giải pháp phân cấp nguồn thu; nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh thái nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜ NG ĐẠ I HỌ C KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH




NGUYỄN MINH QUANG





GIẢI PHÁP PHÂN CẤP NGUỒN THU; NHIỆM VỤ
CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngà nh: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.01


LUẬ N VĂN THẠC SỸ KINH TẾ




Ngườ i hướ ng dẫ n khoa họ c: TS. PHẠM THỊ LÝ

THÁI NGUYÊN - 2011


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

i
LỜ I CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng cá c số liệ u , kế t quả nêu trong luậ n văn là trung
thƣ̣ c và chƣa tƣ̀ ng đƣợ c công bố trong bấ t kỳ công trì nh n ghiên cƣ́ u nà o khá c,
mọi sự trch dn đ đƣc chỉ r ngun gc . Tc giả hon ton chịu trch
nhiệ m về tí nh xá c thƣ̣ c và nguyên bả n củ a luậ n văn.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2011
Tc gi




Nguyễn Minh Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ii

LỜ I CẢ M ƠN

Tôi xin bà y tỏ lò ng biế t ơn sâu sắ c và chân thà nh tớ i TS . Phạm Thị Lý

đã chỉ bả o, hƣớ ng dẫ n và giú p đỡ tôi rấ t tậ n tình trong suố t thờ i gian thƣ̣ c hiệ n
v hon thnh lun văn.
Tôi xin trân trọ ng cả m ơn Trƣờ ng Đạ i họ c Kinh tế v Quản trị Kinh
doanh, Khoa sau Đạ i họ c là cơ sở đà o tạ o , đã tạ o mọ i điề u kiệ n thuậ n lợ i và
gip đ tôi trong sut thời gian nghiên cu v hon thnh lun văn.
Xin gƣ̉ i lờ i cả m ơn đế n Sở Ti chnh tỉnh Thi Nguyên và cá c cơ quan ,
c nhân đ gip đ tôi về ngun tƣ liệu phc v cho việc thực hiện đề ti.
Cuố i cù ng xin cả m ơn gia đình, nhƣ̃ ng ngƣờ i thân và bạ n bè, đồ ng nghiệ p
luôn độ ng viên, ng h, gip tôi tp trung nghiên cu v hon thnh bản lu n
văn thạc sỹ củ a mình.
Thái Nguyên, tháng 11 năm 2011
Tc giả




Nguyễn Minh Quang












Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iii
MỤC LỤC

Trang
Trang ph bìa…………………………………………………………………
i
Lời cam đoan…………………………………………………………………
ii
Lờ i cả m ơn……………………………………………………………………
iii
Mc lc……………………………………………………………………….
iv
Danh mc chữ viết tắt………………………………………………………
vi
Danh mc bảng……………………………………………………………….
vii
MỞ ĐẦU……………………………………………………………………
1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC……………….
4
1.1.1 Khi niệm về ngân sch nh nƣớc………………….……………
4
1.1.2. Cơ cấu Ngân sch nh nƣớc……………………………………
5
1.1.3. Hệ thng Ngân sch Nh nƣớc…………………… …………
9

1.2 LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÂN CẤP QUẢN LÝ NSNN…………
10
1.2.1 Khi niệm v ni dung phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc
10
1.2.2 Những nhân t ảnh hƣởng đến cơ chế phân cấp quản lý NSNN …
12
1.2.3 Vai trò ca phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc………………
14
1.2.4 Nguyên tắc cơ bản trong phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc…….
17
1.2.5 Mc tiêu ca phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc……………
22
1.3 SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN CƠ CHẾ PHÂN CẤP QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC Ở NƢỚC TA TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY …
23

1.4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.…….…….…….………………………………….…….……
34
1.4.1. Phƣơng php thng kê ………………… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
1.4.2. Phƣơng php chuyên gia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34
1.4.3. Phƣơng php phân tch SWOT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
1.4.4 Phƣơng php dự bo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG PHÂN CẤP NGUỒN THU, NHIỆM VỤ CHI NSNN
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN TRONG THỜI GIAN QUA …………………
36
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - x hi ca tỉnh Thi Nguyên có ảnh

hƣởng đến quản lý NSNN …………………… ………………………………………………… . . . . . .


36
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ……… ……………………………………………………………………………
36
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - x hi …………………………………………………………………………
38

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iv
2.2 Thực trạng phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN trên địa bn
tỉnh Thi Nguyên trong thời gian qua ……………………………………………………………
39
2.2.1. Phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN tỉnh Thi Nguyên giai
đoạn ngân sch 2004 - 2006 ………………………………………… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
2.2.2 Phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN tỉnh Thi Nguyên giai
đoạn 2007-2010 …………………………………………………………………………………………………
55
2.2.3 Đnh gi những kết quả đạt đƣc v những tn tại hạn chế ca cơ chế
phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN trên địa bn tỉnh Thi Nguyên . . .
62
Chƣơng 3 GIẢI PHÁP CƠ BẢN HOÀN THIỆN PHÂN CẤP NGUỒN THU,
NHIỆM VỤ CHI NSNN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN …………………….
74
3.1 Mc tiêu, quan điểm hon thiện phân cấp ngun thu, nhiệm v chi ngân
sch nh nƣớc trên địa bn tỉnh Thi Nguyên …………………………………………………
74

3.2 Giải php hon thiện phân cấp ngun thu, nhiệm v chi ngân sch nh
nƣớc trên địa bn tỉnh Thi Nguyên ………………………………………………………………….
76
3.2.1 Hon thiện hệ thng ngân sch nh nƣớc ……………………………………………
77
3.2.2 Kiến nghị sửa đổi bổ sung Lut ngân sch nh nƣớc ……………………………
78
3.2.3 Giải php hon thiện phân cấp ngun thu nhiệm v chi ngân sch nh
nƣớc ca tỉnh Thi Nguyên………………………………………………………………………………….
81
3.3 Mt s điều kiện để hon thiện phân cấp ngun thu nhiệm v chi ngân sch
nh nƣớc trên địa bn tỉnh Thi Nguyên. ………………………………………………………………
85
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………
88
Danh mụ c tà i liệ u tham khả o
91

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT
Viế t tắ t
Viế t đầ y đủ
1
NSNN
Ngân sch nh nƣớc
2

NSTW
Ngân sch trung ƣơng
3
NSĐP
Ngân sch địa phƣơng
4
KTXH
Kinh tế x hi
5
KH
kế hoạch
6
TH
Thực hiện
7
XDCB
Xây dựng cơ bản
8
GDĐT
Gio dc đo tạo
9
XDCSHT
Xây dựng cơ sở hạ tầng
10
TDTT
Thể dc thể thao
11
HĐND
Hi đng nhân dân
12

