KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC KHAI THÁC KÊNH HÌNH KHI DẠY BÀI 12: “VƯỢT QUA TÌNH THẾ HIỂM NGHÈO” SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 5

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



ĐINH VĂN THẮNG



KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

KHAI THÁC KÊNH HÌNH KHI DẠY BÀI 12: “VƢỢT QUA
TÌNH THẾ HIỂM NGHÈO” - SÁCH GIÁO KHOA
LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 5





Sơn La, tháng 5 năm 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC



ĐINH VĂN THẮNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

KHAI THÁC KÊNH HÌNH KHI DẠY BÀI 12: “VƢỢT QUA
TÌNH THẾ HIỂM NGHÈO” - SÁCH GIÁO KHOA
LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÝ LỚP 5





Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học Tự nhiên và Xã hội

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Phạm Văn Lực

Sơn La, năm 2014
LỜI CẢM ƠN

 hoàn thành khóa lun này, em xin bày t lòng bic ti thy
giáo TS. Phạm Văn Lựcc ting dn em trong sut quá trình
thc hin khóa lun.
Em xin chân thành gi li ci Phòng khoa hcng
i hc Tây Bc, Ban ch nhim khoa Tiu hc  Mu kin
 em.
Em xin chân thành c y giáo, cô giáo và các em hc sinh
ng Tiu hc Quyt Tâm, thành ph  em trong
quá trình kho sát và thc nghim dy môn Lch s.
Em xin bày t lòng bii các thy giáo, cô giáo và các bn sinh viên
ng ý kit thc, nhu tham kh
giúp em trong quá trình thc hin khóa lun này.
Em xin chân thành c

Sơn La, tháng 5 năm 2014
i thc hin


Đinh Văn Thắng






DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

SGK : Sách giáo khoa
GV : Giáo viên
HS : Hc sinh
TS : Ti
GS 
NXB : Nhà xut bn
THCS : Trung h
THPT : Trung hc ph thông
XHCN : Xã hi ch 

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do ch tài 1
2. Lch s nghiên cu v 2
ng, phm vi nghiên cu, mm v a
khóa lun 3
4. Gi thit khoa hc 4
5. Kt cu ca khóa lun 4
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KHAI THÁC
KÊNH CHỮ, KÊNH HÌNH 5
1.1.  lí lun 5
1.1.1. Nhiệm vụ, mục tiêu của môn học lịch sử ở trường phổ thông 5
1.1.2. Quan niê
̣
m về “kiến thư
́
c” và “kiến thư
́
c li
̣
ch sư
̉
” 8
1.1.3. Vai trò của kênh hình trong quá trình cung cấp kiến thức cho học sinh 9
 thc tin ca vic khai thác kênh hình trong dy hc lch s 16
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG CỦA VIỆC KHAI THÁC KÊNH HÌNH

TRONG DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC NHỮNG
NĂM GẦN ĐÂY 24
2.1. Quan nim ca giáo viên và hc sinh 24
y h 25
y hc mi 25
2.4. Gii pháp 26
2.4.1. Khâu chuẩn bị về kênh hình 27
2.4.2. Cách thức khai thác và hệ thống câu hỏi cho một số dạng kênh hình 28
2.5. Khai thác mt s t qua tình th hi 33
2.5.1. Khai thác kênh hình 1: 33
2.5.2. Khai thác kênh hình 2: 33
2.5.3. Khai thác kênh hình 3: 34
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 36
3.1. Mc nghim m 36
ng, a bàn và thi gian thc nghim 36
3.3. Nn hành thc nghim 36
3.3.1. Nội dung thực nghiệm 36
3.3.2. Phương pháp tiến hành thực nghiệm 37
3.4. Kt qu thc nghim 38
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 39
TÀI LIỆU THAM KHẢO 40
1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Kin thn trng tâm là nh kin thc ca bài hc bt buc
giáo viên phi truyn th cho hc sinh. Kin thn trng tâm ca bài hc
lch s  tiu hc ch yu là: mc thi gian, hin vt lch s, tranh nh lch s,
n tr, ,  th, bi
 có kin thn trng tâm ca bài hc truyn th cho h

hi giáo viên phi có bin pháp cách thc c th  khai thác trong sách giáo
khoa, nht là trong kênh hình. Th n nay v này vc
quan tâm múng mc; nguyên nhân ca tình trng này có nhiu, song
ch yu là:
+ Chúng ta mi ch n kênh ch cn cung
cp kin thc duy nht trong dy hc lch s mà không thy rng kênh hình
không ch là ngun kin thc quan trng cung cp m
mà còn là pn trc quan có giá tr giúp bài hc tr ng, hp
dng thú hc tc sinh.
u rõ xut s na kênh hình
t bng thay sách, giáo viên h c gii
thích v cu t   m mi v ni dung SGK mà không
c chú trng bng v vic khai thác s dng kênh hình, mc dù s ng
kênh hình trong SGK hing  so vc.
+ Nhiu giáo viên nhn th giá tr, ni dung c
li ngi s dng và s mt thi gian hoc nu có s dng thì phn nhiu vn ch
y minh ho cho kênh ch
Vì th, vic la chKhai thác kênh hình khi dạy bài 12: Vượt qua tình
thế hiểm nghèo - sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý lớp 5 tài nghiên cu,
c và thc tin.


