nhận xét thực trạng điều trị sơ cứu bệnh nhân chấn thương hàm mặt ở tuyến dưới qua khảo sát tại bệnh viện răng hàm mặt trung ương

bộ giáo dục và đào tạo bộ y tế
trờng đại học y hà nội
VIN O TO RNG HM MT

TRN TH TR GIANG
NHậN XéT Thực trạng điều trị sơ cứu bệnh nhân
chấn thơng hàm mặt ở tuyến dới qua khảo sát
tại bệnh viện Răng hàm mặt Trung ơng
KHóA LUậN TốT NGHIệP BáC Sỹ Y KHOA
(kHóA 2006-2012)
hà nội 2012
1
bộ giáo dục và đào tạo bộ y tế
trờng đại học y hà nội
VIN O TO RNG HM MT

TRN TH TR GIANG
NHậN XéT Thực trạng điều trị sơ cứu bệnh nhân
chấn thơng hàm mặt ở tuyến dới qua khảo sát
tại bệnh viện Răng hàm mặt Trung ơng
Chuyên ngành: Răng hàm mặt
Mã số:
KHóA LUậN TốT NGHIệP BáC Sỹ Y KHOA
(kHóA 2006-2012)

Ngời hớng dẫn khoa khọc:
BS.CKII. Trần Minh Thịnh
hà nội - 2012
2
Tr c tiên, tôi xin b y t lòng bi t n chân th nh v sâu s c n th y Tr nướ à ỏ ế ơ à à ắ đế ầ ầ
Minh Th nh ng i ã t n tình h ng d n, giúp tôi ho n th nh khóa lu n t tị – ườ đ ậ ướ ẫ đỡ à à ậ ố

nghi p n y. Th y chính l ng i ã cung c p cho tôi nh ng ki n th c sâu r nệ à ầ à ườ đ ấ ữ ế ứ ộ g
v ch n th ng h m m t, c ng nh trang b cho tôi ph ng pháp t p trung t duy về ấ ươ à ặ ũ ư ị ươ ậ ư à
cách l m vi c hi u qu . Trong quá trình vi t khóa lu n, th y luôn ng viên, góp ý,à ệ ệ ả ế ậ ầ độ
nh h ng cho tôi ti p c n v n m t cách khoa h c.đị ướ ế ậ ấ đề ộ ọ
Nhân d p n y, tôi c ng xin g i l i c m n n các th y cô trong Vi n oị à ũ ử ờ ả ơ đế ầ ệ Đà
t o R ng h m m t i h c Y H N i, nh ng ng i ã h t lòng truy n t choạ ă à ặ – Đạ ọ à ộ ữ ườ đ ế ề đạ
tôi nh ng ki n th c c b n v R ng h m m t trong su t th i gian h c t p t iữ ế ứ ơ ả ề ă à ặ ố ờ ọ ậ ạ
tr ng. ây l n n t ng tri th c không ch giúp tôi ho n th nh khóa lu n m cònườ Đ à ề ả ứ ỉ à à ậ à
l h nh trang cho tôi b t u s nghi p c a mình sau n y.à à ắ đầ ự ệ ủ à
Tôi c ng xin b y t l i c m n t i các b n h c m c bi t l t p th l pũ à ỏ ờ ả ơ ớ ạ ọ à đặ ệ à ậ ể ớ
Y6A7 ã r t nhi t tình giúp tôi trong vi c h c t p, v ng viên, c v tinhđ ấ ệ đỡ ệ ọ ậ à độ ổ ũ
th n cho tôi trong nh ng lúc khó kh n.ầ ữ ă
Ti p theo tôi xin c g i l i c m n n Th vi n tr ng i h c Y Hế đượ ử ờ ả ơ đế ư ệ – ườ Đạ ọ à
N i ã t o i u ki n cho tôi tìm ki m v ti p c n v i ngu n t i li u phong phúộ đ ạ đề ệ ế à ế ậ ớ ồ à ệ
v b ích.à ổ
Cu i cùng, tôi xin g i l i c m n sâu s c nh t n b m , ch gái Tr n Thố ử ờ ả ơ ắ ấ đế ố ẹ ị ầ ị
Khánh Tr , nh ng ng i thân trong gia ình, v b n bè tôi, nh ng ng i luônà ữ ườ đ à ạ ữ ườ
bên c nh ng h , t o ngu n ng l c to l n trong su t sáu n m h c t p, v t oạ ủ ộ ạ ồ độ ự ớ ố ă ọ ậ à ạ
i u ki n t t nh t tôi ho n thi n lu n v n n y.đề ệ ố ấ để à ệ ậ ă à
Tôi xin chân th nh c m n!à ả ơ
H N i, ng y 18 tháng 5 n m 2012à ộ à ă
Sinh viên
Tr n Th Tr Giangầ ị à
T V N ĐẶ Ấ ĐỀ
Trên th gi i, t l ch n th ng ng y c ng gia t ng; trong ó ch n th ngế ớ ỷ ệ ấ ươ à à ă đ ấ ươ
vùng h m m t chi m t l khá l n. Theo th ng kê, riêng gãy x ng h m d ià ặ ế ỷ ệ ớ ố ươ à ướ
chi m 15% gãy x ng chung, v chi m kho ng 47 – 50% trong t ng s các caế ươ à ế ả ổ ố
3
gãy x ng vùng h m m t [2]. Nh ng ca ch n th ng n y th ng liên quan nươ à ặ ữ ấ ươ à ườ đế
ch n th ng s não, gây t vong cao. ấ ươ ọ ử

n c ta hi n n y, cùng v i vi c i s ng kinh t xã h i c c i thi n l tỞ ướ ệ à ớ ệ đờ ố ế ộ đượ ả ệ à ỷ
l các lo i tai n n lao ng trong s n xu t công nghi p, tai n n sinh ho t, thệ ạ ạ độ ả ấ ệ ạ ạ ể
thao c ng t ng nhanh; c bi t l tai n n giao thông. Trong ó, theo c tính taiũ ă đặ ệ à ạ đ ướ
n n xe máy chi m 70% trong các nhóm nguyên nhân [2]. Do ó, tình tr ngạ ế đ ạ
ch n th ng h m m t c ng có chi u h ng gia t ng c v s l ng v ph cấ ươ à ặ ũ ề ướ ă ả ề ố ượ à độ ứ
t p trong nh ng n m g n ây. Tr c ây, trong chi n tranh, v t th ng h m m tạ ữ ă ầ đ ướ đ ế ế ươ à ặ
chi m 7 – 10% t ng s v t th ng[2], thì g n ây, t l tai n n giao thông giaế ổ ố ế ươ ầ đ ỷ ệ ạ
t ng cùng v i t l t ng c a các ch n th ng vùng h m m t. Theo Tr n V nă ớ ỷ ệ ă ủ ấ ươ à ặ ầ ă
Tr ng – Tr ng M nh D ng th ng kê trong 11 n m (1988 – 1999) t i Vi nườ ươ ạ ũ ố ă ạ ệ
R ng H m M t – H N i có 2149 tr ng h p ch n th ng h m m t[15] . Theoă à ặ à ộ ườ ợ ấ ươ à ặ
Lâm Ng c n th ng kê trong 17 n m ( 1975 – 1993) Vi n R ng H m M tọ Ấ ố ă ở ệ ă à ặ
Th nh ph H Chí Minh có 2348 tr ng h p ch n th ng h m m t[1].à ố ồ ườ ợ ấ ươ à ặ
M t trong các b c i u tr b nh nhân ch n th ng quan tr ng v c n thi tộ ướ đề ị ệ ấ ươ ọ à ầ ế
nh t chính l nh ng s – c p c u ban u. c bi t l kho ng th i gian m tấ à ữ ơ ấ ứ đầ Đặ ệ à ả ờ ộ
gi u sau khi x y ra tai n n. Vi c s – c p c u ban u sau ch n th ngờ đầ ả ạ ệ ơ ấ ứ đầ ấ ươ
không ch giúp ng i b nh duy trì các ch c n ng s ng ( tu n ho n, hôỉ ườ ệ ứ ă ố ầ à
h p.v v ) m còn l nh ng bi n pháp giúp b nh nhân tránh nh ng y u t l mấ à à ữ ệ ệ ữ ế ố à
tr m tr ng thêm th ng t n c a mình. N u c s – c p c u k p th i, úng kầ ọ ươ ổ ủ ế đượ ơ ấ ứ ị ờ đ ĩ
thu t, i u ó s giúp h n ch nh ng nguy c nh h ng t i tính m ng nh :ậ đề đ ẽ ạ ế ữ ơ ả ưở ớ ạ ư
ng t th , tình tr ng shock, choáng, ch y máu, nh ng bi n ch ng nhi m trùng,ạ ở ạ ả ữ ế ứ ễ
ngo i ra còn nh h ng v ch c n ng, th m m sau i u tr , th i gian i u tr ,à ả ưở ề ứ ă ầ ỹ đề ị ờ đề ị
v tránh nh ng t n kém v m t kinh t .v.v B i v y vi c ánh giá nh ng i uà ữ ố ề ặ ế ở ậ ệ đ ữ đề
tr s – c p c u c a các trung tâm y t t tuy n d i l r t quan tr ng, vì âyị ơ ấ ứ ủ ế ừ ế ướ à ấ ọ đ
l n i c ti p xúc u tiên v i nh ng b nh nhân ch n th ng, nh h ng l nà ơ đượ ế đầ ớ ữ ệ ấ ươ ả ưở ớ
n k t qu i u tr cho ng i b nh. đế ế ảđề ị ườ ệ
Vì v y chúng tôi th c hi n t i v :ậ ự ệ đề à ề Nh n xét th c tr ng i u tr s“ ậ ự ạ đề ị ơ
c u b nh nhân ch n th ng h m m t tuy n d i qua kh o sát t i b nhứ ệ ấ ươ à ặ ở ế ướ ả ạ ệ
vi n R ng h m m t Trung ngệ ă à ặ ươ ” t tháng 2/2012 n tháng 4/2012. V iừ đế ớ
m c tiêu nghiên c u:ụ ứ
1. Phân lo i t n th ng c a b nh nhân ch n th ng h m m t.ạ ổ ươ ủ ệ ấ ươ à ặ

