Tổng quan về thị trường OTC

CHƯƠNG I
KHÁI NIỆM VỀ THỊ TRƯỜNG OTC
I. CÁC KHÁI NIỆM
1. Thị trường chứng khoán (thị trường vốn dài hạn)
Khái niệm "thị trường" là để một không gian giao dịch hay một hệ thống
giao dịch, theo đó nó làm "hạ tầng" cho việc mua bán CK diễn ra thị trường chứng
khoán trong điều kiện của nền kinh tế hiện đại, được quan niệm là nơi diễn ra các
hoạt động giao dịch mua bán chứng khoán trung và dài hạn. Việc mua bán này
được tiến hành ở thị trường sơ cấp khi người mua mua được chứng khoán lần đầu
từ những người phát hành, và ở những thị trường thứ cấp khi có sự mua đi bán lại
các chứng khoán đó được phát hành ở thị trường sơ cấp. Thị trường này không
cung ứng tiền cho lưu thông mà là thị trường tạo vốn để đầu tư dài hạn vào sản
xuất- kinh doanh.Như vậy, xét về mặt hình thức, thị trường chứng khoán chỉ là nơi
diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán, chuyển nhượng các loại chứng khoán, qua
đó thay đổi chủ thể nắm giữ chứng khoán.
Trong sơ đồ tổng quát về thị trường vốn ,thị trường chứng khoán thuộc kênh
tài chính trực tiếp: nghĩa là những người đi vay vay vốn trực tiếp từ những người
cho vay bằng cách bán cho họ các chứng khoán.Đồng thời,những người có vốn
không gửi tiền vào ngân hàng để thu lãi mà dùng tiền đó để mua các chứng khoán
đầu tư với hy vọng kiếm lời nhiều hơn.
2.Thị trường phi tập trung(còn gọi là thị trường không chính thức)
Thị trường phi tập trung (over-the-counter - OTC market) là thị trường được
tổ chức không dựa vào một mặt bằng giao dịch cố định như thị trường sàn giao
dịch, mà dựa vào một hệ thống vận hành theo cơ chế chào giá cạnh tranh và thương
lượng, giữa các công ty CK với nhau, thông qua một sự trợ giúp quyết định nhiều
đến hiệu quả hoạt động, đó là phương tiện thông tin.Sở dĩ người ta gọi thị trường
OTC là thị trường trao tay là vì đó là thị trường mà ở đó việc giao dịch mua bán
chứng khoán được thực hiện qua hệ thống Computer (điện thoại và vi tính) nối
1
mạng giữa các thành viên của thị trường.Thị trường OTC không phải là một thị
trường hiện hữu,không có địa điểm tập trung nhất định mà thay vào đó là một hệ

thống thông tin liên lạc hiện đại mà các bên: người môi giới,các trung gian sử dụng
để thương lượng việc mua bán chứng khoán.
Thành viên của thị trường OTC là đông đảo các doanh nghiệp,ngân hàng,các
tổ chức tài chính khác không muốn đăng ký hoặc chưa được đăng ký tại thị trường
tập trung.
II. THỊ TRƯỜNG OTC TRONG THỜI GIAN ĐẦU
Năm 2005, Sau khi ra đời gần 2 tháng, nhưng Sàn Chứng khoán thứ cấp
(OTC) với loại hình giao dịch thoả thuận đang bộc lộ những điểm yếu cản trở các
nhà đầu tư.
Trên sàn OTC, lượng mua bán gần như chỉ diễn ra với những người đã có
chứng khoán từ khi sàn OTC chưa hoạt động.Sàn OTC không phải không hấp dẫn
bởi những cổ phiếu được mua bán rất tiềm năng. Tuy nhiên, với phương thức giao
dịch thoả thuận, ai cũng có thể làm giá trên thị trường được.