2
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Khai thác kênh hình trong dy hc phn lch s (trong môn T nhiên, xã
hi)  Tiu hc  cp trong mt s công trình, bài vit c th:
+Biểu tượng lịch sử với học sinh tiểu học a tác gi Tr
m Thanh Hóa. Tìm hiu v mt s bin pháp c th hóa
s kin, nhân vt [1].
+ Trong cuy hc lch sc

Liên (ch biên
Th Côi, Nhà xut bi hm 2002, nêu lên nhng v khái quát
nht v bing lch s. Giúp chúng ta hiu th nào là bing lch s, vai
trò và vic phân loi bing, các bi to bing lch
s [2].
+ Trong cung dn s dng kênh hình trong SGK lch s THCS
phn lch s Vi      y hc lch s  ng
p 1 phn lch s Vin Th Côi ch biên cho
chúng ta nc và la ch to bing lch
s cho hm ca tri thc lch s  cp tiu h các
cp h khác là nó  m vn dng.
Nguyn Th Công bi nâng cao hiu qu bài
hc lch s  ng ph i hm Hà Ni [3].
+ Nguyng v chung v b
y hc Lch s  i h
phm, nêu lên vai trò, nhim v ca phân môn lch s  ng ph thông [5].
+ Nguyn Th Côi (ch biên), Trn Vit Th, Nguyn
Mnh Kh n Th 
p v m môn Lch si hm nêu lên nh
i GV cn ph c nh [7].
+ Hi Giáo dc Lch s (thuc hi khoa hc Lch s Vit Nam), khoa S
i hi dung n
Khoa hc Giáo di mi vic dy hc lch s lc sinh làm
3
i hc Quc gia Hà N ra cách thc, nhim v cn làm
 i my hng tích cc ly HS làm trung tâm, ý
a pi vi kt qu ging dy [9].
Ngoài ra, v      cp trong mt s công trình ca
PGS.TS. Trịnh Đình Tùng. Hệ thống các phương pháp dạy học Lịch sử ở
trường THCS - n 2. NXB Giáo dc 2001; Phan Ngọc Liên.

Phương pháp dạy học lịch sử Ti hm 2002; Phạm Ngọc
Liễn. Phương pháp giảng dạy môn học lịch sử ở trường phổ thông cấp II, Tp
1. NXB Giáo dc 1975.
Tuy nhiên, v cn v này mt cách
hoàn chnh, h thng; nhiu v khoa hc vc làm rõ; vì vy vic
u v c và thc tin.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu, mục đích, ý nghĩa, nhiệm vụ và đóng
góp của khóa luận
+ Đối tƣợng nghiên cứu: Kênh hình, kênh ch trong bài 12: vượt qua tình
thế hiểm nghèo sách giáo khoa Lch s a lý lp 5
+ Phạm vi nghiên cứu: Do kh u kin hn ch, tôi ch nghiên
cu khai thác kin thn trng tâm chng trong kênh hình, kênh ch
trong SGK lch s lp 5, c th là bài 12: t qua tình th him nghèo 
ng Tiu hng tiu hc Quyt Tâm- thành ph  t
+ Mục đích nghiên cứu: Thông qua vic khai thác s dng kênh hình,
kênh ch trong SGK truyn th tt nhng kin thc lch s cho hc sinh, giúp
hi kin thc lch s mt cách ch ng tích cc, sáng tng
thi ci tin dy hc lch s i.
+ Khách thể và địa bàn nghiên cứu: Hc sinh khng Tiu hc
Quyt Tâm- thành ph - 
+ Nhiệm vụ nghiên cứu:
* Tìm hi lý lun ca vic khai thác kênh hình, kênh ch trong dy hc
Lch s 5
4
* Tin hành tìm hiu thc trng ca vic khai thác kin thn trong
kênh hình, kênh ch trong dy hc Lch s 5  mt s ng Tiu hc  thành
ph 
* Mt s gii pháp nhm khai thác kin thn trong kênh hình, kênh
ch  t hiu qu.
* Tin hành th nghim dy hc  mt s ng Tiu hc.