2. Kh o sát nh n xét i u tr s c u tuy n d iả – ậ đề ị ơ ứ ở ế ướ

4
Ch ng 1ươ
T NG QUAN V N NGHIÊN C UỔ Ấ ĐỀ Ứ
Trong th i k kháng chi n ch ng Pháp, R ng h m m t còn chung v i ngo iờ ỳ ế ố ă à ặ ớ ạ
khoa, công tác phòng ch ng shock ã c chú ý. N m 1951, ng nh y t quânố đ đượ ă à ế
i ã ra 9 i u ch a shock v nh n m nh t m quan tr ng c a vi c phòng vđộ đ đề đề ữ à ấ ạ ầ ọ ủ ệ à
i u tr shock trong ngo i khoa th i chi n. Các nh ph u thu t ã bi t c nhđề ị ạ ờ ế à ẫ ậ đ ế ố đị
gãy x ng h m trên b ng cách c nh hai u x ng gãy b ng ch thép v b ngươ à ằ ốđị đầ ươ ằ ỉ à ă
c m u sau khi ã ch nh úng kh p c n.ằ đầ đ ỉ đ ớ ắ
N m 1961, Nguy n V n Th trong s k t ch n th ng vùng h m m t vă ễ ă ụ ơ ế ấ ươ à ặ à
nguyên t c x trí qua 4 n m t i b nh vi n Ph Doãn ã phân lo i v t th ngắ ử ă ạ ệ ệ ủ đ ạ ế ươ
ph n m m, ph n x ng, nguyên t c x trí v k t qu i u tr [12].ầ ề ầ ươ ắ ử à ế ảđề ị
N m 1963, Nguy n Huy Phan trong n i san R ng h m m t ã nêu ra m tă ễ ộ ă à ặ đ ộ
s tr ng h p gãy x ng h m (x ng h m trên v x ng h m d i) do ch nố ườ ợ ươ à ươ à à ươ à ướ ấ
th ng th i bình nêu lên ch n oán v i u tr [7].ươ ờ ẩ đ àđề ị
N m 1966, Nguy n Kh c Gi ng ã a ra nh n xét s b v m t s ch nă ễ ắ ả đ đư ậ ơ ộ ề ộ ố ấ
th ng h m m t do h a khí trong th i bình v trong chi n tranh.ươ à ặ ỏ ờ à ế
N m 1968, tình hình chi n tranh ch ng M c u n c ang th i k quy tă ế ố ỹ ứ ướ đ ở ờ ỳ ế
nh, Th c hi n quy t nh c a B Qu c phòng, C c Quân y t ch c biên so nđị ự ệ ế đị ủ ộ ố ụ ổ ứ ạ
d th o “ i u l x trí v t th ng chi n tranh”v c b sung n m 1984, trongự ả Đề ệ ử ế ươ ế àđượ ổ ă
ó các chuyên gia u ng nh ã ra 21 i u l v x trí v t th ng vùng h mđ đầ à đ đề đề ệ ề ử ế ươ à
m t [14].ặ
N m 1992, t ng k t kinh nghi m th c t gi ng d y v i u tr c p c u ch nă ổ ế ệ ự ế ả ạ àđề ị ấ ứ ấ
th ng h m m t g n 30 n m, Võ Th Quang tái b n cu n sách “C p c u R ngươ à ặ ầ ă ế ả ố ấ ứ ă
h m m t” trong ó nêu rõ nh ng tr ng h p c p c u trong ch n th ng vùngà ặ đ ữ ườ ợ ấ ứ ấ ươ
h m m t v cách x trí v i m i tr ng h p [10].à ặ à ử ớ ỗ ườ ợ
5
1.1 Gi i ph u vùng h m m tả ẫ à ặ

1.1.1. X ng h m trênươ à
X ng h m trên g m hai x ng i x ng nhau, l x ng chính t ng gi aươ à ồ ươ đố ứ à ươ ở ầ ữ
m t. L m t trong nh ng x ng quan tr ng ti p kh p v i các x ng khác t oặ à ộ ữ ươ ọ ế ớ ớ ươ để ạ
nên các c u trúc gi i ph u nh m t, h c m i, xoang h m, vòm mi ng, n n s ,ấ ả ẫ ưổ ắ ố ũ à ệ ề ọ
h chân b m kh u cái, h d i thái d ng, khe d i m t v khe chân b mố ướ ẩ ố ướ ươ ướ ổ ắ à ướ
h m. Vì v y khi có ch n th ng x ng h m trên th ng liên quan v i ch nà ậ ấ ươ ươ à ườ ớ ấ
th ng s não, m t, tai m i h ng,ươ ọ ắ ũ ọ
Hình th m i x ng h m trên l hình tr vuông, có m t thân, b n m m:ể ỗ ươ à à ụ ộ ố ỏ
m m gò má, m m trán, m m kh u cái, m m huy t r ng [3].ỏ ỏ ỏ ẩ ỏ ệ ổ ă
ây l m t x ng c nh v l x ng x p do ó khi b gãy x ng thìĐ à ộ ươ ố đị à à ươ ố đ ị ươ
th ng gây ch y máu nhi u, nên c n x trí c p c u nhanh chóng. ườ ả ề ầ ử ấ ứ
Hình 1.1: nh s - m t (nhìn th ng) [19]Ả ọ ặ ẳ
1- X ng tránươ 13-Thân x ng h m d iươ à ướ 25- Khe m t trênổ ắ
2- ng kh p trán m iĐườ ớ ũ 14- L c mỗ ằ 26- Khe m t d iổ ắ ướ
3- ng khóp trán – h m trênĐườ ầ 15 - Gai m i tr cũ ướ 27- M t m t c a x ng tránặ ổ ắ ủ ươ
4- L trên m tỗ ổ ắ 16 - X ng h m trênươ à 28 -Cánh l n x ng b mớ ươ ướ
5- ng kh p b m – nhĐườ ớ ướ đỉ 17 - M m huy t r ng x ng h m trênỏ ệ ă ươ à 29 - X ng nhươ đỉ
6- Cánh l n x ng b mớ ươ ướ 18 - X ng lá míaươ 30 - ng kh p v nhĐườ ớ à
7- X ng lươ ệ 19- B d i m tờ ướ ổ ắ 31 - B trên m tờ ổ ắ
8- ng kh p b m – gò máĐườ ớ ướ 20- ng kh p gò má h m trênĐườ ớ à 32- ng kh p b m - trán Đườ ớ ướ
6
9- ng kh p m i – h m trênĐườ ớ ũ à 21- Khe d i m tướ ổ ắ 33- ng kh p trán lĐườ ớ ệ
10- L d i m tỗ ướ ổ ắ 22- X ng gò máươ 34 - M m x ng h m trênỏ ươ à
11- Các x ng xo n gi a, d iươ ă ữ ướ 23- Cánh l n x ng b mớ ươ ướ 35 - X ng m iươ ũ
12- Ng nh x ng h m d ià ươ à ướ 24 - Cánh nh x ng b mỏ ươ ướ 36 - ng kh p gian m iĐườ ớ ũ
1.1.2. X ng h m d iươ à ướ
L m t x ng l , g m thân x ng n m ngang, l i v phía tr c có hai m tà ộ ươ ẻ ồ ươ ằ ồ ề ướ ặ
v hai b ; hai bên l hai ng nh h m ch y lên trên v ra sau; v l bám t n c aà ờ à à à ạ à à à ậ ủ
h c nhai. B i v y khi có ch n th ng gãy x ng h m d i s gây di l chệ ơ ở ậ ấ ươ ươ à ướ ẽ ệ
nhi u do s co kéo c a các c .ề ự ủ ơ

