Liệu pháp hoá giải những ẩn khuất về tâm lý kiến văn, lý chủ hùng

TƯVẤNTÂMLÝHỌC
ĐƯỜNG
 
TƯVẤNTÂMLÝHỌCĐƯỜNGLiệupháphóagiảinhữngẩnkhuấtvềtâmlý
Biênsoạn:KiếnVăn-LýChủHưng

Chương1.TỔNGQUANVỀTƯVẤNTÂMLÝ
Chương2.XÂYDỰNGMỐIQUANHỆTƯVẤNTỐTĐẸP
Chương3.KỸNĂNGHỘIĐÀMTƯVẤN
Chương4VẤNĐỀĐÁNHGIÁ
Chương5.XÁCĐỊNHMỤCTIÊUTƯVẤN
Chương6.NGHỆTHUẬTCANTHIỆPHÀNHVI
Chương7.TƯVẤNTÂMLÝGIÁOVIÊN
Chương8.TƯVẤNTÂMLÝPHỤHUYNH
CÁCTÀILIỆUTHAMKHẢO

CreatedbyAMWord
2
CHM

Chương1.TỔNGQUANVỀ
TƯVẤNTÂMLÝ
 
TƯVẤNTÂMLÝHỌCĐƯỜNG
Bài1.KHÁINIỆMVỀTƯVẤNTÂMLÝ
Bài2.CÁCNGUYÊNTẮCCỦATƯVẤNTÂMLÝ
Bài3.TƯCÁCHVÀTỐCHẤTCỦANGƯỜITƯVẤN

CreatedbyAMWord
2

CHM
Bài1.KHÁINIỆMVỀTƯ
VẤNTÂMLÝ
 
TƯVẤNTÂMLÝHỌCĐƯỜNGàChương1.TỔNGQUANVỀTƯVẤNTÂMLÝ
I.CÁCQUANĐIỂMVỀTƯVẤNTÂMLÝ
Nóiđếntưvấntâmlý(PsychologicalCounselling),trongsuynghĩcủanhiềungười
lậptứcxuấthiệncảnhtượng:trongmộtcănphòngyêntĩnh,antoàn,mộtngườitưvấn
(NTV)amhiểutâmlý,ănnóidõngdạc,đanganủi,đồngtình,ủnghộ,kiếnnghị,khuyên
bảothànhthực,cungcấpthôngtinchonhữngngườiđangbuồnbãưutư,giúpđốitượng
đượctưvấn(ĐTĐTV)nhưbướcrakhỏibóngtối,trútbỏđượccơnsầunão,vuivẻyêu
đời trở lại. Đúng vậy, tư vấn tâmlý thực sự là một quátrình giúp đỡnhữngngười bị
khủnghoảngvềtinhthần,vượtquanhữngkhókhăntâmlýtrướcmắt.Muốnhiểuđúng
vềtínhchấtvànộihàmcủatưvấntâmlý,trướchếtcầnhiểurõnhữngquanđiểmvềtư
vấntâmlý.
Quanđiểm1:Tưvấntâmlýchínhlàquátrìnhcungcấpthôngtin.
Từ“tưvấn”, xétvềmặt ngữnghĩa,cónộihàmrấtrộng.Nócóýnghĩa cungcấp
thôngtin,làmrõnhữngđiềunghihoặc,uẩnkhúc,đưaranhữnglờikhuyênchântình.Rất
nhiềungànhnghềvàlĩnhvựccósửdụngtừ“tưvấn”,nhưtưvấnquảntrị,tưvấnpháp
luật,tưvấnhànhchính,tưvấnchínhsách,tưvấnduhọc nhưngcósựkhácbiệtgiữatư
vấntâmlývàcácloạitưvấnkhácvềmặtthôngtin.Tưvấntâmlýnhấnmạnhsựthông
hiểutìnhcảmvàquanhệcótổchứcgiữanhânviêntưvấnvàkháchhàngđểgiảiquyết
vấnđề.
Quanđiểm2:Tưvấntâmlýchínhlàviệcgiảiquyếtvấnđềthaychongườikhác.
Đúngvậy,ĐTĐTVkhigặpkhủnghoảngvềtinhthầnmàbảnthânkhôngcáchnào
giảiquyết,họthườngtìmđếnNTVđểđượcgiúpđỡ,đểlấylạitrạngtháibìnhthường.Đó
chínhlànộidungchínhcủatưvấntâmlý.NhưngphảichăngvìthếmàĐTĐTVbịđộng,
chỉngồiimchờđợinhàtưvấnđưacholiều“tiêndược”đểtrị“tâmbệnh”củamình.Trên
thựctế,NTVrấtcoitrọngsựcốgắngvàýnguyệncủaĐTĐTV,khẳngđịnhĐTĐTVcó
đủkhảnăngvàtiềmnăngđểtựmìnhgiảiquyếtvấnđề,trongkhiNTVchỉđóngvaitròlà

“bàđỡ”,chứkhôngthể“đẻthay”choĐTĐTV.
Quanđiểm3:Tưvấntâmlýchínhlàanủi,đồngtìnhvớiĐTĐTV,đưarakiếnnghị,
lờikhuyênthànhthựcchoĐTĐTV.
Trongcuộcsốngthườngngày,mỗikhichúngtalâmvàohoàncảnhéole,bạnbè
ngườithânthườngđếnanủi,cảmthông,khuyênbảochúngta.Sựgiúpđỡnàymanglại
hiệu quả nhất định. Nhưng trong tư vấn tâm lý, sự nhiệt tình này thườngkhông được
khuyếnkhíchsửdụng.Nguyênnhânlàởchỗquábìnhđẳngvềđịavịgiữangườigiúpđỡ
vàngườiđượcgiúpđỡ,nókhôngquantâmkháchquanđếnnhucầuvàýnguyệncủa
ngườiđượcgiúpđỡ.Điềunàyngượcvớitônchỉvànguyêntắccủatưvấntâmlý.
Quanđiểmthứ4:Tưvấntâmlýchínhlàhướngdẫndạybảo
Cácnhàtưvấntrịbệnhtinhthầnthườngcótrìnhđộhọcvấnvàchuyênmônnhất
định.Điềunàydễdàngkhiếnnhiềungườinghĩrằnghọcóđủnănglựclàmmộtngười
thầybịkhủnghoảngvềtinhthần,cótráchnhiệmvạchrõnhữngsaitrái,quyhoạchcuộc
đờichohọ.MộtsốNTVcoiđólàvinhdự,làtráchnhiệm.Nếuchorằngviệcđưaralời
khuyênhaykiếnnghịlàđingượcvớinguyêntắcvàtônchỉcủatưvấntâmlý,thìhướng
dẫndạybảocóýchỉĐTĐTVlàvôtrivônăng.Kếtquảlà,ngoàiviệclàmnổibậttínhưu
việtcủaNTV,nólạilàmtổnthươngđếnlòngtựtrọngcủaĐTĐTV.
Quanđiểmthứ5:Tưvấntâmlýchínhlàquátrìnhphântíchcótínhlogic.
ĐểtránhtìnhtrạngNTVbịcuốnvàotìnhcảmtrướcĐTĐTVmàkhôngbứtrađược,
cóngườichorằngNTVcầnphải“đứngngoàicuộc”,giữvữnglậptrườngkháchquancủa
mình,suyxétđúngtheosựviệc,bằngkiếnthứcchuyênmônvàkinhnghiệmphongphú
đểphântíchcặnkẽ,rạchròinhữngvấnđềcủaĐTĐTV,đồngthờiđưarakiếnnghịhợp
tìnhhợplý.Tấtnhiên,nếubịcuốnvàotìnhcảmmàkhôngtựbứtrađượcsẽgâycảntrở
đếntiếntrìnhtưvấn,nhưngnếuquácứngnhắcđoạntuvệtvớitìnhcảm,chỉbiếtsuyxét
theosựviệckháchquan,chodùcóchặtchẽlogic;phánđoánchuẩnxác,lờikhuyêntrọn
vẹn,thìkếtquảcũngchỉlà“lờinóigióbay”,hoàntòanthờơvớinguvệnvọng,cảmgiác
vàđộnglựccủaĐTBTV.
II.TƯVẤNTÂMLÝ-ĐỊNHNGHĨAVÀĐẶCTRƯNG
Saukhinắmrõnhữngquanđiểmvềtưvấntâmlý,chúngtahoàntoàncóthểđưara
địnhnghĩavềnó.Nhưngvấnđềkhônghềđơngiảnnhưvậy.Cóthểlàdonộihàmcủatư

