1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
VIỆN VIỆT NAM HỌC VÀ KHOA HỌC PHÁT TRIỂN
BÁO CÁO TỔNG KẾT
KẾT QUẢ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
CẤP VIỆN VIỆT NAM HỌC VÀ KHOA HỌC PHÁT TRIỂN
Tờn đề tài: Văn hóa đảm bảo đời sống của người Việt đồng bằng Bắc Bộ
qua ca dao, tục ngữ
Số đề tài:
Chủ nhiệm đề tài:
Hà Nội, tháng 8 - 2014
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
!"##$%#&'()#&*+)#&,
#-./(0#/123#43(56789#4(46:6'!;#&*+)
<((0#=89(>?!@!.,89(/*+)4(>
?#+A(0,!#&>#"#B)%A(0#C@!=&"#(,
)DEF#$#5')#(=%$8)/6E(0%(>?
:A(589/+(<AGH(2IC$1#G:!J3(,9#&C
(>?,!#&>(,8I/H8)/43%%@
(>?6:#>1,!5!,#(#K#(=%$#L+1#M
1M(89;%H()%%)%(>?>#&,#-1+(
!-(#N1#89(/*+)M(#OP/)1-(Q/0R+<(
M(#E(>+<(M('#)!!/(,8)S
T&+8+#A(6B*+)./1U(A:#5*FA:(/9
3#&IQ/#&F!;(0#C36)#H+./Q@V:A:5'
!V8=#1/#I8)(Q)#/+!N#&,#G!<(6/!<(8)-(M((0#
/1()#&./+H(CA(6BP/+&"#(,C*F#*W"#
(016K$%Q-#&+1##<((/A(5'(=#!N6KAX
H(')5+H(*#E+H(/(3(,H=8(4#B(#A6)
#H+*+)./<((0##=5')%?#H%583F56KAX89
!(B>89#49X(Y%56)#)./:A:/+!&+
-(B!356)#)A:(/#L+-(#&,1(08=##(6)#H+*+)./
:A:&++H(CA(6B5/A/+5#X'36?6-:>"##&+
!<(6-#(#@./:A:=/A/+(<(A:K(1+!3
'#:1#5#CB1'MF#C#X'!N+(#V(89?/
!E'(F#O8=#5!V&V##&(#?58((01,1F(1;#./!<(6-
+<(2IC$5/A/+5#X'3#4WL11##(0QZ!4
(>?89(/*+)<((0#!
[+()#&#E#:5#G:/A/+5#X'!J!N(>?AM()
3!8+/F>*F59'F5*3/A:(/\
2
!J1/H('8=#QB3()#&53%%@:/+$#?#&>(,8I/
H./*+)+<((>5H=./#(=%$>
/]&/!NQ/0##)('/)=#->&"#83$A(0!N
'!;#&,1#89(/*3//5#&+#(=#&C%)##&(4
(0!H(3/5'=#-#&,#-!/#)!./6-(0!H(
11"#!(#G>(0#&(48/((>?#L+M#(=%$8E
F!43!N'$#?#ON%,1#89(/*3/Q/#4+H(
*FA:(/#&,#-89]3ZD/8+/F1P1#!,#(
3ZD/#E#(
^'/5#&+Q)#&C(>?(BAH#(=(0#*3/
+<(M+(5V#9($#"#&+/A/+5#X'?/!E9
'#&(#?A:(/./9/#/!N#I#X#G/+!<(51!43#4#C1
(45(>?5(B(1J+89]<((0#1B<(M+(F
#(=(0#(4!N*3/(0#/11#)#"!)+1#(01=#6?
3()#&#$#89AACC1(489(/*3/!
89]+#/3)(C#+B,!<(6-./+<(_!31P(V%
+V#/3)(C8+/F'I6)% N%3%%@+(0
B+#%)##&(4'()#&*3/#&,#-./A:#
&+'6)#H+./+<(#Căn, mặc, ở, đi lại'DE
@`("#5#&E#(=%"#M(!<(6-+<(+>33ZD/&"#Q/
#&F!4$A(0!;#&*3/#9Q/'6)#H+#&+*3/!B1
B+!<(6-M(ZD/!3!4#&(48/(1#!,#(&M#CM!@
V#9(F!,#((>?_"%!abVăn hóa đảm bảo đời sống của
người Việt đồng bằng Bắc Bộ qua ca dao, tục ngữ16_!4#E(0!,#(
(>?_"%!M
2. Phạm vi nghiên cứu
T,89(/b c9(/*3/1#8)((01#!-(5+>
3893!<+(M(H!/(M(I,B"#/1()
:R:#OS1)(d(5/+1)#]#G(C#&_&/89
# #&A1(,V(389(/,!/Z5+(&/`3U
3
<1&/+(,Be!N+(%H1(./89(/!
TT,#(0bC!,#(!(#L+M#(=%$1M(5"/A/+#X'1
#(0!4(>?>V#9(67#$%#&%:#I6:56KAX(,+H(
C/A/+5#X'(>!,#(P8=#N%M()#(08)
#(0##5#(0!(,AJR6#@1#(0S58=#G/)8=#QB(>?./
)(>?!4!-((=58(41?!43!N$#?6:6#+
A(0
T,#4+H(b2/A/+5#X'/(#4+H(./*FA:(/>
V#9(`%B(W)!!;!(41B./V#&>#(#@A:(/
#I)!;# b3#I#&,1(05#I%(*B#I#$%#4./=
6)#)&(>(0#'//A/+5#X'_!:!N(M(H#&+8+#
*FA:(/./<((0#fI#<((=1ghA:6-5!3
/(#&P*B#&+(0#-"#Q-(/#&+(0C##I)
<((0#
2 M('#$%N%/A/+5#X'#)(B6#@1O65#(
(0I!N6KAX/(6)Kho tàng tục ngữ người ViệtRT#$%S5./)
6+H(Bi:cIR.(>S5Vj+/5/j/5
j:5A+W"#B*3/f9#(9-+#)T*1
TTk Kho tàng ca dao người Việt (T#$%S5./)6+H(Bi:cI5
/*$#R.(>S5/*(5Vj+/5;[(0&/5
A+W"#B*3/l9#(W"#B*1ggm/(6)!N
A 1#((0A"#C_!:6-N:/A/+5#X'##$%
!N(,"##G#&M!=/5/+1T^no:/A/+5pgn:#X'
O#&,R#G#&M2)1H#))1S./<((0#
c+##&(#?A:(/<((0#-=#6?&M5C$#&+
898O./!,#(5V#9(](M(H!,$%!=':/A/+5#X'
3(,*3/!B1B+!<(6-./<((0#_!43!N
#(0W)#EV#9(!J6KAX%%)%+H(61#(>I+
(0##$%#(0#&+T#$%qc+#/A/+<((0#rT#$%qc+
##X'<((0#r
4
3. Phương pháp xử lý tư liệu
sAX90#9#(+(0#O?WKZ6_A'(0#L+)
.!,%B))1;#!B1B+!<(6-bt51;5_5!(H(
(=#-8>#C1&/#@6"#./#G])+#&+#+#$%N%
#&+#G31
&>6_#-8>!N)31#ON%5#(=6+6)5!-(
(=M('#(08)5$!8)./)9#&C(>?
