303 Hoạt động Kiểm toán Nhà nước với quản lý tài chính vĩ mô

Đề án môn học
Lời nói đầu
Bớc sang thời kỳ đổi mới do Đảng khởi xớng và lãnh đạo- thời kỳ tiếp tục
sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vững bớc đi lên chủ
nghĩa xã hội, chúng ta đã đạt đợc nhiều thành tựu to lớn về phát triển kinh tế, đa
đất nớc thoát khỏi tình trạngkhủng hoảng kinh tế, nền kinh tế từng bớc có tích
lũy. Nhng để hội nhập, theo kịp các nớc trong khu vực cũng nh các nớc trên thế
giới , các ngành, các tổ chức, các lĩnh vực phải chủ động phấn đấu với quyết tâm
cao. Muốn vậy, các cơ quan nhà nớc phải đợc tổ chức đồng bộ, bộ máy mạnh,
hoạt động có hiệu lực theo các chức năng cơ bản đồng thời thực hiện kiểm tra,
kiểm soát và điều chỉnh các hoạt động. Nh vậy, kiểm tra, kiểm soát là một chức
năng cực kỳ quan trọng trong chức năng quản lý vi mô và vĩ mô. Lênin nói:
không có kiểm tra, kiểm soát là không có quản lý. Thực tiễn phát triển nền kinh
tế thị trờng có sự điều tiêt ở các nớc trên thế giơí và nền kinh tế thị trờng có sự
quản lý của nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta xác nhận vai trò
cực kì quan trọng và khách quan của kiểm tra, kiểm soát. Sự ra đời và phát triển
ngày càng mạnh của hệ thống kiểm toán trên thế giới khẳng định sự cần thiết, vai
trò quan trọng của nó đối với quá trình phát triển kinh tế xã hội. Kiểm toán nhà
nớc Việt Nam ra đời là một tất yếu khách quan của sự nghiệp đổi mới, là công cụ
quan trọng của nhà nớc trong quản lý vĩ mô nền kinh tế xã hội.
Trên đây là toàn bộ lí do em chọn đề tài Hoạt động Kiểm toán Nhà nớc
với quản lý tài chính vĩ mô. Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, chỉ bảo
nhiệt tình của cô giáo_ Thạc sĩ Nguyễn Hồng Thuý đã giúp đỡ em hoàn thành đề
án này. Dới đây là toàn bộ nội dung của đề án của em.

Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
2
Đề án môn học
Phần 1: Khái quát chung về
Kiểm toán nhà nớc
1.1. Khái quát chung về Kiểm toán nhà nớc.

1.1.1. Khái niệm kiểm toán.
Kiểm toán là xác minh và bày tỏ ý kiến về thực trạng hoạt động cần đợc
kiểm toán bằng hệ thống phơng pháp kỹ thuật của kiểm toán chứng từ và kiểm
toán ngoài chứng từ do các kiểm toán viên có trình độ nghiệp vụ tơng xứng thực
hiện trên cơ sở hệ thống pháp lý có hiệu lực
Chức năng xác minh nhằm khẳng định mức độ trung thực của tài liệu, tính
pháp lý của việc thực hiện các nghiệp vụ hay việc lập các báo cáo tài chính.Trong
chức năng xác minh của kiểm toán, một vấn đề đặt ra rất sôi động hiện nay là
phát hiện gian lận và vi phạm trong tài chính.
Chức năng bày tỏ ý kiến có thể đợc hiểu với ý nghĩa cả kết luận về chất l-
ợng thông tin và cả pháp lý, t vấn qua xác minh. Nếu kết luận về chất lợng thông
tin có quá trình phát triển lâu dài từ chỗ chỉ có từ xác nhận đến hình thành báo
cáo theo chuẩn mực thì kết luận về pháp lý hoặc t vấn cũng có quá trình phát
triển lâu dài .