vấntâmlýquárộng,cáchọcgiảởnhữnggócđộkhácnhauđãđưarađịnhnghĩacũngrất
khácnhau,nhưngvẫn“chưacómộtđịnhnghĩanàođượcsựcôngnhậncủanhữngngười
làmcôngtácchuyênmôn,cũngnhưkhôngcómộtđịnhnghĩanàophảnánhđượcnội
dungphongphúvềtưvấnvàcôngviệctrịliệumộtcáchngắngọn,dễhiểu”,(theoTiền
DanhDi,1994).Dướiđâylàmộtsốđịnhnghĩavềtưvấntâmlýcủacáchọcgiả:
“Tưvấntâmlýlàquátrìnhtiếpxúcmộtcáchtrựctiếp,liêntụcvớimộtcánhânnào
đó,cốgắnglàmthayđổihànhvivàtháiđộcủaanhta,giúpanhtaổnđịnhtinhthần”.
(C.R.Rogers,1942);
“Tưvấntâmlýlàmộtloạiquanhệxãhộinhằmđạtđếnmộtquátrìnhhỗtrợ,quá
trìnhgiáodụcvàquátrìnhpháttriển”.(D.R.Riesman,1963);
“Tưvấntâmlýlàmộtloạiquanhệxãhội,trongmốiquanhệnày,nhàtưvấnđưara
điềukiệnhoặckhôngkhítâmlýnhấtđịnh,nhằmlàmchoĐTĐTVthayđổi,tựlựachọn
vàgiảiquyếtvấnđềcủachínhmình,đồngthờihìnhthànhnênmộtcátínhđộclậpcó
tráchnhiệm,từđótrởthànhmộtngườitốt,mộtthànhviêntốtcủaxãhội”.(C.Patterson,
1967);
“Tư vấn tâm lý là quá trình vận dụng những phương pháp tâm lý học giúp đỡ
ĐTĐTVtựlậptựcườngthôngquamộtmốiquanhệnàođó”.(TiềnDanhDi,1994);
“Tưvấntâmlýlàquátrìnhvậndụngphươngphápvàlýluậnliênquanđếnkhoa
họctâmlý,bằngcáchgiảitỏa,tưvấnnhữngvấnđềtâmlýcủaĐTĐTVđểhỗtrợvàtăng
cườngtâmlýpháttriểnlànhmạnh,thúcđẩypháttriểncátínhvàpháttriểntiềmnăng”.
(MãKiếnThanh,1992).
Nhìnchungcácđịnhnghĩavềtưvấntâmlýcủacáchọcgiảtrên,mặcdùbềngoàicó
nhữngđiểmkhácnhau,nhưngsựkhácbiệtvàđốilậpkhôngđángkể,màcónhiềuđiểm
tươngđồng.Vídụ,tưvấntâmlýlàquátrìnhxâydựngcácmốiquanhệxãhội,tưvấn
tâmlýlàquátrìnhgiúpđỡngườikhác,tưvấntâmlýlàquátrìnhvậndụngphươngpháp
vàlýluậntâmlýnhằmgiúpĐTĐTVthayđổivềtâmlývàhànhvicủamình, Trêncơ
sởđó,chúngtôicũngthửđưaramộtđịnhnghĩavềtưvấntâmlýnhưsau:
Tưvấntâmlýlàquátrìnhnhânviênchuyênmônvậndụngnguyênlývàkỹthuật
tâmlýhọcnhằmgiúpĐTĐTVtựvựcdậybảnthânmình.
Địnhnghĩanàybaogồmcácđặctrưngsau:

Đặctrưngthứnhất:Tínhchấtcủatưvấntâmlýchínhlàyếutốtâmlýcủanó.Bao
gồmbayếutốcơbản:ĐTĐTV,nhânviêntưvấnvàphươngpháptưvấn.Trướchếtvề
ĐTĐTVtâmlý,đólàcácvấnđềtâmlýcủaĐTĐTV,baogồmnhữngtrởngạivềtâmlý
như:uấtức,căngthẳng;nhữngtrởngạivềhànhvinhư:cưỡngbức,nghiệnngập;trởngại
vềnhâncáchnhư:biếnchất,phảnxãhội, vàcảnhữngtrởngạivềnhậnthứcnhư:bảo
thủ,tínhcứngnhắc.Tuyvậy,nhữngvấnđềmàĐTĐTVmangđếnthườngkhôngphải
vấn đề tâm lý thuần túy, chúng thườngliên quan đếnnhữngsự kiện thực tế của cuộc
sống, có thểliênquanđến pháp luật,chính trị,kinh tế, văn hóa, tưtưởngđạođức và
nhiềulĩnhvựckhác.Nhưngnhàtưvấnthườngchỉquantâmvàxửlýnhữngvấnđềthuộc
tầngdiệntâmlý,haynóicáchkháclàgiúpĐTĐTVtựđiềuchỉnhtâmlývàthíchứngtâm
lý.Thứhai,vềnhânviêntưvấn(ngườilàmcôngtáctưvấn,NTV)phảilàngườiđượcđào
tạohuấnluyệntâmlýhọcchuyênmôn.Mặcdùcómộtsốhoạtđộngkháccũngmanglại
hiệuquảtươngtự,nhưsựanủivàkhíchlệcủabạnbèngườithân,nhưngkhôngthểnói
họlàngườicungcấpdịchvụtưvấntâmlý,bởivìngườigiúpđỡởđâychưađượcđàotạo
chuyênmônvềtâmlýhọc.LiênquanđếntưcáchNTVsẽđượcnóirõởphầnsau.Thứ
ba,phươngpháptưvấnchínhlànhữngnguyêntắcvàkỹthuậttâmlýhọc.Chodùmộtsố
biệnpháphànhchính,chínhtrị,kinhtế,phápluật, cũngcóthểlàmgiảmnhẹhoặcgiải
quyếttạmthờinhữngvấnđềtâmlýcủaĐTĐTV,nhưng“tâmbệnh”cầncó“tâmdược”để
trị.Nhânviêntưvấncầnvậndụngrấtnhiềunguyêntắccủatâmlýhọc,nhữngsáchlược
tưvấnnhấtđịnh,sửdụngphươngphápvàkỹthuậttâmlýhọcmộtcáchhợplý,đểgiúp
ĐTĐTVnhậnrađượcchínhmìnhvàhoàncảnhthựctại;từđónhậnratínhhiệuquảvàý
nghĩacủahànhvimình,đưarasựlựachọnđúngđắnvàcuốicùngđạtđếnmụctiêutự
cứulấymình.
Đặctrưngthứhai:Mụctiêucănbảncủatưvấntâmlýlàtựcứulấymình.Mọingười
đềucôngnhậnrằng,tưvấntâmlýlàmộtquátrìnhgiúpđỡngườikhác,nhưngbảnthân
sựgiúpđỡđókhôngphảilàmụcđích,màthôngquasựgiúpđỡcủaNTV.ĐTĐTVthu
đượckếtquảtrưởngthànhvềtâmlý,chodùsaunàycòngặplạivấnđềtươngtựcũngcó
thểtựmìnhgiảiquyết-đómớilàmụcđíchcủatưvấntâmlý.Lấyvídụ,trướcđâycómột
côsinhviênđếnđểđượctưvấn,vấnđềcủacôlàviệcgầnđâybạntraitỏralạnhnhạtvới
cô;côphânvânkhôngbiếtcónênchiatayvớianhtahaykhông,côrấtcầnlờikhuyên

củanhàtưvấn.Vềviệcnày,NTVkhôngthểđưarachủýmộtcáchtùytiện.Lúcnàybất
kểlàlờikhuyênchiatayhaytiếptụcđềukhôngthểgiúpcôấythoátrahoàncảnh“càng
vòcàngrối” này.Hơnnữa vớibất kì kiếnnghịnào cũngkhôngthểgiúptâmlýcô ta
trưởngthànhvàổnđịnhtrởlại,ngượclạicòncóthểlàmchotínhỷlạicủacôtatănglên,
cáchlàmđúngđắnhơnlàlắngnghenhữngkhắckhoảicủacôta,cuốicùngdùnglýtríđể
đưarasựlựachọn.Vìthếcóngườihiểumộtcáchđơngiảnrằng,tưvấntâmlýchínhlà
quátrìnhgiúpđỡngườikháctựcứulấymình.Điềunàykhôngphảilàkhôngcólý.
Đặctrưngthứba:Tưvấntâmlýlàquátrìnhgiúpđỡngườikhác,thôngthườngnó
phảidựavàoviệcxâydựngmốiquanhệxãhộilànhmạnh,thôngquasựtraođổihoặc
đánhgiá,trắcnghiệmtâmlýĐTĐTV,xácđịnhmụctiêutưvấnvớiĐTĐTV,lựachọn
nghệthuậtvàsáchlượccanthiệpmộtcáchhợplý,thựcthi,cuốicùnglàđánhgiáhiệu
quảtưvấn.Nênnhớrằng,mỗilầntưvấnđềuchịusựràngbuộcvềmặtthờigian(thông
thườngmộtcuộctưvấnkéodàitừ40đến60phút),vìthếtưvấntâmlýhiếmkhitrong
mộtthờigianngắncóthểtrịdứthẳn“tâmbệnh”chomộtngười,chodùĐTĐTVrấtđơn
giản.Đasốngườiđếntưvấnđềunhiềuhơnmộtlần,thậmchícóngườiphảiđếnhàng
chụclần.
III.MỐIQUANHỆGIỮATƯVẤNTÂMLÝ,TRỊLIỆUTÂMLÝVÀPHỤ
ĐẠOTÂMLÝ
1.Quanhệgiữatưvấntâmlývàtrịliệutâmlí
Nói đến tư vấn tâm lý không thể không nói đến trị liệu tâm lý (psychotherapy).
Cũnggiốngnhưtưvấntâmlý,trịliệutâmlýítkhiđượcđịnhnghĩamộtcáchxácđáng,
mỗihọcgiảđềucócáchnhìnnhậncủariêngmìnhđốivớivấnđềtrịliệutâmlý.
Cácđịnhnghĩadướiđâysẽchochúngtathấyđiềuđó.
“Trongquátrìnhtrịliệu,mộtngườimongmuốntiêutrừđượcchứngbệnhhoặcgiải
quyếtnhữngtrắctrởvềtâmlýxuấthiệntrongcuộcsống,hoặcdomưucầupháttriểncá
nhânmàrơivàomộtloạiquanhệmangtínhkhếước,hoặcmơhồsẽđượcnhàtrịliệutác
độngbằngmộtphươngthứcnàođó”.(Từđiểnthầnkinhbệnhhọc,1978).
“Trịliệutâmlýlàmộtloạiphươngpháptrịliệunhữngvấnđềvềtìnhcảm,domột
nhânviênđượcđàotạochuyênmôn,bằngtháiđộônhòathậntrọng,xâydựngmốiquan
hệcótínhnghiệpvụvớiĐTĐTV,uốnnắnvàtrunghòachứngbệnhđangmắcphải,điều