UBND
Uỷ ban nhân dân
13
DN
Doanh nghiệp
14
DNNN
Doanh nghiệp nh nƣớc
15
DNNQD
Doanh nghiệp ngoi quc doanh
16
XNK
Xuất nhp khẩu
17
TTĐB
Tiêu th đặc biệt
18
NK
Nhp khẩu
19
GTGT
Gi trị gia tăng
20
HQ
Hải quan
21
KBNN
Kho bạc nh nƣớc

S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn

vi
DANH MU C BA NG
Tờn bng
Trang
CC BNG CA CHNG II
Bng 2.1: Mt s ch tiờu c bn ca tnh Thi Nguyờn nm 2010
37
Bng 2.1: Tng hp thu NSNN giai on 2004 - 2006
44
Bng 2.3: Tng hp thu NSNN theo tng lnh vc giai on 2004-2006
45
Bng s 2.4: T trng thu ngõn sch cc cp giai on 2004-2006
46
Bng s 2.5: Kt qu thc hin chi giai on 2004 2006:
48
Bảng 2.6: Tổng hợp chi ngân sách địa ph-ơng năm 2004-2006
49
Bng 2.7: Kt qu thc hin nhim v chi NS cc cp giai on 2004-2006
50
Bng 2.8: C cu chi ngõn sch theo s nghip giai on 2004-2006
51
Bng 2.9: Kh nng cõn i ngõn sch cc cp giai on 2004-2006
53
Bng 2.10. Kt qu thc hin thu NS tnh Thi Nguyờn giai on 2007-2010
58
Bng 2.11: Thc t thu NSNN tnh Thi Nguyờn giai on 2007-2010
58

Bng 2.12: T trng thu ngõn sch cc cp giai on 2007-2010
59
Bng 2.13: Tng hp chi ngõn sch a phng giai on 2007-2010
60
Bng 2.14: Kt qu thc hin nhin v chi NS tnh giai on 2007 - 2010
60
Bng 2.15: Kt qu chi ngõn sch cc cp giai on 2007-2010
61
Bng 2.16: Kh nng cõn i ngõn sch giai on 2007-2010
62


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Tất cả cc quc gia trên thế giới đều hết sc quan tâm đến việc tạo lp
v sử dng ngân sch để phc v cho công tc quản lý hnh chnh, kinh tế -
x hi. Mt ni dung quan trọng, xuyên sut qu trình quản lý Nh nƣớc
(QLNN), quyết định đến vấn đề thực hiện mc tiêu v hiệu quả tạo lp v sử
dng NSNN l phân cấp quản lý NSNN, trong đó ni dung trọng tâm l phân
cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN.
Phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN l yêu cầu khch quan, bởi
mỗi quc gia đều có những vùng lnh thổ khc nhau, mỗi địa phƣơng đều có
từng vùng miền khc nhau. Việc phân chia dân cƣ theo đơn vị hnh chnh
lnh thổ, vùng miền hình thanh cc cấp hnh chnh l đặc trƣng ca nh nƣớc.
Do đó để góp phần thúc đẩy kinh tế - x hi pht triển, cần thiết phải phân cấp
quản lý NSNN, phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN giữa cc cấp chnh
quyền địa phƣơng, l giải php quan trọng vừa đng viên cc ngun thu tiềm

tng, vừa tạo cơ chế để cc ngun ti chnh đƣc sử dng tiết kiệm, hiệu quả,
đp ng yêu cầu thực hiện chc năng nhiệm v ca nh nƣớc, vừa tạo quyền
tự ch cho cc cấp chnh quyền địa phƣơng.
Ở Việt Nam Lut NSNN ra đời năm 2002 là cơ sở php lý cho việc
phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN giữa cc cấp chnh quyền địa
phƣơng. Việc phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN trên địa bn tỉnh Thi
Nguyên đƣc xây dựng trên cơ sở phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN
ca Lut NSNN. Đi với tỉnh Thi Nguyên nói riêng, việc phân cấp c thể
ngun thu, nhiệm v chi NSNN cho cc cấp chnh quyền địa phƣơng đ tạo
đƣc thế ch đng v đảm bảo tnh đc lp tƣơng đi ca chnh quyền địa
phuơng, góp phần nâng cao năng lực ti chnh ca địa phƣơng.
Thực tiễn cho thấy việc phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN ca
tỉnh Thái Nguyên đã và đang bc l mt s vấn đề cần xem xét, cải tiến, trong
điều kiện lut NSNN đã và đang đƣc đnh gi ton diện, phc v việc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
nghiên cu, xây dựng dự n Lut NSNN sửa đổi. Mặt khc mỗi cơ chế phân
cấp chỉ có thể thch hp với từng thời kỳ, không có mt mô hình phân cấp no
hon hảo có thể thch hp với mọi thời kỳ. Bƣớc sang mt thời kỳ ổn định
ngân sch mới, mt thời kỳ pht triển kinh tế x hi mới, cần thiết phải có
mt cơ chế phân cấp quản lý NSNN phù hp.
Để góp phần giải quyết những vn đề cấp bch trên, tôi mạnh dạn lựa
cho đề ti nghiên cu “Gii php Phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân
sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Thi Nguyên”
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
* Mục tiêu chung: tìm ra những giải php thch hp trong phân cấp
quản lý NSNN, nhằm pht huy cao nhất tc dng ca chnh sch phân cấp
quản lý NSNN thc đẩy sự pht triển kinh tế - x hi ca địa phƣơng trong

thời kỳ công nghiệp ho v hi nhp kinh tế quc tế.
* Mục tiêu cụ thể:
- Hệ thng ho lý lun cơ bản cần thiết về phân cấp ngun thu, nhiêm
v chi NSNN lm cớ sở cho việc đề ra nguyên tắc v yêu cầu hoạch định cơ
chế phân cấp quản lý NSNN trên địa bn tỉnh Thi Nguyên mt cch phù hp.
- Đnh gi thực trạng v nguyên nhân ca những hạn chế trong cơ chế
phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc hiện hnh.
- Xây dựng đƣc mô hình về phân cấp quản lý NSNN phù hp với điều
kiện thực tế tỉnh Thi Nguyên.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Đi tƣng nhiên cu: những vấn đề lý lun v cơ chế, chnh sch, php
lut cũng nhƣ thực tiễn có liên quan đến phân cấp ngun thu, nhiệm v chi
NSNN trên địa bn tỉnh Thi Nguyên.
Phạm vi nghiên cu: tp trung xem xét phƣơng thc, cơ chế, ni dung
phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN trên địa bn tỉnh Thi Nguyên kể từ
khi Lut NSNN ra đời (năm 2002) v có hiệu lực thi hnh (năm 2004) đến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3
nay. Cc kiến nghị v giải php đề xuất hon thiện phân cấp ngun thu, nhiệm
v chi NSNN thời kỳ ổn định ngân sch những năm tiếp theo.