1.1.2. Kiểm toán Nhà nớc.
Kiểm toán Nhà nớc là hệ thống bộ máy chuyên môn của nhà nớc thực hiện
kiểm toán về ngân sách và tài sản công. Thời kỳ trung đại, Kiểm toán Nhà nớc đã
xuất hiện để đối soát tài sản của vua chúa. Qua quá trình phát triển cho đến nay
Kiểm toán Nhà nớc ở các nớc phát triển đều thực hiện chức năng kiểm toán các
đơn vị ở khu vực công cộng.
Đặc trng của kinh tế thị trờng là nhiều thành phần kinh tế, các thành phần
kinh tế đợc tự do sản xuất kinh doanh và cạnh tranh dới sự quản lý can thiệp của
Nhà nớc theo định hớng phát triển quốc gia. Trong những năm gần đây, sự vận
hành của nền kinh tế thị trờng đã bộc lộ mặt trái của nó, đòi hỏi chúng ta phải có
những nguyên tắc, hình thức và phơng pháp quản lý nền kinh tế phù hợp. Để đáp
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
3
Đề án môn học
ứng yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn, quản lý và hạn chế những mặt trái, tiêu cực
của cơ chế thị trờng vốn phức tạp nhằm tăng cờng sự kiểm soát của nhà nớc trong

việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nớc và tàI sản quốc gia, Nhà nớc cần có
những cơ quan chức năng đảm nhận những công việc xem xét, đánh giá, xác
nhận số liệu kế toán, báo cáo quyết toán và việc chấp hành các chính sách, chế
độ tàI chính kế toán ở các cơ quan nhà nớc, các đơn vị kinh tế, đoàn thể, xã hội
từ đó có các biện pháp sửa đổi, cải tiến cơ chế quản lý tài chính kế toán cần thiết,
do đó Chính phủ đã ban hành Nghị định số 70/CP ngày 11/7/1994 tạo lập cơ sở
pháp lý cho Kiểm toán Nhà nớc ra đời, có tác dụng đặc biệt trong việc giữ gìn kỉ
cơng pháp luật, xử lý các vụ việc vi phạm pháp luật về các vụ việc vi phạm pháp
luật về quản lý kinh tế tài chính. Việc ra đời Kiểm toán Nhà nớc là tất yếu, là sản
phẩm của quá trình đổi mới.
1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nớc.
1.2.1. Chức năng của Kiểm toán Nhà nớc
Kiểm toán Nhà nớc có chức năng chủ yếu là thực hiện kiểm toán ngân sách
nhà nớc, kiểm toán các nghiệp vụ bảo vệ, quản lý sử dụng tài sản của nhà nớc.
Với lịch sử phát triển hàng trăm năm trên thế giới, Kiểm toán Nhà nớc đợc
khẳng định nh một bộ phặn không thể thiếu đợc của hệ thống quyền lực nhà nớc
hiện đại. Sự ra đời của Kiểm toán Nhà nớc xuất phát từ yêu cầu của kiểm tra
kiểm soát chi tiêu công quỹ quốc gia, đảm bảo sử dụng hợp lý, đúng mục đích,
tiết kiệm và có hiệu quả của các nguồn lực tài chính của các cơ quan công quyền.
Trên thực tế, Kiểm toán Nhà nớc thờng tiến hành các cuộc kiểm toán tuân thủ,
xem xét việc việc chấp hành các chính sách, luật lệ và chế độ của các đơn vị sử
dụng vốn và kinh phí của NSNN. Đồng thời, Kiểm toán Nhà nớc còn thực hiện
các cuộc kiểm toán hoạt động nhằm đánh giá và góp phần nâng cao tính kinh tế,
tính hiệu lực và tính hiệu quả trong các tổ chức công quyền, các đơn vị có sử
dụng vốn và kinh phí của nhà nớc. Nh vậy, Kiểm toán Nhà nớc còn đợc coi là
công cụ kiểm tra tài chính công cao nhất, đảm bảo tính kinh tế, tính hiệu lực và
hiệu quả trong quá trình quản lý, sử dụng NSNN và công quỹ quốc gia; giữ vững
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
4
Đề án môn học

trật tự kỉ cơng trong quản lý kinh tế- tài chính, góp phần đấu tranh chống gian lận
và tham nhũng.