chỉnhnhữnghànhvikhácthường,thúcđẩynhâncáchtrưởngthànhvàpháttriển“nội
cáchtíchcực”.(L.RWolberger,1976).
“Trịliệutâmlýlàmộtloạihànhvinỗlựchợptácgiữamộtbênlàngườitrịliệuvà
mộtbênlàngườiđượctrịliệudướihìnhthứclàmộtloạiquanhệbạnbè,trịliệuliênquan
đếnquátrìnhthayđổihànhvivànhâncách”.(TrầnTrọngCanh,1989).
“Trịliệutâmlýlàviệcứngdụngphươngpháptâmlýhọcđểchữatrịvấnđềtâmlý
chongườibịbệnh,nhằmmụcđíchgiảitrừchứngbệnhtâmlýbằngmốiquanhệđược
xây dựnggiữangườitrịbệnhvàbệnhnhân,am hiểunguyệnvọngcủabệnh nhân, cải
thiệnphươngthứcthíchứngvàtâmlýcủabệnhnhân,đồngthờigiúpđỡthúcđẩynhân
cáchhọtrởnênchữngchạc,thànhthụchơn”.TăngVănTrinh,TứLinh,1987).
Từcácđịnhnghĩatrên,chúngtacóthểthấyrằng,cũnggiốngnhưkháiniệmtưvấn
tâmlý,trịliệutâmlýnhấnmạnhđếnviệcxâydựngmốiquanhệtrịliệutíchcực,nhấn
mạnhtrịliệutâmlýcũnglàmộtquátrìnhgiúpđỡngườikhác,nhấnmạnhtínhchuyên
nghiệpcủanhàtrịliệu,nhấnmạnhđốitượngcôngviệc,cùngphươngphápgiảiquyếtvấn
đề.Chínhvìvậy,rấtnhiềuhọcgiảchorằngbảnchấtcủatưvấntâmlývàtrịliệutâmlýlà
một,khôngcầnthiếtphảiphânbiệtchúng.Nhưngcũngcórấtnhiềuhọcgiảchorằnghai
kháiniệmnàycòncómộtsốđiểmkhácbiệt.TheoHahn,giữatưvấntâmlývàtrịliệu
tâmlývừatáchbiệtvừakhôngtáchbiệt.
“Theotôiýkiếnthốngnhấtcóthểlà:
(1)Tưvấnvàtrịliệutâmlýlàhaikháiniệmkhôngthểtáchrời.
(2)TheocáchnhìncủanhàtrịliệutâmlýthìthựctiễncủaNTVtâmlýlàtrịliệutâm
lý.
(3)Ngượclạinhàtưvấnxemthựctiễncủanhàtrịliệutâmlýnhưmộtloạitưvấn
tâmlý.
(4)Tuyvậytưvấnvàtrịliệukhôngphảilàmột.(M.E.Hahn,1953).
Nhưvậy,tổnghợptấtcảcácquanđiểm,sựkhácbiệtgiữatưvấntâmlývàtrịliệu
tâmlýthểhiệnởmộtsốkhíacạnhsau:
(1)Xétvềđốitượng:Tưvấntâmlýhướngvềsựthíchứngtâmlývàổnđịnhtâmlý,
pháttriểnnhữngvấnđềtâmlýnhư:dunghòacácmốiquanhệ,thíchứngtronghọctập,
lựachọnngànhnghề, ,giúpđỡĐTĐTV.Trịliệutâmlýchủyếutậptrungởnhữngngười

cótrởngạivềtâmlý,trongđóbaogồmtrởngạivềtìnhcảm,trởngạivềhànhvi,trởngại
vềnhâncách,hộichứngthầnkinhvàcácloạibệnhliênquanđếntâmlý.Đốitượngđược
giúp đỡ được gọi là bệnh nhân (hiện nay nhiều người dùng từ trung tính hơn “người
đươngsự”đểgọiĐTĐTVhoặctrịliệu).
(2)Xétvềnhânviênchuyênmôn,tứclàngườicungcấpdịchvụtưvấngọilàNTV
hoặcnhàtưvấntâmlý.Họđãđượchuấnluyệnnghiệpvụchuyênmônvềtâmlýhọc.
Ngườicungcấpdịchvụtrịliệutâmlýthườngđượcgọilànhàtrịliệuhoặcbácsĩ,họphải
đượcđàotạochuyênmônvềyhọchoặctâmlýhọclâmsàng.
(3)Vềsáchlượccanthiệp,tưvấntâmlýchútrọngviệcủnghộ,hướngdẫn,phát
triển,khaitháctiềmnăngcủaĐTĐTV,tậndụngkhảnăngtựlựccánhsinhcủaĐTĐTV,
thờigiancầnchomộtcuộctưvấnlàtươngđốingắn.Trịliệulạichútrọngcôngviệctrị
bệnh,chútrọngviệclàmlànhlạinhâncáchvàsửachữanhữnghànhvisailệch,thờigian
haotổntươngđốinhiều,cóthểphảimấylần,mấytháng,thậmchílàmấynăm.
(4)Vềcáchthứctổchức,tưvấntâmlýphầnlớnđượctriểnkhaitrongcáccơquan
ngoàiyhọctrịliệu,nhưtrườnghọc,cáctổchứcđoànthể.Còntrịliệutâmlýđasốđược
tiếnhànhtrongcáccơcấuyhọctrịliệunhưbệnhviện,cácphòngkhám.
Cuốnsáchnàytậptrungtraođổivấnđềtưvấntâmlý,nhưngđôikhicũngbànđến
nộidungtrịliệutâmlý.Vìthếhaivấnđềnàykhôngtáchrờinhau.
2.Quanhệgiữatưvấntâmlývàphụđạotâmlý
Tronggiáodụcsứckhỏetâmlýnhàtrường,tưvấntâmlývàphụđạotâmlýthường
đượchiểulàmột.Nhưngđisâuphântích,giữachúngcũngcónhữngđiểmkhácnhau.
Từ “phụ đạo” trong tiếng Trung có ít nhất hai từ tương ứng trong tiếng Anh:
counsellingvàguidance.Từcounsellingchúngtađãđềcậpởphầntrước,chínhlàtưvấn
tâmlý.Sởdĩcũngđượcdùngchotừ“phụđạo”,chủyếulàdovấnđềdịchthuật.Trong
cácvănbảnởHồngKôngvàĐàiLoan,cáchọcgiảdịchtrựctiếptừcounsellinglà“phụ
đạotâmlý”,nhấtlàtrongtrườnghọcvàcáctổchứcgiáodụcthanhthiếuniên,cáchdịch
nàytươngđốiphổbiến.Điềunày,ngoàivấnđềvềtínhkỹthuậttrongphiêndịchthuần
túy,nócònliênquanđếnthựctiễntưvấntâmlý,nócàngnhấnmạnhcôngviệchướng
dẫn, chỉ đạo của NTV đối với phần lớn những ĐTĐTV phát triển bình thường. Còn
guidance được dịch là “phụ đạo”, không chỉ được hiểu là một loại hỗ trợ cho những