!J9-!4&V#&/'$WY#5#O8=#
4. Đóng góp của đề tài
Về mặt khoa học
(411M(./!,#(#&M=#!;#!-(#N(>?-&"#QL#
#L+1#!AH%(#&,#-lc9(/*+)
,#(!J6KAX#(0#&,#-*FA:(//A/+5#X
'H()%AXZ#=#5%%)%%:#I M((0!AH
!-(#N#L+M#(=%$1M(cEF
,#(#$%N%!N1#0#-)!/A/+5#X'3(>Q/!=
*3/!B1B+!<(6-./<((0#_!#G1#8+#/A/+
#X'%+%V"#+!=/
(>?53%%@$A(06:6!;#&*3/./
!53%%@+(0W)!5(''!;!(415#A5-(
6-'#&(#?*3/A:(/#&,#-./A:#
K(01%%)%?AX90#9#(!4WKZ!-(M(
1#+H(#(0891M(+!,#((>?cEF
Về mặt thực tiễn:
23!33%"#!#&+(0('C%)##&(4*3/#&,#-./
A:#
c=#QB(>?./!,#(3#4)%AX+(0(BAH5(>?
89(/*3/Q/8/(#)#(0*FA:(/5/A/+5#X'<((0#
3(&(>#L+M#(=%$(>cEF3(
5
c=#QB(>?3#4!N6KAX+(0(>?(>6+H#G!(4
*3/!B1B+!<(6-./<((0#!
5. Cấu trúc của đề tài
-X!,#(+(%@1_!@58=#$13b
2b#(056_Z$%%)%(>?
2Tb*3/u1#E./<((0#!Q//A/+5#X'
2b*3/1;5_!(H(./<((0#!Q//A/+5
#X'
6
Chương 1
NGUỒN TƯ LIỆU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Những khái niệm cơ bản
1.1. Khái niệm “Văn hóa”
23&"#(,!D/,*3/5_(C*3/1#%H1#& &"#
&MM((,#@!/D/2+>8)((01*+)3#4#(=%$#G
'3!8)/1!/&/'!D/8)/,*+)
2V#9(3#4%:&/#1#6-31!D/,*3/6/!:b
/D/#L+C#)(u1E./*3/b
q*3/#+=%6-!NW)!19(#&<WJ(
#9Q/)):M(#)#(>./WJ("rRc9(LS
D/#L+C#)(()#&./*3/b
q*3/#+()#&$#"##(#@5!N:+H(6)#H+&/
#&+Q)#&C+H#!#E#(6KlWJ(k)()#&"3(>#&C!%)#
#&(4./6K+(<(rRG!(4#&(=#F5W2I#&v/#W(/5goTS
D/#L+C#)((4#N./*3/b
q*3/1##$%N%)0#-(4#&Q!#=?WK./
+<(16-!9<(3#4(/+#(=%M(/5(>0FH(#
1#!&(>(0#rRD/./#G!(4A/1X#(>!,,%)##&(4
*3/A+wL6+!/&/5Ae#&+6)bMấy vấn đề văn hóa và phát triển ở
Việt Nam hiện nay.*3/9#(5#4#/+W"#B5(5ggT5#&p^S
AD/#L+M/+Q)#5#ON%5#L+,&(18)(
(01*3/b
q*3/M(#)#O#4)A"(0#(#@5$#"#5#&I#0
#CB1!;(0#5W)!#I)./1#WJ(/1#31WJ(3
/+189])0#$#8+/F51PB-(6-5)Q,
B./6E##H(:6(5'0#-()#&5)#&,#-)Q/
7
(01rR>9./(Q-#=,I6)*3/A+wL6+#O
?+#)n*1gnT5!N@=##"#B)M#/1(/"##&Iqx
y(/zL%+/&(6gn^5/%#^5#&^rS
D/,*+)./2Iv(b{C76(#`1X
!I6-+(<(1M(6)#H+%)#6(&/9'5'(=#5!H+
!?5%)%$#58+/F5#9()+5*F50#$#5'9X+6(
+H#,*51;5_5!(H()%#?6KAX+'
6)#H+%)#1(!3#?*+){R2Iv(#+#$%5#$%5#&^S
/8((>?!;#&./cEF(0!H(!N#(=#L+
89(/*+)M((,"%!8)/5q*+)_!:@!N(4#L+
D/&#"#B'6)#H+'#?./+<(C1X!I##H(
%)##&(4r[n5#&mlpm|
G'!D/3(#&>53#4(4bVăn hoá là hoạt động của con
người sáng tạo ra những giá trị vật chất và những giá trị tinh thần nhằm mục đích
duy trì sự tồn tại và phát triển của cộng đồng. Văn hoá luôn đồng hành với cuộc
sống và sự phát triển đi lên của con người và xã hội.
4$&/A(01H+./1#89(/*3/1#)B"##C
)(>?!JAE/+)1X!I(>?8)/!4%:(/b
23(>%:(/*3/#L+!-(#N_#Xq*3/$#"#
*3/#(#@rk3(>?H(%:(/*3/#L+AH#?#
#H(q*3/$##45%($##4r(>5_!,#(V#9(#(=%$(
A(>?BcEF1#89(/*3/5#L+}~`v(
}(/#C3#4#(=%$*3/#L+##-5#&>6_!3#)(B!J#H1%:&/
1^##-*3/#L+#?#E6/b
/*3/6BW"#bj#"#B'+H#!./+<(!4#H+&/./
B($#"#:!N+(+H#!Q/#&F"#./1U(!A:
*3/!B1B+!<(6-R*-Ru1#ES51;5_5!(H(SbjDE
+H#!B5!B1B+6E##H(5%)##&(4./1U(!