X ng h m d i l m t x ng di ng nh v o kh p thái d ng h m haiươ à ướ à ộ ươ độ ờ à ớ ươ à
bên g m: hõm ch o, s n chêm, c l i c u, bao kh p, dây ch ng.ồ ả ụ ổ ồ ầ ớ ằ
1.1.3. X ng gò máươ
L m t th nh ph n c a kh i x ng m t, l m t x ng d y, kh e hình b nà ộ à ầ ủ ố ươ ặ à ộ ươ à ỏ ố
c nh ti p kh p v i b n x ng: x ng trán, cánh l n x ng b m, x ng tháiạ ế ớ ớ ố ươ ươ ớ ươ ướ ươ
d ng, x ng h m trên qua b n kh p: gò má b m, kh p gò má thái d ng,ươ ươ à ố ớ ướ ớ ươ
kh p gò má trán, kh p gò má h m.ớ ớ à
X ng g m ba m t: m t l i phía ngo i g i l gò má, m t lõm phíaươ ồ ặ ặ ồ ở à ọ à ặ ở
trong còn g i l m t thái d ng, m t m t phía trên l th nh d i ngo i c a ọ à ặ ươ ặ ổ ắ à à ướ à ủ ổ
m t. V g m b n m u: m u trán, m u m t, m u thái d ng, m u gò máắ à ồ ố ấ ấ ấ ổ ắ ấ ươ ấ
h m[22].à
1.1.4. M ch máu - th n kinh - c ạ ầ ơ[19],[22].
nh n nh v ánh giá b c u v m c ch y máu c a b nh nhânĐể ậ đị à đ ướ đầ ề ứ độ ả ủ ệ
ch n th ng h m m t ng th i a ra các bi n pháp ki m soát ch y máu trongấ ươ à ặ đồ ờ đư ệ ể ả
các tr ng h p c p c u thì ng i th y thu c c n n m rõ gi i ph u nh khu c aườ ợ ấ ứ ườ ầ ố ầ ắ ả ẫ đị ủ
h m ch máu vùng h m m t. Các ch n th ng x ng ho c ph i h p v i v tệ ạ à ặ ấ ươ ươ ặ ố ợ ớ ế
th ng ph n m m nh các gãy x ng h m trên th nh xoang liên quan v i h cươ ầ ề ư ươ à ở à ớ ố
m i b v , s ch y máu t các ng gãy x ng v o xoang, do t n th ng cácũ ị ỡ ẽ ả ừ đườ ươ à ổ ươ
ng m ch, máu ch y qua h c m i gây ch y máu m i tr c hay ch y máu m iđộ ạ ả ố ũ ả ũ ướ ả ũ
sau
H th ng m ch máu c a các kh i c – x ng vùng h m m t c cungệ ố ạ ủ ố ơ ươ à ặ đượ
c p b i các nhánh m ch t ng m ch c nh ngo i. ng m ch c nh ngo i lấ ở ạ ừ độ ạ ả à Độ ạ ả à à
nhánh t n c a ng m ch c nh chung; phân nhánh th nh b y nhánh bên mangậ ủ độ ạ ả à ả
tên nh ng vùng do chúng c p máu: ng m ch giáp trên, ng m ch h u lênữ ấ độ ạ độ ạ ầ
( c p máu cho th nh bên v sau h u ), ng m ch l i, ng m ch m t, ngấ à à ầ độ ạ ưỡ độ ạ ặ độ
m ch ch m, ng m ch tai sau, các nhánh nuôi tuy n n c b t mang tai; v haiạ ẩ độ ạ ế ướ ọ à
nhánh t n l ng m ch thái d ng nông, ng m ch h m trong. ậ à độ ạ ươ độ ạ à
7
Hình 1.2: H m ch máu vùng u m t [16]ệ ạ đầ ặ
Trong ó ba nhánh ch y u nuôi d ng vùng h m m t l : ng m ch m tđ ủ ế ưỡ à ặ à độ ạ ặ

v ng m ch thái d ng nông c p máu cho các vùng nông h m m t; ngà độ ạ ươ ấ ở à ặ độ
m ch h m trong c p máu cho các vùng sâu c a h m m t.ạ à ấ ủ à ặ
- ng m ch m t: ng m ch n y tách ra t m t tr c c a ng m ch c nhĐộ ạ ặ độ ạ à ừ ặ ướ ủ độ ạ ả
ngo i, trong tam giác c nh, ngay trên s ng l n c a x ng móng. m t trongà ả ừ ớ ủ ươ Ở ặ
x ng h m dươ à i, ng m ch n y còn ch y cong lên trên, s th nh m t rãnh ướ độ ạ à ạ ẽ à ộ ở
b sau tuy n d i h m v c chân b m trong. T i b d i x ng h m d i,ờ ế ướ à à ơ ướ ớ ờ ướ ươ à ướ
ng m ch ch y vòng lên quanh b n y ngay phía tr c b tr c c c n t iđộ ạ ạ ờ à ướ ờ ướ ơ ắ để ớ
m t. m t, ng m ch m t ch y ra tr c, lên trên, b t chéo x ng h m d iặ Ở ặ độ ạ ặ ạ ướ ắ ươ à ướ
v c mút r i i ngang qua khe c a tr x c g n góc mi ng. Ti p ó nó ià ơ ồ đ ủ ụ ơ ơ ở ầ ệ ế đ đ
lên d c phía bên m i t i góc trong m t v t n h t mép mí m t trong, ọ ũ ớ ắ à ậ ế ở ắ ở
ây ng m ch cho các nhánh t i túi l , v ti p n i v i ng m ch l ng m i,đ độ ạ ớ ệ à ế ố ớ độ ạ ư ũ
nhánh c a ng m ch m t.ủ độ ạ ắ
Trên ng i t i vùng m t, ng m ch m t cho các nhánh bên: ngđườ đ ạ ặ độ ạ ặ độ
m ch môi d i, ng m ch môi trên, ng m ch m i ngo i.ạ ướ độ ạ độ ạ ũ à
- ng m ch thái d ng nông: b t u t trong tuy n mang tai, phía sau l iĐộ ạ ươ ắ đầ ừ ế ồ
c u x ng h m d i, ch y lên b t chéo cung ti p, t i trên m m gò má c aầ ươ à ướ ạ ắ ế ớ ỏ ủ
x nươ g thái d ng kho ng 5 cm thì chia hai nhánh t n tr c v sau. Trên ng iươ ả ậ ướ à đườ đ
ng m ch thái d ng nông n m d i s che ph c a c tai tr c. Khi n m trongđộ ạ ươ ằ ướ ự ủ ủ ơ ướ ằ
tuy n mang tai, ng m ch b các nhánh thái d ng v nhánh gò má c a th n kinhế độ ạ ị ươ à ủ ầ
8
m t b t chéo. ng m ch i kèm v i t nh m ch thái d ng nông v th n kinh tai tháiặ ắ Độ ạ đ ớ ĩ ạ ươ à ầ
d ng; t nh m ch v th n kinh n m ngay phía sau ng m chươ ĩ ạ à ầ ằ độ ạ .
ng m ch thái d ng nông cho hai nhánh c p máu cho m t: ng m chĐộ ạ ươ ấ ặ độ ạ
ngang m t, ng m ch gò má - m t.ặ độ ạ ổ ắ
- ng m ch h m trên hay ng m ch h m trong: ây l nhánh t n l nĐộ ạ à độ ạ à đ à ậ ớ
nh t c a ng m ch c nh ngo i, tách ra t ng m ch c nh ngo i sau c l iấ ủ độ ạ ả à ừ độ ạ ả à ở ổ ồ
c u x ng h m d i, trong tuy n mang tai. ng m ch i ra tr c phía trongầ ươ à ướ ế Độ ạ đ ướ ở
c l i c u x ng h m d i, trên m t nông ho c m t sâu c a u d i c chânổ ồ ầ ươ à ướ ặ ặ ặ ủ đầ ướ ơ
b m ngo i. Nó th ng i gi a hai u c chân b m ngo i t i h chânướ à ườ đ ữ đầ ơ ướ à để ớ ố
b m – kh u cái.ướ ẩ