ngườilàmcôngtácgiáodụcđốivớihọcsinhtrongtrườnghọc,màchúngcònđượcứng
dụngchonhữngngườilàmcôngviệcchuyênmônvềtâmlýhọc.Dướiđâylàmộtsốđịnh
nghĩavềphụdạotâmlýcótínhđạidiệnđượccáchọcgiảđưara:
“Phụđạo(counselling)làmộtquátrình.Trongquátrìnhnày,mộtphụđạoviênđã
đượcđàotạocóchuyênmôn,cốgắngthiếtlậpmộtmốiquanhệcóchứcnăngtrịliệuvới
đươngsự,hònggiúpĐTĐTVnhậnthứcrõvềmình,chấpnhậnchínhmìnhvàcàngthích
mìnhhơn,cóthểkhắcphụcđượcnhữngtrởngại,pháthuyhếtnhữngkhảnăngcánhân,
đểpháttriểnhàihòaphongphú,vữngvànghướngvềhiệnthựccủachínhmình”.(Lâm
MạnhBình,1988).
"Phụđạo(guidance)làmộtngườinàođógiúpđỡmộtngườikhác,làmchongười
đượcgiúpđỡcóthểthíchứngvàđưaramộtsựlựachọnsángsuốt,đồngthờigiảiquyết
đượcvấnđề”.(Jones,1970).
“Phụđạo(guidance)làmộtbộphậntrongtổngthểkếhoạchgiáodục,nócungcấp
cơhộivàdịchvụcótínhđặcthù,đểchotấtcảhọcsinhdựatheonhữngnguyêntắcdân
chủmàpháthuyhếtkhảnăngvàtiềmnăngcủamình”.(Mortensen&Schmuller,1976).
"Phụ đạo (guidance) là cách thức giúp đỡ một người luôn cảm thấy hài lòng với
chínhbảnthânmìnhtronggiáodụccũngnhưtrongcuộcsốnghàngngày.Nóbaogồm
gặpnhautròchuyện,trắcnghiệmvàthuthậptưliệu,đểgiúpĐTĐTVđưarakếhoạch
pháttriểngiáodụcvànghềnghiệpmộtcáchcóhệthống.Nócótácdụngtrịliệuliêntục,
vàcóthểdùngđếnnhânviênphụđạo(guidancecounsellor)”.(Chaphn1985).
“Phụđạocũnglàmộtlịchtrìnhhoặccáchthứcgiúpđỡngườikhác,nhânviênphụ
đạodựavàomộtsốniềmtinnàođó,cungcấpnhữngkinhnghiệm,giúphọcsinhhiểuvà
pháthuyđầyđủnhữngnănglựccủachínhmình.Tronghệthốnggiáodụcthìnólàmột
loạitưtưởng(tínniệm),làmộtloạinềnếp(tinhthần),cũnglàmộtloạihànhvi(phục
vụ)”.(NgôVũĐiển,1990).
“Phụđạo(guidance)làmộtquátrìnhgiáodụcđặcthù,mụcđíchlàgiúpcáccánhân
hiểurõchínhmình,thíchứngchínhmình,trưởngthànhvàpháttriểnchínhmình”.(Ngô
TăngCường,1998).
Từcácđịnhnghĩatrên(trừhiệntượngđồngnhấtgiữatưvấnvàphụđạo),cóthể
thấyrằng,trongmốiquanhệgiúpđỡngườikhác,đốitượng,

Trạngtháibìnhthường-trạngtháikhácthường
Dựphòng-(đốítượng)-trịliệu
Nhậnthức-(chứcnăng)-tìnhcảm
Đoànthể-(nộidung)-cábiệt
KếtCấu-(trọngđiểm)-phikếtcấu
Kếtcục-(phươngpháp)(thờigian)-địnhthờigian
Hình1.1-Sosánhmứcđộcủabốnloạihìnhhỗtrợchuyênnghiệp
mụctiêu,thủđoạn,vàphươngphápcủaphụđạovàtưvấnphầnlớnlàgiốngnhau,có
khácchăngchỉlàchỗphụđạonhấnmạnhtínhchỉđạo,tínhgiáodụcvàtínhpháttriển
hơnlàtưvấn,trongkhitínhtrịliệuởđâylạithểhiệnrấtmờnhạt.Vềđốitượng,phụđạo
chútrọngđếnviệcđasốcáccánhânpháttriểnbìnhthường,nhữngthủthuậtphụcvụ,
phươngphápvàphạmvirộnghơn.Chínhvìthếnhiềungườiđãxếptưvấntâmlý,trịliệu
tâm lý,phụđạotâmlývàgiáodụcthànhmộtthểthốngnhất có chung một tính chất,
khôngthểtáchrời,đồngthờiđượcbiểudiễnbằngmộtsơđồtrựcquan(xemhình1.1,
NgôVũĐiển,1990).Từphụđạotrongsáchnàychúngtôichủyếumuốnnóiđếnlàtừ
guidance.Khiđềcậpđếnsựthíchứngcủatưvấntâmlýtrongnhàtrường,tưvấnvàphụ
đạothườngđượcdùngnhưtừđồngnghĩavàcóthểthaythếnhau.


CreatedbyAMWord
2
CHM
Bài2.CÁCNGUYÊNTẮC
CỦATƯVẤNTÂMLÝ
 
TƯVẤNTÂMLÝHỌCĐƯỜNGàChương1.TỔNGQUANVỀTƯVẤNTÂMLÝ
Khiđãnắmrõhàmnghĩacủatưvấntâmlý,tìmhiểuvềnguyêntắctưvấntâmlýtrở
nênđơngiảnhơnnhiều.Gọinguyêntắcnghĩalàtrongcảquátrìnhtưvấntâmlý,NTV
phảituânthủnghiêmtúccácchuẩntắcnghềnghiệpvàyêucầuvềlýluậnđạođức.Tổng
hợpcácquanđiểmcủacáchọcgiảtrênvàtìnhhìnhthựctế,chúngtôiđưara4nguyên

tắccơbảnsau:
I.NGUYÊNTẮCTỰNGUYỆNCỦAĐTĐTV
Nguyên tắc tự nguyện nghĩa là luôn lấy nguyện vọng cải thiện chính mình của
ĐTĐTVlàmtiềnđềchomỗicuộctưvấn.NTVkhôngđượcdùngbấtkỳhìnhthứcnào
ràng buộcĐTĐTV chấp nhận hoặc ủng hộ côngviệc tư vấn, TrươngNhậtThăng gọi
nguyêntắcnàylà“kháchđếnkhôngtừchối,kháchđikhôngépbuộc”,còncómộtcách
gọidândãhơnlà“NTVkhôngchủđộng”.
Nguyêntắctựnguyệnchínhlànhằmđạtmụctiêutựcứulấymìnhcủacôngtáctư
vấn,nócũngquyếtđịnhtínhchấttươngtácgiữangườivớingườicủaviệctưvấn.Nếunói
mụctiêucủatưvấntâmlýlàgiúpĐTĐTVtựcứulấymình,thìtrướckhitựcứulấymình,
ĐTĐTVphảihiểurõvấnđềcũngnhưnhữngkhókhăncủachínhmình,đồngthờiphải
linhhoạtvàmongmuốnthayđổichínhmình,tíchcựcchủđộngtìmđếnsựgiúpđỡcủa
nhàtưvấn.ThờơvớiđộngcơvànguyệnvọngđượcgiúpđỡcủaĐTĐTV,hoặcquay
lưnglạivớisựmongmuốnđượctưvấncủahọ,thìtưvấntrởthànhmộtloạigiáothuyết
cótínhcưỡngbức,xarờiýnghĩathựcsựcủatừtưvấnchodùnhàtưvấncómuốngiúp
ĐTĐTVthoátkhỏinhữngtrởngạivềtâmlý:cũngkhómàcóđượchiệuquảnhưmong
muốn.HiểutheonghĩanàythìýtốtcũngnhưtínhchủđộngcủamộtNTVlàkhôngcần
thiết. Mặt khác thiếu sựhợptác và nguyệnvọng củaĐTĐTV, NTV cũng khó mà xây
dựngđượcmốiquanhệtốtđẹpvớihọ,màmốiquanhệtốtđẹplạilàtiềnđềquyếtđịnh
đếnhiệuquảcủamộtcuộctưvấn.VềmặtnguyệnvọngcủaĐTĐTVkhôngnhữngđược
xemlàtiềnđềmởđầuchomộtcuộctưvấn,màtrongcảquátrìnhtưvấncònđềuchịusự
ràngbuộctheoýnguyệncủaĐTĐTV,thậmchíkháchhàngđếntưvấnlựachọnNTV,
hoặcmuốndừnglạicuộctưvấnđềuphảiđượctôntrọng.
Trongthựctếcủacôngtáctưvấn,rấtnhiềungườiđếntưvấnmuốnđượctưvấnsớm
hơnsovớilịchsắpxếpcủanhàtưvấn.Vềviệcnày,nhàtưvấncũngkhôngthểvìnhững
nguyện vọngrất đơn giản của ĐTĐTV mà từ chối. Nguyên nhân là ở chỗ, tuynhững
nguyệnvọngđókhôngđặcbiệthayquantrọnggì,nhưngxétđếncùngcũnglàđộnglực
khiếnhọtìmđếnphòngtưvấn,phảnánhnhữngmongmuốnnhấtđịnhcủaanhta.Từ
chốiyêucầucủaanhta,tứclàđãquaylưnglạivớinguyệnvọngcủaanhta.Đươngnhiên,
đốivớinhữngđốitượngnày,nhàtưvấnphảibỏnhiềucôngsứchơnđểđiềuchỉnhđộng