1. Dễ lũng đoạn thị trường
Không khó nếu ai đó muốn 'làm giá' một cổ phiếu trên thị trường OTC. Nếu
tôi muốn đẩy giá ngày mai lên, tôi sẽ tìm người mua cùng thoả thuận mức giá trần
hôm nay, thế là giá tham chiếu ngày mai sẽ bị đẩy lên. Cũng chính vì vậy, nhà đầu
tư rất khó có thể biết được giá trị thực của cổ phiếu. Giá cổ phiếu sau khi bị tác
động không hoàn toàn phản ánh đúng ý của nhà đầu tư trên thị trường. Chính giá
tham chiếu cũng không đủ khách quan để làm cơ sở đánh giá thị trường.
Trao đổi với VietNamNet, ông Vũ Bằng - Phó Chủ tịch Uỷ ban Chứng
khoán Nhà nước - cho rằng, để áp dụng phương thức thoả thuận với sàn OTC thì
mình phải chấp nhận một số nhược điểm. Nếu muốn chống làm giá phải có những
động tác mà nó sẽ hạn chế tính mở của thị trường. So với sàn chứng khoán
TP.HCM, OTC vẫn là sản phẩm loại II nên sẽ hạn chế. "Việc làm giá sẽ tạo ra giá
2
ảo ban đầu, nhưng chỉ được một thời gian. Dần dần người ta thấy giá đó không phù
hợp", ông nói.
2. Mất thời gian
Một lý do nữa khiến nhà đầu tư và công ty chứng khoán không hào hứng với

OTC bởi họ quá mất thời gian trong việc đàm phán lệnh và nhận lệnh khi giao dịch.
Nếu như trên thị trường sơ cấp, giao dịch báo giá gần như khớp lệnh liên tục và
người mua bán có thể nhận các thông số là quyết ngay việc mua bán cổ phiếu thì
với cách thức thoả thuận, người muốn mua phải tự tìm ra ai muốn bán.
Thoả thuận nghĩa là khi các nhà đầu tư muốn bán chứng khoán, họ phải nhờ
công ty chứng khoán viết lệnh lên sàn. Sau đó phải chờ môi giới tìm đối tác. Môi
giới phải hỏi ra công ty chứng khoán nào có nhà đầu tư đang muốn mua (hoặc đợi
người đến hỏi mua). Môi giới sau đó cũng phải đàm phán với người bán giá người
mua muốn. Người mua đồng ý với giá thoả thuận hay khụng lại qua môi giới báo
lại người bán. Cứ thế cho đến lúc nào hai bên cùng thoả mãn với giá mua bán. So
với sự biến động của thị trường vốn, thời gian đàm phán để hoàn tất một giao dịch
thoả thuận có thể khiến giá cả trên thị trường đó thay đổi.
"Không những mất thời gian, giảm tính thanh khoản, giao dịch thoả thuận
khiến cho OTC gần như không có người tạo lập thị trường", V.N - một nhân viên
môi giới chứng khoán của Công ty Chứng khoán Bảo Việt (BVSC) nói.
Ông Vũ Bằng cho biết, sàn OTC trước khi ra đời đó được xây dựng hai hệ
thống giao dịch báo giá và thoả thuận. Nhưng sau đó, do chủ trương đưa giao dịch
thoả thuận trước, phần mềm được sửa lại. Nếu muốn đưa thêm giao dịch báo giá
vào hệ thống sẽ phải mất khoảng 1 đến 1 tháng rưỡi. Nếu không thử nghiệm kỹ sẽ
gặp phải tình trạng rối loạn thông số trên thị trường như trường hợp mới đây xảy ra
với VN-Index. Ông cũng cho biết rằng, việc sửa đổi phần mềm và đưa giao dịch
báo giá lên sàn OTC sẽ được thực hiện sớm trong thời gian tới.
3
3.Mở cửa sàn thứ cấp
Sàn chứng khoán thứ cấp mở cửa: những tâm trạng trái ngược!