V i h th ng c p máu phát tri n nên ch n th ng h m m t gây ch y máuớ ệ ố ấ ể ấ ươ à ặ ả
nhi u, có ph n ng s ng n , b m tím nhanh.ề ả ứ ư ề ầ
Bên c nh ó vùng h m m t có hai nhóm c quan tr ng l nhóm c nângạ đ à ặ ơ ọ à ơ
h m v nhóm c h h m.à à ơ ạ à
Nh ng th n kinh chi ph i vùng h m m t có: dây th n kinh V, dây th n kinhữ ầ ố à ặ ầ ầ
VII, dây th n kinh IX, dây th n kinh X, dây th n kinh XII v ám r i c nôngầ ầ ầ àđ ố ổ [3]
1.1.5. c i m vùng h m h u liên quan trong ch n th ngĐặ để à – ầ ấ ươ [3]
H u l vùng n i thông gi a h c m i, v i mi ng, v thanh qu n. Do ó khiầ à ố ữ ố ũ ớ ổ ệ à ả đ
c p c u trong ch n th ng h m m t ây l vùng liên h m t thi t v i ng hôấ ứ ấ ươ à ặ đ à ệ ậ ế ớ đườ
h p, v luôn c n c m b o s thông thoáng , tránh các chèn ép hay d v t ấ à ầ đượ đả ả ự ị ậ ở
vùng h u vì s gây bít t c ng th .ầ ẽ ắ đườ ở
V i hình th l m t ng c c u t o b i cân c kéo d i t n n s t iớ ể à ộ ố đượ ấ ạ ở ơ à ừ ề ọ ớ
ngang m c t s ng c VI, h u c chia th nh ba ph n: t h u, kh u h u,ứ đố ố ổ ầ đượ à ầ ỵ ầ ẩ ầ
thanh h u.ầ
- T h u hay m i h u (nasopharynx) : b t u t n n s t i ngang m c vòmỵ ầ ũ ầ ắ đầ ừ ề ọ ớ ứ
mi ng v có sáu th nh. Th nh tr c thông v i m i b i hai l m i sau; th nh trênệ à à à ướ ớ ũ ở ỗ ũ à
v sau l vòm h u, vòm ng v i vùng niêm m c ph d i c a thân x ng b m,à à ầ ứ ớ ạ ủ ướ ủ ươ ướ
ph n n n x ng ch m v cung tr c t i; m i th nh bên có m t l h u c aầ ề ươ ẩ à ướ đố độ ỗ à ộ ỗ ầ ủ
vòi tai - ng thông t h u v i hòm nh .ố ỵ ầ ớ ĩ
- Kh u h u hay mi ng h u (oropharyn) : thông v i thanh h u d i vẩ ầ ệ ầ ớ ầ ở ướ à
thông ra tr c v i mi ng qua eo h ng. Eo h ng c gi i h n b i l i g vướ ớ ổ ệ ọ ọ đượ ớ ạ ở ưỡ à à
hai cung kh u cái l i v d i b i l ng l iẩ ưỡ àở ướ ở ư ưỡ
9
Hình 1.3: C t ngang vùng h m h u [16]ắ à – ầ
1.1.6. c i m gi i ph u h c m i liên quan trong ch n th ngĐặ để ả ẫ ố ũ ấ ươ
Theo nghiên c u c a tác gi T Trung S n t i phòng c p c u b nh vi nứ ủ ả ạ ơ ạ ấ ứ ệ ệ
R ng h m m t Trung ng t tháng 3/2004 n tháng10/ 2004, t l ch y máuă à ặ ươ ừ đế ỉ ệ ả
m i chi m 37,08% trong các tr ng h p c p c u ch y máu c a b nh nhân ch nũ ế ườ ợ ấ ứ ả ủ ệ ấ
th ng h m m t [9]. Do có nh ng c i m gi i ph u liên quan ch t ch nươ à ặ ữ đặ để ả ẫ ặ ẽ đế
vùng h m m t nên h c m i l v trí hay g p ch y máu trong ch n th ng.à ặ ố ũ à ị ặ ả ấ ươ

10
Hình 1.4: Th nh ngo i c a m i [16]à à ủ ũ
H c m i có c u trúc ôi, c phân cách b i vách ng n m i. H c m iố ũ ấ đ đượ ở ă ũ ố ũ
g m b n th nh: th nh trong, th nh d i, th nh trên, th nh ngo i.ồ ố à à à ướ à à à
Th nh trên c t o b i ph n trên l m nh s ng, ph n sau l thân x ngà đượ ạ ở ầ à ả à ầ à ươ
b m, cánh x ng lá mía, m m b m x ng kh u cái, v ph n tr c l x ngướ ươ ỏ ướ ươ ẩ à ầ ướ à ươ
trán v x ng m i. Trong tr ng h p gãy ph c h p m i s ng, Lefort II, III cóà ươ ũ ườ ợ ứ ợ ũ à
th gây t n th ng th nh trên c a m i.ể ổ ươ à ủ ũ
Th nh d i g m ph n x ng v ph n m m: phía tr c l m m kh u cáià ướ ồ ầ ươ à ầ ề ướ à ỏ ẩ
x ng h m trên, phía sau l m nh ngang x ng kh u cái ; ph n m m l các cươ à à ả ươ ẩ ầ ề à ơ
t o th nh m n h u.ạ à à ầ
Cùng h niêm m c v i l ng mao m ch d y c nên ch y máu m i r t dệ ạ ớ ượ ạ à đặ ả ũ ấ ễ
x y ra khi có ch n th ng h m m t.ả ấ ươ à ặ
1.2. Phân lo i các t n th ng c p c u vùng h m m t:ạ ổ ươ – ấ ứ à ặ
1.2.1. C p c u vùng h m m tấ ứ à ặ
Ch n th ng vùng h m m t c ng g p nh ng nguy c nh ch n th ngấ ươ à ặ ũ ặ ữ ơ ư ấ ươ
ngo i khoa nói chung v trong ó vi c tr c nh t c n l m trong s c u l c nạ à đ ệ ướ ấ ầ à ơ ứ à ầ
m b o ch c n ng s ng cho b nh nhân th t theo quy trình [13].đả ả ứ ă ố ệ ứ ự
- A (Airway control): Ki m soát ng th l thao tác quan tr ng u tiên c nể đườ ở à ọ đầ ầ
th c hi n, b nh nhân khó th có hai c ch : bít t c, chèn ép ng th .ự ệ ệ ở ơ ế ắ đườ ở
+ Bít t c ng th do các nguyên nhânắ đườ ở
• D v t ng th g m v t th ng thông h c mi ng, nh ng m nh r ng,ị ậ đườ ở ồ ế ươ ố ệ ữ ả ă
m nh t ch c, d v t bên ngo i r i v o h c mi ng, ho c r ng gi v v ả ổ ứ ị ậ à ơ à ố ệ ặ ă ả
• Do ch y máu t o nh ng c c máu ông t v t th ng ph n m m ho cả ạ ữ ụ đ ừ ế ươ ầ ề ặ
b i gãy x ng h m, m i s ng, gò má.ở ươ à ũ à
11
• Do ng m rãiứđọ đờ
+ Chèn ép ng th dođườ ở
• T t l i ra sau g m v t th ng s n mi ng, gãy góc h m hai bên, v tụ ưỡ ồ ế ươ à ệ à ế
th ng m t ph c h p c m móngươ ấ ứ ợ ằ