cơcầnđượcgiúpđỡcủaanhta,giúpanhtaphávỡtínhbịđộngvàkhuynhhướngtựnhốt
mìnhtrongnhữngmâuthuẫnnộitại.
Ngoàira,tìnhtrạngđếntưvấnthaychongườikháccũngngàycàngphổbiến,như
phụhuynhđếntưvấnchoconcái,ngườithânhoặcbạnbèđếntưvấnthaychothânnhân
củamình,vềmặtnày,NTVcũngkhôngđượctừchốimộtcáchtùytiện,vìngườikhác
cũnglàmộtphầncủavấnđềtưvấn,nêncầngiúphọvềcáchthứcgiúpđỡvàxửlýnhững
trởngạitâmlýchongườithâncủahọ,cầnđượcxemnhưđươngsự.Cònmộtdạngthay
thếkháckhôngthuộchaitrườnghợptrên,NTVcóthểtùytheogócđộthíchứngvàphát
triểnmàcungcấpchohọnhữngýkiếnvàhướngdẫncótínhchấtcơbản,nhưngphảinói
chohọbiếtrằng,muốngiúpđỡmộtcáchthiếtthựcvàgiảiquyếtvấnđềmộtcáchtriệtđể,
cầnphảicósựhiệndiệncủađươngsựthựcsự.Nếungườithaythếvìcónhữngthôngtin
vàhiểubiếtsailệchvềcôngtáctưvấnmàtừchốiđếntưvấntiếp,thìNTVphảigiảithích
chohọhiểu,hoặcđưachohọnhữngtàiliệugiớithiệuđúngđắnvềcôngtáctưvấn.
II.NGUYÊNTẮCGIÁTRỊTRUNGLẬP
Nguyêntắcgiátrịtrunglậplàtrongquátrìnhtưvấn,NTVphảitôntrọnghệthống
giátrịquancủaĐTĐTV,khôngthểlấyquanđiểmgiátrịcủamìnhlàmchuẩnmực,tựý
phán đoán giá trị đối chuẩn mực hành vi của ĐTĐTV. Cho dù người ta chưa thực sự
thốngnhấtvềcáchhiểunguyêntắcnày,nhưngcácnhàtưvấntâmlýđềunhấttrírằng,
phảitôntrọngnhữngchuẩnmựcvềgiárrịcủaĐTĐTV.NTVkhôngđượcdùngbấtkỳ
phươngthứcnàocưỡngéphaycanthiệpvàochuẩnnựcgiátrịcủađươngsự,hoặcbắt
đươngsựphảichấpnhậntháiđộvàquanđiểmcủamình.
Nguyêntắcgiátrịtrunglậpquyếtđịnhtínhchấtcủatưvấn,cũnglàkhíacạnhđặc
biệtphảichúýtrongthựctiễntưvấnhiệnnay.Hàmnghĩacủatưvấn,tínhtươngtáchai
bêncủatưvấn,tínhchấtquanhệgiữaNTVvàĐTĐTV,cũngnhưmụctiêucănbản“tự
cứulấymình”củatưvấnđềuđượcquyếtđịnhởchỗ,NTVtrongkhithựchiệncôngviệc
củamình,phảitôntrọngĐTĐTV,bìnhđẳngvớihọ,khôngthểlợidụngtưcáchchuyên
giahayngườigiúpđỡvốncócảmgiáctrộihơnngườimàbuộcĐTĐTVphụctùngmình,
nhấtlàkhicósựxungđộtvềquanđiểmgiátrịgiữaNTVvàĐTĐTV,cầntạmgáchệ
thống giá trị quan của mình lại, cố gắng lắng nghe, tìm hiểu thái độ, quan điểm của
ĐTĐTV,trêncơsởhiểubiếtrõràng,tiếpnhậnvàlýgiải,sauđótiếnhànhphântíchso

sánh,hướngdẫnĐTĐTV,tựmìnhnhậnđịnhphảitrái,cuốicùngđưaraquyếtđịnhlựa
chọn.Đốivớihệthốngquanđiểmgiátrịkhôngliênquanđếnvấnđềtưvấntâmlýcủa
ĐTĐTV,vídụsởthích,tínhthẩmmỹ,phươngthứcsống NTVcóthểcóhoặckhông
tánthành,cũngkhôngđượcđưaraphêphánhaychỉtrích,càngkhôngđược“ravẻbậc
thầy”đểyêucầuhọthayđổi.Trongthựctếhiệnnay,NTV,nhấtlànhữngngườilàmcông
táctưvấngiáodục,thườngcótháiđộ“thịphirõràng,yêughétphânminh”.Khigặpmột
ngườiđếntưvấncóquanđiểmkhácvớimình,rấtdễsavàokhuynhhướngxemtưvấnlà
mộtloạihìnhgiáodục,chưacósựnhậnthứcđầyđủgiữatưvấnvàgiáodục,dễdàngtạo
rasựxungđộtvàđốilậpvớiĐTĐTV,khiếncuộctưvấnphảikếtthúcvộivàng,làmtổn
hạiđếnlợiíchcủaĐTĐTV;đồngthờinócũngảnhhưởngđếnthanhdanhcủaNTV.
Tuynhiên,nguyêntắcgiátrịtrunglậpkhôngphảikhôngcầnđếngiátrịchuẩnmực,
càngkhôngphảiyêucầuNTVtánthànhhaychấpnhậnquanđiểmgiátrịcủaĐTĐTV.
Ngượclại,NTVphảicókháiniệmvềgiátrịhếtsứcrõràng,đồngthờiphảiluôncódự
tínhsuyđoán.Chỉcónhưthếthìtrongthựctiễntưvấntâmlýmớicóthểlàmtăngsựảnh
hưởngquanđiểmgiátrịcủamìnhđốivớiĐTĐTVmộtcáchcóhiệuquả.Đồngthờivới
nhữngtiềnđềcủaĐTĐTV,NTVphảibiếtlợidụngquanđiểmgiátrịcủamìnhnhằmtác
độngtớihọmộtcáchcóýthức.
III.NGUYÊNTẮCBẢOMẬTTHÔNGTIN
Theonguyêntắcnày,khichưađượcsựchophépcủangườiđếntưvấn,NTVkhông
đượctiếtlộthôngtincủaĐTĐTVchobấtkỳcánhânhaytổchứcnàodướibấtkỳhình
thứcnào.Bảomậtthôngtinlànguyêntắcquantrọngnhấtcủacôngtáctưvấntâmlý,
thậmchícóngườigọilànguyêntắcsốngcòncủatưvấntâmlý.Làmtráinguyêntắcnày,
tưvấntâmlýkhôngcònchỗđểtồntại.
Sởdĩnguyêntắcbảomậtthôngtinđượcđềcaovậy,bởivìtrongquátrìnhtưvấn,
ĐTĐTVkhôngthểtránhkhỏiviệcphảitiếtlộnhữngthôngtincánhân,thựctrạngcuộc
sống,nhữngbímậtthầmkíntronglòng.Nếukhôngđủsựtínnhiệmvàcảmgiácantoàn
nộitại,thìcuộctraođổigiữaNTVvàĐTĐTVchỉmangtínhhìnhthức,khôngthểthâm
nhậpvàobêntrongnộitâm;vàthếcónghĩalàkhôngđápứngđượcyêucầucủamộtcuộc
tưvấn.Mặtkhác,nếuNTVlàmtráinguyêntắcbảomậtthôngtin,sẽlàmtổnhạiđếnlợi
ích,danhdự,cóthểdẫnđếntìnhtrạngĐTĐTVkhôngcòntintưởngvàoNTV,việctư

vấntâmlýnữa.KếtquảđốivớiĐTĐTVlà“vếtthươngcũchưalanhthìvếtthươngmới
lạiphátsinh”,hậuquảthậtkhólường.
Mặcdùnguyêntắcbảomậtthôngtinđượccoitrọngnhưthế,nhưngtrênthựctếthực
hiệnnómộtcáchtriệtđểlàđiềukhônghềdễdàng,thậmchíthườngxuyênpháthiệncó
nhữngsailầm.Nguyênnhâncủanócóthểtậptrungởnhữngkhíacạnhsau:Mộtlà,các
NTVchưahiểubiếtđúngđắnvềphạmvibảomật,chorằngchỉcầngiữkíntêntuổilai
lịchcủaĐTĐTVlàbảomật,khôngbiếtrằngtấtcảthôngtincủaĐTĐTV,baogồmcảnội
dung,hộihàm,nhữngthôngtinmàNTVcóđượcthôngquaquansáthaytrắcnghiệm
tâmlýđềuthuộcphạmvicủabảomật.Hailàcácbàigiảngvàtrongcáccôngtrìnhnghiên
cứukhoahọccótríchdẫncáctưliệu,chứngcứ,xửlýbảomậtkhôngđủnghiêmngặt,để
thôngtinbị“bạilộ”.BalàNTVđốimặtvớiáplựcvàxungđộtkhiếnmìnhvôtìnhhoặc
cốýtiếtlộbímật,nhấtlàđốivớicácNTVchưađủbảnlĩnhnghềnghiệpthìxungđộtvà
áplựcmàanhtaphảiđốimặtcànglớn.
Đểthựchiệntốtnguyêntắcnày,NTVcầnphảiđặcbiệtchúýmấyđiểmsau:
(1)TấtcảcácthôngtincủaĐTĐTVđềuthuộcphạmtrùbảomật.
(2)CơquantưvấnvàNTVđềuphảicóyêucầuvàquyđịnhcụthể,rõràngvềhành
vi,quátrìnhghichép,lưutrữvàxửlýhồsơkháchhàng,nhưnhữngngườikhôngphận
sựkhôngđượctùytiệnxemhoặctiếpxúchồsơtưvấnvàbàntánvớingườikhác.
(3)Trongcácbàigiảng,luậnvănhoặccôngtrìnhnghiêncứukhoahọc,cósửdụng
cácthôngtinlàmcứliệuthìcầnphảixửlýbảomậtmộtcáchhợplý,vàtránhđưavào
nhữngvấnđềthuộcbímậtcánhânkhôngliênquanđếnđềtài.
(4)Trongcôngtáctưvấntâmlýgiáodục,NTVmuốnxửlýmốiquanhệgiữaviệc
bảomậtvớihọcsinhvàsựhợptácgiữanhàtrườngvớigiađình,trướchếtphảibảovệlợi
íchchohọcsinh.
(5)Trongmộtsốtìnhhuốngđặcbiệthoặckhẩncấp,nếucầnthiết,NTVcóthểtiết
lộthôngtincủaĐTĐTVmộtcáchhợplýchocáccơquanhoặccánhânnàođó.Những
tìnhhuốngđậcbiệtnàybaogồmĐTĐTVtựsát,gâythươngtíchchongườikhác,kểcả
trường hợp pháán,cơquan hữuquan đangtiến hành điều tra.Trongtrường hợp này,
NTVphảituântheomộttrìnhtựnhấtđịnh,lựachọnphươngthứcvàphạmvithíchhợp
khitiếtlộthôngtin.