*3/Q%H1!H+!?bj/+1B%+#X#$%Q)5#(=#=
I#&0#-$#%)%./!A:!3
8
A*3/#:1(bj(+<(K(1P#(+#9()+#I
•./!<(6-#:1(
,#(5#)(BM!@!J$AX%%)%(>?8E
F+(>?##-#?/(*3/!B1B+!<(6-R*51;5_!(
H(S€g5#&^p|
~B%u16)#H+./#"#B)##-*3/!,89#)&<(19(
#&<+B38=#QB?WK./+<(M(19(#&<#E(>5
WJ(~E8)/,*3/%@(,A+!;!(41./19(#&<+
B#H+&/
1.2. Khái niệm “Không gian văn hóa”
c9(/*3/1#8)((01&"#!;#&./cEF}(M(
H./c9(/*3/#!-(1,1A•+31#%H1(#!-(1_
?89%B(1# 89(/!3 ?&+#E#=&"#83W)!
'!<(>*)('/) *3/}('/V#<3)
8V!(0Q)#&C(/+5#(=%(=9A(&/I1,1A•+P#4(0
_U!9(8(`3#4(>? AE/+89(/I5
89/+(<!NQ>&!;#&*3/89*_(!<(>
(M(I[+$89(/*3/!N(4#L+D/1,1A•+
89%B(1#89(/!38I_((>(M(I1P3#43
(,+H(C89(/*3/8)/23'89(/<(#/3
#4"I!4(>?IAXbc9(/*3/WJ55
08(/!N*)1#+69/1#+!>!4(>?2`
3'89(/*3/"#(>I#<(bc9(/*3/
)(5#(>I#9()+lc9(/*3/H+(5#(>I9'l
c9(/*3/./!)(fc/!/(589(/*3/<(+/
R6(6-_8%(S53&"#(,AH#?8)/# #+)%:
(/2+>#L+#)(B€g5#&mT|3#43%:(/#m+H(89(/
*3/6/b
lc9(/#L+(M(H#E(>
lL+89(/%:-#<(
l:-#L+#9()+
9
lL+89(/J#OQ-(/5!I
lc9(/UN%
‚!:89(/ !NF!4 (>? ! l 1#
89(/.=<((0#6(6-
1#%H1(_!33+<(6-6)#H+*
3/4(>?1##E#4&M%+%V#=<(#/3#4
#(=%$3(,)b2)!/Z#(=%$89(/)!+
!=1!(,8(0#E(>19(#&<6(#)(<(16K3#4WL1!
C#5%)##&(4#&+#G#<(8ƒ5(/(!+H6K\#=
+„8(#=WL1A:_!:+H#!6(N(&/16/+„
2P(>?AM(AH8EF(>?#ON%#&+ 1#
!(,8(0#E(>19(#&<6(#)((0A !48)1%)89(/
*3/#&+!,#(/A/+5#X'
Không gian văn hóa3#4(/#(,"%!8)/,!H(#4
<(#/#<(/89(/*3/#^"%!!4(>?b
l=(M(R…+&ASb1#89(/A?/1#††1#6-,*1(
#@1•:+H('AH#?*3/B_
lcER&L/S
l RzL(+S
l(4 R~f&L(+S
l&<N%R2/6LSb23#489(/#&V+;I
(/#"%!M5a8)/5"%!89(/*3/
a#<891#&F#&+(/*3/M2‡H58E
9/1ˆ891#&F#&+#=(M(&+//#=(M(‰1
B_B/(
[ _"%!M/a#CV#/!,3#4#C1&/'Y##
!v?!#!#]0M("%!%H1(2"%!%H1(
a#I#!*3//+IAXc9(/*3/%9
1#89(/_"%!&M5#I#!]PH(_1#6-!;#&
BNH(58((>?89(/*3/./1#X#4+!3_
"%!I#C#I#!./89(/*3/#4(0!$1
10
Y#c9(/*3/3#41#%H1(!/Z5`31#%H1(
#L+%:-#<(5#9()+5
‚!,#((M(H89(/(>?%H1(!
1.3. Khái niệm “Người Việt – Đồng bằng Bắc Bộ”
(0#/11#M!/A:#R13m^A:#S<((0#
.#45(Q#X)#<(a#Q-(/A:#$<(
(0#_!:I<(c(5#<((=1ghA:6-5!3/(#&P*
B#&+(0#-"#Q-(/#&+(0C##I)*3/(0#
/1<((0#-!N+(#<((=1? :#O./)+
69M#<(('/(#&P.!H+#&+Q)#&CW:AE,*1(
9(0%:#OM./M#/5((#X(,=#-
*3/>#<!N+()(9(./*1((0#O
&+Văn hóa tìm tòi và suy ngẫm,}~&@Š-N+&bq2:
#O89%‡>89F(!r&G1##])(
C893V(5#"#B)#]8)./:#O!,3!/CV(!(
WL87:#O#`r>F(:#O:`1#Z8(=
W)!)
2:#O#L+%: !/Z./j>)B+#&+Thiên nhiên
Việt Nam #Cq1#:#OC#/1():&&J(
!<0b!]./:#O1#$(0#&C5P!)./3#C8Y+A(#GŠB
(W-#$(C5!N(M(H_%I/%I//1_('AJ
!(!)%(=HV%WV%5'AJV(!)9(/+"#4r€Tp5#&mT|‹
8(=./#)(B!/&/#&>6_%:#IAE/+&/(M(!/"##&@1#I
% 6//#&+Việt Nam lãnh thổ và các vùng địa lý, #)(BH(/+Q)##+
A(01H+./!M()=#-!/Z5!/C8I$&/(M(!/Z
k#&+!3#)(B!,$%(,#M(Q)#&CC# !"#M(#O?WJ
(5#O?89(/6BW"#9(0%./ L+$WY#./9#Cb
2A:!!J(=#q6-(P/M(#E(>6KAX3#L+
M3N(+1C€To5#&g|
v##&+'9#&C#(>(4,*3/ !
