Tiểu luận đa dạng sinh học: Đánh giá hiện trạng và xu thế phát triển sản phẩm biến đổi gen tại Việt Nam

đánh giá sơ bộ về hiện trạng và xu hớng
đánh giá sơ bộ về hiện trạng và xu hớng
phát triển Sản phẩm biến đổi gen tại
phát triển Sản phẩm biến đổi gen tại
Việt nam
Việt nam


Giáo viên huớng dẫn
Giáo viên huớng dẫn
:
:
GS.TS Nguyễn Xuân Cự
GS.TS Nguyễn Xuân Cự


Ngời thực hiện:
Ngời thực hiện:
Trần Thị Thu Anh
Trần Thị Thu Anh
Lê Thuỳ Dơng
Lê Thuỳ Dơng


Trần Thu Hơng
Trần Thu Hơng
Đặng Thị Hờng

Đặng Thị Hờng
Phạm Thị Hồng Phơng
Phạm Thị Hồng Phơng
Nguyễn Thị Thuyết
Nguyễn Thị Thuyết
I HC KHOA HC T NHIấN
I HC KHOA HC T NHIấN
Khoa môi trờng
Khoa môi trờng
Lp cao hc Mụi trng K14
Lp cao hc Mụi trng K14
Nhóm 5
Nhóm 5
H Ni, 2006
H Ni, 2006

NI DUNG
NI DUNG
Các khái niệm và bối cảnh chung về
Các khái niệm và bối cảnh chung về
cây chuyển gen trên thế giới
cây chuyển gen trên thế giới

Sản phẩm biến đổi gen tại Việt nam
Sản phẩm biến đổi gen tại Việt nam

Kết luận và kiến nghị
Kết luận và kiến nghị

Các khái niệm và Bối cảnh chung về

Các khái niệm và Bối cảnh chung về
cây chuyển gen trên Thế giới
cây chuyển gen trên Thế giới

C
C
ác khái niệm về cây trồng biến đổi gen
ác khái niệm về cây trồng biến đổi gen
Cơ sở pháp lý cho việc sản xuất, nghiên cứu,
Cơ sở pháp lý cho việc sản xuất, nghiên cứu,
ứng dụng sản phẩm biến đổi gen trên thế giới
ứng dụng sản phẩm biến đổi gen trên thế giới
Quá tr
Quá tr
ỡ
ỡ
nh phát triển công nghệ gen trên thế giới
nh phát triển công nghệ gen trên thế giới
Hiện trạng cây trồng biến đổi gen trên thế giới
Hiện trạng cây trồng biến đổi gen trên thế giới
Các vấn đề liên quan đến thực phẩm biến đổi gen
Các vấn đề liên quan đến thực phẩm biến đổi gen

khái niệm chung
khái niệm chung
Cây chuyển gen là
Cây chuyển gen là


cỏc loi

cỏc loi
thực vật mang một
thực vật mang một
hoặc nhiều gen nhân tạo thay vì đ<ợc tạo ra do
hoặc nhiều gen nhân tạo thay vì đ<ợc tạo ra do
lai tạo.
lai tạo.
Các gen đ<ợc tạo đ<a vào gen chuyển có thể đ<
Các gen đ<ợc tạo đ<a vào gen chuyển có thể đ<
ợc phân lập từ các loài thực vật có quan hệ họ
ợc phân lập từ các loài thực vật có quan hệ họ
hàng hoặc các loài khác biệt hoàn toàn
hàng hoặc các loài khác biệt hoàn toàn

Phơng pháp tạo ra cây chuyển gen
Phơng pháp tạo ra cây chuyển gen
Sử dụng súng bắn gen
Sử dụng súng bắn gen
để đ<a gen chuyển vào
để đ<a gen chuyển vào
thực vật, các gen chuyển
thực vật, các gen chuyển
này đ<ợc bao bọc bởi
này đ<ợc bao bọc bởi
các hạt kim loại vô cùng
các hạt kim loại vô cùng
nhỏ, các hạt này đ<ợc đ<
nhỏ, các hạt này đ<ợc đ<
a vào cơ thể thực vật
a vào cơ thể thực vật

theo ph<ơng pháp lý học
theo ph<ơng pháp lý học
nh<: áp suất thẩm thấu.
nh<: áp suất thẩm thấu.