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Về ý nghĩa khoa học: Lun văn đ hệ thng ho mt s vấn đề lý
lun cơ bản về phân cấp quản lý NSNN, trong đó đi sâu vo vấn đề phân cấp
ngun thu, nhiệm v chi NSNN. Từ đó đề xuất những giải php, nguyên tắc
cần qun triệt trong qu trình hoạch định chnh sch, phân cấp quản lý NSNN,
đặc biệt l cc vấn đề có liên quan đến phân cấp ngun thu, nhiệm v chi giữa
cc cấp ngân sch ở địa phƣơng.

- Về ý nghĩa thực tiễn: Lun văn đã phân tích, đnh gi thực trạng trong
cơ chế, chnh sch hiện hnh có liên quan đến vấn đề phân cấp ngun thu,
nhiệm v chi NSNN ở tỉnh Thi Nguyên để lm sng tỏ những ƣu điểm, hạn
chế, tn tại, vƣớng mắc, nguyên nhân v rt ra bi học kinh nghiệm, từ đó đề
xuất mt s định hƣớng v giải php c thể với những bƣớc đi thch hp
hƣớng tới xây dựng phân cấp ngun thu, nhiệm v chi NSNN giữa cc cấp
chnh quyền địa phƣơng phù hp hơn, pht huy cao nhất tc dng ca chnh
sch phân cấp trong qu trình pht triển kinh tế tỉnh Thi Nguyên.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoi phần mở đầu, kết lun v ph lc, ni dung ca lun văn đƣc
kết cấu thnh ba chƣơng;
Chƣơng 1: Những vấn đề lý lun về ngân sch nh nƣớc v phƣơng
php nghiên cu.
Chƣơng 2: Thực trang phân cấp ngun thu, nhiệm v chi ngân sch
nhà nƣớc trên địa bn tỉnh Thi Nguyên trong thời gian qua.
Chƣơng 3: Giải php cơ bản nhằm hon thiện phân cấp ngun thu,
nhiêm v chi ngân sch nh nƣớc trên địa bn tỉnh Thi Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC VÀ
PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
1.1.1 Khi niệm về ngân sch nhà nƣớc
Khi Nhà nƣớc ra đời đòi hỏi phải có ngun ti lực để đp ng cc
khoản chi tiêu ca mình, hay nói cch khc đó là điều kiện để xuất hiện
NSNN. Nhƣ vy, khi niệm NSNN xuất hiện sau khi niệm Nh nƣớc. Song

khi niệm NSNN ra đời trong lịch sử chỉ khi quan hệ hng hoá - tiền tệ pht
triển mạnh. Đó chính là điều kiện đ để xuất hiện NSNN.
“Ngân sch Nh nƣớc l ton b cc khoản thu, chi ca Nh nƣớc trong
dự ton đã đƣc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định v đƣc thực
hiện trong mt năm kế hoạch để đảm bảo thực hiện cc chc năng, nhiệm v
ca Nh nƣớc” – (Điều 1 - Lut NSNN).
Từ khi niệm chung về NSNN nêu trên có thể hiểu NSNN trên cc kha cạnh:
Thứ nhất, NSNN l kế hoạch ti chnh cơ bản, hay r hơn l bản dự
toán thu, chi ti chnh ca Nh nƣớc trong mt khoảng thời gian nhất định.
Thứ hai, NSNN giữ vai trò ch đạo trong hệ thng ti chnh.
Thứ ba, NSNN l quỹ tiền tệ ca Nh nƣớc hay còn gọi l quỹ ngân
sách - phc v việc thực hiện chc năng ca Nh nƣớc.
Các quan niệm trên đ thể hiện đƣc mặt c thể, mặt vt chất ca
NSNN nhƣng chƣa thể hiện đƣc ni dung kinh tế - x hi ca NSNN.
Trong thực tế, hoạt đng NSNN nhìn bề ngoi l hoạt đng thu, chi ti
chnh ca Nh nƣớc. Hoạt đng ny rất đa dạng, phong ph, đƣc tiến hnh
trên hầu hết cc lĩnh vực, tc đng đến mọi ch thể kinh tế - x hi. Tuy vy
chng cũng có những đặc điểm chung:
- Cc hoạt đng thu – chi ca NSNN luôn luôn gắn chặt với quyền lực
kinh tế - chnh trị ca Nh nƣớc, đƣc Nh nƣớc tiến hnh trên cơ sở những
lut lệ nhất định.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5
- Những hoạt đng thu, chi tài chính đó đều cha đựng ni dung kinh tế
- x hi nhất định v cha đựng cc quan hệ kinh tế, quan hệ li ch nhất định.
Với quyền lực ti cao ca mình Nh nƣớc có thể sử dng cc công c
sẵn có để bắt buc mỗi thnh viên trong x hi cung cấp cho mình cc ngun
lực ti chnh cần thiết. Song cơ sở để tạo lp cc ngun lực Ti chnh lại xuất

pht từ sản xuất, m ch thể l cc thnh viên trong x hi, mọi thành viên
đều có li ch kinh tế đó. Nghĩa là Nhà nƣớc không thể dựa vo quyền lực ca
mình để huy đng sự đóng góp ca x hi dƣới bất kỳ hình thc no, bằng
mọi gi m phải có giới hạn hp lý, đó chnh l việc giải quyết mt cch hi
ho giữa li ch Nh nƣớc v li ch ca cc thnh viên trong x hi. Nếu chỉ
ch trọng đến li ch ca Nh nƣớc m không ch ý đến li ch ca x hi thì
quan hệ giữa Nh nƣớc v x hi trở nên căng thẳng không phù hp dn đến
sản xuất đình trệ, ảnh hƣởng đến đời sng ca nhân dân. Do đó việc khẳng
định NSNN l sự thể hiện cc quan hệ kinh tế giữa Nh nuớc v x hi có ý
nghĩa quan trọng không chỉ đơn thuần về mặt lý lun m còn thực sự cần thiết
trong qu trình quản lý v điều hnh NSNN.
Mọi hoạt đng thu – chi ca NSNN đều nhằm tạo lp v sự dng cc
ngun lực ti chnh, nó phản nh hệ thng cc quan hệ kinh tế giữa Nh nƣớc
v cc ch thể trong x hi: Đó l mi quan hệ giữa phần np vo NSNN và
phần để lại cho cc ch thể kinh tế. Phần np vo ngân sch sẽ tiếp tc đƣc
phân phi nhằm thực hiện cc chc năng ca Nhà nƣớc v phc v cc nhu
cầu pht triển kinh tế - x hi nói chung.
Từ những đặc điểm hoạt đng thu – chi ca NSNN v sự phân tch trên,
có thể hiểu NSNN mt cch khi qut nhƣ sau: NSNN l mt phạm trù kinh
tế, phản nh hệ thng cc quan hệ kinh tế giữa Nhà nƣớc v cc ch thể trong
x hi, pht sinh do Nh nƣớc tạo lp, phân phi v sử dng cc ngun ti
chnh quc gia nhằm đảm bảo thực hiện cc chc năng ca Nh nƣớc.
1.1.2. Cơ cấu Ngân sch nhà nƣớc
NSNN đƣc cấu thnh bởi hai phần:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
Phần thu thể hiện cc ngun ti chnh đƣc huy đng vo NSNN
Phần chi thể hiện chnh sch phân phi cc ngun ti chinh đã huy