Văn hóa vùng và phân vùng văn hóa ở Việt Nam./}~9?[E/#&>
11
)6#)(*3/!/%5#)(B+&!(,8(0!/Z58I$#E(>
1##&+'=#-Q/#&F#H+>6E8)(0#,89(/!N#4
(0Q/'Y#!;#&&(>(0##&+-(6-5?WK5%+#X#$%Q)
./A:L+)%:(/!3#C!3#4(/#)#(4
M()AH*3/8)/vU(#(4 #4(0'Y#!;#
&(>./1CA+6E!/AH,!(,8(0!/Z+B6K2‡H
#)(B!/&/$WY#&5q c(l%+B!Œ%53V(53
6953!&5%‡5/+&)+589$%X#5#IN%+
#&V/+/1@r€Tg5#&p|PAH*3/DHlVF1/#I
4#(=%('/#(4 *3/"#O*j+l(51#&#:1
!+HJ/69)5H6-##G~:!=9: !"#!/(
#& %V5+(Q>V/5!:PQ>X/r€Tg5#&|$5)9#&C
(>?!,3!(41+(!(,8(0#E(>:#-Q/#&F#)
!+6-#H+>A(01H+*3/ :#O
1.4 Khái niệm “Ca dao, tục ngữ”
&+)6)(0#/1W"#B+#=8]ixi5!@#=8•ii531##)
%u16KAX8)((01q#X'rPhương ngôn tục ngữ, Tục ngữ tạp biên,
Nam quốc phương ngôn tục ngữ bị lục…>H!353#484!='#)
%u1'6)918=#A/9-'Q-'b
lX'5O'5(/9./ƒ2./RW"#B*1gnpS
lX'%+A/+RgTnS./*F
lX'5/A/+RgTS./H1Šƒ
23#4AA$#"#&+Q/(01./)+)#&I#?#:
F#&M2)1H#))1Rg^mS5#X'5H'%989
36E%:(0#&H&P(G6/2)1H#))1!=/5/8)((01
e!NA #&+!3#Gtục ngữ !NA %O(=
X'!-(#N(>?./*FA:(/9'F9
'F8B+6)##X'1#(0#N9'5#<Q/#:1!='
D/"#&V:`%%)%A(!H#*FA:(/H(WL1#X
''#)%u1*FA:(/5(>?,C#N#(%)%
)ZD/(4!H#
12
2+!=/5!J3&"#(,!D/,#X'5/31#!
D/+!NWL1u538B*?AX+(0(>?1F(1;#
./#X'&+#)%u1Văn học dân gian Việt Nam, những công trình nghiên
cứu (vH !/&/)(B(#I6/bX'R#Xb#3(QL3:
!<(5!N1F(<(9$k'b<(3(S':3(A:(/
F5O!53%!(05CB#<1/(,ZD/#4(0'
8((01./:A:,1F(1;#R#E(>5/+!6BW"#5WJ(S5!N
:A:)%AX+!<(6-5#A<(*#(=3(:1#
#4+H(*FA:(/r€T5#&Tm^|
&+“Đạo lý trong tục ngữ”, ?[:H(>&/!D/bqX
'':3(O!,"#&V5%B)'#&(#?58((015,
Q/(01RA:(/S./1#A:#,#=(M(8)Q/5#(>`WJ
(r€^5#&mn|
&+6)“Tục ngữ, ca dao, dân ca Việt Nam”,`F/#C+&
X'1#:#E3A(#&F1#Z51#$WY#51#8((0151#:
Z51#9Z538(1#6E%>%)2P#'1#%@:6Ž3
31#%$./:1(,<(!JQLA 5#E389A(
!N1#Z#&FŒr€T^5#&o|&+8(!35*v0H(8‡!
q}('/#'#X'3#4#C1&/'!;!(418(0#&d&_B/(
%A(0(AC#?rG$WY#,(A#C#'(M(
#(01#CB51#(0#N51##&H#)(51##I)51##)(!2P
#X'H(!(!=1#$!X#451#8=#$51#8((01
6:651#<(8>&*51#(F,##_!H+!?r
IAXb “Ăn hương ăn hoa”, “Ăn mận trả đào”, “Cày sâu cuốc bẫm”, “Ba
chân bốn cẳng”,…#'
qBát chè đặc uống say, lời nói ngay nghe sướng”, “Cá không ăn muối cá ươn”,
“Cơm chín tới, cải vồng non, gái một con, gà mái ghẹ” :#X'
iY#,1;#9'5#X':#&FŒ5P#'X1#G
!/&/)8)((01#X'89+#+(-/)#)
(B!,VZ!=1;#qO!,"#&Vr5q3C#?,'r./#X'
13
L+V#9(5!D/1#)(B?[:!/&/#&+qH+Z#&+
#X'r% N%B
$#'/A/+1##G)(0#5#L+D/-5ca()#3
8V5(/(!(0kdao()#5893(/(!(058V!J#G!N
A M((,D/&5Œ%8)/&+#G!(4#$#'*F./
31#)(Bj>))#C/A/+!N(4bqL+D/-#C/()#3
8V!(05A/+()#8938V!(0r€5#&p|1##<((//A/+
!N(4q[/#G]#+'()#%O(=#&+
A:(/3+;8938V!(0r
€5#&Tp|
2 M(#<((/5(18)((01/A/+!JA@A@#Œ%H((0/
)(>?*FA:(/(0#/1qA A/#G/A/+!4]&(>
#%@0#$#9#GR%@<(#S./A:/R8984'#(=!01
#(=)5#(=!/(SrM(D/#C/A/+%$.=Q/
#&F"#./#A:(/#&,#-
&+G!(4#(=(0#5+>R.(>S#C/A/+!N!D/
q/A:(/#&,1(0AM(C#?':)#589#L+1#!(0
"#!+;3#4(4q4+H(*@5#<1#L+#4X)#53C
#?(-/A/+O#&,r
L+(}(/c)#Cq2/A/+1#+H(#A:(/3#4:1!N
'#4+H(#8)3#4W:AE#)!(0A:/r€5#&op|
i:cI+&bq2/A/+893D/#+':)#
./1#+H(A:/+!3R)##&-Q:5)#Q/F5)#Œ+5\S8(#M
!(#(=!01#(=)5#(=!/(r1q2/A/+'6)#)*
!N%O(=&&J(5!N#&,Q/(,#=051/'!;!(41
"#!,',%+)r€^5#&og|
$53#4$#"/A/+':#A+:A:/+!6)
#)!N%O(=&&J(':#31$##(=#M(!<(6-./
:A:/+!5AM5A#!41(K(1+!3'#:1#5#C
B1'MF./+<(@=#(A./):/A/+!,
%B))1-(Q/0#&+6-b#C>/1'5Q/
0(/!C5WJ(+(&/5/A/+P!,$%!=)(0#N#(>(>5
'8((016BW"#!"#&/B+0!"#MIAX/:/A/+b
14
“Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”
“Trầu em, trầu quế, vừa vôi
Anh ăn một miếng kết đôi vợ chồng”
“Hỡi cô đội nón quai thao
Đi qua Thanh Liệt thì vào làng anh
Làng anh, Tô Lịch trong xanh
Có nhiều vải nhãn ngon lành em ăn
Vải ngon thì nhất làng Bằng
Khắp thành Hà Nội hỏi rằng đâu hơn?”