Kiểm toán Nhà nớc ở nớc ta giúp Thủ tớng chính phủ thực hiện chức năng
kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của các tàI liệu, số liệu kế toán, báo
cáo quyết toán của các cơ quan nhà nớc, các đơn vị sự nghiệp, đơn vị kinh tế nhà
nớc, và các đoàn thể quần chúng, các tổ chức xã hội có sử dụng NSNN. Kiểm
toán Nhà nớc thực hiện kiểm toán báo cáo quyết toán của các tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ơng trớc khi trình Hội đồng nhân dân và Tổng quyết toán
NSNN hàng năm của Chính phủ trớc khi trình Quốc hội.
1.2.2. Nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nớc
Trong một nhà nớc pháp quyền hiện đại, hoạt động của cơ quan kiểm toán
với t cách là một cơ quan kiểm tra phảI thực hiện 4 nhiệm vụ quan trọng sau:
a. Kiểm toán Nhà nớc cần phải báo cáo và t vấn cho quốc hội trong các
quyết định của Quốc hội, không những ở chừng mực Quốc hội là cơ quan giám
sát cơ quan hành pháp, mà cả trong việc thực hiện nhiệm vụ của mình với t cách
là cơ quan ban hành luật ngân sách và các đạo luật chuyên môn có hiệu lực tài
chính.
b. Kiểm toán Nhà nớc cần phải báo cáo và t vấn cho Chính phủ, cụ thể là
không những cho cấp quản lý hành chính nhà nớc trong thực hiện nhiệm vụ của
mình mà còn cả cho các cấp lãnh đạo trong công tác lãnh đạo cơ quan hành
chính Nhà nớc, cũng nh về tác động hành chính của các biện pháp đề ra.
c. Kiểm toán Nhà nớc thực hiện chức năng phòng ngừa răn đe đối với bộ
máy hành chính nhà nớc chống lại việc sử dụng phung phí và lạm dụng các ph-
ơng tiện tài chính nhà nớc.
d. Kiểm toán Nhà nớc thông báo cho công luận về việc sử dụng cac phơng
tiện tài chính nhà nớc của Chính phủ và Quốc hội.
Hoàn thành những chức năng này là biểu thị cho sự hoạt động thành công
của một cơ quan Kiểm toán Nhà nớc với cơng vị là cơ quan kiểm tra trong một
nhà nớc pháp quyền.
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A

5
Đề án môn học
1.3. Đặc điểm hoạt động của Kiểm toán nhà nớc
Lĩnh vực kiểm toán của Kiểm toán Nhà nớc là thực hiện kiểm toán tuân
thủ và kiểm toán tài chính. Việc thực hiện Kiểm toán Nhà nớc đợc thực hiện với
tất cả các doanh nghiệp có sử dụng ngân sách nhà nớc và tiến hành kiểm toán
không thu phí. Đối với các doanh nghiệp nhà nớc thì việc thực hiện kiểm toán
nay hoàn toàn bắt buộc và đợc tiến hành định kỳ .
Nhìn chung, cơ quan Kiểm toán Nhà nớc của hầu hết các nớc trên thế giới
đợc đặt ở vị trí độc lập với cơ quan hành pháp. Khi thực hiện chức năng, nhiệm
vụ của mình, Kiểm toán Nhà nớc chỉ tuân thủ pháp luật và đợc pháp luật bảo vệ
để tránh khỏi sự chi phối và tác động của các can thiệp từ bên ngoàI. Khi cơ quan
Kiểm toán Nhà nớc trực thuộc Chính phủ hoặc Tổng thống thì ít nhiều có sự hạn
chế tính độc lập và khách quan trong việc thực hiện chức năng của nó, vì ngời
kiểm tra và ngời bị kiểm soát của một chủ thể .