+ Đóng góp của khóa luận:
* C th và làm phong phú thêm h thng các PPDH Lch s  ng Tiu
hc
* Thit thi vi po s ng cho bài ging, gây hng
thú hc tp cho hc sinh
* Nâng cao chng bài hc Lch sng yêu cu ci cách giáo dc,
khc phc tình trng chán hc môn Lch s.
4. Giả thiết khoa học
Hin nay vic khai thác kin thc trng tâm trong kênh hình, kênh ch
môn Lch s  ng Tiu hc chú trng và kt qu 
Nt s gii pháp cho vic khai thác kin thn ca kênh hình,
kênh ch  trong các bài hc nhm i my h giúp các
em khc sâu kin th t kt qu hc t
5. Kết cấu của khóa luận
Ngoài phn m u, kt lun, tài liu tham kho, ph lc khóa lun c
kt c
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc khai thác kênh hình kênh chữ
Chƣơng 2. Thực trạng của việc khai thác kênh hình trong dạy học phần lịch
sử ở trƣờng Tiểu học trong những năm gần đây
Chƣơng 3. Thực nghiệm sƣ phạm




5

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC KHAI THÁC
KÊNH CHỮ, KÊNH HÌNH

1.1 . Cơ sở lí luận
1.1.1. Nhiệm vụ, mục tiêu của môn học lịch sử ở trường phổ thông
Ch tch H Chí Mnh:
i trng cây
Vì li trng 
Li di nh vai trò to ln ca s nghip giáo dc
i vi s phát trin ca xã hi.
Theo Ngh quyt ci hnh mc tiêu ca giáo
dc ph c sinh phát trin toàn din v c, trí tu, th cht,
thn nhi Vit Nam
XHCN, xây dm công dân, chun b cho hc sinh tip tc
hc lên hoc sng, tham gia xây dng và bo v T qu [9].
Nhiu vn chính tr nh mc tiêu giáo dc ph o
nhi c, phm chc, tri thc, sc kho, th
to nha hng vi Bác H y.
 c mmi môn hc có vai trò, v trí nhnh,
ch s  c bit trong vic giáo dc,
hình thành th gii quan cho th h trc khác môn lch s
có 3 nhim v ng, giáo dc và phát trin. Cùng vi các môn hc
khác, các hong  ng ph thông, môn Lch s vi chm
v ca mình góp phn tích cc cùng xã hi hoàn thành s mng giáo dc th h
tr u kin hin ti.
* Giáo dưỡng
Môn Lch s cung cp cho hc sinh nhng kin thn ca khoa hc
lch s cung cp, phát trin ni dung kin thc lch s c  Tiu
hc, THCS, hp thành ni dung giáo dc lch s ca bc THPT.
6
 bc Tiu hc, môn lch s trang b cho các em mt s hiu bin,
 gin, nhng kin thc ch yu v quá trình phát trin lch s vi nhng s
kin ni bt  tng thi kì t ngun gn nay mà trng tâm là thi kì ci

và hii chú trn nhng v, s kin n lch s dân tc.
 cp hc tip cu vm duy vt lch s, v
vai trò ca qun chúng nhân dân trong lch s, s phát trin hp quy lut ca xã
ha ng sn xut vi s phát trin ca con
i và xã hi.
 bc THCS, THPT hc nâng cao nhng hiu bic hc
mt cách có h thng, sâu sc Lch s  ng THCS, THPT
cung cp cho hc sinh nhng kin thn bao gm: s kin lch s n,
các khái nim, thut ng, tên i, nhng hiu bit v quan
m lí lun, nhng v v u và hc tp phù
hp vi yêu c hc sinh.  cp hc này hc nâng cao và
hoàn chng kin thc v lch s xã hi loi t thi nguyên
thu, c n các thi kì ci, hic sinh hiu rõ
t phát trin ca xã hi, nhng, ng ca
lch s th gin lch s dân tc, mi quan h gia lch s c ta vi lch s
th gii.
* Giáo dục
Tt c các môn hc t t n xã hi  nhng m u
góp phn vào vic giáo dng, tình cm cho hc sinh. Ví d : môn
a lí dy cho hc sinh hi g yêu T quc,
m bo v ng, thiên nhiên; môn 
hc giúp cho hc sinh hiu tính  i, dân t
hoá Vit Nam. Riêng môn Lch s có nh rt ln mà không b môn
c trong giáo dc truyn thc; truyn thu
ng và bt khut ca dân tc Vit Nam trong công cuu tranh
bo v T qung xây dc, cùng nhng truyn tho lý
và ý thc tp ca dân tc. Lch s không ch giáo dc hc sinh tình cm yêu
7
u tranh giai cp, s  ng mà còn
bng cho hc sinh bit yêu quý trân trng và các giá tr ca lao