Vi khuẩn Agrobacterium
Vi khuẩn Agrobacterium
Tế bào Thực vật
Tác động biến đổi một cách
trực tiếp:

Cắt bỏ phần đỉnh sau đó cấy
ghép gen cần chuyển vào đỉnh
cây chủ.

Gen chuyển đ<ợc cấy vào
phấn hoa của cây chủ.
Biến đổi theo ph!ơng pháp
sinh học thông qua:

Vi khuẩn trung gian
Agrobacterium.

Viruses (TMV, CMV, ACMV).
Phơng pháp tạo ra cây chuyển gen
Phơng pháp tạo ra cây chuyển gen

ChuyÓn gen vµo vµo c©y chñ th«ng qua vi khuÈn Agrobacterium
ChuyÓn gen vµo vµo c©y chñ th«ng qua vi khuÈn Agrobacterium
Agrobacterium

BiÖt lËp AND thÓ Ti
Plasmid
Virut
thùc vËt
Gen mµng protªin
Ti Plasmit chøa gen
mµng protªin virut
T¸i tæ hîp Plasmit vµo
Agrobacterium

Ph¬ng ph¸p t¹o ra c©y chuyÓn gen
Ph¬ng ph¸p t¹o ra c©y chuyÓn gen


Chuyển Argobacterium có chứa gen chuyển vào cây chủ
Agrobacterium đ(ợc nhiễm vào tế bào
thực vật. Gen prôtêin đ(ợc chuyển vào
trong NST
Cây đã chuyển đổi
gen
Phơng pháp tạo ra cây chuyển gen
Phơng pháp tạo ra cây chuyển gen

đặc điểm nổi bật của các cây trồng
đặc điểm nổi bật của các cây trồng
biến đổi gen
biến đổi gen

Sản xuất nông nghiệp
Sản xuất nông nghiệp

Nâng cao năng suất và chất l<ợng nông sản
Nâng cao năng suất và chất l<ợng nông sản

Tăng sức chống chịu với sâu bệnh
Tăng sức chống chịu với sâu bệnh

Làm chậm quá trinh chín và dẫn đến giảm chi phí sản xuất và
Làm chậm quá trinh chín và dẫn đến giảm chi phí sản xuất và
tăng lợi nhuận cho ng<ời nông dân.
tăng lợi nhuận cho ng<ời nông dân.

Hiệu quả sản xuất cao hơn.
Hiệu quả sản xuất cao hơn.
Môi tr!ờng
Môi tr!ờng

Khả năng kháng lại sâu bệnh một cách thân thiện theo con đ<ờng
Khả năng kháng lại sâu bệnh một cách thân thiện theo con đ<ờng
sinh học
sinh học

Bảo vệ độ ph
Bảo vệ độ ph
ỡ

ỡ
nhiêu đất
nhiêu đất

Nâng cao chất l<ợng sản phẩm Lâm nghiệp
Nâng cao chất l<ợng sản phẩm Lâm nghiệp

Quản lý sự lãng phí tài nguyên tốt hơn
Quản lý sự lãng phí tài nguyên tốt hơn
X hộiã
X hộiã

Đảm bảo l<ơng thực cho quá trình tăng tr<ởng dân số
Đảm bảo l<ơng thực cho quá trình tăng tr<ởng dân số


Cơ sở pháp lý
Cơ sở pháp lý

Nghị định th< Cartagena về An toàn sinh học
Nghị định th< Cartagena về An toàn sinh học
Chỉ thị của hội đồng chung Châu Âu số 98/81/EC ban
Chỉ thị của hội đồng chung Châu Âu số 98/81/EC ban
hành ngày 26/10/1997 về bổ sung chỉ thị số 90/219/EEC
hành ngày 26/10/1997 về bổ sung chỉ thị số 90/219/EEC
về sử dụng các vi sinh vật biến đổi gen.
về sử dụng các vi sinh vật biến đổi gen.