đng đƣc vo việc thực hiện chc năng, nhiệm v ca Nh nƣớc.
1.1.2.1 Thu ngân sách Nhà nước
Thu NSNN thực chất l sự phân chia ngun ti chnh quc gia giữa
Nhà nƣớc v cc ch thể kinh tế dựa trên quyền lực Nh nƣớc nhằm giải
quyết hi ho li ch kinh tế. Sự phân chia đó l mt tất yếu khch quan xuất
pht từ yêu cầu tn tại v pht triển ca b my Nh nƣớc cũng nhƣ yêu cầu
thực hiện chc năng kinh tế - x hi ca Nh nƣớc. Đi tƣng phân chia l
ngun ti chnh quc gia - kết quả do lao đng sản xuất trong nƣớc tạo ra
đƣc thể hiện dƣới hình thc tiền tệ.
Thu Ngân sách Nhà nƣớc gm:
- Thuế, ph, lệ ph do cc tổ chc v c nhân np theo quy định ca php lut.
- Cc khoản thu từ hoạt đng kinh tế ca Nh nƣớc:
+ Li tc từ góp vn ca Nh nƣớc vo cc cơ sở kinh tế.
+ Tiền thu hi vn ca Nh nƣớc vo cc cơ sở kinh tế.
+ Thu hi tiền vay ca Nh nƣớc (cả gc v li).
- Thu từ hoạt đng sự nghiệp.
- Thu hi quỹ dự trữ Nh nƣớc.
- Tiền sử dng đất: thu từ hoa li công sản v đất công ch.
- Cc khoản huy đng đóng góp ca cc tổ chc, c nhân để đầu tƣ xây
dựng cc công trình kết cấu hạ tầng cơ sở.
- Cc khoản đóng góp tự nguyện ca cc tổ chc, c nhân ở trong v
ngoài nƣớc.
- Cc khoản di sản Nh nƣớc đƣc hƣởng.
- Thu kết dƣ ngân sách năm trƣớc.
- Tiền bn hoặc cho thuê ti sản thuc sở hữu Nh nƣớc tại cc đơn vị
hnh chnh, sự nghiệp.
- Cc khoản tiền phạt, tịch thu.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
- Cc khoản thu khc theo quy định ca php lut.
- Cc khoản viện tr không hon lại bằng tiền, bằng hiện vt ca Chnh
ph cc nƣớc, cc tổ chc, c nhân ở nƣớc ngoi.
- Cc khoản vay trong nƣớc, vay ngoi nƣớc ca Chnh ph để bù đắp
bi chi v khoản huy đng vn đầu tƣ trong nƣớc ca tỉnh, thnh ph trực
thuc trung ƣơng (gọi chung l tỉnh) quy định tại khoản 3 điều 8 ca Lut
NSNN đƣc đƣa vào cân đi ngân sch.
Việc phân phi cc khoản thu NSNN có ý nghĩa thiết thực trong việc
phân tích đnh gi v quản lý cc ngun thu NSNN. Dựa vo ni dung kinh tế
v tnh chất cc khoản thu có thể chia cc khoản thu ngân sách thành hai nhóm:
+ Nhóm thu thƣờng xuyên có tnh chất bắt buc bao gm thuế, ph v
lệ ph, cc khoản thu từ hoạt đng kinh tế nh nƣớc.
+ Nhóm thu không thƣờng xuyên gm cc khoản đóng góp ca cc tổ
chc v c nhân, cc khoản do Nh nƣớc vay để bù đắp bi chi. Ngoi ra còn
có cc khoản thu vay v viện tr ca nƣớc ngoi.
1.1.2.2. Chi ngân sách Nhà nước
Chi NSNN l qu trình phân phi v sử dng quỹ NSNN theo nguyên
tắc không hon trả trực tiếp nhằm trang trải cho chi ph b my Nh nƣớc v
thực hiện cc chc năng kinh tế - x hi m Nh nƣớc đảm nhn theo những
nguyên tắc nhất định.
Chi Ngân sách Nhà nƣớc bao gồm:
- Chi thƣờng xuyên:
+ Cc hoạt đng sự nghiệp gio dc, đào tạo, y tế, x hi, văn ho thể thao
v du lịch, sự nghiệp khoa học, công nghệ v môi trƣờng v cc sự nghiệp khc.
+ Cc hoạt đng sự nghiệp kinh tế.
+ Quc phòng, an ninh.
+ Hoạt đng ca cc cơ quan Nhà nƣớc.
+ Hoạt đng ca Đảng cng sản Việt Nam.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8
+ Hoạt đng ca Mặt trn tổ quc Việt Nam, liên đoàn Lao đng Việt
Nam, Đon thanh niên cng sản H Ch Minh, Hi cựu chiến binh Việt Nam,
Hi liên hiệp ph nữ Việt Nam, Hi nông dân Việt Nam.
+ Tr gi theo chnh sch ca Nh nƣớc.
+ Các chƣơng trình mc tiêu quc gia.
+ Hỗ tr quỹ bảo hiểm x hi theo quy định ca Chnh ph.
+ Tr cấp cho cc đi tƣng chnh sch x hi.
+ Hỗ tr cho cc tổ chc x hi, x hi nghề nghiệp theo quy định ca
php lut.
+ Trả li tiền do Nh nƣớc vay.
+ Viên tr cho cc Chnh ph v tổ chc nƣớc ngoi.
+ Cc khoản chi khc theo quy định ca php lut.
- Chi đầu tƣ pht triển:
+ Đầu tƣ xây dựng cc công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - x hi không
có khả năng thu hi vn.
+ Đầu tƣ v hỗ tr vn cho cc Doanh nghiệp Nh nƣớc; góp vn cổ
phần, liên doanh vo cc doanh nghiệp thuc lĩnh vực cần thiết có sự tham gia
ca Nh nƣớc theo quy định ca php lut.
+ Chi cho quỹ hỗ tr đầu tƣ quc gia v cc quỹ hỗ tr pht triển đi
với chƣơng trình, dự n pht triển kinh tế.
+ Dự trữ Nh nƣớc.
+ Cho vay ca Chnh ph để đầu tƣ pht triển.
- Chi trả n gc tiền do Nh nƣớc vay.
- Chi bổ sung "Quỹ dự trữ ti chnh”.
Có nhiều cch phân loại cc khoản chi nhƣ căn c vo mc đích kinh
tế- x hi hay căn c vo lĩnh vực chi, nhƣng theo thông lệ quc tế cc khoản
chi đƣc phân thnh: Chi thƣờng xuyên, chi đầu tƣ pht triển v chi khc.