ở Việt Nam, kiểm toán là một lĩnh vực mới, một công cụ quản lý mới đợc
sử dụng và nó đã khẳng định tính hiệu quả trong thực tiễn, góp phần không nhỏ
trong cuộc đấu tranh và ngăn ngừa tham nhũng, gian lận và lãng phí tiền bạc, tài
sản nhà nớc. Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nớc ở Việt Nam đợc thành lập và hoạt
động dựa trên Nghị định 70/CP có tính pháp lý cha cao, cha có tính ổn định và
quyền hạn còn hạn chế cha phù hợp với tính chất đặc biệt của hoạt động Kiểm
toán Nhà nớc .
Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Kiểm toán Nhà nớc đợc quy định
tại Nghị định 70/CP ngày 11 tháng 7 năm 1994 : cơ quan Kiểm toán Nhà nớc là
cơ quan do chính phủ thành lập để giúp chính phủ thực hiện chức năng kiểm tra,
xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của các tài liệu và số liệu kế toán, báo cáo
quyết toán của các cơ quan nhà nớc, đơn vị sự nghiệp, đơn vị kinh tế nhà nớc và
các đoàn thể quần chúng, các tổ chức xã hội sử dụng kinh phí do NSNN cấp.
Ngoài các chức năng trên, Luật NSNN năm 1996 có những quy định thuộc về
chức năng, nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nớc tại các điều 69, 70, 73, 74. Đồng

thời Luật Ngân hàng năm 1997 có quy định trách nhiệm của cơ quan Kiểm toán
Nhà nớc: Hàng năm phải báo cáo quyết toán Ngân hàng Nhà nớc.
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
6
Đề án môn học
Xét về mặt lý luận và thực tiễn, chúng ta thấy rằng, cơ quan Kiểm toán Nhà
nớc có đầy đủ t cách là cơ quan kiểm tra tài chính công cao nhất mà vị trí và tác
dụng của nó không thể có một cơ quan chuyên môn nào thay thế đợc; đồng thời,
nó đã đợc xã hội thừa nhận và tôn trọng. Cơ quan Kiểm toán Nhà nớc là một cơ
quan công quyền, thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm soát việc sử dụng có hiệu
lực, hiệu quả các nguồn tài sản và tài chính công, giúp Quốc hội thực hiện chức
năng kiểm soát và giám sát quá trình điều hành và quản lý NSNN trên các nội
dung cơ bản sau:
+ Thông qua hoạt động kiểm toán có tính chuyên môn cao và độc lập khách
quan, cơ quan Kiểm toán Nhà nớc thực hiện kiểm tra và xác nhận tính hợp pháp,
hợp lệ trong các hoạt động kinh tế- tài chính, làm lành mạnh hóa các quan hệ đó
ngay trong khi kiểm toán bắt buộc với các đơn vị thụ hởng NSNN; việc thực hiện
kiểm tra thu chi NSNN và thực hiện kế hoạch NSNN đợc xem là một nhiệm vụ
chủ yếu, xuyên suốt toàn bộ hoạt động của cơ quan Kiểm toán Nhà nớc .
Về nguyên tắc ở đâu có sử dụng tài chính công thì ở đó có sự kiểm tra của
Kiểm toán Nhà nớc, do đó ngoài việc kiểm toán các cơ quan, đơn vị sự nghiệp thì
Kiểm toán Nhà nớc còn thực hiện kiểm toán với Báo cáo tài chính các doanh
nghiệp, thực hiện việc kiểm toán báo cáo quyết toán các công trình đầu t
XDCB Tính hiệu lực và hiệu quả hoạt động của cơ quan Kiểm toán Nhà n ớc đ-
ợc xác định cho từng cuộc kiểm toán cụ thể: Kiểm toán báo cáo tài chính, Kiểm
toán tuân thủ, và kiểm toán hoạt động. Trong đó đặc biệt nhấn mạnh chức năng
kiểm toán hoạt động nhằm đánh giá toàn diện tính hiệu lực và hiệu quả, tính kinh
tế và tiết kiệm các nguồn lực tài chính công. Đó cũng chính là những thông tin
dữ liệu đảm bảo độ tin cậy cao mà quốc hội cần nắm bắt để kịp thời điều chỉnh
hệ thống pháp luật chuyên ngành kinh tế- tài chính sao cho sát hợp với tình hình

thực tiễn của đất nớc, thực trạng của nền kinh tế và xu hớng phát triển tất yếu của
nó.