Sàn chứng khoán thứ cấp sau khi chính thức khai trương diễn ra giao dịch
cổ phiếu của 6 doanh nghiệp tại Trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội
(TTGDCK Hà Nội). Tổng số lượng cổ phiếu được đem bán là gần 1420 tỷ. Giá
đăng ký giao dịch là 10.000 đồng/cổ phiếu.
Biên độ dao động giá đối với cổ phiếu tại sàn Hà Nội là (+/-) 10% và không

áp dụng biên độ dao động giá đối với giao dịch trái phiếu.
Trong thời gian đầu, giao dịch cổ phiếu và trái phiếu tại sàn thứ cấp Hà Nội
được thực hiện theo phương thức thoả thuận. Các công ty chứng khoán được thoả
thuận mua, bán với các khách hàng, hoặc giữa các khách hàng với nhau. Kết quả
giao dịch được chuyển vào TTGDCK Hà Nội để tạo thành kết quả giao dịch chung.
Trong tương lai, giao dịch báo giá cũng sẽ được áp dụng. Lệnh giao dịch của
nhàđầu tư sẽ được công ty chứng khoán nhập vào hệ thống giao dịch của TTGDCK
Hà Nội để khớp với các lệnh đối ứng thoả món cỏc điều kiện giao dịch.
Ông Dũng cho rằng, hai phương thức giao dịch trên thực sự phù hợp với
tính chất giao dịch của thị trường OTC bởi nó đều mang tính thoả thuận cao và sự
thuận tiện, linh hoạt cho người đầu tư, nâng cao tính thanh khoản của các chứng
khoán được giao dịch qua sàn Hà Nội.
Trước mắt, do số lượng doanh nghiệp chưa nhiều, sự tham gia của các nhà
đầu tư chưa lớn nên sàn thứ cấp Hà Nội chỉ mở 3 phiên giao dịch trong tuần. Sau
phiên giao dịch đầu tiên vào sáng thứ 5 (ngày 14/7/2005), các phiên giao dịch tiếp
theo sẽ được tổ chức định kỳ vào các ngày thứ 2, thứ 4 và thứ 6 trong tuần. Trong
tương lai, khi nhu cầu tăng và hàng hoá cũng dồi dào hơn, phiên giao dịch sẽ được
mở thường xuyên hơn.
Ý tưởng thành lập TTGDCK Hà Nội chính thức ra đời trong Quyết định
127/1998/QĐ-TTg ngày 11/7/1998 của Chính phủ. Đến nay, đó 7 năm chủ trương
4
một sàn OTC qua bao "sóng gió" mới thành hiện thực. Tuy nhiên, giới kinh doanh
vẫn cho rằng, đó là một cố gắng không nhỏ của những người thực hiện.
Từ khi chính thức ra mắt hôm 8/3/2005, TTGDCK Hà Nội đã thực hiện 5 đợt
đấu giá với hơn 530 tỷ đồng giá trị cổ phần
Doanh nghiệp hào hứng
Để thúc đẩy một nền kinh tế cổ phần như mong đợi, Chính phủ đã có những
chính sách khuyến khích mạnh tay hơn với Thị trường chứng khoán Hà Nội. Các
doanh nghiệp cho biết, thay vì e ngại như ban đầu, họ cũng đó cảm thấy hào hứng
hơn với sàn chứng khoán bởi đã thấy những lợi khi đăng ký giao dịch.

Điều kiện, thủ tục đăng ký lên sàn Hà Nội đơn giản hơn nhiều so với
TTGDCK TP.HCM. Bất cứ doanh nghiệp nào với số vốn điều lệ từ 5 tỷ đồng trở
lên, có 50 cổ đông trở lên (không kể cổ đông trong hay ngoài doanh nghiệp); có
tỡnh hỡnh tài chớnh minh bạch (báo cáo tài chính phải dược kiểm toán), một năm
cuối trước khi tham gia giao dịch làm ăn có lời... đều có thể tham gia giao dịch tại
TTGDCK Hà Nội. Hơn nữa, doanh nghiệp cũng được giảm 50% thuế thu nhập
doanh nghiệp trong vòng 2 năm đầu, kể từ khi đăng ký giao dịch...
