luận
Không
23
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
Dưới đây là mẫu thư xác nhận dạng mở mà công ty AFC thường sử dụng
Mẫu thư xác nhận
Ngày….tháng…..năm….
Kính gửi: Công ty: …………………………(khách nợ)
Địa chỉ: ………………………….
Fax: ……………………………..
Thư: Yêu cầu xác nhận
Theo yêu cầu của cuộc kiểm toán, chúng tôi đề nghị quý công ty đối chiếu số dư
dưới đây với sổ của công ty tại thời điểm ngày …. Và xác nhận số dư này (1. Công
ty phải thu và 2. Công ty phải trả) là đúng, hoặc bằng bao nhiêu? Thư xác nhận gửi
trực tiếp hoặc fax cho KTV của chung tôi theo địa chỉ trên mẫu xác nhận dưới đây:
1. Nợ phải trả: ………… (bằng chữ:…………….)
2. Nợ phải thu: ………… (bằng chữ:…………….)
Thư xác nhận này không phải là yêu cầu thanh toán mà chỉ nhằm phục vụ mục đích
kiểm toán. Các khoản nợ và các khoản phải thanh toán sau ngày nói trên không bao
gồm trong số dư xác nhận.
Giám đốc hoặc người đại diện
(Đơn vị được kiểm toán)
(Họ tên, chữ kí và đóng dấu)
Kính gửi: Công ty kiểm toán ……………………..

(Họ và tên KTV ………………………)
Địa chỉ: ……………………………….
Fax…………………………………….
Chúng tôi xác nhận số dư trên sổ sách kế toán ngày ………. của chúng tôi là đúng
với số dư trên, hoặc là:
- ………………………….
- ………………………….
Giám đốc hoặc người đại diện (khách nợ)
(Họ tên, chữ kí và đóng dấu)
Bảng 1.6.: Mẫu thư xác nhận mở mà Công ty thường sử dụng
Sau khi nhận được thư xác nhận phản hồi, KTV thực hiện tóm tắt đánh giá kết
quả xác nhận và cuối cùng là đánh giá lại rủi ro đối với các khoản phải thu khách
hàng.
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
24
Chuyên đề thực tập chuyên ngành
 Thực trạng về kiểm tra chi tiết các nghiệp vụ và số dư
Khi kiểm tra chi tiết các nghiệp vụ và số dư các khoản phải thu khách hàng,
KTV sẽ thực hiện theo các bước công việc trong chương trình kiểm toán đã được
thiết kế trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. Các thủ tục kiểm tra chi tiết đó được
Công ty BDO Việt Nam thiết kế nhằm đạt được các mục tiêu kiểm toán cụ thể:
Mọi nghiệp vụ phát sinh liên quan đến các khoản phải thu khách hàng là có
thật, tính toán chính xác và chuyển sổ đúng.
Các bước công việc mà KTV phải làm nhằm đảm bảo mục tiêu này là:
 Lập trang số liệu tổng hợp. Thu thập bảng tổng hợp chi tiết các khoản
phải thu khách hàng (số dư đầu kì, số phát sinh trong kì, số dư cuối kì). Thực hiện đối
chiếu liệu trên bảng tổng hợp chi tiết công nợ với số liệu trên sổ kế toán tổng hợp, sổ
kế toán chi tiết về BCTC.
 Đối chiếu số dư các khoản phải thu khách hàng đầu năm với số liệu
trên BCTC năm trước.

 Kiểm tra danh mục chi tiết các tài khoản khách hàng đảm bảo không có
những điểm bất thường (số dư lớn bất thường, dư có,…)
 Kiểm tra các khách hàng có số dư có. Thu thập các hợp đồng hoặc thỏa
thuận bán hàng để kiểm tra tính họp lý của các số dư này và đảm bảo rằng không có
khoản nào đủ điều kiện ghi nhận doanh thu mà chưa ghi nhận.
 Kiểm tra chọn mẫu một số số dư phải thu khách hàng có giá trị lớn, đối
chiếu với các hợp đồng, hóa đơn, vận đơn,… để xác định tính hợp lý của các số dư.
 Gửi thư xác nhận các khoản phải thu khách hàng và so sánh với tổng số
các khoản phải thu khách hàng. Sau đó tóm tắt kết quả xác nhận và thực hiện một số
thủ tục kiểm soát khác nếu cần.
Các khoản phải thu được đánh giá đúng đắn
Các công việc mà KTV thực hiện để đảm bảo mục tiêu này là:
 Đối với các khoản nợ phải thu khách hàng có gốc ngoại tệ: KTV kiểm
tra sự hợp lý và nhất quán trong việc áp dụng tỷ giá khi hạch toán các khoản nợ, kiểm
tra việc đánh giá lại số dư các khoản công nợ có gốc ngoại tệ. Xác định chênh lệch tỷ
Trần Thu Hà Lớp: Kiểm toán 48A
25