Chỉ thị của hội đồng chung Châu Âu số 2001/18/EC ban
Chỉ thị của hội đồng chung Châu Âu số 2001/18/EC ban

hành ngày 12/3/2001 về thận trọng đ<a vào sử dụng các
hành ngày 12/3/2001 về thận trọng đ<a vào sử dụng các
sinh vật biến đổi gen ra môi tr<ờng.
sinh vật biến đổi gen ra môi tr<ờng.

Điều khoản EC số 1829/2003 của hội đồng chung Châu
Điều khoản EC số 1829/2003 của hội đồng chung Châu
Âu về thực phẩm biến đổi gen.
Âu về thực phẩm biến đổi gen.

Cơ sở pháp lý
Cơ sở pháp lý

Điều khoản số 1946/2003 của hội đồng chung Châu Âu
Điều khoản số 1946/2003 của hội đồng chung Châu Âu
về thực phẩm biến đổi gen.
về thực phẩm biến đổi gen.

Điều khoản EC số 1830/2003 của hội đồng chung Châu
Điều khoản EC số 1830/2003 của hội đồng chung Châu
Âu ngày 22/9/2003 về khả năng th<ơng mại và dãn nhãn
Âu ngày 22/9/2003 về khả năng th<ơng mại và dãn nhãn
cho các sinh vật biến đổi gene và khả nang th<ơng mại
cho các sinh vật biến đổi gene và khả nang th<ơng mại
của thực phẩm biến đổi gen cũng nh< bổ sung chỉ thị số
của thực phẩm biến đổi gen cũng nh< bổ sung chỉ thị số
2001/18/EC.
2001/18/EC.
Phần 26 của Hội nghị về Luật Dinh D<ỡng, tổ chức từ
Phần 26 của Hội nghị về Luật Dinh D<ỡng, tổ chức từ

ngày 30/6 đến 7/7/2003 thông qua nguyên tắc đánh giá
ngày 30/6 đến 7/7/2003 thông qua nguyên tắc đánh giá
thực phẩm biến đổi gen FAO.
thực phẩm biến đổi gen FAO.
Các luật liên quan đến biến đổi gen của các n<ớc khác.
Các luật liên quan đến biến đổi gen của các n<ớc khác.

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ gen
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ gen
1985-86
1985-86
-Lần đầu tiên thử nghiệm trên thực địa
-Lần đầu tiên thử nghiệm trên thực địa
thực vật biến đổi gen (GM) chống được virus,
thực vật biến đổi gen (GM) chống được virus,
sâu bệnh và vi khuẩn.
sâu bệnh và vi khuẩn.
1994
1994
-
-
Loại cà chua GM (FLAVRSVR) lần đầu tiên
Loại cà chua GM (FLAVRSVR) lần đầu tiên
được đưa ra thị trường - Kết cục bị người tiêu
được đưa ra thị trường - Kết cục bị người tiêu
dùng tẩy chay.
dùng tẩy chay.
1996
1996
-

-
Các sản phẩm CNSH thực vật của Monsanto
Các sản phẩm CNSH thực vật của Monsanto
được gieo trồng để thương mại.
được gieo trồng để thương mại.

Xu híng ph¸t triÓn s¶n phÈm biÕn ®æi gen
Xu híng ph¸t triÓn s¶n phÈm biÕn ®æi gen
Th i gian thờ
Th i gian thờ
âm
âm
nh p th ậ ị
nh p th ậ ị
tr ngườ
tr ngườ
C¸c ng d ng t ng laiứ ụ ươ
C¸c ng d ng t ng laiứ ụ ươ
1996-2011
1996-2011
:
:
Thế hệ 1: Các đặc điểm tăng
Thế hệ 1: Các đặc điểm tăng
sản lượng.
sản lượng.
- Các đặc điểm đầu vào, ví dụ chịu
- Các đặc điểm đầu vào, ví dụ chịu
được thuốc; trừ cỏ và chịu được
được thuốc; trừ cỏ và chịu được