- Chi thƣờng xuyên l cc khoản chi cho tiêu dùng hiện tại bao gm
tiêu dùng c nhân v tiêu dùng ca cc tổ chc, sự nghiệp.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9
- Cc khoản chi đầu tƣ l cc khoản chi cho tiêu dùng trong tƣơng lai,
cc khoản chi ny có tc dng lm tăng cơ sở vt chất ca quc gia v góp
phần lm tăng trƣởng kinh tế.

1.1.3. Hệ thống Ngân sch Nhà nƣớc:
Hệ thng NSNN đƣc hiểu l tổng thể cc cấp ngân sch có mi quan
hệ hữu cơ với nhau trong qu trình thực hiện nhiệm v thu, chi ca mỗi cấp
ngân sách. Việc xây dựng hệ thng NSNN ca nƣớc ta hiện nay dựa trên các
nguyên tắc sau:
Một là Đảm bảo tnh thng nhất ca nền ti chnh quc gia. Đó là điều
kiện quan trọng để đƣa mọi hoạt đng thu chi ca NSNN ở cc cấp đi đúng
quỹ đạo quản lý kinh tế, ti chnh ca Nh nƣớc, tạo nên mi liên hệ gắn bó
hữu cơ giữa cc cấp ngân sch lm cho hoạt đng ngân sch phù hp với sự
vn đng ca cc phạm trù kinh tế ti chnh khc.
Hai là Qun triệt nguyên tắc tp trung dân ch trong hệ thng NSNN,
vừa pht huy sc mạnh ca cả hệ thng vừa đảm bảo tnh năng đng sng tạo
ca mỗi cấp cơ sở trong việc xử lý cc vấn đề ca ngân sch. Trong hệ thng
NSNN, ngân sách Trung ƣơng đóng vai trò ch đạo trong việc thực hiện cc
mc tiêu chiến lƣc kinh tế - x hi trên phạm vi ton quc. Hoạt đng thu
chi ca NSTW có ảnh hƣởng lớn đến cc mặt cân đi lớn trong đời sng kinh
tế - x hi ca đất nƣớc. Ngân sách địa phƣơng l công c ti chnh quan
trọng gip chnh quyền địa phƣơng thực hiện cc chc năng kinh tế - x hi,
khai thc tt cc thế mạnh ca địa phƣơng đng thời l công c góp phần thực
hiện sự gim st ca Nh nƣớc đi với cc mặt hoạt đng kinh tế - x hi trên

mt vùng lnh thổ nhất định.
Ở nƣớc ta tổ chc hệ thng NSNN gắn bó chặt chẽ với việc tổ chc b
máy nhà nƣớc v vai trò, vị tr ca b my đó trong qu trình pht triển kinh
tế - x hi ca đất nƣớc. Hệ thng NSNN gm: ngân sách trung ƣơng và ngân
sách địa phƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10
Ngân sách địa phƣơng bao gm ngân sch ca đơn vị hnh chnh cc cấp
có Hi đng nhân dân v Uỷ ban nhân dân. Điều ny phù hp với mô hình tổ
chc chnh quyền nh nƣớc ta hiện nay. Ngân sch địa phƣơng bao gm:
- Ngân sch cấp tỉnh, thnh ph trực thuc trung ƣơng (gọi chung l
ngân sách cấp tỉnh).
- Ngân sch cấp huyện, qun, thị x, thnh ph thuc tỉnh (gọi chung l
ngân sch cấp huyện).
- Ngân sch cấp x, phƣờng, thị trấn (gọi chung l ngân sch cấp x).
Cả 4 cấp ngân sch ny hp chung thnh NSNN, trong đó ngân sách
Trung ƣơng giữ vai trò ch đạo; ngân sch cấp tỉnh, ngân sch cấp huyện,
ngân sch cấp x lng ghép vo nhau v hp chung lại thnh ngân sch địa
phƣơng. Theo hiến php năm 1992 ca Việt Nam thì Quc hi quyết định v
phân bổ NSNN, tc l quyết định cả ngân sch trung ƣơng và ngân sách các
cấp chnh quyền địa phƣơng. Đây là điểm khc biệt cần lƣu ý so với nhiều
nƣớc trên thế giới v cũng là điểm khó khăn trong việc quyết định phân bổ
ngân sách hàng năm.
1.2 LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÂN CẤP QUẢN LÝ NSNN
1.2.1 Khi niệm và nội dung phân cấp quản lý ngân sch nhà nƣớc
1.2.1.1 Khi niệm phân cấp qun lý ngân sch nhà nước
Hệ thng chnh quyền nh nƣớc đƣc tổ chc thnh nhiều cấp v mỗi cấp đều
đƣc phân giao nhƣng nhiệm v nhất định. Để thực hiện nhƣng nhiệm v đó,

mỗi cấp lại đƣc phân giao nhƣng quyền hạn c thể về nhân sự, kinh tế hnh
chnh v ngân sch. Việc hình thnh hệ thng NSNN gm nhiều cấp thì việc
phân cấp quản lý NSNN l mt tất yếu khch quan. Bởi vì mỗi cấp NSNN
đều có nhiệm v thu, chi mang tch đc lâp. Trong việc tổ chc quản lý ti
chính nhà nƣớc, nếu cơ chế phân cấp quản lý NSNN đƣc thiết lp phù hp
thì tình hình quản lý ti chnh v NSNN sẽ đuc cải thiện góp phần thc đẩy
sự pht triển ổn định ca nền kinh tế - x hi.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11
Sự phân giao về ngân sch cho cc cấp chnh quyền lm nảy sinh khai
niệm về phân cấp quản lý NSNN. Có thể hiểu phân cấp quản lý NSNN nhƣ sau:
Phân cấp quản lý NSNN l việc phân định phạm vi trch nhiệm, quyền
hạn ca cc cấp chnh quyền nh nƣớc từ trung ƣơng tới địa phƣơng trong quá
trình tổ chc tạo lp v sử dng NSNN phc v cho việc thực thi chc năng
nhiệm v ca nh nƣớc.
Phân cấp quản lý NSNN chỉ xẩy ra khi ở đó có nhiều cấp ngân sch, sự
phân giao nhiệm v, quyền hạn, trch nhiệm trong việc quản lý sử dng
NSNN, mỗi cấp ngân sch đƣc quyền huy đng nhƣng khoản thu cho riêng
cấp mình, nhƣng khoản thu đó đƣc sử dng để đp ng những nhiệm v chi
m cấp đó phải đảm nhiệm.
1.2.1.2. Nội dung phân cấp qun lý ngân sch nhà nước
Thông thƣờng khi nói tới phân cấp quản lý NSNN thì ngƣời ta thƣờng hiểu
theo nghĩa trực diện, dễ cảm nhn, đó l sự phân giao nhiệm v thu, chi giữa cc
cấp chnh quyền. Thực chất ni dung phân cấp quản lý NSNN rng hơn.
Phân cấp quản lý NSNN l việc xử lý cc mi quan hệ giữa cc cấp
chnh quyền nh nƣớc từ trung ƣơng đến địa phƣơng trong hoạt đng ca
NSNN, từ đó cho phép hình thnh mt cơ chế phân chia ranh giới quyền lực
về quản lý NSNN giữa cc cấp chnh quyền. Ni dung ca phân cấp quản lý