• V t th ng ng d p d i h m, c nh c gây phù n , t máu chèn épế ươ đụ ậ ướ à ạ ổ ề ụ
v o khí qu n.à ả
- B (Breathing and ventilation): Th v thông khí l b c ti p theo sau khiở à à ướ ế
ã lo i b c các t c ngh n khí o. N u b nh nhân v n trong tình tr ngđ ạ ỏ đượ ắ ẽ ở đạ ế ệ ẫ ạ
khó th , r i lo n nh p th , th y u c n ph i ki m tra nh ng t n th ng các bở ố ạ ị ở ở ế ầ ả ể ữ ổ ươ ở ộ
ph nậ
+ T n th ng l ng ng c: gãy x ng s n, m ng s n di ng, tr n khí,ổ ươ ồ ự ươ ườ ả ườ độ à
tr n máu m ng ph i.à à ổ
+ T n th ng ph i: d p nhu mô, d v t khí ph qu n, tr n máu nhu mô ph i.ổ ươ ổ ậ ị ậ ế ả à ổ
+ T n th ng b ng: c ho nh, v t ng, t n th ng th nh b ng.ổ ươ ổ ụ ơ à ỡ ạ ổ ươ à ụ
+ T n th ng th n kinh: ch n th ng s não, c t s ng, hôn mê.ổ ươ ầ ấ ươ ọ ộ ố
- C (Circulation): Tu n ho n bao g m ki m soát ch y máu, ánh giá m cầ à ồ ể ả đ ứ
m t máuđộ ấ
+ C m máu do ch y máu ph n m m, ph n x ng, ho c các h c t nhiên. ầ ả ầ ề ầ ươ ặ ở ố ự
+ ánh giá tình tr ng m t máu: n u tình tr ng m t máu c p kh i l ng trênĐ ạ ấ ế ạ ấ ấ ố ượ
20% thì b nh nhân s r i v o tình tr ng shock. Các v t th ng h m m t n thu nệ ẽ ơ à ạ ế ươ à ặ đơ ầ
ít gây ra shock, m tình tr ng n y th ng g p trong a ch n th ng.à ạ à ườ ặ đ ấ ươ
+ Shock l tình tr ng thi u oxy t ch c th hi n trên lâm s ng b ng h ià ạ ế ổ ứ ể ệ à ằ ộ
ch ng suy tu n ho n, suy s p to n thân, th ng gây t vong n 80%.ứ ầ à ụ à ườ ử đế
Shock m t máu c phân l m ba lo i trên lâm s ng:ấ đượ à ạ à
• Shock nh (m t ẹ ấ ≤20% kh i l ng máu) gi m c p máu c quan, tố ượ ả ấ ở ơ ổ
ch c ít quan tr ng nh c , m , da, x ng. Trên lâm s ng bi u hi n da nh t nh t,ứ ọ ư ơ ỡ ươ à ể ệ ợ ạ
m ch nhanh, huy t áp t ng.ạ ế ă
• Shock v a (m t 20 – 40 % kh i l ng máu) gi m c p máu n i t ng,ừ ấ ố ượ ả ấ ở ộ ạ
th n, bi u hi n th n kinh l m , kích ng, m ch nhanh, huy t áp t t, thi uậ ể ệ ầ ơ ơ độ ạ ế ụ ể
ni u.ệ
• Shock n ng (m t > 40% kh i l ng máu) gi m c p máu c tim vặ ấ ố ượ ả ấ ả ở à
não, b nh nhân trong tr ng thái hôn mê, kích ng, huy t áp t t, ng ng tim.ệ ạ độ ế ụ ừ
- D (disability) : Th n kinh c n ki m soát các y u t :ầ ầ ể ế ố
12

+ au sau ch n th ng nhi u m c , có th gây choáng v ng t th m chíĐ ấ ươ ề ứ độ ể à ấ ậ
shock. gi m au c n s c u k p th i b ng cách b t ng b nh nhân v dùngĐể ả đ ầ ơ ứ ị ờ ằ ấ độ ệ à
thu c gi m au.ố ả đ
+ Ch n th ng s não: phát hi n nh ng d u hi u ch n th ng s não nhấ ươ ọ ệ ữ ấ ệ ấ ươ ọ ư
t n th ng vùng u, tri giác, ch m theo thang i m ổ ươ đầ ấ để Glasgow [4][11].
áp ng b ng m tĐ ứ ằ ắ (4 i m)để
4 i m: M m t t nhiênđể ở ắ ự
3 i m: M m t khi ra l nhđể ở ắ ệ
2 i m: M m t khi b l m auđể ở ắ ị à đ
1 i m: Không m m tđể ở ắ
áp ng b ng l i nói (5 i m)Đ ứ ằ ờ để
5 i m: Tr l i chính xác, nhanh( b nh nhân tr l i úng nh ng n i dungđể ả ờ ệ ả ờ đ ữ ộ
n gi n, quen thu c nh tên, tu i c a b n thân quê quán )đơ ả ộ ư ổ ủ ả
4 i m: Tr l i ch m, nh m l n ( b nh nhân v n nói chuyên c nh ng tđể ả ờ ậ ầ ẫ ệ ẫ đượ ư ỏ
ra lú l n trong các câu tr l i )ẫ ả ờ
3 i m: Phát ngôn vô ngh ađể ĩ
2 i m: Phát âm khó hi u ( ú , kêu rên )để ể ớ
1 i m: Ho n to n im l ngđể à à ặ
áp ng v n ng (6 i m)Đ ứ ậ độ để
6 i m: Th c hi n yêu c u ( “Tuân l nh”, l m theo nh ng yêu c u nđể ự ệ ầ ệ à ữ ầ đơ
gi n c a ng i khám )ả ủ ườ
5 i m: áp ng v i au ( c ng có m c ích g t b ngu n gây auđể Đ ứ ớ đ ử độ ụ đ ạ ỏ ồ đ
úng v trí b gây au)đ ị ị đ
4 i m: Tránh cái au ( rút tay l i khi b l m au)để đ ạ ị à đ
3 i m: Co c ng các chi khi au ( t th c a ng i b t n th ng v não)để ứ đ ư ế ủ ườ ị ổ ươ ỏ
2 i m: Du i c ng khi au ( co c khi n cho vai xoay trong, cánh tay b úpđể ỗ ứ đ ơ ế ị
s p -t th c a ng ig b t n th ng não)ấ ư ế ủ ươ ị ổ ươ
1 i m: Không áp ng v i auđể đ ứ ớ đ
T ng i m GCS th p nh t l 3 i m ( b nh nhân trong tình tr ng hôn mêổ để ấ ấ à để ệ ạ
sâu ho c t vong), v cao nh t l 15 i m. Tuy nhiên khi nghi ng b nh nhân cóặ ử à ấ à để ờ ệ