sâu bệnh ở bông;
sâu bệnh ở bông;
- Các cây trồng GM chống được
- Các cây trồng GM chống được
bệnh về virus;
bệnh về virus;
2007-2015
2007-2015
Thế hệ 2: Các đặc điểm nâng
Thế hệ 2: Các đặc điểm nâng
cao đầu ra.
cao đầu ra.
- Các cây trồng;
- Các cây trồng;
- Tăng các thành phần chức năng;
- Tăng các thành phần chức năng;
- Cải biến hàm lượng bột, protein và
- Cải biến hàm lượng bột, protein và
chất béo;
chất béo;
- Cải biến quá trình chín của quả;
- Cải biến quá trình chín của quả;
2013-2020
2013-2020
Thế hệ 3:
Thế hệ 3:
Chống lại áp lực phi
Chống lại áp lực phi
sinh học và phát triển sản phẩm
sinh học và phát triển sản phẩm

mới.
mới.
- Thực phẩm trị liệu;
- Thực phẩm trị liệu;
- Cây trồng chịu hạn và chịu mặn;
- Cây trồng chịu hạn và chịu mặn;
- Dược phẩm phân tích;
- Dược phẩm phân tích;

HiÖn tr¹ng c©y trång biÕn ®æi gen
HiÖn tr¹ng c©y trång biÕn ®æi gen
trªn thÕ giíi
trªn thÕ giíi
N
N
ă
ă
m
m
DiÖn tÝch
DiÖn tÝch
(TriÖu ha)
(TriÖu ha)
DiÖn TÝch
DiÖn TÝch
(TriÖu
(TriÖu
MÉu)
MÉu)
Nam

Nam
DiÖn tÝch
DiÖn tÝch
(TriÖu ha)
(TriÖu ha)
DiÖn TÝch
DiÖn TÝch
(TriÖu MÉu)
(TriÖu MÉu)
1996
1996
1,7
1,7
4,3
4,3
2001
2001
52,6
52,6
130,0
130,0
1997
1997
11,0
11,0
27,5
27,5
2002
2002
58,7

58,7
145,0
145,0
1998
1998
27,8
27,8
69,5
69,5
2003
2003
67,7
67,7
167,2
167,2
1999
1999
39,9
39,9
98,6
98,6
2004
2004
81,0
81,0
200,0
200,0
2000
2000
44,2

44,2
109,2
109,2
2005
2005
90,0
90,0
222,0
222,0
Nguån: Clive James
Nguån: Clive James


T
T
ổng số
ổng số


474,6
474,6
1.173,3
1.173,3
Bảng 1: Diện tích toàn cầu của những cây trồng chuyển gen từ 1996 đến 2005

HiÖn tr¹ng c©y trång biÕn ®æi gen trªn
HiÖn tr¹ng c©y trång biÕn ®æi gen trªn
thÕ giíi
thÕ giíi
21 quèc gia trång c©y chuyÓn gen trªn

b¶n ®å thÕ giíi
diÖn tÝch toµn cÇu cña nh
ữ
ng c©y trång chuyÓn
gen tõ n
ă
m 1996 ®Õn n
ă
m 2005 cña c¸c níc
®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc c«ng nghiÖp

C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thùc phÈm
C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thùc phÈm
biÕn ®æi gen
biÕn ®æi gen


•
Vấn đề môi trường:
Vấn đề môi trường:
–
Sự lan truyền khó ki
Sự lan truyền khó ki
ể
ể
m soát của gen chuyển qua thụ
m soát của gen chuyển qua thụ
phấn chéo; các tác động chưa lường trước t
phấn chéo; các tác động chưa lường trước t
ạo