p, có óc tht cách ng x n trong cuc sng.
y, tác dng giáo dc ca lch s  ng Tiu hc,THCS,THPT là
giáo dc trí tung tình cc; lch s còn góp phn quan trng
vào vic giáo dng cho th h tr. Tác dng giáo dc ca Lch s y
ch  [2].
* Phát triển
B môn Lch s góp phn rèn luyn lch s cho hc sinh 
s hoàn chnh và nâng cao nhc hình thành  ng Tiu
hc, c th là:
Th nht: Bng hn chng trong nhn thc và hành
ng, bi
Th hai: Bng k c tp, thc hành b môn: s dng sách
giáo khoa, các tài liu tham kho khác, kh t, làm và s
dng mt s  dùng trc quan nht là lo dùng trc, nhng
hong ngoi khoá ca môn hc.
Th ba: Vn dng nhng kin thc vào cuc sng hin nay.
y, mc tiêu b môn Lch s  ng Tiu hc là cung cp nhng
kin thn, có h thng v lch s phát trin hp quy lut ca dân tc và
xã h c, t hào dân tng
c lp dân tc và ch i, rèn luyc hành.
Thc hin mt cách hoàn chnh các nhim v  ng, giáo dc và phát
trin. Vic dy hc lch s  ng ph thông góp phn nâng cao s hiu bit
mà hp thu  Tiu hc bi lí thuyt trong nhn thc
lch s c hành.
 thc hic các mc tiêu nêu trên có nhiu yu t chi phi, tác
ng: s quan tâm ca xã hi vi môn Lch s, s t b dy hc
lch s. Song yu t quynh là v y hc lch s. G
liên tc có nhng hi tho v i my hc lch s 
8
nhà giáo dc lch s n m d dùng trc

quan bao gm c vic khai thác kênh hình trong sách giáo khoa nhm phát huy
tính tích cc hc tp ca hc sinh.
1.1.2. Quan niê
̣
m vê
̀
“kiê
́
n thư
́
c” và “kiê
́
n thư
́
c li
̣
ch sư
̉
”
Kiến thức là nhng tri thi hoàn cht thc
i vi cuc sng ca m cc truyn cho
nhau. 



















nhiên, , 


















, , 









. Nhng tri thc, kin th có th tr thành kin thc
ca mi HS thông qua quá trình nhn thc, hc tp.
lịch sử” 
Kiến thức lịch sử 










 



















.
Kiến thức lịch sử ở trường phổ thông 











 c,
ma






 kin thc lch s 
(SGK). 



 , 

, không gian, 

, 



,
, 

, quy 

, 



 









 



, , . Nh
n ca kin thc lch s  ng ph thông gm: tính quá kh, tính không
lp li, tính c th, tính h thng, tính thc tin và tính toàn din.
Bên cnh nhy, kin thc lch s  ng ph thông còn
c chia thành nhiu lon thc các ln 12; kin
thc mang tên các yu t s kin, bing, khái nim, quy lun thc
lch s Vit Nam và lch s th gii; kin thn thc v các
c kinh t, chính tr, quân sn thn và kin thc
n. Trong dy hc lch s  ng ph thôngi ta dùng tt c
các cách i kin thc lch s thành kin thn và
kin thc s dng nhiu nht.
9
1.1.3. Vai trò của kênh hình trong quá trình cung cấp kiến thức cho học sinh
Đặc điểm của tri thức lịch sử và vai trò của việc sử dụng kênh hình trong
dạy học lịch sử
Tri thc lch s có nhim song có nhm sau chi phi
mnh m n vic s dng kênh hình trong dy hc lch s nói chung và trong
dy hc phn Lch s Vit Nam nói riêng
Tính quá khứ
Lch s là b m tính quá kh bi vì lch s là quá trình phát
trin ca xã h  i t  i xut hi    t c
nhng y ra trong quá kh, là nhng chuyy ra và kt thúc trong
quá kh, ví d : chin tranh th gii 1, chin tranh th gii 2, cách mng tháng
Tám  Vit Nam, chin tranh c Viy trong hc tp lch