ch n th ng s não c n theo dõi k v ph i h p v i chuyên khoa Ch n th ng sấ ươ ọ ầ ĩ à ố ợ ớ ấ ươ ọ
não [11].
13
+Ch n th ng c t s ng: do c i m vùng h m m t có liên quan tr c ti pấ ươ ộ ố đặ để à ặ ự ế
n c t s ng, nên ph i khám k phát hi n t n th ng c nh au, h n chđế ộ ố ả ĩ để ệ ổ ươ ở ổ ư đ ạ ế
c ng, li t Khi ó c n b t ng to n thân, c bi t l b t ng c [11].ửđộ ệ đ ầ ấ độ à đặ ệ à ấ độ ổ
1.2.2. Ch n th ng ph n m mấ ươ ầ ề [13]
Các lo i v t th ng ph n m m c phân lo i nh sau:ạ ế ươ ầ ề đượ ạ ư
- V t th ng xây sátế ươ
L t n th ng nông trên m t da, n l p th ng bì do da m t va ch m v ià ổ ươ ặ đế ớ ượ ặ ạ ớ
v t thô ráp, da không b rách m ch b x c, r m máu, thông th ng trên v tậ ị à ỉ ị ướ ớ ườ ế
th ng xây sát có nh ng d v t b n. Có c i m l rát au, rát do bong l pươ ữ ị ậ ẩ đặ để à đ ớ
th ng bì, h u mút th n kinh. Các d v t da l m thay i m u s c da n uượ ở đầ ầ ị ậ à đổ à ắ ế
không c l m s ch. đượ à ạ
14
- V t th ng ng d pế ươ đụ ậ
L t n th ng không rách da m ch xu t huy t t máu t i ch , gây phù n ,à ổ ươ à ỉ ấ ế ơ ạ ỗ ề
bi n d ng t ch c ph n m m. M ch máu có th b t n th ng. T n th ng doế ạ ổ ứ ầ ề ạ ể ị ổ ươ ổ ươ
v t u tù va ch m v o ph n m m gây ra. B nh nhân n có hai tình tr ng tậ đầ ạ à ầ ề ệ đế ạ ụ
máu: t máu ã c m, t máu ch a c m.ụ đ ầ ụ ư ầ
- V t th ng rách daế ươ
Th c ch t l v t th ng h có nhi u m c khác nhau, có th ch t nự ấ à ế ươ ở ề ứ độ ể ỉ ổ
th ng da, c ng có th t n th ng nhi u t ch c nh m ch máu, th n kinh, c ,ươ ở ũ ể ổ ươ ề ổ ứ ư ạ ầ ơ
tuy n n c b t, niêm m c vì v y x trí v t th ng rách da l i i n choế ướ ọ ạ ậ ử ế ươ à đạ đệ
nguyên t c x trí v t th ng ph n m m h m m t.ắ ử ế ươ ầ ề à ặ
- V t th ng xuyên th uế ươ ấ
ây c ng l v t th ng rách da nh ng có c i m l v t th ng b phá quaĐ ũ à ế ươ ư đặ để à ế ươ ị
b d y t ch c thông v i h c r ng nh mi ng, h c m i. T n th ng nh hay l nề à ổ ứ ớ ố ỗ ư ệ ố ũ ổ ươ ỏ ớ
tùy nguyên nhân, n u nguyên nhân l v t s c nh , nh n d sót n u khôngế à ậ ắ ỏ ọ ễ để ế
th m khám k . c i m: l v o nh , gây rách, t t ch c, ch y máu, có thă ĩ Đặ để ỗ à ỏ đứ ổ ứ ả ể

kèm d v t.ị ậ
- V t th ng m t t ch cế ươ ấ ổ ứ
L m t t n th ng c bi t có th gây nên thi u h ng t ch c c ph nà ộ ổ ươ đặ ệ ể ế ổ ổ ứ ả ở ầ
m m ho c c x ng, ho c t o nên nh ng v t t ch c l n l t ra kh i các c u trúcề ặ ả ươ ặ ạ ữ ạ ổ ứ ớ ậ ỏ ấ
phía d i. T n th ng n y l k t qu c a m t l c va ch m r t m nh gi a t ch cướ ổ ươ à à ế ả ủ ộ ự ạ ấ ạ ữ ổ ứ
v v t gây t n th ng. T n th ng n y th ng t o nên nh ng v t t ch c m m.à ậ ổ ươ ổ ươ à ườ ạ ữ ạ ổ ứ ề
Nh ng v t n y có c i m l có d y t ng d n t mép v t rách n áy v t,ữ ạ à đặ để à độ à ă ầ ừ ế đế đ ạ
mép v t th ng m ng, v v t chéo so v i m t da.ạ ườ ỏ à ắ ớ ặ
- V t th ng do h a khíế ươ ỏ
L nh ng t n th ng có c i m: ng v o nh , ng ra to, t ch c bà ữ ổ ươ đặ để đườ à ỏ đườ ổ ứ ị
t n th ng kèm theo d v t, c n ph i xác nh trên phim X-Quang.ổ ươ ị ậ ầ ả đị
15
- V t th ng b ng ế ươ ỏ
Lo i t n th ng n y c chia l m ba : ạ ổ ươ à đượ à độ
1 t n th ng th ng bì: da Độ ổ ươ ở ượ đỏ
2 t n th ng trung bì : xu t hi n ph ng n cĐộ ổ ươ ở ấ ệ ỏ ướ
3 t n th ng n h bìĐộ ổ ươ đế ạ
- V t th ng tuy nế ươ ế
T n th ng có th nhu mô ho c ng tuy n gây dò n c b t, c bi t lổ ươ ể ở ặ ố ế ướ ọ đặ ệ à
dò nhi u khi n.ề ă
1.2.3. Ch n th ng x ngấ ươ ươ
G m nh ng t n th ng x ng vùng h m m t v nh ng t n th ng x ngồ ữ ổ ươ ươ à ặ à ữ ổ ươ ươ
ph i h p v i các t n th ng c a các c quan khác:ố ợ ớ ổ ươ ủ ơ
- T n th ng x ng vùng h m m tổ ươ ươ à ặ
+ Gãy x ng h m trênươ à
+ Gãy x ng h m d i ươ à ướ
+ Gãy gò má - cung ti pế
+ Gãy ph c h p ( t hai x ng tr lên )ứ ợ ừ ươ ở
- T n th ng h m m t ph i h p v i nh ng t n th ng khác ổ ươ à ặ ố ợ ớ ữ ổ ươ
+ Ch n th ng s nãoấ ươ ọ

+ Ch n th ng c t s ng cấ ưỡ ộ ố ổ
+ Ch n th ng x ng ònấ ươ ươ đ
+ Ch n th ng ng cấ ươ ự
+ Ch n th ng b ngấ ươ ổ ụ
+ Ch n th ng chiấ ươ
+ Ch n th ng m tấ ươ ắ
1.3. Các ph ng pháp s c uươ ơ ứ
ph c v cho t i nghiên c u, các ph ng pháp s c u c chia th nhĐể ụ ụ đề à ứ ươ ơ ứ đượ à
hai ph n chính l s c u liên quan n d u hi u sinh t n v s c u trong ch nầ à ơ ứ đế ấ ệ ồ à ơ ứ ấ
th ng vùng h m m t.ươ à ặ
1.3.1. S c u liên quan n d u hi u sinh t nơ ứ đế ấ ệ ồ
- Ki m soát ng th , nh p th , thông khíể đườ ở ị ở
+ Thông ng thđườ ở
+ t b nh nhân u n m th p, nghiêng sang bênĐặ ệ đầ ằ ấ
+ Lo i b d v t: móc h ng, g p d v t, hút d chạ ỏ ị ậ ọ ắ ị ậ ị
+ C m máuầ
+ L y b t ch c s p r iấ ỏ ổ ứ ắ ờ
16
+ Kéo, c nh l iốđị ưỡ
+ C nh x ng gãy vùng h m m tốđị ươ à ặ
- Th oxyở
+ Ch c kim to (lo i l n h n s 17) qua s n giáp nh nọ ạ ớ ơ ố ụ ẫ
+ t ng n i khí qu n, m khí qu nĐặ ố ộ ả ở ả
+ H i ch n cùng các bác s chuyên khoa ph i h p x trí.ộ ẩ ĩ để ố ợ ử
- X trí ch y máu v ch ng shockử ả à ố
+ Ch y máuả
• Ch y máu t ph n m mả ừ ầ ề
o B ng ép t i chă ạ ỗ
o K p, t i nẹ đố đệ
o Khâu c m máuầ