ạo
ra bởi
ra bởi
các sinh vật khác như vi sinh vật trong đất
các sinh vật khác như vi sinh vật trong đất
–
Sự suy giảm đa dạng sinh học với hệ thực vật
Sự suy giảm đa dạng sinh học với hệ thực vật
–
Xung đột và xáo trộn giữa loài biến
Xung đột và xáo trộn giữa loài biến
đ
đ
ổi gen và các
ổi gen và các
loài truyền thống
loài truyền thống
–
Ảnh hưởng lan truyền từ gen chuyển trong thực vật
Ảnh hưởng lan truyền từ gen chuyển trong thực vật
với các loài động vật
với các loài động vật
•
Vấn đề an toàn sức khoẻ
Vấn đề an toàn sức khoẻ
–
Tác động tiềm tàng lên sức khoẻ con người: gây dị
Tác động tiềm tàng lên sức khoẻ con người: gây dị
ứng, tính trơ của virus với kháng sinh; các tác động
ứng, tính trơ của virus với kháng sinh; các tác động

chưa rõ khác
chưa rõ khác

•
Vấn đề kinh tế
Vấn đề kinh tế



Sự xuất hiện các tập đoàn quốc tế độc quyền về lương
Sự xuất hiện các tập đoàn quốc tế độc quyền về lương
thực, thực phẩm
thực, thực phẩm



Tăng sự phụ thuộc của các nước đang phát triển lên các
Tăng sự phụ thuộc của các nước đang phát triển lên các
nước công nghiệp hoá.
nước công nghiệp hoá.



Ăn cắp nguồn gen quý - nạn “chảy máu” tài nguyên sinh v
Ăn cắp nguồn gen quý - nạn “chảy máu” tài nguyên sinh v
ật
ật


đặc thù của từng khu vực sang các nước khác.

đặc thù của từng khu vực sang các nước khác.



Việc dán nhãn biến đổi gen là không bắt buộc tại một số
Việc dán nhãn biến đổi gen là không bắt buộc tại một số
nước, V.D như Mỹ
nước, V.D như Mỹ



Hoà trộn giữa các sản phẩm thường và sản phẩm biến đổi
Hoà trộn giữa các sản phẩm thường và sản phẩm biến đổi
gen làm thất bại nỗ lực dán nhãn của một số quốc gia.
gen làm thất bại nỗ lực dán nhãn của một số quốc gia.
•
Vấn đề xã hội
Vấn đề xã hội



Có lợi cho các nước công nghiệp, đã phát triển, giàu có.
Có lợi cho các nước công nghiệp, đã phát triển, giàu có.
C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thùc phÈm
C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thùc phÈm
biÕn ®æi gen
biÕn ®æi gen

Sản phẩm biến đổi gen tại Việt nam
Sản phẩm biến đổi gen tại Việt nam
Cơ sở pháp lý trong sản xuất, nghiên cứu, ứng
Cơ sở pháp lý trong sản xuất, nghiên cứu, ứng
dụng sản phẩm biến đổi gen
dụng sản phẩm biến đổi gen
Cơ cấu tổ chức của hệ thống quản lý đối với việc
Cơ cấu tổ chức của hệ thống quản lý đối với việc
nghiên cứu, sản xuất và sử dụng sản phẩm biến
nghiên cứu, sản xuất và sử dụng sản phẩm biến
đổi gen.
đổi gen.
Nghiên cứu khoa học kỹ thuật và sử dụng sản
Nghiên cứu khoa học kỹ thuật và sử dụng sản
phẩm biến đổi gen tại Việt nam
phẩm biến đổi gen tại Việt nam



ánh giá hiện trạng vấn đề sản phẩm biến đổi
ánh giá hiện trạng vấn đề sản phẩm biến đổi
gen hiện nay tại Việt nam
gen hiện nay tại Việt nam

Cơ sở pháp lý trong sản xuất, nghiên cứu,
Cơ sở pháp lý trong sản xuất, nghiên cứu,
ứng dụng sản phẩm biến đổi gen
ứng dụng sản phẩm biến đổi gen

P

P
háp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm
háp lệnh Vệ sinh an toàn thực phẩm

Chỉ thị số 50 CT/TW ngày 04 tháng 3 nam 2005 của
Chỉ thị số 50 CT/TW ngày 04 tháng 3 nam 2005 của
Ban Bí th< Trung <ơng đảng về việc đầy mạnh phát triển
Ban Bí th< Trung <ơng đảng về việc đầy mạnh phát triển
và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ sự nghiệp công
và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n<ớc.
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n<ớc.