Thậm chí, để tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp đăng ký giao dịch tại
TTGDCK Hà Nội, ông Dũng cũng cho biết sẽ kiến nghị Ủy ban chứng khoán, Bộ
Tài chính sửa đổi quy định về đăng ký giao dịch theo hướng mở rộng thêm 2 nhóm
đối tượng là các doanh nghiệp hạch toán phụ thuộc nhưng chưa có báo cáo kiểm
toán (tức là chưa xác định được 1 năm có lời) được và các doanh nghiệp đang cổ
phần hóa, mới ở giai đoạn hồ sơ đó được sự tư vấn của Công ty chứng khoán mà
chưa được kiểm toán.
Nhà đầu tư băn khoăn
Với các chính sách mở, thậm chí lãnh đạo sàn Hà Nội cũng gửi cả thư kêu
gọi các DN "để ý" đến mình. Tuy nhiên, ông Nguyễn Minh Tuấn, đại diện của
Sacombank - nhà đầu tư cho rằng, dường như tất cả những ưu đãi trên của
TTGDCK Hà Nội mới chỉ "nghiêng" về phía doanh nghiệp đăng ký giao dịch, cũng
5
lợi ích của nhà đầu tư tham gia đến đâu, lại chưa "cân đong đo đếm" được. Dù
rằng, việc xây dựng "5 bước đấu giá" có tạo điều kiện cho bên mua và bên bán
"gặp" nhau nhiều hơn, nhưng theo ông Miên, vẫn chưa đủ lực hấp dẫn.
"Hàng giao dịch tại TTGDCK Hà Nội chưa phải là hàng Việt Nam chất
lượng cao" như tại TTGDCK TP.HCM do việc nới lỏng các quy định về chế độ
công bố thông tin của doanh nghiệp. Thế nhưng, đây lại chính là cốt lõi của việc
đưa đến quyết định, có bỏ tiền hay không của nhà đầu tư", ông Miên lập luận.
Thêm vào đó, đối tượng của TTGDCK Hà Nội lại là các doanh nghiệp nhỏ (vốn
điều lệ khoảng 5-10 tỷ đồng), nên cũng chưa phải là mối quan tâm của những nhà
đầu tư lớn.

Thứ trưởng Tài chính Lê Thị Băng Tâm tại Hội nghị ngành tài chính vừa
diễn ra cũng thông báo, sắp tới Chính phủ sẽ cho tiếp tục phát hành và niêm yết
9.130 tỷ đồng trái phiếu tại hai Trung tâm giao dịch chứng khoán lớn là TP.HCM
và Hà Nội. Chính phủ cũng đó chỉ đích danh 253 DN phải thực hiện bán cổ phần
qua TTCK, đăng ký giao dịch hoặc niêm yết trờn TTCK.
Trong kế hoạch của mình, Bộ Tài chính cũng đang khẩn trương phối hợp với
các Bộ và địa phương hướng dẫn các doanh nghiệp thực hiện cổ phần hoá, cố gắng
phát hành thêm trên 400 tỷ đồng cổ phiếu để huy động vốn qua TTGDCK Hà Nội.
Đồng thời, lập Ban chỉ đạo phát triển thị trường chứng khoán, mở rộng quyền mua
cổ phần cho các nhà đầu tư nước ngoài, giảm bớt các thủ tục hành chính và bổ sung
các ưu đãi... nhằm khuyến khích nhà đầu tư và đẩy TTCK phát triển.