+ Thông qua hoạt động kiểm toán cơ quan Kiểm toán Nhà nớc có trách
nhiệm báo cáo kết quả kiểm toán với Quốc hội, Chính phủ, Uỷ ban thờng vụ
Quốc hội.
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
7
Đề án môn học
+ Thông qua hoạt động kiểm toán, cơ quan kiểm toán độc lập có quyền đa
ra các kiến nghị mang tính chất t vấn; đồng thời, dựa trên những kiến nghị đó,
các cơ quan quyền lực Nhà nớc sẽ nghiên cứu, xem xét để đa ra các quyết định
nhằm đảm bảo tính hiệu lực cao.
Với vị trí pháp lý thuộc hệ thống hành pháp của Chính phủ, Kiểm toán Nhà
nớc thực hiện chức năng giúp Chính phủ kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn hợp
pháp của các số liệu kế toán, báo cáo quyết toán Đây là vị trí pháp lý t ơng đối
độc lập của Kiểm toán Nhà nớc Việt Nam so với vị trí độc lập của Kiểm toán
Nhà nớc các nớc trên thế giới ( đợc ghi nhận trong Hiến pháp và Luật). Thực hiện
chức năng kiểm tra tài chính công của nhà nớc, Kiểm toán Nhà nớc thực sự có
vai trò quan trọng, góp phần giúp Chính phủ và Quốc hội thực hiện việc kiểm tra,
kiểm soát đối vĩ mô nền kinh tế.
Nh vậy chức năng và vai trò quan trọng của Kiểm toán Nhà nớc xác định vị
thế pháp lý của Kiểm toán Nhà nớc, khẳng định tính hiệu lực và hiệu quả của
Kiểm toán Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng. Tuy nhiên, để tạo điều kiện cho
Kiểm toán Nhà nớc thực hiện đầy đủ chức năng và nhịêm vụ, địa vị pháp lý của
mình, cần đợc xác định một văn bản pháp lý cao hơn giống nh các nớc hiện nay.
Kiểm toán Nhà nớc đợc Chính phủ giao chủ trì soạn thảo Pháp lệnh Kiểm
toán Nhà nớc. Ban soạn thảo đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo và xin ý kiến các Bộ,
ngành cho dự thảo Pháp lệnh. Những vấn đề đặt ra gồm có:
- Xác định vị trí pháp lý của Kiểm toán Nhà nớc
- Xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Kiểm toán

Nhà nớc
- Xác định tổ chức bộ máy hoạt động của Kiểm toán Nhà nớc, quy trình
kiểm toán,
- Xác định phạm vi và đối tợng kiểm toán
- Xác định trách nhiệm của các đơn vị đợc kiểm toán.