‚(0#/15/A/+!NW"#(0#&+1F(+B5#G#9Q>#M(
##5#G!#M(1(,V(5#G(/("%CA:#M(*:5#(6D2/
A/+W"#(0AM(1F(C#?&"#!/AH2/A/+3VŒ#/
#+)#b•Đôi ta như lửa mới nhen// Như trăng mới mọc, như đèn mới khêu”.
9(8(H()#V/5!M!/b“Chồng gì anh, vợ gì tôi// Chẳng qua là cái
nợ đời chi đây”.
2/A/+`3#4#(=(! /5(B(8:b“Lỗ mũi mười tám gánh
lông// Chồng yêu chồng bảo lông hồng trời cho”,&>!:]1#(IAX
#&+8+#/A/+(0#/1(A#$#%+%VB_./3
89AG_1#!/A//1#(>(M(+Bc((/+#(0%M(/5
(,8(<(#/1_!@&+#&M!36/:/A/+c(#&B<(<(
#/`AE/+V!4!(#M(1#Q=#!/#G-(1#"!,1896N
11"#P/
31H(51;A &"#83!4W)!6K`-&/!<(X
#4.//A/+(0#/13#43(/A/+(0#/1##GI
!<(6-#(#@%+%V./A:##/AE/+'$!
#&>`,(0?6K#&(=#F9'FV#/3$
!b
• 2/A/+]3#4W"#(06/8(WJ(#/36E%:(/(/("%_1?
!"#!5!(,N%Z5_(!3%#(0(/+#(=%!4&V#
<(3(e!H#!N'Z#?5#:1#0F@(4!H#
15
• 2/A/+_M#/W"#(0#&M8(3'(=#_(7!J(B(#I_
#&>#C/A/+%O(=#&+:A:#GW/5#&+8(!3'a/C
#C]!N6KAX_#@M%ŠZ#+;##E=WY#,1;#+(
#CB"#'(=#1#"%!/+,8Z(05!48Z(0H(9
'#C#&C!$#?WJ(3/!J_1#1?!8)/+5#&+8(
/A/+#C3#41///#G8(3#O?%:3//+!
• 2/A/+89%B(6B%u1./1#+<(+5IW)3%B(
./B1#WJ(51#,*3/M(#A58)(Q)#3/5$AX#:1
##CB1./+<(/+!1>1##=(M(/A/+$/
A/+A 3(#L+D/1#:!#@/#$%N%(,:/A/+#C
3%B(W"#%)##G#+A:
&+!,#(5V#9(6KAX#(0/A/+5#X'M(1#6-
QM6/b
2V#9(6KAX#>F(đơn vị/A/+5#X'#!M(câu/
A/+5#X'v#!/A/+5#X'3#41#:38(/+1
(,:A(#B#&FŒ1#MF51#<(8>&*+!35[M(!:
!†:b
Ăn trông nồi ngồi trông hướng;
2. Trầu cau đắt lắm anh ơi // Anh ăn điếu thuốc cầm hơi đỡ buồn;
3. Ước gì ta được quần thâm // Thì ta làm cỗ mười mâm bánh giầy // Giò
hoa chả lụa ta bày lên trên // Quang song tám gié cho bền // Mượn người cho khỏe
gánh lên họ hàng.
2V#9(+(/A/+5#X'1#+H(#(0!H>8936E
%:(/#)H!+#(0/A/+5!+#(0#X'
(0E/F#-8>'!/A/+5#X'!4!/+8+#
(0./!,#(5V#9(*?+'!3(A!,$%!=*3/
!B1B+!<(6-R*51;5_!(H(S2+>53#46-N!/A/+(
A(,56-N!#X'(A8(/I#NH(#C
"!,5!,#(./V#9(89!,$%!=
/A/+5#X'#&+!,#(!N$%+#&CWKZ
'(02#&C#E!W=%#L+@')(!@%/L#L+#G.!,
16
2. Nguồn sử liệu và các công trình nghiên cứu có liên quan
2IC!3#&IQ/#&F!J3(_#&>5+>
!"#9.!,"%Ae!N(>?#G&"#6M1_(B'
F(B#&++(M2.!,!J#V#1O(A/(,F(B
(>?8+/FWJ(3(#&>8%#=(M(b(L&&L}+&+5[/(A
v/&&5•/1L62~+##5cL(#/+&5~/8&/(‘1(+5j*R(0#8(,
2//A/S5v+1+8(~(&+5\
23#43(<(M+((>?,(0#/13(,!
3(&(>!J31#,A6KL+8=#QB#-8>./#)(B
[/(Av/&&#&+-6),#1X(0#/1W"#B*1ggT#C#&+
n!@6)5()+5#(0(>?,!#C3!=moo
9#&C./)#)(BM+(R(=1mmhS'6-(0!.+
#"1?!Q/#:1./<(M+(6-#@/(#=8•Q/!-(M()"
!,,!