s hc sinh không th trc ti        ng
nghiên c môn khoa hc khác. Trong hc tp lch s 
không th tin hành các thí nghi dng li hin thc lch s khách quan (tr
mng hc bing ch nhn thc lch s mt
cách giàn tip thông qua các tài lii, các du vt ca quá kh hoc
da vào các hing lch s  ca cái mi, ca các dân t
ng v u. cn phrng
khi s dng các ngun tài liu ch s d tham kho, cn phi loi b yu t
ch quan, phi hin thc, yu t  nhn thn thc lch s 
n ra trong quá kh
Tính không lặp lại
Tri thc lch s nhìn chung mang tính không lp li v thi gian và không
gian. Mi s kin, hing lch s ch xy ra mt ln trong mt thi gian và
không gian nhnh.  phân bit s kin này vi s kin khác (ví d
chin tranh th gii 2 gn vi khong thi gian t 193n 1945, gn vi không
gian là ching  các khu vc  Châu Âu, Châu Á - c
n Pháp cui th k XVIII gn vi mc th
1789 vi không gian là nhà ngt hing nào hoàn
10
toàn ging vi s kin nào mà ch có nhng s kin ging nhau lp l
không lp li (ví d   y ra trên dòng sông B ng song cuc
kháng chin chng quân Nam Hán ca Ngô Quyn và cuc kháng chin chng
Mông- Nguyên thi Trn din ra trong nhng khong thi gian khác nhau và có
din bi
i sng xã hi là mt dòng chy không ngng mà  i mt t kinh
t, chính tri ít nhiu cùng thng
dy lch s giáo viên cn cn thi gian và không gian din ra các s kin,
hing lch s 
Lịch sử mang tính cụ thể đậm nét
Lch s là khoa hc nghiên cu tin trình lch s c th cc, các

dân tc khác nhau và quy lut phát trin ca nó    nhng quy lut
chung ca lch s xã hi, mi quc gia, dân tu có din mo riêng
do nhu kinh. Lch s mc phn ánh, mô t chi tit,
c th  v tin trình phát trin ca dân tc mình. Tuy cùng chu s tác
ng ca quy lut lch s chung song mc li chng  mi m
khác nhau, ví d: Nhân loi tri qua 5 hình thái kinh t xã hi: Cng sn nguyên
thu, Chim hu nô l, Phong kin ch i ch 
 nhiu qun ra tun t y, ví d  qua
hình thái phong kin t ch  chim hu nô l tin thn ch 
Vit Nam, Trung Quc b   n ch n thng lên xây
dng ch i vic cùng tri qua thi kì chim hu nô l
song  Trung Quc là ch  nô l ng khác hn ch  nô l  
Tây, hoc cùng tri qua hình thái kinh t xã hi phong kin song ch 
phong kin  Trung Quc là ch  phong ki   tp quyn còn
phong kia phong kin.
m này ca khoa hc lch s  phân bit lch s dân tc này vi
kch s dân tc khác, s hình thành và phát trin ca quc gia nay vi quc gia
i vic trình bày các s kin, hing lch s càng c th
ng bao nhiêu càng hp dn by nhiêu.
11
Lịch sử mang tính hệ thống
Lch s phn ánh toàn b hong ci si t kinh t,
chính trng, khoa hc. Nhng ni dung tri thc lch s i có
mi quan h chng cht, phc tng qua li ln nhau, ví d  h tng
quynh king tng. Vì th i giáo viên lch s phi luôn chú ý
n mi quan h ngang dc sau ca các v lch s.
Mt khác lch s là mt quá trình vng, là mi quan h
nhân qu ng qua li ln nhau c v thn
làm rõ mi quan h  nhn thc lch s mt cách khách quan
Tính h thng, lôgíc ca lch s c th hin qua vic xây d

trình lch sc sp xch s th gii và Lch s
Vich s th gic dc bi Lch s Vit Nam là mt
b phn ca Lch s th gii, cn ph c ri
m th, riêng l. Sp xy hc sinh s thng
ca Lch s th gii vi Lch s Vit Nam và nha lch s
dân tc cho lch s th gii.
* Đặc điểm của nhận thức lịch sử
Quá trình hc tp lch s t quá trình nhn thc cho nên vic
nhn thc môn h theo quy lut chung ca quá trình nhn
thc: t trng, t ng tr v
vi thc tin. Song xut phát t nha môn lch s mà quá trình
nhn thc lch s m riêng:
Trong hc tp lch s hc sinh không th i
ng nghiên c n trc quan trong nhn thc lch s là giai
n hc sinh tip xúc vi tài liu, vi nhng du vt ca quá kh.
Nhn thc lch s bao gi c ti là b phn không
tách ri cng nghiên cu - xã h
tru ng trong nhn thc lch s n mà hc sinh thông qua tip xúc
vi tài liu dùng nh        ng, tái to, ghi
nh t n cht ca s kin, hing lch s.
12
Cun t trng tr v thc tin là quá trình
mà h nhng hiu bit sâu sc v lch s vn dng các tri thc
 hiu hin tng phù hp trong thc ti
Mch s c cu to t các s kin  quá kh cho
n hin ti mà quá trình nhn thc ca hc sinh l gc
sinh d ch s.
Do nhng dy, qua trình nhn thc lch s bu t vic
nm các s kin. Khoa hc chân chính khác vi các quan nim duy tâm  ch nó
da trên các s kin chân tht c c khoa hc t