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
8
Đề án môn học
1.4. Yêu cầu quản lý tài chính vĩ mô
1.4.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một quá trình định hớng và tổ chức thực hiện các hớng đã định
trên cơ sở các nguồn lực đã xác định nhằm đạt hiệu quả cao nhất. Quá trình này
gồm nhiều chức năng và có thể chia thành nhiều pha (giai đoạn): ở giai đoạn định
cần có những dự báo về nguồn lực và mục tiêu cần và có thể đạt tới, kiểm tra lại
các thông tin về nguồn lực và mục tiêu, xây dựng các chơng trình, kế hoạch Sau
khi các chơng trình, kế hoạch đã đợc kiểm tra có thể đa ra các quyết định cụ thể
để tổ chức thực hiện. Trong giai đoạn tổ chức thực hiện, cần kết hợp các nguồn
lực theo phơng án tối u, đồng thời thờng xuyên kiểm tra diễn biến và kết quả của
các quá trình để điều hòa các mối quan hệ, điều chỉnh các định mức và mục tiêu
trên quan điểm tối u hoá kết quả hoạt động
Trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân thì vấn đề quản lý tài chính vĩ mô là vô
cùng quan trọng. Hoạt động tài chính bao gồm nhiều mối quan hệ về đầu t, về
kinh doanh, về phân phối, về thanh toán. Tính phức tạp của hoạt động này càng
tăng lên bởi mối quan hệ chặt chẽ giữa các quan hệ tàI chính với lợi ích con ngời.
Các cơ quan nhà nớc cần có thông tin trung thực điều tiết vĩ mô nền kinh tế bằng
hệ thống pháp luật hay chính sách kinh tế nói chung của mình với mọi thành
phần kinh tế, với mọi hoạt động xã hội. Đặc biệt, các khoản thu chi của NSNN,
các khoản vốn liếng và kinh phí nhà nớc đầu t cho các đơn vị kinh doanh hoặc sự
nghiệp và tài sản, tài nguyên quốc gia càng cần đ ợc giám sát chặt chẽ theo h-
ớng đúng pháp luật và có hiệu quả. Chính vì thế cần phải có sự quản lý chặt chẽ

của nhà nớc phối hợp với các cơ quan chức năng khác.
1.4.2. Quan điểm của Nhà nớc về quản lý tài chính vĩ mô.
Quản lý nhà nớc về tài chính là quản lý vĩ mô.Quản lý về tài chính đợc thể
hiện nh sau:
- Nhà nớc định hớng cho hoạt động và phát triển tài chính thông qua hoạch
định chính sách tài chính quốc gia và chính sách tiền tệ quốc gia.
- Nhà nớc sử dụng pháp luật và các chính sách tài chính đối với từng khâu
của hệ thống tài chính nh: luật ngân sách, luật ngân hàng, luật tổ chức tín dụng,
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
9
Đề án môn học
các luật thuế, luật kế toán, luật kế toán, luật kiểm toán và các chính sách về
ngân sách, về đầu t vốn, về chi tiêu dùng, về tích lũy, tiết kiệm, tiền lơng, tài
chính doanh nghiệp, bảo hiểm tài sản, bảo hiểm xã hội, trợ cấp, chuyển giao tài
chính, chính sách vay nợ, trả nợ , hỗ trợ các nỗ lực đổi mới công nghệ, phát triển
ngành nghề, phát triển các khu vực và các chơng trình quốc gia
- Nhà nớc tổ chức bộ máy tài chính, chỉ đạo, điều hòa, phối hợp giữa các
cơ quan tài chính, ngân hàng, giữa các cơ quan tài chính các cấp, ngân hàng các
cấp, giữa cơ quan tài chính ngân hàngvới các bộ , ngành, các địa phơng.
- Nhà nớc thực hiện sự phân phối và điều tiết các nguồn lực tài chính của
đất nớc thông qua chính sách tích tụ, tập trung vốn, chính sách thuế, chính sách
tiết kiệm, chính sách vay nợ, phân bổ các nguồn tài chínhvào đầu t phát triển, chi
thờng xuyên, chi trả nợ, cấp tín dụng, phân phối lại dới hình thức chuyển giao tài
chính và hình thành các loại dự trữ thông qua các kế hoạch- Nhà nớc thực hiện sự
kiểm tra tài chính: nhà nớc sử dụng các cơ quan quyền lực nhà nớc ở các cấp, hệ
thống cơ quan tài chính , ngân hàng, cơ quan thanh tra và cơ quan kiểm toán nhà
nớc, kiểm toán nội bộ các cơ quan, doanh nghiệp.