&+6-'9#&C(>?!3389I#(>?#$%#&
+*3/./(0#!/!@'(Y%58B+#B5
6/!3'%:#I5!)()'%)#(08+/F3()#&
237(>?,!<(9A:(!:6M1
B)#(=%$!/Z:*9#&C./(L&&L}+&+Người nông
dân châu thổ Bắc Kỳ RgpS:9#&C(>?3ZD/!;(0#
89]_#I8+/F./(A(>?5#I(0QB./%%)%
!(,#&/#E!/5#I66B+./'%:#I!)()1P_#I$%$#
)"!,(>?23#43('8=#QB(>?5'AE)+./
(L&&L}+&+#Go*1#&M+!=/eP#I#<(6E"!,!"#!/(5
A:6-EN/+!59(0%#&/+!O(#1H(5\_9#9
:#Ocƒ:9#&C16/@"#8CF(B+(>
?,9#9:#O69`!,6KAX1#(0#/18B+
B(!=6/#<(8ƒ!O(1M(5!;(0##G'*1g5F(BM
+(#G&"#(,Q-(/5&"#(,>5&"#(,)#(=%$8)
/!J!=(0#/1(>?,)Q>!23#43(
//+(<8EH("%Ae!9!B+F(BM+(!=#=5F!=
17
#G8%*1:1#(>(4#G$#5v’5)%5Š-5/5&
Š-\;(0#(/(!+H36E#&_H(./!(`)(>?(0#
8(,-#&M8(/-(BI#&!JH=6E#&_,./F5!;(0#&"#83
!4#(=%$(>?_ :#O
(#E!/_):#O./(0#/1/#G'*1
!@6/O(1M(5F(Bj*!J(>#(=%3'(>?3()#&
,6E#/!O(./<(9A:5./Q>#&+Q)#&CW:AE9
#91M(4!O("8(#=)VZ-Cuộc Cách mạng ở
làng: truyền thống và biến đổi ở miền Bắc Việt Nam RggTS#$%#&+(>
?'#/!O(,I#&5WJ(!=!<(6-*3/./~[5
#]VF
2 #<(8ƒM(j*5(,(>?M+(8)
`3'#C1(4#V,(0#9A::#O
R(0#8(,)%SM((>?#E!/n#9_WJ<j:15
~:5:R/(S#G*1ggT!=*1ggg9 1#6-
!(0%+#-Mông Phụ: một làng Việt ở châu thổ sông Hồng.
&+6-#^*1RggplgggS5(0(9)2O)%#H((!J
%-(N%M(&#:1c+/FWJ(:*Q-(/R/(0
:1c+/FWJ((0#/1S#&+1##&C(>?M,!
v#%@8=#QB(>?!3!N(#&+- Làng ở vùng
châu thổ sông Hồng: vấn đề còn bỏ ngỏ RTTS./1#6-F(B)%M(#>#O(
QL#!J#G(>?,:#O(0#/1b
Q/#:1!=89(/#9Q/8)((01589(/I5
89(/#&V589(//#)!;(0#8=#89(/M(
89(/Q-(/#&+6E-(8=#5P/$%%)##&(4k“((L&L66(L&#C1
(4,%+#X#$%Q)56K!;(0#6EA(#H1#<(./A:
M(1+1-B(#(06-#CB13M(Q>kL
c&+”+68(H(8)1%)&/6E%X(%)##&(4./1HM(NQ>5/(
y(+&((>?,APF#&+'6E(>Q/!=#$%#XM(a(#&+
Q)8?(0#H(./1#Q>!!(4Cv
&H5\
18
G'8=#QB(>?./)F(BM+(AM((,3!
8)/v#!(,89#4%.$'(>?./F!J!33%
!)84+(0#/1F,(A)"!,(>?5%%)%
(>?5)#(=%$`(0#H+&/)Z#=#+;$AXZ
#=#+)(>?#&<N%X#4;(0##G'(>?./
<(M+(5)8+/F(0#/13A%C$H('(>
?./F#9Q/)(N%#)!4Fa(3!N)(C8)
Q/,(0#/13(5,!3(&(>
M()(>?(0#/15'(Y%,%+#X#$%Q)
./(0#_!!JW"#(0#G8)6M1#&+)(Y%./
)+#G#=8•#?g5%O(=_!<(/E?5)(~/!=
'*1!@#=8•TW"#(0#)%u1.//c=IbViệt Nam phong
tục;+/ˆbNếp cũ, Hội hè đình đám,…1#6-((=#(M(#(0,
%+#X_!N(.=#&>#H%I(>?(0#/1./(0(
9)2O)%
}(/(!+H6/!O(1M(5'(>?,(0#!#$%
#&+/(WMBb1#'(>?1/#I"#8)(Q)#
,9#9#&+!3"1!8B+6)#%:#II5/('
(>?#&<N%X#4./#G
‚WM#?"#5#&M=#%B(84!=)9#&Cb Cơ cấu tổ chức
của làng Việt cổ truyền ở Bắc Bộ RG2(5gn^SkLàng Việt Nam- một số
vấn đề kinh tế xã hộiR/H([+J5ggTSkVề một số làng buôn ở đồng bằng Bắc
Bộ thế kỷ 18 - 19RŠ/F5ggS5\&"#(,((>?3
()#&./)#)(B[(0%C+/RggnS5+="RggS5 (i:
IRgg^S5\
~/31#6-#&C(>?M#(>(4b,#((>
?"%M./#)(B/j>`v(}(/5.(>RggpSb
Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nayk2#&C(>?
,Làng xã ở đồng bằng sông Hồng RggplgggSA+(0(9)O)%
#H((%-(N%M(&#:1ciŠ}R/(0:1
ciS#E(0:'#&C(>?M53()#&#V#
19
1#EN!)84)8+/F#G)#&<H(F5)(0(>
?!@#/1(/
‚WM#?/(5(>?#L+M#(=%$8EF5!;(0#
%B(84!=#&C(>?)2-5M(6EN%#)./&#:1
(>?(0#/1}(/+*3/5H(FŠ-(/(R/(0
•cSM()F(B$#B,9#959(0%:#O69
!J#V#!N(,"#)8+/F#)>8)
/ #/1(/RT)8+/FS5#<((/#&C(>?