NSNN về cơ bản bao gm 3 ni dung ch yếu sau:
Một là, về quyền lực: phân cấp ban hnh chế đ, chnh sch, tiêu chuẩn
định mc.
Đây l ni dung quan trọng đòi hỏi phải lm r vấn đề về thẩm quyền
ban hnh ra cc chế đ, chnh sch, định mc, tiêu chuẩn, phạm vi mc đ ca
mỗi cấp chnh quyền. Cơ sở php lý ny đƣc xây dựng dựa trên hiến php
hoặc cc đạo lut tổ chc hnh chnh, từ đó định ra hnh lang php lý cho việc
chuyển giao cc thẩm quyền gắn với cc trch nhiệm tƣơng ng với quyền lực
đã đƣc phân cấp, đảm bảo tnh ổn định, tnh php lý, không gây sự ri loạn
trong quản lý NSNN. Qua phân cấp quản lý NSNN cần phải xc định r nhƣng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
vấn đề sau: cơ quan nhà nƣớc no có thẩm quyền ban hnh cc chế đ, chnh
sách, định mc, tiêu chuẩn thu – chi và đó l những loại chế đ no?
Về nguyên tắc những chế đ do trung ƣơng quy định thì cc cấp chnh
quyền địa phƣơng tuyệt đi không đƣc tự điều chỉnh hoặc vi phạm. Ngƣc
lại trung ƣơng phải tôn trọng thẩm quyền ca địa phƣơng, trnh can thiệp lm
mất đi tnh tự ch ca địa phƣơng.
Hai là, phân cấp về mặt vt chất, tc l phân cấp ngun thu, nhiệm v
chi NSNN. Đây l vấn đề phc tạp nhất khó khăm nhất, gây nhiều sự bất
đng nhất trong qu trình xây dựng v triển khai thực hiện nhƣng quy định về
phân cấp quản lý NSNN.
Sự khó khăn ny bắt ngun từ sự pht triển không đng đều giữa các
địa phƣơng, sự khc biệt về điều kiện tự nhiên kinh tế x hi giữa cc vùng
miền trong cả nƣớc. Cc vấn đề quan trọng cần đƣc xử lý l:
+ Xác định những nhiệm v chi m chnh quyền cấp trung ƣơng phải
đảm nhiệm, nhƣng khoản thu m trung ƣơng đƣc quyền thu v sử dng cho
cc hoạt đng ca mình.

+ Xác định những nhiệm v chi m chnh quyền cc cấp địa phƣơng
phải đảm nhiệm, nhƣng khoản thu m địa phƣơng đƣc quyền thu v sử dng
cho cc hoạt đng ca mình.
+ Với nhƣng khoản thu đƣc phân cấp đó thì khả năng cân đi thu, chi
ngân sch ở mỗi cấp chnh quyền ra sao? Nếu địa phƣơng không cân đi đƣc
thu chi thì cch giải quyết nhƣ thế no?
+ Cấp no có thể đƣc vay n để bù đắp thiếu ht v sử dng hình thc
vay no? ngun trả n đƣc lấy từ đâu?
Thứ ba, phân cấp về quản lý chu trình NSNN, tc l phân công, phân
định trch nhiệm, quyền hạn trong lp, chấp hnh v quyết ton NSNN.
Phân cấp quản lý NSNN thể hiện mi quan hệ giữa cc cấp chnh quyền
nh nƣớc trong mt chu trình NSNN gm tất cả cc khâu: lp ngân sch, duyệt,
thông qua tới chấp hnh, quyết ton, thanh tra, kiểm tra ngân sch. Yêu cầu ca

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13
ni dung ny đặt ra l giải quyết mi quan hệ về mc đ tham gia, điều hnh v
kiểm sot ca cc cơ quan quyền lực, cơ quan quản lý nh nƣớc v cc cơ quan
chuyên môn trong từng khâu quản lý chu trình ngân sch.
1.2.2 Những nhân tố ảnh hƣởng đến cơ chế phân cấp quản lý ngân
sách nhà nƣớc
1.2.2.1 Cơ chế phân cấp qun lý ngân sch nhà nước chịu nh
hưởng bởi tính chất cung cấp hàng ho công cộng.
Trong quản lý hành chính nhà nƣớc, chnh quyền nh nƣớc cc cấp vừa
phải đảm bảo chc năng quản lý vừa phải đảm bảo chc năng cung cấp cc
dịch v công công cho x hi. Phần lớn cc hng ho công cng đều đƣc
cung cấp bởi chnh quyền nh nƣớc ở trung ƣơng và địa phƣơng. Cần thiết
phải phân giao quyền hạn v trch nhiệm cung cấp hng ho công cng giữa
cc cấp trong b my chnh quyền trung ƣơng và địa phƣơng mt cch hp lý.

Điều kiện vt chất kèm theo chnh l vấn đề ngân sch nh nƣớc. Nhƣ vy,
vấn đề sản xuất hay cung cấp hng ho công cng bằng ngun ca nh nƣớc t
nhất cũng dn đến việc phân chia ngun lực ny cho cc đi tƣng đƣc phép
sử dng ở những phạm vi khc nhau. Đấy chnh l tiền đề để phân định quyền
v nhiệm v thu chi cho từng cấp.
1.2.2.2 Cơ chế phân cấp qun lý ngân sch nhà nước chịu nh
hưởng của cấu trúc bộ my nhà nước
Bất c mt nh nƣớc no cũng có mt trt tự nhất định về việc thnh
lp v mi quan hệ giữa cc cơ quan cấu thnh nh nƣớc, có cch thc phân
chia lnh thổ thnh cc đơn vị hnh chnh nhất định v có phƣơng php thực
hiện quyền lực riêng.
Yếu t có tc đng trực tiếp đến phân cấp quản lý nói chung l phân
cấp quản lý ngân sch nh nƣớc nói riêng l hình thc cấu trc nh nƣớc tc
l sự tổ chc b my nh nƣớc theo cc đơn vị hnh chnh lnh thổ v tnh
chất quan hệ giữa cc b phn cấu thnh nh nƣớc, giữa cơ quan nhà nƣớc
trung ƣơng với cc cơ quan nhà nƣớc ở địa phƣơng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
Hình thc cấu trc nh nƣớc quyết định đến việc tổ chc b my nh
nƣớc ở cc cấp đ khc nhau, mỗi cấp đ gắn kết với mt địa bn lnh thổ v
phạm vi quản lý nhất định v thƣờng đòi hỏi có phƣơng tiện ti chnh để thực
hiện cc chc năng, nhiệm v ca cấp mình. R rng điều đó sẽ chi phi đến
qu trình tổ chc v phân chia trch nhiệm v quyền hạn về quản lý ngân sách
nhà nƣớc.
1.2.2.3 Cơ chế phân cấp qun lý ngân sch nhà nước chịu nh
hưởng bởi tính chất và mức độ phân cấp về qun lý hành chính - kinh tế -
xã hội giữa cc cấp chính quyền.
Việc tổ chc b my nh nƣớc theo cc đơn vị hnh chnh lnh thổ nảy