Qua đó thấy rõ kiểm tra tài chính là một bộ phận cấu thành của hoạt động
quản lý nhà nớc, hơn thế nữa, kiểm tra tài chính không phải là khâu cuối cùng
mà là khâu gắn liền hữu cơ với tất cả các hoạt động quản lý quá trình hoạt động

tài chính.
1.5. Vai trò của Kiểm toán Nhà nớc trong quản lý tài
chính vĩ mô.
Kiểm toán là một bộ phận của hệ thống kiểm tra tài chính, nhng là bộ phận
quan trọng nhất trong kiểm tra tài chính, bởi vì nó là hoạt động kiểm tra tài chính
độc lập và chuyên trách, từ bên ngoài không liên quan đến các hoạt động tài
chính của bất cứ cơ quan doanh nghiệp nào; đồng thời với các hình thức khác
nhau, nó là một sự kiểm tra toàn diện cả về mặt tuân thủ của các định hớng,
chính sách, pháp luật quyết định của nhà nớc và cả về mặt hiệu quả sử dụng các
nguồn lực tài chính.
Kiểm toán Nhà nớc là cơ quan chuyên trách về kiểm toán nằm trong hệ
thống tổ chức bộ máy của cơ quan quyền lực nhà nớc. Cơ quan Kiểm toán ở hầu
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
10
Đề án môn học
hết các quốc gia trên thế giới đều đợc coi là cơ quan cao nhất, hoạt động thờng
xuyên trong hệ thống các cơ quan, tổ chức kiểm tra tài chính Nhà nớc và trong
luật kiểm toán của cá nớc đó đều gọi cơ quan Kiểm toán Nhà nớc là cơ quan
Kiểm toán tối cao hay cơ quan có thẩm quyền cao nhất về kiểm tra tài chính
công.
Là một cơ quan trong bộ máy nhà nớc, là cơ quan Kiểm toán tối cao của
một nớc, hoạt động của cơ quan này có vai trò quan trọng trong quản lý tài chính
vĩ mô của nhà nớc, góp phần không nhỏ vào hoạt động quản lý tài chính công là
minh bạch tài chính_ một yêu cầu bắt buộc đối với hoạt động của cơ quan điều
hành, hoạt động lập pháp và công chúng. Kiểm toán Nhà nớc Việt Nam ra đời
ngày 11/7/1994 giúp thủ tớng chính phủ thực hiện chức năng kiểm tra, xác nhận
tính đúng đắn, hợp pháp của các tài liệu kế toán, báo cáo quyết toán của các cơ
quan nhà nớc, các đơn vị sự nghiệp, đơn vị kinh tế nhà nớc, các đoàn thể quần
chúng, các tổ chức xã hội có sử dụng kinh phí do ngân sách nhà nớc cấp; đánh
gía sự tuân thủ pháp luật và hiệu quả hoạt động của các đơn vị đợc kiểm toán.

Với tinh thần đó, hàng năm các số liệu,báo cáo quyết toán ngân sách của các địa
phơng trớc khi trình ra Hội đồng nhân dân , tổng quyết toán NSNN trớc khi trình
ra Quốc hội, báo cáo quyết toán của các cơ quan, đơn vị tiêu thụ h ởng ngân sách,
các chơng trình , dự án , công trình đầu t của nhà nớc, các DNNN cần phải đợc
Kiểm toán Nhà nớc tiến hành kiểm toán và xác nhận.