A("#R^*1S2)(1M(8)./#&C(>?)2-#&M
=#_U)%AX#&(0#!4%%)%#(=%$(>Rx#L&A(6(%(/&
/%%&+/S56KAX)%%)%5#(=#8’#$#(0!H(!4!+!H5#&(48/(
#L+1#8=+H5"#Q);#7
v##&+'6)#H+3()#&./ !*F
A:(/*FA:(/6E%B)6(!6-Q/9'*
FM('!(0/5@#5P–!=':/A/+5#X'\2+>3
#4#"1U(8VQ/./6K(0#/1H(&>)+H(C6)#)*
FA:(/#C!3!;!(41#4(0#)(!5?WK./:A:!-(M(#"#B
Q/0WJ(#9Q/)#4+H(!32IC$*FA:(/!N6E
Q/#:1!;(0#./(M(F(B(0#/1
j1#"#(0QZ#4(0&"#&d#:1Z#CB1./<((0#>#G
:)#)(BM./A:#&J(5]c(>15[5
i:5C2(45!J6KAX/A/+5#X'#&+)6)
#)&+)6),!/Z5#(>*5)+H(!/%I58Z*5/A/+
#X'!N)#)(BAe?!41(F/+Z8(=./1C8(!,$%!=
#I)+<(5Z(B(6E8(0/(0#N+!35+(/A/+#X'
'#O8=#8((0158)(Q)##=?WK1/#I#=#%X/+
2 M()#)%u1'915/A/+#X'P!N#$%N%5(H(
'Q-'8–1#L+!38B+?5V(B(Tục ngữ cổ ngữ gia ngôn
-6)6#@1/A/+#X'6M1"#(0!N(=#'Q-'
~)A+ƒ2./(>6+H5W"#B+*1ngp)(B!J6#@1B
/A/+5#X'5#'6%W=%#L+@')(!@::1#-
20
6)a5M(6-N#&/89(,1#)(B!J-1!N(,
(06#@15(>6+H5(B(#I#G:1#!33%M
G6/!3+!=*1g^m5W"#(0#>11#6-9#&C'
Q-'6#@15(>6+H/A/+5#X'23#484!=bNam ngạn chích cẩm
RH1Š/~)5gnS5Việt Nam ngạn ngữ phương ngôn thưR*j5
gS5Tục ngữ ca dao RH1Šƒ5gTS5 An Nam tục ngữ R`j:1
/}(/5gS5Ngạn ngữ Phong daoR2/v5gpS5&+
(/(!+H53#4+(-6)Tục ngữ phong dao ./*F
9#&C6#@150#-8B+?!6"#
~/2)1H#))1Rg^mS5(06#@1/A/+5#X'e!N(,
#)(BQ/#:1O($#"#-Tục ngữ và dân ca Việt Nam./`F/
W"#B@!@*1gmpR-6)+!=/!J#)(B!=T@!=@
W"#B#?oRgoS!N!O(#>Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam.
=*1gom5!"#M+#+#-"#5)8+/FWJ(
:*3M%)##&(4N#$2 #&+#CC!35*
FA:(/3(/A/+5#X'3(&(>!J3!N6EQ/#:1#I
!)G#<((/+()6)6#@15(>6+H/A/+5#X'3(
P3)6)(B(D/#X'1/#I"##G!(4RTừ điển thành ngữ tục
ngữ Việt Nam của j:5Từ điển thành ngữ tục ngữ, ca dao Việt Nam ./
(0#2, Tục ngữ ca dao Việt Nam./vJ}(/j:5Tục ngữ ca dao chọn
lọc./&@vH<5Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ ./+*5
+('6)84#&>56/gom#<(8ƒ_&./)6)6#@1
*FA:(/./)!/%1/A/+#X'#4+H(#<W>
3%1;#23#484!=)6)bTục ngữ ca dao dân ca Hà Tây, Ca dao ngạn
ngữ Hà Nội, Văn học dân gian Thái Bình, Phương ngôn tục ngữ ca dao Hà Nam
Ninh, Tục ngữ ca dao dân ca Vĩnh Phú, ….
v;A 5!J3(_#&>5/A/+5#X'#"1%B(=
6-5+!=/+H(Ce.=(>?./'*5
D/WL1WY##G3!*F9'(0+(*FA:(/1#
#(051#B#(=%$!4$#?,B89(/*3/_ !
21
/3/+(>2)((=#5)9#&C(>?!(+(A
.//A/+5#X'&"#%+%V@=#!,$%!="!,B"##4
+H(5"!,8/(#)56#@15%:#I#(%)%5"!,6+6)/A/+5#X'
M()#4+H(*FA:(/8)~+6)/A/+5#X'(0#M(/A/+5#X
')A:#8)5
}@!:5"!,q*3/?WKr5q#(>(>+<(r5qC#N
#(>(>rQ//A/+5#X'!N(,(>?!,$%#&+(,
9#&C8+/F_'8I/H8)/A _"#?3!+5
WM./)#)(Be!(+M(>?>b
*3/F59'F5*F5!/IF5WJ(F5#:1ZF5\M(Z
D/!/A(0./"!,$>67#$#83!43#41#(0#8>!@
!.)9#&C5C$V#9(]W(!(41Q/'(AI./1#
6-9#&C#(>(41#)(BI#(,8/(#)!,#(Q/#(0*
FA:(//A/+5#X'
(=%$#G3!*3/F5~&@V#)(B9#&C
(>?q=?WKWJ(O#&,./<((0#:#Or!JAE
>1#19C?WKWJ(O#&,./<((0#_:#O\W)
!0()#&./#=?WK(>#/1•!+/R/!/!+/SM('()
#&#(#@5/+16EbP/(=l8+/Al(BA(•\v9C?
WK1#)(B1-!A/!#Iq19C#CD/r)(B!J!/
&/'8=#$&"#W)!)(,1M(1•#&+9#&C1V#9(
$#"#)(B!J6KAX%%)%(>?!/*3/)(B!J
%:&/)#(4 _:#Ob95/15+(5€5#&^o|k#
(>#)(B89#$%#&!(+%:#I#G!;#&#=?WK./1U(
1(,1.=!,$%!=%A(0*3/$##4)(B(=#bq
:#O/+5!1 /(,5,5951HM(NQ>
6(!5A!;59( /5!,!C%:(/Y#B6qU/
#@r5q3/#@1r5q)+1M/1MBr5qQ/Fr5q(}(3r5qt1;
c(r/1 (>1#&`5M(11#91511#Y%R#Y%&(S5#N!"5!+
N##O51V/&-(MR>i)S51*88O5qi)Q/(r5
q~-:1A/5=#:1Wr!N/.(#:1(3vej(
22
H5#(>2KK5@35)#@*5\r€5#&^n|~KAX/
A/+5#X'1q9XrR#G./#)(BSM(M#(=%$.=./9
#&C(>?(>,6K*3/(,[+$5#I/+
Q)#./9#&C(>?&"#/+5!;(0#_3!6K5*3/F
WJ(F
)(B;[(0&/M(9#&C“Thiên nhiên trong ca dao dân
ca trữ tình đồng bằng Bắc Bộ”M!@!J!(+#-8>):/A/+A:/
#&'#C!#L+).!,b#(>(>M(C#?(4!H#(
Ab!"#M+<(5/+!6BW"#5-%+8(=#EA:5#C>
9:(/!Ck(>(>M(#=(M(0#$#b0#$#6+6)59
#G5(4#N58=#")(B!J6KAX)Z#=# *3/!4Z(B(6E
W"#(0./)C#N#(>(>#&+/A/+A:/!