i, lch s phi xut phát t s kin chúng ta bi [9].
T nhnói  trên vic t chc dn dt hc sinh to bing
lch s là cái ch  n thc lch s. S dng kênh hình
trong dy hc lch s là chìa khoá hu hi m cái cht y. Vì vy giáo viên
lch s cn nc cách khai thác và ni dng thi phi
ng dn hc ni dung kin thc chng trong phn
kênh hình có trong sách giáo khoa.
* Vai trò của kênh hình trong dạy học lịch sử
Khái niệm kênh hình trong sách giáo khoa
Kênh hình trong sách giáo khoa là nhng nh chp, tranh v, hình v
  th, bi t  m có tính ch    
phm ca vic biên son và s dng sách giáo khoa, sách giáo khoa gm hai
phn: bài vi m. Theo qut b
phn ca ph [3]m ph bin thì kênh hình
là mt b phi phn bài vim sách giáo khoa
gm phn kênh ch và kênh hình).
Phân loại kênh hình trong sách giáo khoa
* Phân loi theo ch
Theo chi chính:
- Loi minh hoạ  c th hoá ni dung s kin lch s quan trng. Loi
c ghi kèm nhng yêu cng dn thc hin.
13
- Loi cung cấp thông tinng không có gii thích, tuy nhiên có th chú
thích ngn g hc sinh tìm hiu ni dung ca s kin, mà không din t
ng là tranh, u lch s).
- Loi vừa cung cấp thông tin, vừa minh hoạ cho kênh ch, loi nàng
có kèm theo câu hng dn s dng.
- Lo rèn luyện kỹ năng thực hành, kiểm tra kiến thức (loi bài tp
thc hành). Long kèm theo câu hng dn s dng.
* Phân loi theo hình thc

-  th: phn ánh tin trình phát trin ca mt s kin, hin tng,
quá trình. Theo hình thc phân thành các loi ch yu sau:
-  lch sng là din t không gian, din bin ca mt s kin,
phong trào lch s 
- Tranh, nh lch s bao gm:
+ Tranh, nh lch s phn ánh các hing lch s và hing xã hi.
+ Tranh, nh lch s v chân dung các nhân vt lch s.
+ Tranh, nh lch s v các di tích lch s và không gian lch s.
-  lch s.
Vai trò của kênh hình trong dạy học lịch sử
 dùng trc quan trong dy hc lch s  ng ph thông bao gm
nhiu loi: hin vt lch s, tranh, nh lch sn trc quan quy
       th    dùng trc quan này góp phn
không nh vào vic to bi ng, hình thành khái nim, phát tri  
cung cp kin thc, bng tình cm, nâng cao nhn thc lch s, kh 
thy, ni dung sách giáo khoa lch s hiu kin
kinh tt t l  k.
Kênh hình trong sách giáo khoa không ch s dng trong khi trình bày kin
thc mi mà c khi ôn tp, tng kt, kim tra, hong ngoi khoá và thc
hành. Kênh hình trong sách giáo khoa lch s có ch yu nh
dng ngun kin thc,to hình nh giúp hi kin thc mt cách
ng, làm cho bài ging lch s bt phn khô khan và thêm phn hp dn.
14
Kênh hình là mn trc quan trong dy hc lch s. S dng
 to ln trong vic bng kin thc
cho hc sinh. Do tính quá kh ca lch s nh nên hc sinh không th trc
tip tri giác, quan sát nhng s kin, hing lch s c. Do  to
bing lch s chân th dng li bc tranh quá kh vi b m
n ra thì ngoài lng ca giáo viên phn
trc quan mà ph bin nht hin nay vn là kênh hình trong sách giáo khoa.

Trong sách giáo khoa lch s bao gi i gn lin vi ni
dung bài vit, câu hi và bài tp nhm to nên t hp kin thc phong phú . Do
n sách giáo khoa lch s, nhiu lo mt
phn náng k ca phn bài ving thng
c th hóa, minh ho cho kin thc ca phn bài vit. Ni dung bài vi
 hic li kênh hình li làm phong phú, sâu sc thêm kin
thc ca phn bài vit. Hc s ng dn ca giáo viên tìm hiu ni
n thc s king hc mt cách hng thú, sinh
ng, sâu sc mà li nh y, ni dung kin thc trong hai kênh thông
tin b sung và h tr cho nhau. Trong dy hc lch s, chúng ta không nên xem
nh bt c mt loi kênh thông tin nào c. Th t mt thi g
qua, phc s dng, khai thác trong dy hc lch s.
Kênh hình trong sách giáo khoa lch s còn có vai trò quan trng trong
vic giáo dc cho hc sinh. Qua quan sát
kênh hình trong    i s ng dn ca giáo viên, hc sinh
không ch hiu sâu sc s kin, hing lch s mà còn hình thành lên nhng
cm xúc vi s kin, hing, nhân vt lch s c, quý trng,