Quyết định số 11/2006/Qđ - TTg của Thủ t<ớng Chính
Quyết định số 11/2006/Qđ - TTg của Thủ t<ớng Chính
Phủ, ngày 12/1/2006 về việc phê duyệt Ch<ơng tr
Phủ, ngày 12/1/2006 về việc phê duyệt Ch<ơng tr
ỡ
ỡ
nh
nh
trọng điểm phát triển ứng dụng công nghệ sinh học trong
trọng điểm phát triển ứng dụng công nghệ sinh học trong
nông nghiệp và phát triển nông thôn đến n
nông nghiệp và phát triển nông thôn đến n


m 2020
m 2020

Quyết định số 212/2005/QĐ - TTG ngày 26 tháng 8 n
Quyết định số 212/2005/QĐ - TTG ngày 26 tháng 8 n


m
m
2005 về việc ban hành quy chế an toàn sinh học đối với
2005 về việc ban hành quy chế an toàn sinh học đối với
sinh vật biến đổi gen; sản phẩm hàng hoá có nguồn gốc
sinh vật biến đổi gen; sản phẩm hàng hoá có nguồn gốc
từ sinh vật biến đổi gen.
từ sinh vật biến đổi gen.

sử dụng sản phẩm biến đổi gen tại
sử dụng sản phẩm biến đổi gen tại
Việt nam
Việt nam

Ng<ời dân đang sử dụng các thực phẩm, sinh vật biến
Ng<ời dân đang sử dụng các thực phẩm, sinh vật biến
đổi gen mà không hề biết
đổi gen mà không hề biết

Hầu hết các sản phẩm biến đổi gen hiện nay đều không
Hầu hết các sản phẩm biến đổi gen hiện nay đều không
có nhãn mác sản phẩm có sử dụng công nghệ biến đổi
có nhãn mác sản phẩm có sử dụng công nghệ biến đổi
gen, hoặc không có bất cứ khuyến cáo nào với ng<ời sử
gen, hoặc không có bất cứ khuyến cáo nào với ng<ời sử
dụng

dụng
Mặc dù ch<a có kết luận về việc sử dụng sinh vật biến
Mặc dù ch<a có kết luận về việc sử dụng sinh vật biến
đổi gen có tác dụng nh< thế nào với sức khỏe con ng<ời
đổi gen có tác dụng nh< thế nào với sức khỏe con ng<ời
và môi tr<ờng, thì trong lúc này, khuyến cáo hay thông
và môi tr<ờng, thì trong lúc này, khuyến cáo hay thông
báo về thành phần của sản phẩm là điều tối cần thiết để
báo về thành phần của sản phẩm là điều tối cần thiết để
bảo vệ sức khỏe ng<ời dân và cân bằng hệ sinh thái.
bảo vệ sức khỏe ng<ời dân và cân bằng hệ sinh thái.

đánh giá hiện trạng sản phẩm
đánh giá hiện trạng sản phẩm
biến đổi gen tại Việt nam
biến đổi gen tại Việt nam
Sinh vật biến đổi gen tại Việt nam - cơ
Sinh vật biến đổi gen tại Việt nam - cơ
hội và thách thức
hội và thách thức

Việt nam vẫn ch<a thật sự sẵn sàng đón
Việt nam vẫn ch<a thật sự sẵn sàng đón
nhận các sản phẩm biến đổi gen
nhận các sản phẩm biến đổi gen
Sản phẩm biến đổi gen tại Việt nam
Sản phẩm biến đổi gen tại Việt nam
ngày càng gia t
ngày càng gia t

ng
ng

Các tranh cãi ch<a đ<ợc giải quyết
Các tranh cãi ch<a đ<ợc giải quyết

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!