IV.NGUYÊNTẮCTUÂNTHỦPHƯƠNGÁN
Nguyên tắctuân thủ phươngán là trong quá trĩnh tưvấn, NTV và ĐTĐTVcùng
thiếtlậpmộtphươngántưvấnnhưmộtkhếướckhôngđượcxâmhạiđếnlợiíchxãhội
vàlợiíchngườikhácmộtcáchtrựctiếphoặcgiántiếp.
Sởdĩđềcậpđếnnguyêntắcnàylàvì,thứnhất,nhắcnhởNTVcầnchúýkhông
đượchiểumộtcáchphiếndiệnvềviệclấylợiíchđươngsựlàmtrọng,tôntrọngnhững
chuẩnmựcvàtínnhiệmtrongtưvấncủađươngsự,chiềutheohoặcnhượngbộđươngsự
vônguyêntắc,đápứngmọiyêucầucủahọ,màcầnphảixácđịnhchắcchắnrằngphương
phápvàmụctiêucủatưvấnđượcđịnhcáchtrongmộtphạmtrùchuẩnmựcluânlývà
pháplý.Thứhai,nhắcnhởNTVvớitưcáchlàmộtcánhânphảilàmtrònbổnphậncủa
một công dân hợpcách theo luânlývàpháp lý,cần chúýđến vaitròlàmgươngcủa
chínhmình.
Trongcôngtáctưvấn,khithựchiệnnguyêntắcnàycầnhếtsứcchúýhaitìnhtrạng
sau:
Trongquátrìnhtưvấn,ĐTĐTVkểlạihànhviphạmtộihoặccóýđịnhphạmtội
củamìnhnhưgiếtngười,phónghỏa,cướpgiật,cưỡnghiếp bấtkểlàsựthựcđãlàmhay
đóchỉlàýđồ,thìNTVđềuphảicótháiđộrõràng,hoặckhuyênanhtatựthúhoặctừbỏ
ýđồ,hoặcbáocáovớinhữngngườicótráchnhiệmhaycơquanhữuquan.
NếuyêucầucủaĐTĐTVđingượcvớicôngíchvềđạođứcxãhội,NTVcầnchỉcho
họthấyđượctáchạitrongđó,biểuhiệntháiđộrõràng,hướngdẫnvàgiúpđỡĐTĐTV
phânbiệttrắngđen,phảitrái,từđólựachọnhànhviđúngđắn.


CreatedbyAMWord
2
CHM
Bài3.TƯCÁCHVÀTỐ
CHẤTCỦANGƯỜITƯ
VẤN
 

TƯVẤNTÂMLÝHỌCĐƯỜNGàChương1.TỔNGQUANVỀTƯVẤNTÂMLÝ
I.TƯCÁCHCỦANGƯỜITƯVẤN
Nhưphầntrướcđãnói,ngườicungcấpdịchvụtưvấntâmlýphảilàngườichuyên
nghiệp. Họcầnphảitrảiquanhiềucuộcthửtháchvàhuấnluyệnnghiêmkhắcvềtính
chuyênmôn,vềluânlýđạođứcđạttiêuchuẩnvềtưcáchcủamộtNTV,lấyđólàmcăn
cứ đảmbảochất lượngphụcvụ của NTV,cũng là cơsở thể hiện trách nhiệm đối với
ĐTĐTV.VìthếởcácnướcpháttriểnnhưMỹ,Nhật, họđưa ranhững tiêuchuẩn để
nhậnđịnhtưcáchcủaNTV.BộBảotrợLaođộngvàXãhộiTrungQuốccũngđãban
hành“Tiêuchuẩnhànhnghềtưvấntâmlý”vàotháng8năm2001,chínhthứcquyđịnh
trìnhtựvàtưcách,tráchnhiệmcủamộtNTV,sovớicácnướcpháttriểnphươngTây,
chúngtathấycónhữngkhácbiệtsau:
1.TưcáchcủanhàtưvấnởcácnướcphươngTây
Nhữngngườihành nghềtưvấntâm lývàtrị liệutâmlýởMỹđạithểcóthểchia
thành3loại:bácsĩkhoahọctâmthần(Psychiatrist),nhàtâmlýhọclâmsàng(Clinical
psychologist) và NTV nhận định (Licensed counsellor). Vì bác sĩ khoa học tâm thần
khôngliênquannhiềuđếntưvấntâmlýgiáodục,nênởđâychỉtậptrunggiớithiệutư
cáchcủaNTVnhậnđịnhvànhàtâmlýhọclâmsàng.
Nhìnchung,nhàtâmlýhọclâmsàngcầnphảicóhọcvịtiếnsĩvềtâmlýhọcgiáo
dục,tâmlýhọctưvấnvàtâmlýhọclâmsàng;phảicóítnhất2nămthựctậpvàhuấn
luyệnvềtâmlýlâmsàng,trảiquathicử,saukhiđạtyêucầu,tùytheomứcđộyêucầu
củaHộitâmlýhọcMỹvàtìnhhìnhthựctếcủacácchâulụcmàcấpgiấychứngnhậncho
phùhợp.Nhàtâmlýhọclâmsàngcóthểlàmviệctrongcáctrườngđạihọc,caođẳng,
hoặccáccơquantưvấntâmlýkhác,hoặccũngcóthểhànhnghềđộclập.NTVnhận
địnhphảicóhọcvịthạcsĩchuyênmônvềxãhộihọc,giáodụchọc,tâmlýhọc;cótừ3-
4nămkinhnghiệmthựctậpvềtâmlýlâmsàng,thamgiakỳthitưcách,saukhiđạtyêu
cầusẽđượccấpbằngchứngnhậntưcách.NTVnhậnđịnhthôngthườnglàmcôngtáctư
vấntạicáctrườngtrunghọcquymôlớn.
Theo“Quyđịnhthẩmtratưcáchnhàtưvấnlâmsàng”(1990),củaHiệphộinhận
địnhtưcáchtâmlýlâmsàngtàiđoànphápnhânNhậtBản,conđườnghuấnluyệnvàđào
tạonhânviêntưvấntâmlýởNhậthiệnnaygồmbaloạihìnhcơbản:đàotạođạihọc,bồi

dưỡngtạichứcvàbồidưỡngđoànthểquầnchúng.Tronghìnhthứcđàotạođạihọc,yêu
cầuđốivớihọcviênlàphảihoàntấtgiáotrìnhtâmlýhọcchínhquyhoặcchuyêntu,cóít
nhấtmộtnămkinhnghiệmtâmlýlâmsàng;hoặchoàntấtgiáotrìnhkhóahọcliênngành
tâmlýhọcchínhquyhoặcchuyêntu,cóítnhất2nămkinhnghiệmtâmlýlâmsànghoặc
hoàntấtmôntâmlýhọcchínhquyhaygiáotrìnhkhoahọcliênngànhtâmlýhọcvàít
nhất5nămkinhnghiệmtâmlýlâmsàng.Bồidưỡngtạichứcchủyếudànhchonhững
ngườihiệnđanglàNTVtâmlýgiáodục,tiếnhànhdướihìnhthứcgiảngdạyvàhọctập,
tậptrungbồidưỡngvềmặtlýluậnvàhươngpháptưvấn.Vềhìnhthứcbồidưỡngđoàn
thểquầnchúng,tiêuchuẩnnhậnđịnhNTVtươngđốithấp,tùytheotìnhhìnhcụthểcủa
họcviênmàtiếnhànhxếploại,bồidưỡngđàotạotheohệthống.Sauđótùytheotrình
độmàchiathànhNTVkiêmchức,NTVchuyênchứcvàNTVnghiêncứu.
2.TưcáchnhàtưvấnởTrungQuốc
Theo“Tiêuchuẩnhànhnghềtưvấntâmlýcấpnhànước”banhànhtháng8năm
2001củaBộBảoLaođộngvàXãhộithìnhânviênchuyênnghiệphànhnghềtưvấntâm
lýđượcchialàm3cấp:nhânviêntưvấntâmlý(cấp3),nhàtưvấntâmlýcấptrung(cấp
2)vànhàtưvấntâmlýcấpcao(cấp1).Mỗicấpbậccóchứcvụtiêuchuẩnsáthạchkhác
nhau.
Đốivớinhânviêntưvấntâmlý,phảiđạtmộttrongcácđiềukiệnsau:
(1)Cóbằngtốtnghiệpcaođẳngchínhquyvềchuyênmônhoặcngànhcóliênquan
trởlên,trảiquađàotạovàđạttiêuchuẩntheoyêucầu.
(2)Liêntụchànhnghềtưvấntâmlýítnhất5năm,thểhiệnđượcthựclựccủamình.
Đốivớinhàtưvấntâmlýcấptrung,phảiđảmbảomộttrongcácđiềukiệnsau:
(1)Saukhicógiấychứngnhậntưcáchnghềnghiệpcủanhânviêntưvấn,phảiliên
tụchànhnghềtưvấntâmlýtrongvòng5năm,trảiquađàotạotưvấntâmlýchínhquy
vàđạtyêucầuvềsốhọctrình,đồngthờilấyđượcbằngtốtnghiệp.
(2)Tốtnghiệpđạihọcyhọc,giáodụchọc,tâmlýhọc,hoặctốtnghệpchínhquy
chuyênngànhkhác,đượcbồidưỡngtưvấntâmlýchínhquyđạtyêucầuvềsốhọctrình
theoquyđịnhvàcóbằngtốtnghiệp.
(3) Có bằng trung cấp chuyên nghiệp yhọc, giáo dục học, tâm lý học, được bồi
dưỡnglớptưvấntâmlýchínhquyđạtyêucầuvềsốhọctrìnhtheoquyđịnhvànhận