Qua khai thác kênh hình trong sách giáo khoa còn có tác dng truyn cn
mnh m, bng cho hc sinh nhm và cm xúc thng
s quan sát có ch nh cùng vi nhng hình ng t kênh
hình cng vi li nói truyn cm ca giáo viên s to ra  các em s ng
thng cm nhn có tính cht hi ho, ngh thut, bi
15
thích nhng bc tranh, bc p, hic n cha trong
các kênh hình.
Bên ci vi vic phát trin hc
sinh. Khi nhìn vào bt c kênh hình nào hn nhn xét, phán
ng quá kh lch s c phn ánh  i suy
t bng li nói sao cho phù hp vi kêy,

n cho hng
. Qua s dng kênh hình
hn tr ng, t tin, linh hoc tp th và ngày càng
làm ch kin thc ca mình.
y, s dng kênh hình trong sách giáo khoa là mt bin pháp hu
hiu nm trong tng th các bin pháp giúp hc sinh nm vng kin thn.
T , bng h ng, tình c c tp cho hc sinh
ng thi góp phn phát trin toàn din các em. Có th nói, s dng, khai thác
kênh hình trong sách giáo khoa lch s, vt ngun kin thc quan
trng là mi ca vii my hc lch s, khc phc
tình trng mà c c Th ng Ph
Lch s i là mt chui nhng s ki i vit s ghi li, ri
i ging s c li hc s li hc thui m
pháp dy hc phi tit cuc cách mc ph
c- i b nhiu công sc mi có th thc hin có hiu qu bài hc
lch s. Vii mi trong s d dùng trc quan nói chung, kênh hình nói
chung riêng, trong dy hc lch sc ht phi nn vng ni dung lch s
c phn ánh trong tranh, nh , b và các lo dùng trc quan khác.
Không nc ni dung lch s thì không th i my hc
lch s  d dùng trc quan nói riêng.
Yêu cầu với kênh hình trong sách giáo khoa
 t hiu qu trong nhim v ng, giáo dc, phát trin nói trên,
kênh hình trong sách giáo khoa phm bo các yêu c
16
- Kênh hình phi phng nghiên cu, phù hp
vi ni dung trình bày  phn kênh ch, không có nhng thông tin sai lch v
mt khoa hc hoc làm phân tán s tp trung chú ý ca hc sinh v s kin
c.
- Màu si t nhiên.
- Các hình t ngay cnh phn kênh ch phi có nng,

có b ci. Tranh, dùng tr th t t
s n s cui  mi bài kèm theo li ghi chú ngn gn (nu thy cn thit).
- Phn kênh hình phng, phong phú. Nc s
c mt phi b sung ngay mt s
b quan trng. Cn b sung  m cn thit các hình v minh ho, các
bng so sánh, các bng thng kê, niên biu tng h ng s hiu bit
bng hình nh cho hc sinh.
- Các tranh nh cn ghi chú ngn gn v ngun gc (ch
chp hay vi vi chân dung các nhân vt lch s cn la chn nhng nhân
vt tiêu biu trên mc ci sng xã hi bao gm c nhân vt chính
din và phn din. Có th là hình nh nhng anh hùng chiu, nhng anh
ng, nhng con ngi thông minh, sáng tng sn xut, phát
trin khoa ht, nhc cách mng hoc nhng nhân vt tàn
ác, phng s góp phc lc vào vic giáo dc, phm
cht cho các em hc sinh.
1.2. Cơ sở thực tiễn của việc khai thác kênh hình trong dạy học lịch sử
Mc dù thng dành cho môn Lch s là không nhiu so vi các môn
hc khác ch 1- 2 tit/ tun, ch s 
ln vào nhng thành tu chung ca nn giáo dc Vi
o nhân lc và bng nhân tài, góp phn xây di Vit
Nam xã hi ch 
Trong thi gian qua vic dy hc lch s c nhng thành tu
:
17
Th nht: Nu chnh, b sung, cp nht
bt kp vi s phát trin ca khoa hc lch sc
gim ti, hoàn thim bo cung cp cho hc sinh nhng tri thc lch s y
, chính xác và h thn phát trin ca Lch s dân
tc và Lch s th gii. T t, bài hc lch s. H thng kin
thm b ph thông.