89%B((0#Ne(>18=#QB./Q)#&C#I?./
A:(!:M(19(#&<#E(>WJ()(B!J"Ae?!4%:
#I1(F//(#&P0#$#./)C#N#&+Q)#&CW:AE)
9#?8=#"#&,#-!4(4!H##=(M(#:1%+%V./<(
A:/+!‡Hbc9(/Q>!C;5#&'
#CM(8B!;#&./&;#&L5:!/5=M56:!C\(Œ
P5;%•5#&/+A>./)!9(#&/()(5(A(&/1F(6(+H#!
WJ./<(9A:#&+WJ(O#&,
29#&C(>?qX'5/A/+,Q/0(/!Cr./#)(B
H1(0#j+!J]&/#&+#X'3-1-(Q/0(/!CBbQ/
0NkQ/0/1Œl+kQ/0/L15L1&#kQ/0A:&4M(
(/!C&+!31-(Q/0N!N%B)(,"#6+M()1-(
Q/08)COQ/,Q/0(/!C<((0#5+(1-(Q/0
-#GW/e3%@*#‡('/A:1Œ5PH()1-(
Q/08)!N#X'%B)M()(C"1)%51O($#6E35P/
#$53#&)(015+(!3#(>I!4W:AE(/!C>1"1,'
2I<$5APBI#&+):#X',(/!CAJ#H+>:1
_./.D/:!H+5O`+#C#>53('/+<(
M(/r€T5#&|
23
23#4#")9#&C(>?(>6+H,/A/+#X'!N
#E(0&"#(,5#&B(&#&>)DE#4+H(9'5#/5@
!(05C#N\(>?#O#4,89(/*3/3(5
##-*3/!B1B+!<(6-R*51;_!(H(S3(&(>./:A:
!NK(1+!3eP1B!"#1M(Š/8B+6)#+!=/5/3
1#9#&C8+/F+_#&++(M"/A/+5#X'1#(0
(>?#L+McEF!4#C1&/'!;#&./1#89(/
*3/ 51(,M()##-*3/"#>51!-(#N(>
?C'ZA+!3>#9(!JF#4+H(1B#:#9(`/1#I
!N(>?5F8I/H#=5&d&1#+H(#(0A !4
8)1%)89(/*3/673!N'!33%_1#1?!
+!3
(>5#&+Q)#&C#E(0!,#(5V#9(eI#(,!N8=
#G/'#QB(>?./)F(B!(#&MN(1_&/(,Z8(=
QZ)+V#9(#(=%#X!(6:#C1(4,89(/*3/<((0#_
!3'>@1!,#(%B((B(!)%1#)8+/F
#L+M(>cEF
%)%(>?1V#9(!N8=#G/#&E#(=%"#%B(84
!=b(4(0./#&,#-(0#/1Q/%:#I#-8>Tục ngữ phong
dao €n5#&n|1#9#&C(>?_8I/H(A)()#&#&,
#-./(0#/1)(B!,#(!J6KAX#&(0#!4%%)%(>?
!N!#I!4%:#I19#B)6-(0#-8>#L+#G31
#ON%D/!4#"!N#@6-W"#(03#]0/+/#"%5%B)6EQ/
#:1./A:(/#M(#G1;#./!<(6-WJ(5(4(0#=+!-(M(
)()#&#&,#-./A:#!:1M(]1#8I/H1#)(B!(
6:+(>?31#N(Z=#6?Q/#&FQZ)+#9(!(
+#E(0(>?!,#(
3. Lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
3.1 Khái niệm Khu vực học
cEF1#8+/F(>1!-(#N(>?89
(/*3/
24
23&"#(,)#(=%$8)/,Z#=#(>?8EF
M(!,#(5V#9(!J$AXZ#=#(>?cEF./
}~‘1(+~/8&/(5}~`v(}(/!4#(=(>?,#O#489
(/!/Z5*3/5WJ(M((,"%!8)/23#4$AX(>
?89(/*3/./8E(>?!43!N$#?#ON%,
1#89(/#-"#5#+Œ#&>1#8E!/Z56K5*3/
#C1&/!N'()#&*3/189(/!31/H(
4#C1(4!;#&./1#89(/*3/@(>?'
6)#H+./+<(#&+Q)#&C##)M(!(,8(0#E(>519(#&<
WJ(+B6K&+!35Q/0?WK./+<(M(!(,8(0
#E(>:#-B#H+>!;#&*+)€g5#&|
B_./8I$(0#!M(5(31 /M(!/
C#69P(5/+5'9#&`$%M5!/#X3
B<((0#R8(S)A:#(46-8)6(6-c9(/!3G/#$
N(+6BW"#9(0%#&V/MG/!;#&/++<('#K
#)9 838*/!3P((/+#+/*3/3#&I!/
I#&Q/#&F>19(#&<WJ(+B6K`!P(a(A:
_!:'UE%(#<
(,8(0#E(>+B6K':#-3#)!#&E
#(=%!=6EC#!;#&*+)>8(#C1(4"#8ƒ1#8E+
&"#@%B((>?6:6':#-"(>5!:89%B(]
'#/16-!/Z/6E8(06K#@#Z51%B(!NWL1WY##&+1-(
Q/0M(+<(*+)5#&+Q/0!H(!!H(
%)%(>?#E!/5/3(1X!I./%%)%
6#$%#((0!4(>?8+/F1#%%)%(>?
B./cEF%)%(>?#E!/./cEF!4
1$#?#+#4#&>6_Q/6)#BQ/#(=%WVM(<(B
!/"#(>3&"#(,DE8+/F!,)%AX%%)%#E!/
bWJ(F5:F58(#=F5IAX)~KF!(6#$%)
+H(*(/5(/%B#X052)iJ(F!(#-8>!#O(5A:6-5
25