sinh yêu cầu hình thnh những cấp ngân sch nh nƣớc tƣơng ng với từng
cấp hnh chnh đó. Tuy nhiên đây mới chỉ l điều kiện cần, bởi vì có nhiều
cch khc nhau trong việc chuyển giao mt b phn trong tổng thể cc ngun
ti chnh cho việc thực hiện cc nhiệm v ca mỗi đơn vị hnh chnh. Nhƣng
cch thc chuyển giao đó không thể diễn ra mt cch tuỳ tiện m nó ph
thuc vo mc đ phân cấp về quản lý hnh chnh – kinh tế - x hi giữa cc
cấp chnh quyền nh nuớc.
1.2.2.4 cơ chế phân cấp qun lý ngân sch nhà nước còn chịu nh
hưởng bởi đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của cc đơn vị hành chính
lãnh thổ
Đây l mt nhân t có tnh đặc thù m ngay từ khi tổ chc cấu trc
chnh quyền nh nƣớc theo đơn vị lnh thổ đ phải quan tâm. Tnh đặc thù đó
thƣờng đƣc biểu hiện ở những đặc điểm tự nhiên nhƣ địa hình đặc biệt, vùng
có tài nguyên, có địa thế đặc biệt hay có điều kiện x hi đặc biệt. Nhƣng đơn
vị lnh thổ ny có thể l mt đi tung đặc biệt ca cơ chế phân cấp dn tới
những ni dung phân cấp đặc thù. HIện nay, trƣớc những diễn biến phc tạp
trên thế giới về tình trạng xung đt sắc tc, tôn gio; nhƣng điểm nóng về
chnh trị, x hi buc cc nh nƣớc phải nghĩ đến việc trao quyền rng ri hơn
về ngân sch cho nhƣng đơn vị lnh thổ địa phƣơng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15
Nhƣng nhân t kể trên có tc đng mt cch trực tiếp đến qu trình
hoạch định chnh sch phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc.
1.2.3 Vai trò của phân cấp quản lý ngân sch nhà nƣớc
1.2.3.1 Đối với qun lý hành chính nhà nước
Việc phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc l công c cần thiết khch
quan để phc v cho việc phân cấp quản lý hnh chnh v có tc đng quan
trọng đến hiệu quả ca quản lý hnh chnh từ trung ƣơng đến địa phƣơng.

Ngân sách nhà nƣớc cung cấp phƣơng tiện ti chnh cho cc cấp chnh
quyền nh nƣớc từ trung ƣơng đến địa phƣơng hoạt đng. Tuy nhiên phân cấp
quản lý ngân sch nh nƣớc không ph thuc hon ton vo phân cấp hnh
chính mà nó có tính đc lp tƣơng đi trong việc thực hiện mc tiêu phân
phi hp lý ngun lực quc gia. Mt cơ chế phân cấp quản lý ngân sch hp
lý sẽ tạo điều kiện gip chnh quyền nh nƣớc thực hiện tt cc chc năng,
nhiệm v ca mình. Ngƣc lại phân cấp không hp lý sẽ gây cản trở khó khăn
đi với qu trình quản lý ca cc cấp hnh chính nhà nƣớc.
1.2.3.2 Đối với điều hành vĩ mô của nhà nước
Phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc gắn cc hoạt đng ca ngân sch
nhà nƣớc với cc hoạt đng kinh tế x hi mt cch c thể v thực sự nhằm
tp trung đầy đ, kịp thời đng chnh sch, chế đ cc ngun ti chnh quc
gia v phân phi, sử dng chng công bằng, hp lý, tiết kiệm v có hiệu quả
cao, phc v cc mc tiêu, nhiệm v pht triển kinh tế x hi ca đất nƣớc.
Phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc đúng đắn v hp lý không chỉ
đảm bảo phƣơng tiện ti chnh cho việc duy trì pht triển hoạt đng ca cc
cấp chnh quyền nh nƣớc từ trung ƣơng đến cc địa phƣơng m còn tạo điều
kiện pht huy đƣc cc li thế nhiều mặt ca từng vùng địa phƣơng trong cả
nƣớc. Nó cho phép quản lý v kế hoạch ho ngân sách nhà nƣớc tt hơn, điều
chỉnh mi quan hệ giữa cc cấp chnh quyền cũng nhƣ mi quan hệ giữa cc
cấp ngân sch đƣc tt hơn để pht huy vai trò l công c điều chỉnh vĩ mô
ngân sách nhà nƣớc.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16
Cơ chế phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc có tc đng quan trọng đến
hoạt đng điều hnh vĩ mô ca nh nƣớc thông qua chnh sch ti kho, vì mc
đ phân cấp giữa trung ƣơng và địa phƣơng có tác đng lớn đi với mc tiêu
điều chỉnh kinh tế bằng chnh sch ti kho ca nh nƣớc. Chnh sch ti kho