Th hai: Nhiu giáo viên lch s  gng tìm tòi, nghiên cu và áp dng
n dy hc m to hng thú hc tp lch s cho
hc sinh. Giáo viên lch s n vn d
- S, chú ý cách trình bày ming sao cho ng, hp dn, giàu hình nh
 lôi cun hc sinh; c gng kt hp nhit gi h
thay th cho mn tht trình; áp
dy hc mng phát huy tính tích cc hc tp
ca hc sinh: dy hc theo nhóm, dy hc nêu vu vn dng
      ch s    n s dng các
t hii vào dy ho ra hng thú
hc tp lch s cho hc sinh.
Th ba: Hu cuc thi lch s c t chc: Thi Olympic
lch s, thi hc sinh gii môn lch s các c i thành công to ln, phát
hin ra nhic. Nhiu cuc thi tìm hiu lch s c phát
ng trên các pn truych s
hiu và hc tp theo t c s quan
ng ng co qu
tu 
ng các câu hi thuc S hc chim t l khá lng tín
hing cho các nhà giáo dc lch s.
Tuy nhiên quá trình day-hc lch s vn ti nhng bt cp và
hn ch l khc phc:
Mt hiên trng rn là trong nhng
 i gian gu nguyên nhân ch
18
quan và khách quan chy-hc lch s ngày càng gin mc báo
 tin truyng v tình trng gim
sút chng mt cách nghiêm trng ca môn Lch s. Qua mt cuc thi trên
truyn hình nhii không khi bàng hoàng, ging hp mt
sinh viên ci hi không bit tên quc hiu cc

ta thi các Vua Hùng. Mt cuu tra vi ch   Chí Minh
trong s nghip bo tn và phát c nhng kt
qu ng bun sau: Trong s c hi thì có 39% s i không
bi i không bit v nh, 49% nói sai
v Trn Quc Tun; 64% trong tng s 468 sinh viên ca mt s i hc
không bit gì v  Vinh; 83%hc sinh, sinh viên không bit v các
nhân vt, s kin lch s ng pha danh mà h ng
hoc rt quen thuc. Nhing nhm ln lng
ng Kic, Nguyn Th Minh
o cách mn hình Vi
phn ánh mt s ng hp xuyên tc lch s do có ý hoc nhm l
vic vit ch th Nht-Pt Nam v bi vit là Ch
th Nht- Pháp bng ct:
Hoà thng Thích Quc treo c t t   trong khi s kin là
ng Thích Quc t thiêu  mng ph Sài Gòn. Rt
nhiu bài thi lch s c mt khin cho c xã hi và các nhà giáo dc
lch s không bit nên khóc hay nên ii hm lt
c rt nhiu nhng bài thi lch s c mng thu
c. Nhiu thí sinh tr li sai kin thc, s kin, khái nin, dit
ng cng, sai t ng, s nhm ln và nhn thc lch s lch lc. Mt
n dch H Chí Minh 1970, quân ta tin vào Him Lam, Bn
Kéo, ln u ging co quyt lit
và cuc thng li cui cùng buch phi kí kt Hip
nh Pari i v Chin dch H Chí M
l-12, rng sáng ngày 1-1-
19
quân ta tn công. Tiu tiên n lên, kháng chin bu, gic lúng
túng chng tr không kp, b c n bt chy sang Trung Qu
nhm ln s kin Tng tin công và ni dy mùa xuân 1975 vi chin dch lch
s n biên Ph n ngày 30-4-1975, b n thng

n Biên Ph.
Khi nói v ti ác ca M-Dim có -Di
áp nhân dân, lôi kéo nhân dân vào nhà ch ng nghin ngp
 các lp hc không hc v lch s Vit Nam mà phi hc nhng gì mà các
t v a Tng tin công và ni dy mùa Xuân 1975,
thí sinh vi-1975, quân và dân ta không chc c
áp ca th Sau Lê Lai, Lê Li không chc cnh lòng lang d
sói ca thi d n ra ròng rã 2 ngày 1
i th Mùa xuân 1975 máu chy thành
i cht thì nhiu. Sau Lê L
c bit, qua quá trình thc tp ph thông bn thân tôi thy rõ thc trng
hc tp lch s. Rt nhiu hm lo khi
c bi ca hc sinh
i vi môn lch s n các nhà giáo dc lch s phi suy
ngm. Tng THPT Tân Lc-Hoà Bình trong gi hc lch s hc sinh 
xuyên ta Trn Quc Tung ti b
nhoc c li biu d ca Quang Trung khi xut quân ra
Bc tiêu di
 rng tóc
 
Thi trí ca b môn lch s  ca nó. Lch s
cn ph ít nht là nhi không bit và không
thích lch s không còn xuyên tc lch s y na.
c bit s hiu bit v Lch s th gii còn t h  yu là
không bich s, không thuc s kin lch s. Ví d trình bày cuc ni
chin  Trung Quc (1946-1949), có thí sinh vi u là cuc binh bin