Trong quá trình hoạt động, vai trò của Kiểm toán Nhà nớc không ngừng đợc
củng cố và tăng cờng, đáp ứng một phần yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn trong việc
quản lý, điều hành đất nớc, thể hịên trên một số mặt chủ yếu sau:
Thứ nhất, góp phần kiểm tra việc chấp hành về nghĩa vụ nộp ngân sách nhà
nớc, thực hiện nộp đúng, nộp đủ theo quy định của pháp luật. Kiểm toán Nhà nớc
góp phần làm lành mạnh hóa tình hình ngân sách Nhà nớc, tạo môi trờng tài
chính vĩ mô ổn định có lợi cho phát triển kinh tế và đời sống nhân dân. Trong
những năm qua cùng với quá trình cải cách bớc hai hệ thống thuế, công tác tổ
chức và quản lý thu NSNN có nhiều chuyển biến rõ rệt ; Thông qua kiểm toán,
Kiểm toán Nhà nớc đã phát hiện kiến nghị tăng thu, tiết kiệm chi cho NSNN
nhiều tỷ đồng, số thu NSNN qua từng năm đều tăng, đáp ứng phần lớn nhu cầu
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
11
Đề án môn học
chi tiêu của Nhà nớc. Tuy nhiên tình trạng thất thu thuế, ẩn lậu thuế ở nhiều đơn
vị, địa phơng khá phổ biến, việc chấp hành các quy định của Nhà nớc về nộp
NSNN không nghiêm. Điều này không chỉ làm tổn hại đến lợi ích của Nhà nớc
mà còn làm vẩn đục môi trờng kinh doanh lành mạnh, tạo ra sự cạnh tranh bất
bình đẳng giữa các tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế.
Qua kết quả kiểm toán ở các đơn vị, địa phơng cho thấy, một số DNNN đã
đợc kiểm toán thì số thuế phải nộp NSNN đều tăng so với số báo cáo nộp thuế
của đơn vị; còn ở khu vực công thơng nghiệp ngoài quốc doanh thì tình trạng thất
thu về hộ và doanh thu tính thuế khá lớn, cá biệt có nơi thất thu tới 30- 40%
Với sự ra đời và hoạt động có hiệu quả của Kiểm toán Nhà nớc đã phát hiện và
kiến nghị truy thu cho NSNN hàng ngàn tỷ đồng

Thứ hai, kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng NSNN, chống thất thoát, chống
lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và tài sản nhà nớc.
Quốc hội giám sát chính phủ và hệ thống cơ quan hành chính Nhà nớc trong
việc thực hiện quyết toán NSNN. Điều này đã đợc Hiến pháp và luật NS nhà nớc
ta cũng nh nhiều nớc trên thế giới quy định. Trong việc giám sát này, Quốc hội
các nớc sử dụng cơ quan Kiểm toán Nhà nớc để cung cấp cho mình những thông
tin xác thực, khách quan từ kết quả của các cuộc kiểm toán hoặc qua các công
việc thẩm định mà cơ quan này đã tiến hành. Quốc hội sử dụng cơ quan Kiểm
toán tối cao để cung cấp cho mình những thông tin cần thiết để phán quyết về dự
toán NSNN và quyết toán NSNN do Chính phủ trình ra Quốc hội. Kiểm toán Nhà
nớc phục vụ Quốc hội giám sát NSNN từ khâu dự toán đến việc thực hiện NSNN
và các quyết toán NSNN đồng thời t vấn cho Quốc hội.
+ Đối với dự toán NSNN: Kiểm toán Nhà nớc có thể và cần phải giúp Quốc
hội trong việc quyết định dự toán NSNN trên hai phơng diện:
- Giúp quốc hội thẩm định dự toán NSNN và đa ra các kiến nghị về dự
toán NSNN để Quốc hội xem xét.
- Làm phản biện theo yêu cầu của Quốc hội về các dự án, chơng trình quốc
gia, các dự án đầu t các công trình quy mô lớn. Phải nói rằng, lâu nay việc chuẩn
bị các dự án, chơng trình quốc gia có nhiều tiến bộ hơn trớc, tuy nhiên trên thực
tế vẫn chỉ ra là còn nhiều tính toán trong các dự án, chơng trình do cha có căn cứ
Nguyễn Thị Phơng Loan - Kiểm toán 43A
12