l công c quan trọng nhất trong tay nh nƣớc để điều hnh kinh tế vĩ mô. Ch
trƣơng và định hƣớng thu chi ngân sch nh nƣớc theo hƣớng “nới lỏng” hay
“thắt chặt” l những biện php ct yếu ca Chnh ph để ng phó với những
diễn biến ca nền kinh tế nhằm đạt đƣc mc tiêu tăng trƣởng, ôn định v pht
triển bền vững. Nếu mc đ phân cấp tp trung về pha trung ƣơng lớn thì qu
trình điều chỉnh đƣc thực thi nhanh hơn và ngƣc lại nếu mc đ phân cấp tp
trung về pha địa phƣơng nhiều hơn sẽ dn đến thời gian điều chỉnh chm hơn
bởi vì khi địa phƣơng đƣc phân cấp mạnh thì quyền hạn trong thu, chi ngân
sách địa phƣơng đƣc mở rng v linh hoạt hơn. Chnh vì vy cần xây dựng
mt phƣơng n phân cấp hp lý để vừa đảm bảo thực hiện đƣc mc tiêu ca
chnh sch ti kho vừa trnh đƣc việc tp trung qu co.
1.2.3.3 Đối với các địa phương
Phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc l yếu t hết sc quan trọng đi
với sự pht triển kinh tế địa phƣơng, đng thời cũng l phƣơng tiện quan
trọng để nh nƣớc thực hiện việc điều ho, phân phi lại ngun lực giữa trung
ƣơng với điạ phƣơng và giữa cc địa phƣơng với nhau. Phân cấp quản lý ngân
sách nhà nƣớc phù hp sẽ khai thc tt đƣc thế mạnh ca địa phƣơng trong
việc phân phi v sử dng cc ngun lực phc v pht triển kinh tế địa
phƣơng. Thông qua cơ chế phân cấp trong phân cấp quản lý ngân sách nhà
nƣớc cũng nhƣ cơ cấu ca cc chƣơng trình, mc tiêu, dự n m nh nuớc có
thể phân bổ lại ngun lực giữa cc địa phƣơng đảm bảo sự pht triển tƣơng
đi đng đều, cân đi v giảm bớt những bất cng.
Phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc phù hp có ý nghĩa quan trọng
trong việc đảm bảo hiệu quả quản lý ngân sch quc gia, thực hiện tiết kiệm
ngun lực. Phân cấp quản lý ngân sch nh nƣớc còn có ảnh hƣởng quan

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17
trong đến đời sng ca cng đng dân cƣ trong nƣớc, l nhân t tc đng

nhạy cảm đến cc vấn đề thuc về chnh sch x hi.
Nhƣ vy, khẳng định sự tn tại ca hệ thng ngân sch nhà nƣớc bao
gm ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng đ dn đến yêu cầu tất
yếu l phải phân giao nhiệm v v quyền hạn ca chnh quyền nh nƣớc cc
cấp đi với cc vấn đề thuc về ngân sch nh nƣớc. Để thực hiện đƣc yêu
cầu ny, cần thiết phải xây dựng đƣc cc nguyên tắc phân cấp v phải triệt
để tôn trọng cc nguyên tắc đó khi xây dựng phƣơng n phân cấp.

1.2.4 Nguyên tắc cơ bản trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc
Để việc phân cấp quản lý NSNN có hiệu quả, đạt đƣc cc mc tiêu đề
ra thì phải đảm bảo cc nguyên tăc cơ bản sau đây:
Nguyên tắc 1: Phân cấp quản lý NSNN phải phù hp v đng b với
phân cấp tổ chc b my hnh chnh, quản lý kinh tế - xã hi, quc phòng, an
ninh ca nh nƣớc v năng lực quản lý ca mỗi cấp trên địa bn.
Việc tổ chc b my hnh chnh thƣờng đƣc qui định trong hiến php.
Do đó để đảm bảo cơ sở php lý cho cơ chế phân cấp quản lý NSNN phải triệt
để tôn trọng những quy định trong hiến php có liên quan tới lĩnh vực ny.
Phân cấp quản lý NSNN ở cc cấp chnh quyền địa phƣơng không tch
rời với phân cấp quản lý kinh tế - x hi. Mỗi đơn vị hnh chnh có chc năng
v nhiệm v quản lý kinh tế - x hi theo phân cấp phù hp với đặc điểm ca
mỗi cấp chnh quyền. Do đó cần phải xem xét về chc năng thực tế v quy
mô, nhiệm v từng cấp hnh chnh để có quy định phân thnh mt cấp ngân
sch hay chỉ l mt đơn vị dự ton Phân cấp quản lý NSNN phải gắn với mô
hình tổ chc b my nh nƣớc, phải phù hp v tƣơng xng với mô hình tổ
chc cc cơ quan công quyền, gắn với thực trạng nền kinh tế v phải đƣc
đnh gi trên cc kha cạnh ch yếu nhƣ cơ cấu kinh tế, cơ cấu ngnh nghề,
ti đ tăng trƣởng, năng suất, hiệu quả thu nhp v phân phi thu nhp. Thực
trạng kinh tế mỗi địa phƣơng sẽ quyết định đến ngun lực ti chnh ở địa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18
phƣơng đó. Phân cấp ngun lực ti chnh ở mỗi địa phƣơng phải quan hệ chặt
chẽ với phân cấp quản lý kinh tế - x hi trên địa bn. Phân cấp nhiệm v chi
phải gắn với thực hiện nhiệm v pht triển kinh tế - x hi ca mỗi cấp chnh
quyền địa phƣơng, đặc biệt l những vấn đề liên quan mt thiết đến đời sng
dân cƣ trên địa bn.
Phân cấp quản lý NSNN còn cần phải ch ý đến quan hệ giữa quản lý
theo ngnh với quản lý theo lnh thổ. Kết hp giữa quản lý theo ngnh với
quản lý theo lnh thổ l mt trong nhƣng nguyên tăc quan trọng trong quản lý
nh nƣớc về kinh tế - x hi.
Yêu cầu quản lý theo ngnh đòi hỏi không đƣc nhn thc mt cch
lệch lạc l Nh nƣớc, Chnh ph v cc B ở trung ƣơng quản lý cc công
việc ca trung ƣơng còn chnh quyền địa phƣơng v cc sở thì quản lý cc
công việc ca địa phƣơng. Cần xo bỏ sự phân biệt mt cch my móc về
kinh tê trung ƣơng v kinh tế địa phƣơng v cho rằng có cơ cấu kinh tế trung
ƣơng riêng, cơ cấu kinh tế địa phƣơng riêng dn đến nhƣng quyết định đi
ngƣc lại cơ cấu kinh tế thng nhất có tnh chiến lƣc ca quc gia.
Yêu cầu quản lý theo lnh thổ đảm bảo sự pht triển tổng thể cc
ngnh, cc lĩnh vực, cc mặt hoạt đng chnh trị - khoa học, văn ho – x hi
trên mt đơn vị hnh chnh lnh thổ nhằm thực hiện sự quản lý ton diện v
khai thc ti đa, có hiệu quả cao nhất mọi tiềm năng trên lnh thổ, không phân
biệt ngnh, thnh phần kinh tế - x hi, cấp nh nƣớc quản lý trực tiếp.
Sự quản lý theo ngnh hay lĩnh vực v sự quản lý theo lnh thổ tất yếu
phải đƣc kết hp v thng nhất với nhau theo lut php nh nƣớc v dƣới sự
điều hnh thng nhất ca hệ thng nh nƣớc. Chnh sch phân cấp quản lý
NSNN, nhất l những quy định có tc đng trực tiếp đến phân bổ ngân sch
cho cc ngnh, cc địa phƣơng cần phải ch ý tôn trọng nguyên tắc ny.
Nguyên tắc 2: Đảm bảo vai trò ch đạo ca NSTW v đng thời tạo vị
tr đc lp ca ngân sch địa phƣơng trong hệ thng NSNN thng nhất.