o Th t ng m chắ độ ạ
• Ch y máu t x ngả ừ ươ
o N n ch nh s b x ng gãyắ ỉ ơ ộ ươ
o C nh x ng thông qua ph ng pháp c nh h mốđị ươ ươ ốđị à
• Ch y máu m i , l tai: nhét meche tai, nhét meche m i tr c, m iả ũ ỗ ũ ướ ũ
sau ho c ph i h p c hai.ặ ố ợ ả
o Nhét meche m i tr c c ch nh trong tr ng h p : ch yũ ướ đượ ỉ đị ườ ợ ả
máu v a, n ng m các bi n pháp c m máu tr c ó không có hi u qu ừ ặ à ệ ầ ướ đ ệ ả
 D ng c : ụ ụ
èn clarĐ
N a khu uỉ ỷ
M m iở ũ
è l i, g ng tayĐ ưỡ ă
M t o n b c d i 40-50 cm, r ng 1,5cm; bôi tr n meche b ng pormat tetraộ đ ạ ấ à ộ ơ ằ
ho c vaselin.ặ
 Thu c: thu c co m ch, thu c tê lidocain 6%, d u paraphinố ố ạ ố ầ
 K thu t:ĩ ậ
17
1. B nh nhân xì h t máu ho c c hút s ch h t máu c c trong m iệ ế ặ đượ ạ ế ụ ũ
2. Gây tê h c m i: t v o m i m t o n meche d i 10cm th m lidocain 6%ố ũ đặ à ũ ộ đ ạ à ấ
v thu c co m ch giúp gi m au v co m ch khi ti n h nh th thu t, trong 3 phút.à ố ạ ả đ à ạ ế à ủ ậ
3. Soi m i tr cũ ướ
Dùng m m i banh r ng l m iở ũ ộ ỗ ũ
Quan sát bên trong h c m i b nh nhân có m o vách m i ho c v o váchố ũ ệ à ũ ặ ẹ
ng n hay không, tránh gây thêm ch y máu khi ti n h nh th thu t.ă để ả ế à ủ ậ
Tìm khe gi a: phía sau trên h c m i t mecheữ ố ũ đểđặ
4. B m m kháng sinh ho c d u paraphin v o h c m i, lu n bao cao suơ ỡ ặ ầ à ố ũ ồ
v o m m i r i t bao cao su v o h c m i.à ở ũ ồ đặ à ố ũ
5. Nhét meche
Hình 1.5 Nhét mèche m i tr cũ ướ

Dùng n a khu u nhét meche v o trong h c m i qua m m i sau 6-8 cmỉ ỷ à ố ũ ở ũ
B t u t trên xu ng d i, t sau ra tr c (nhét sâu sát c a m i sau) theoắ đầ ừ ố ướ ừ ướ ử ũ
ki u n x pể đà ế
Ti p t c nhét meche ra t n c a m i tr cế ụ ậ ử ũ ướ
6. Ki m tra th nh sau h ng không th y máu ch y xu ng h ng l cể à ọ ấ ả ố ọ àđượ
7. C nh ngo i b ng 1 c c g c cu n tròn tr c c a m i v dán b ng. Khiốđị à ằ ụ ạ ộ ướ ử ũ à ă
rút meche c n th n tr ng v t t sau 24 – 48h.ầ ậ ọ à ừ ừ
18
o Nhét meche m i sau : trong tr ng h p có th ng t n phíaũ ườ ợ ươ ổ
sau v phía trên c a m i, ho c ã nhét meche m i tr c m không có hi uà ủ ũ ặ đ ũ ướ à ệ
qu .ả
 D ng c : ngo i nh ng d ng c c a nhét meche m i tr c thì chu nụ ụ à ữ ụ ụ ủ ũ ướ ẩ
b thêm nh ng d ng c sauị ữ ụ ụ
ng Nelaton nhỐ ỏ
Panh Focher ( có m u v không m u ) : 2 chi cấ à ấ ế
C c g c hình tr ng kính chi u cao 3cm v 1cmụ ạ ụđườ ề à
S i ch d i 25cm c bu c v o c c g c toợ ỉ à đượ ộ à ụ ạ
 K thu t: ĩ ậ
1. t ng Nelaton v o l m i bên ch y máu y ng xu ng h ngĐặ ố à ỗ ũ ả đẩ ố ố ọ
B nh nhân há mi ng, dùng Pince không m u c p u Nelaton kéo ra kh iệ ệ ấ ặ đầ ỏ
mi ngệ
2. Bu c ch c a c c g c to v o u ng Nelaton, kéo ng c ng Nelaton tộ ỉ ủ ụ ạ à đầ ố ượ ố ừ
h ng lên c a m i sauọ ử ũ
C c ụ g c b s i ch lôi ng c t h ng lên vòm m i h ng nút v o c a m i sauạ ị ợ ỉ ượ ừ ọ ũ ọ à ử ũ
3. Th y thu c dùng ngón tay ph i y c c g c lên phía trên v ra sau giúpầ ố ả đẩ ụ ạ à
nó v t qua eo m n h uượ à ầ
Tay trái c m ng Nelaton v s i ch kéo v phía tr cầ ố à ợ ỉ ề ướ
4. Tháo s i ch kh i ng Nelaton v bu c v o c c g c th hai, che khín lợ ỉ ỏ ố à ộ à ụ ạ ứ ỗ
m i tr cũ ướ
19

Hình 1.6 Nhét meche m i sauũ
o Ngo i ra có th dùng b m bong Foley thay cho c c g cà ể ơ ụ ạ
 K thu t t ng t nh nhét meche m i sau b ng g cĩ ậ ươ ự ư ũ ằ ạ
 a ng Foley v o tr c h ng song song kh u cái 1 o n t 10- 12cm Đư ố à ướ ướ ẩ đ ạ ừ
 B m dung d ch NaCl 0.9% kho ng 12mlơ ị ả
 Kéo sonde cho bít l m i sauỗ ũ
o Th i gian t meche : 24 – 48h, ph i h p s d ng khángờ đặ ố ợ ử ụ
sinh
20
Hình 1.7 Sonde Foley
+ Ch ng shock: ố
• Gi m, lo i tr các nguyên nhân: gi m au, c m máu, khai thông ng thả ạ ừ ả đ ầ đườ ở
• Ch ng suy hô h p: khi ng th thông thoáng, cho b nh nhân th oxyố ấ đườ ở ệ ở
; t ho c m khí qu nđặ ặ ở ả
• Ch ng r i lo n tu n ho n: b i ph c n c, i n gi i, máu, dùng thu cố ố ạ ầ à ồ ụ ướ đệ ả ố
• Ch ng r i lo n th n kinh: gi m au, dùng thu c an th nố ố ạ ầ ả đ ố ầ
• Ch ng r i lo n chuy n hóa, n i ti t: m b o thân nhi t, n c – i nố ố ạ ể ộ ế đả ả ệ ướ đệ
gi i, corticoidả
• Ch ng nhi m khu n: dùng kháng sinh, thu c ch ng phù nố ễ ẩ ố ố ề
• Ch ng r i lo n th n kinhố ố ạ ầ
• Gi m au nh c nh x ng gãy, dùng thu c an th n, gi m auả đ ờ ốđị ươ ố ầ ả đ
• Ph i h p cùng chuyên khoa ph u thu t th n kinh i u trố ợ ẫ ậ ầ đểđề ị
1.3.2. S c u trong ch n th ng h m m tơ ứ ấ ươ à ặ
- V t th ng ph n m mế ươ ầ ề
+B ng v t th ng ( lau r a, l m s ch, b ng v t th ng )ă ế ươ ử à ạ ă ế ươ
+ Khâu nh h ngđị ướ
21
+Khâu ph c h iụ ồ
- Ph n x ngầ ươ
+ C nh x ng gãy b ng ph ng pháp c nh h m:ốđị ươ ằ ươ ốđị à