đượcchứngchỉ.
Đôivớinhàtưvấncấpcao,phảiđảmbảomộttrongcácyêucầusau:
(1)Họcchuyênngànhhệchínhquyvàcógiấychứngnhậntưcáchnhàtưvấntâm
lý,cóítnhất5nămkinhnghiệmhànhnghề,trảiquabồidưỡngchínhquyvềtưvấntâm
lýcaocấpvàđạtsốhọctrìnhtheoquyđịnh,đồngthờilấyđượcbằngtốtnghiệp,cóđăng
ítnhấthaibàiviếttrêncáctạpchíhọcthuậtcấpquốcgia.
(2)Cóbằngthạcsĩvềyhọc,giáodụchọc,tâmlýhọc,cóthờigiankiếntậpítnhất6
thángtrởlên,trảiqualớpbồidưỡngtưvấntâmlýcaocấpvàđạtsốhọctrìnhtheoquy
định,đồngthờilấyđượcbằngtốtnghiệp,cóđăngítnhấtmộtbàiviếttrêncáctạpchícấp
quốcgia.
(3)Cóbằngthạcsĩvềtâmlýhọc,giáodụchọc,yhọc,trảiqualớpbồidưỡngNTV
caocấpchínhquy,đạtsốhọctrìnhtheoquyđịnhvàlấyđượcbằngtốtnghiệp.
(4)Cógiấychứngnhậnđàotạochuyênmôncaohọcvềtâmlýhọc,giáodụchọc,y
học,trảiqualớpbồidưỡngtưvấntâmlýhọccấpcaochínhquy,đạtsốhọctrìnhvàlấy
đượcbằngtốtnghiệp.
II.TỐCHẤTCỦANHÀTƯVẤN
Tuynhữngngườicóđủtưcáchhànhnghềtưvấntâmlýđềucóthểđảmnhiệmsứ
mệnhgiúpđỡnhữngngườikhác,nhưngkhônghẳnđãlàmộtNTVưutúhayxuấtsắc.
Trênthựctếthìtốchất,điềukiện,nhâncáchcủaNTVđềuảnhhưởngrấtlớnđếnchất
lượngcôngtáctưvấn.Bấtluậnlàyêucầuvàtrithứcvềvấnđềnàycủacáctrườngpháitư
vấncókhácnhau,nhưngcáchọcpháiluôncónhữngquanđiểmtươngđồngvềmộtsố
khíacạnh.Dướiđây,tổnghợplạinhữngquanđiểmcủacáchọcgiả,đồngthờicăncứvào
tìnhhìnhcụthểvềthựctiễntưvấnởTrungQuốc,chúngtôixinđưaramộtsốyêucầuvề
điềukiệnvàtốchấtđốivớimộtNTVhiệnnaynhưsau:
1.Tinhthầngiúpđỡngườikhác
Bảnchấtcủatưvấntâmlýlàgiúpđỡngườikhác.Nếukhôngcótâmgiúpđỡngười
khác,màhànhnghềchỉvìmiếngcơmmanháothìthậtkhócóthểlàmtốtcôngtáctư
vấn.Chodùmỗingànhnghềđềucóyêucầuvềlươngtâmnghềnghiệp,nhưngvớinghề
tưvấntâmlýthìnócàngtrởnênquantrọngvàcóýnghĩađặcthù.Ngườilàmcôngtáctư
vấnphảiluônvuivẻ,thíchthúđốivớingườikhác,nếuanhtayêuthíchvậtthể,vậtnuôi

hơnlàconngười,haynóicáchkháckhôngvuivẻthíchthúđốingườikhác,thìanhta
khôngthểcóđủđiềukiệnđểlàmmộtNTV.Đồngthờicáitâmgiúpđỡngườikháccòn
baohàmsựsẵnsànggiúpđỡngườikhác,khôngmongđượcđáplại.CácNTVhoặcNTV
tươnglainênnhớrằng,giúpđỡngườikháclàbảnchấtcủacôngviệcnày,ngoàithùlao
đượchưởngtheoquyđịnhđốivớimộtNTV,anhtakhôngđượchưởngbấtcứmộtloạilợi
íchtrựctiếphaygiántiếpnàokhác.Ngoàira,điềulệvànguyêntắccủacôngtáctưvấn
thườngyêucầuNTVcamtâmlặnglẽhànhnghề,chứkhôngphảiravẻtađây,haymột
loạihìnhthứctheo“mốt”.Hơnnữa,tínhchấtcôngviệccủamộtNTVđòihỏiNTVphải
chiasẻnhữngưuphiềnhayđaukhổcủaĐTĐTV,chiasẻnhữngkinhnghiệmcủamình
với họ.Nhưngthông thườngkhôngđượcchiasẻ những“vấnđềtâmlý hayưu tưcủa
mìnhvớihọ.Vìthế,giúpđỡngườikhácmộtcáchvôtưvàcómộttinhthầnhiếndânglà
điềukiệnchủyếucủamộtngườilàmnghềtưvấn.
2Vấnđềsứckhỏetâmlý
NTVcầnphảiđảmbảocóthểchấtkhỏemạnh,nhấtlàsứckhỏevềtâmlý.ĐTĐTV
thườngxemNTVlàtấmgươngvàquyềnuy,tâmlýổnđịnhvàlànhmạnhcủaNTVsẽ
làmchoĐTĐTVcảmthấyyêntâm,ủnghộvàhyvọng,làmnảysinhtínhtíchcựctrong
việcgiảiquyếtvấnđề.ThểchấtvàtâmlýcủaNTVkhỏemạnhsẽgiúpanhtatậptrung
tâmsứccaođộvàoquátrìnhtưvấn,đồngthờitránhđượctrạngtháikhôngtốtnhưtình
cảmdaođộng,lýtríbịphântán.ĐươngnhiênNTVcũnglàconngườichứkhôngphải
thầnthánh,cũngcóchuyệnvuibuồn,cũnggặpnhữngtrắctrởvềtâmlý,điềunàychúng
ta không thể trách móc họ. Quá trình rèn luyện của NTV giúp họ luôn cảnh giác với
nhữngtiêucựcphátsinhtronglòng,hếtsứctránhnhữngvấnđềcanthiệphaygâytrở
ngạiđếncôngviệctưvấn,cốgắngtránhgâytổnhạilợiíchcủaĐTĐTV.Nếunhữngvấn
đềtrắctrởtâmlýchưagiảiquyếtđược,màNTVcảmthấysẽảnhhưởngđếncôngviệctư
vấn,thìanhtanêntạmthờingừngcôngviệclại,khôngtiếpnhậnkháchhànghoặcgiới
thiệukháchhàngđếnmộtNTVkhác.Ngoàira,mộtNTVcótâmlýkhỏemạnhcònphải
đặcbiệtchúýđếnsựtrưởngthànhvàpháttriểncủachínhmình,tíchcựctựhoànthiện
bảnthân,cốgắngtraudồichomìnhmộttinhthầncầutiến.
3.Phảnứnglinhhoạt
Dotưvấnlàmộtquátrìnhtácđộngqualạigiữahaibên,vìvậyyêucầuđốivớiNTV