+ B ng vòng c m uă ằ đầ
+ C nh r ng- r ngốđị ă ă
+ C nh 2 h mốđị à
• Lo i c ng: nút Ivyạ ứ
• Lo i chun giãn: cung Tigerstedạ
22
Ch ng 2ươ
I T NG V PH NG PH P NGHIÊN C UĐỐ ƯỢ À ƯƠ Á Ứ
2.1. a i m nghiên c uĐị để ứ
Nghiên c u c th c hi n t i Khoa Ch n th ng Ch nh hình – B nh vi nứ đượ ự ệ ạ ấ ươ ỉ ệ ệ
R ng H m M t Trung ng H N i, l m t trong nh ng tuy n chuyên khoaă à ặ Ươ à ộ à ộ ữ ế
cu i cùng c a chuyên ng nh ph u thu t h m m t.ố ủ à ẫ ậ à ặ
2.2. i t ng nghiên c uĐố ượ ứ
G m 86 b nh nhân ch n th ng h m m t c th m khám lâm s ng, c nồ ệ ấ ươ à ặ đượ ă à ậ
lâm s ng v i u tr n i trú t i b nh vi n R ng h m m t Trung ng t tuy nà à đề ị ộ ạ ệ ệ ă à ặ ươ ừ ế
d i chuy n lên, t ng y 14/2/ 2012 n ng y 16/4/2012.ướ ể ừ à đế à
2.2.1. Tiêu chu n l a ch nẩ ự ọ
C n c v o tiêu chu n ch n m u, nh ng b nh nhân n y u c ch nă ứ à ẩ ọ ẫ ữ ệ à đề đượ ẩ
oán ch n th ng ph n m m h m m t, ch n th ng gãy x ng vùng h m m tđ ấ ươ ầ ề à ặ ấ ươ ươ à ặ
hay ph i h p c hai hình thái ch n th ng t i th i i m ti p nh n do tuy n d iố ợ ả ấ ươ ạ ờ để ế ậ ế ướ
chuy n lên.ể
2.2.2. Tiêu chu n lo i trẩ ạ ừ
- Nh ng b nh nhân n khám v i u tr tr c ti p t i b nh vi n R ng h mữ ệ đế àđề ị ự ế ạ ệ ệ ă à
m t Trung ng m không qua tuy n d i.ặ ươ à ế ướ
- Nh ng b nh nhân gãy mu n, tình tr ng n nh.ữ ệ ộ ạ ổ đị
2.3. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
t i c th c hi n theo ph ng pháp mô t ti n c u c t ngang.Đề à đượ ự ệ ươ ả ế ứ ắ
2.4. Cách th c ti n h nhứ ế à
- thu th p s li u, m i b nh nhân c th m khám lâm s ng v c n lânĐể ậ ố ệ ỗ ệ đượ ă à à ậ
s ng theo các b c:à ướ

Ph n h nh chính:ầ à h tên b nh nhân, tu i, gi i, a ch , ngh nghi p, th iọ ệ ổ ớ đị ỉ ề ệ ờ
gian v o vi n.à ệ
Th m khám:ă
H i b nh:ỏ ệ lý do v o vi n, b nh s ( ho n c nh x y ra ch n th ng vùngà ệ ệ ử à ả ả ấ ươ
h m m t, nguyên nhân tai n n), ti n s ( các b nh c a b n thân, ho c b nh dià ặ ạ ề ử ệ ủ ả ặ ệ
truy n c a gia ình).ề ủ đ
Khám to n thân: à
Tr c tiên c n ánh giá v hô h p v tu n ho n: m ch, huy t áp, nh p th ,ướ ầ đ ề ấ à ầ à ạ ế ị ở
v tri giác c a b nh nhân.à ủ ệ
23
Khám, phát hi n, theo dõi, phân bi t nh ng d u hi u nghi ng có t nệ ệ ữ ấ ệ ờ ổ
th ng ch n th ng s não: ch y máu tai, ch y máu m i, ho c m i h u, ch yươ ấ ươ ọ ả ả ũ ặ ũ ầ ả
máu m t – mi m t; v ánh giá tri giác c a b nh nhân qua b ng i m Glasgowắ ắ àđ ủ ệ ả để
(Glasgow Coma Scale)
Khám các y u t to n thân khác: m u s c da – niêm m c, tình tr ng phùế ố à à ắ ạ ạ
ho c xu t huy t, s t hay không.v v ặ ấ ế ố
Khám ngo i m t: à ặ
M t cân i hay không, s ng n vùng n o, có t máu hay không.ặ đố ư ề à ụ
V trí ch y máuị ả
Các v t th ng ph n m mế ươ ầ ề
Khám i m au chói, các khuy t b c thang, d u hi u l o x o x ngđể đ ế ậ ấ ệ ạ ạ ươ
Tê bì, d c m, lo n c m vùng trên da m t; li t m tị ả ạ ả ở ặ ệ ặ
Khám c ng kh p thái d ng h m ửđộ ớ ươ à
Khám trong mi ng:ệ
Há ng m mi ngậ ệ
Kh p c n úng hay sai kh p c nớ ắ đ ớ ắ
Các v t th ng ph n m m ho c t máu khoang mi ng, niêm m c, l i;ế ươ ầ ề ặ ụ ở ệ ạ ưỡ
ch y máu khoang mi ng, d u hi u ch y máu t h c m i xu ng th nh sauả ở ệ ấ ệ ả ừ ố ũ ố à
h ngọ
Tình tr ng r ng, x ng r ngạ ă ươ ổ ă

Di ng b t th ng c a x ng h m trên v x ng h m d iđộ ấ ườ ủ ươ à à ươ à ướ
Các ng gãy h c a x ng vùng h m m tđườ ở ủ ươ à ặ
C ng l i, niêm m c h c mi ng.ửđộ ưỡ ạ ố ệ
Khám các b ph n khácộ ậ
Khám m t, m i, phát hi n các ch n th ng ph i h p :s não, c t s ng –ắ ũ ệ ấ ươ ố ợ ọ ộ ố
c , ng c, b ng, chi, m t,v.v ổ ự ổ ụ ắ
C n lâm s ng:ậ à
X-quang: phim tim ph i, m t th ng, m t nghiêng, Blondeaux, Hirtz,ổ ặ ẳ ặ
panorama, CTscanner, d ng 3D v.v ự
Xét nghi m c b n: công th c máu, th i gian máu ch y – máu ông,ệ ơ ả ứ ờ ả đ
Hematocrite, hóa sinh máu, hóa sinh n c ti u.ướ ể
- T các b c th m khám chuyên môn, b nh nhân c ch n oán v cóừ ướ ă ệ đượ ẩ đ à
c các thông tin i n đượ đểđề phi u khámế .
2.5. Ph ng pháp tính toán v x lý s li uươ à ử ố ệ
- Tính t l %ỉ ệ
- So sánh các t l thu c b ng thu t toán ỉ ệ đượ ằ ậ
24
Oi ≈ t n s quan sátầ ố
Ci : t n s lý thuy tầ ố ế
N u ế các t l khác nhau có ý ngh aỉ ệ ĩ
N u ế các t l khác nhau không có ý ngh a.ỉ ệ ĩ
- To n b thông tin, s li u v b nh nhân u c thu th p v x lý b ngà ộ ố ệ ề ệ đề đượ ậ à ử ằ
ph n m m th ng kê y h c SPSS 16.0ầ ề ố ọ
25