làphảicóphảnứnglinhhoạt.Phảnứnglinhhoạtđượchiểutheo3phươngdiện:Mộtlà
đối với người khác, chủ yếu là có sự cảm nhận nhạy bén đối với các thông tin của
ĐTĐTV; hailàphản ứng linh hoạtđốivới hoạt động nội tâmcủa chính mình và ảnh
hưởngcủaanhtađốivớiĐTĐTV;balàphảnứngkịpthời,cơtrí.
Trongquátrìnhtưvấn,córấtnhiềuthôngtinchỉxuấthiệntrongchớpmắt.Đốivới
nhữngthôngtintừĐTĐTV,NTVkhôngchỉlắngnghelờinóicủaĐTĐTV,màcònphải
quansáthànhvicủahọ,nắmbắtthôngtintừnhiềuphươngdiệnngônngữvàphingôn
ngữ.Theokhảosátchothấy,trongquanhệgiaotế,rấtnhiềuthôngtinđượctraođổichủ
yếuthôngquahànhviphingônngữ,nhấtlàkhitraođổinhữngthôngtinvềtìnhcảm.
Hơnnữagiátrịthôngbáocủahànhviphingônngữtrongthếgiớinộitâmcủamộtcá
nhânthườngchânthựcvàđángtincậyhơnlàngônngữ.Vìvậy,NTVcầnphảirènluyện
kỹ năng phảnứnglinh hoạtđốivới những hànhviphi ngôn ngữ đểdễ dàngnắmbắt
thôngtinchínhxáctừĐTĐTV,vàphảnứngmộtcáchcóhiệuquảvềkhảnăngvậndụng
hànhviphingônngữcủamình,đồngthờiNTVcònphảiphánđoánvàđánhgiákịpthời
sựảnhhưởngcủamìnhđốivớiĐTĐTV,đểtừđónhanhchóngđiềtchỉnhhànhvicủa
mình.
4.Tâmtrạngcởimở
NTVcótâmtrạngcởimởnóichungđềucóthểxửlýmọihuốngnhanhnhẹnhoạt
bát.Tâmtrạngcởimởbaohàmbatầngýnghĩa:Mộtlà,NTVphảitỉnhtáonhậnrasự
khácbiệtgiữamìnhvàĐTĐTVvềcácphươngdiệnnhưquanđiểm,môthứchànhvi,
phươngthứcsống đồngthờiphảighinhậnsựkhácbiệtnàyvàluôngiữvữngtrạngthái
ổnđịnh,bìnhtính.Hailà,đốivớicácloạihìnhtưvấnkhác,kểcảkỹthuậtvàphương
pháptưvấncủahọ,NTVphảicotháiđộônhòa,mộtmặtkiêntrìlậptrườngcủamình,
mặtkháctíchcựcmởrộngtiếpxúcvàhọctậpnhữngmặtưuviệtcủahọ;khôngđượcbài
xíchcáctrườngpháitưvấnkhácvànghệthuậtphươngpháptưvấncủahọ.Balà,NTV
phảicóýthứchọctậpcảđời,luôngiữvữngkhảnăngtiếpthunhạybénđốivớinhững
thôngtinbênngoàivàkiếnthứcmớimẻ,giữvữngtínhhiếukỳ”và“tínhmớimẻ”,không
ngừngtiếnthủvàkhôngngừngmởrộngsựhiểubiếtcủamình,tíchcựcđisâunghiêncứu
bảnchấtconngười,khôngđượcngưngtrệ,khôngđượctựmãn.Chỉcónhưthế,NTVmới
cóthểtheokịpxuthếcủathờiđạivàđápứngđượcyêucầucủaĐTĐTV,nângcaonăng

lựcvàđạođứcnghềnghiệp.
5.Lờinóinhãnhặn
Tưvấntâmlýchủyếuđượcthựchiệnthôngquahaibên:NTVvàĐTĐTV.Vìthế
khả năngdiễn dạt ngôn ngữ của NTV trở nên hết sức quan trọng Đương nhiên, NTV
khôngphảilànhàdiễnthuyết,anhtakhôngcầnphảimiệngnhưtépnhảy,thaothaobất
tuyệt,càngkhôngphảikhuamôimúamép.ĐiềucầnthiếtđốivớiNTVlàdiễnđạtthông
tinmàmìnhmuốntraođổimộtcáchhợplý,chínhxác,cónghệthuậtdiễnđạtphongphú
hiệuquả,đểĐTĐTVcóthểnắmbắtthôngtinmộtcáchdễdàngvàthuậnlợi.Mặtkhác,
NTVcònphảithànhthạotrongviệcsửdụngngônngữđểđiềutiếttiếntrìnhhộiđàm,
nắmvữngchủđềvàphươnghướngcủacuộchộiđàm,dẫndắtcuộchộiđàmđitheomột
hướngđúngđắn.NgoàiraNTVcầnchúýđếnkhảnăngsửdụngthuậtngữphichuyên
nghiệp,truyềnđạtthôngtintheothóiquenngônngữcủaĐTĐTVđểĐTĐTVdễdàng
tiếpthu,nhưthếmớicóthểnângcaohiểuquảcủacuộchộiđàm.
6.Kinhnghiệmphongphú
Cómộtcáchnóiphổbiếnrằng,NTVlàNTV,chứkhôngphảilàngườigiảngdạy.
Chúngtakhôngcầnkhảochứngxemcáchnóinàycóđúnghaykhông,nhưngchíítnó
cũngchothấyrằng,đốivớiNTV,kinhnghiệmlàvôcùngquantrọng.Ởcácnướckhác,
điềukiệnđểxétduyệttưcáchhànhnghềcủamộtNTVlàphảicókinhnghiệmtưvấnở
mộtmứcđộnhấtđịnh.Nhìnchung,kinhnghiệmthựctiễnlâmsàngcủaNTVcàngnhiều
thìkhảnăngứngphótrongviệcxửlýcácvấnđềcủaĐTĐTVcàngtốt.Trảiquathựctiễn,
trảiquanhữngthànhcôngvàthấtbạitrongviệctưvấn,NTVsẽtrưởngthànhhơn,màsự
trưởngthànhnàylạiđượcthểhiệntrongnhữnglầntưvấntiếptheo.Ngoàikinhnghiệm
trongcôngviệc,kinhnghiệmtrongcuộcsốngvàsựtừngtrảiđốivớiNTVcũnghếtsức
quantrọng.Kinhnghiệmsốngvàkinhnghiệmtừngtrảicàngphongphú,NTVcàngdễ
dàngtiếpthuvànắmbắtsựthíchứngcủaĐTĐTV,hiểusâucácnhucầucủaĐTĐTV.
ChúngtathậtkhóhìnhdungmộtNTVtrẻtuổimớibướcvàonghềcóthểgiúpmộtngười
giàđangmắcchứngbệnhưutưsẽcókếtquảnhưthếnào.ĐươngnhiênNTVlàmộtcá
nhânkhôngthểthểnghiệmtấtcảcáchìnhtháicủacuộcđời,đồngcảmvớitấtcảnỗibiai
củathếgian,kinhnghiệmcủaanhtaluôncónhữnghạnchế.Vềmặtnày,NTVcóthểbù
dắpkhiếmkhuyếtcủamìnhbằngkinhnghiệmgiántiếpphongphú.

HOẠTĐỘNGVÀLUYỆNTẬP
Thảoluậnvàphântích
Trườnghợpgiảđịnh:TiểuLệlàmộthọcsinhcuốicấphai,chỉcònnửanămnữalà
phảithamgiakỳthilêncấpba.Gầnđâyquanhệgiữacôbévàmẹngàycàngcăngthẳng.
Nguyênnhânchủyếulàdomẹcôthườngphêbìnhcôhọctậpkhôngchăm,vềnhàlàm
bàitậpkhôngtậptrungtinhthần,lúcthìsửasoạncặpsách,lúcthìđiuốngnước,đirửa
mặt,xemtivi, ,cólúccònnằmngảtrênghếsofa.MẹcủaTiểuLệluônlolắngvềviệc
thilêntrunghọccủacô,vìthếlúcnàocũnggiámsátTiểuLệ.CònTiểuLệlạinghĩrằng
mìnhđãđihọccảngày,vềnhàbàitậplạiquánhiều,vìthếmuốnđược"nghỉngơimột
chút.Đúnglúcnày,nhàtrườngtổchứcchomộtsốchuyêngiađếntưvấnchohọcsinhvà
phụhuynh.MẹTiểuLệkhôngthểthuyếtphụcđượcTiểuLệđitưvấn,đànhphảiđimột
mình,hyvọngnhàtưvấncóthểđưara“liềuthuốc”hữuhiệuchocongái.Dựavàouytín
củacácchuyêngia,bàtatintưởngcóthểkhuyênbảocongáihọctậptốthơn.Nếubạnlà
NTV,bạnsẽtưvấnnhưthếnào?
Gợiý:
(1)Ailàngườiđếntưvấn,TiểuLệhaymẹcô?
(2)ĐốivớiyêucầutưvấncủamẹTiểuLệ,NTVphảixửlýnhưthếnào?Tạisao?
(3)Trongtrườnghợpnày,vaitròcủaTiểuLệnhưthếnào?Bạncókếhoạchlàm
việcvớicánhâncôbékhông?Nếucó,kếhoạchđósẽnhưthếnào?


CreatedbyAMWord
2
CHM
Chương2.XÂYDỰNGMỐI
QUANHỆTƯVẤNTỐT
ĐẸP
 
TƯVẤNTÂMLÝHỌCĐƯỜNG
Từđịnhnghĩavềtưvấntâmlý,chúngtacóthểthấy,sựtácđộngqualạitrongmối

quanhệgiữaNTVvàĐTĐTVcótínhchấtquantrọngnhất,quyếtđịnhsựthànhcôngcủa
mộtcuộctưvấn.Mốiquanhệtưvấntốtđẹplàcơsởđểtiếnhànhmộtcáchthuậnlợi,có
tácdụngcủamình,đồngthờicũnglàđiềnkiệnkhôngthểthiếuđểcóthểcảithiệntình
trạngtâmlýcủaĐTĐTV.Thậmchícóhọcgiảcònchorằng,bảnthânmốiquanhệtưvấn
tốtđẹpđãcótácdụngtrịliệu.
Bài1.TÍNHCHẤTVÀĐẶCTRƯNGCỦAMỐIQUANHỆTƯVẤN
Bài2.ĐỒNGCẢM
Bài3.CHÂNTHÀNH
Bài4.TÔNTRỌNG

CreatedbyAMWord
2
CHM