Giải pháp để tạo nguồn hàng cho TTCK Việt Nam, theo ông Dũng, là bỏ bớt
bao cấp không cần thiết đối với một số doanh nghiệp nhà, ban hành các quy định để
doanh nghiệp niêm yết và không niêm yết đều phải tuân theo các điều kiện quản trị
doanh nghiệp tốt. Khi ấy các công ty sẽ thấy được quyền lợi hấp dẫn khi niêm yết
và đua nhau tham gia thị trường.
6
CHƯƠNG II
TÌM HIỂU VỀ THỊ TRƯỜNG OTC
I. TIẾP CẬN THỊ TRƯỜNG OTC
Thị trường OTC ( Over-the- Counter) cho phép các công ty CK thương
lượng và giao dịch trực tiếp với nhau. Thuật ngữ "over the counter" có nghĩa là
"qua quầy" theo cách diễn đạt nguyên thuỷ. Ngày nay, nhờ sự phát triển của kỹ
thuật truyền thông và vi xử lý thị trường OTC hiện đại đó thoát ly xa khỏi các quầy
và hoạt động theo một cơ chế được tổ chức với sự trợ giúp về kỹ thuật điện tử rất
tinh vi, có khả năng kết nối trên quy mô rộng lớn giữa các nhà môi giới và kinh
doanh CK với nhau.
Thị trường chứng khoán (TTCK) phi tập trung hay còn gọi là TTCK tự do
(OTC) xuất hiện từ khi chứng khoán được mua bán qua các ngân hàng, công ty
chứng khoán và phát triển mạnh thông qua các nhà môi giới. Cách giao dịch của thị

trường này bắt đầu từ việc mua bán trực tiếp đến giao dịch qua điện thoại và nay đã
tiến tới giao dịch mua bán qua mạng trực tuyến .
TS. Lý Hoàng Ánh, Phú Khoa Tiền tệ và Thị trường tài chính Trường Đại
học Ngân hàng TPHCM mở đầu câu chuyện về “TTCK Việt Nam, thực trạng và
giải pháp” bằng một nhận xét: TTCK OTC ở nước ta mới hình thành một cách tự
phát nhưng hoạt động ngày càng “rầm rộ” trong mấy năm gần đây. Và theo TS.
Hoàng Ánh, muốn TTCK phát triển được như mong muốn, việc xây dựng một thị
trường OTC có tổ chức là rất cần thiết. Tại cuộc hội thảo “Phát triển thủ đô Hà Nội
trở thành trung tâm tài chính tiền tệ”, nhiều chuyên gia đó thống nhất quan điểm
nên phát triển Trung tâm Giao dịch chứng khoán (TTGDCK) Hà Nội thành thị
trường OTC có sự quản lý của nhà nước.
Theo đó, TTGDCK Hà Nội (được khai trương và đi vào hoạt động hồi đầu
năm 2005) sẽ là nơi tổ chức giao dịch các cổ phiếu chưa niêm yết hay chưa đủ điều
kiện niêm yết, hoặc đủ điều kiện niêm yết nhưng không có nguyện vọng niêm yết
7
tại TTGDCK TPHCM. Trong giai đoạn đầu, TTGDCK Hà Nội tập trung giao dịch
chủ yếu cho các doanh nghiệp có vốn điều lệ từ 5 tỷ đồng trở lên, hoạt động kinh
doanh 1 năm có lời và có 50 cổ đông bên ngoài. Với điều kiện dễ dàng và thuận lợi
như vậy, TTGDCK Hà Nội sẽ thu hút thị trường cổ phiếu OTC và tạo cơ hội cho
các doanh nghiệp chưa đủ điều kiện niêm yết có thể tham gia huy động vốn trên
TTCK. Phiên bán đấu giá cổ phần Nhà máy Thiết bị bưu điện ngay ngày khai
trương TTGDCK Hà Nội đó được các nhà đầu tư đón nhận nhiệt tình, con số gần
25 tỷ đồng thu được qua đấu giá vượt khá xa so với tổng giá trị cổ phiếu tính theo
mức giá khởi điểm 15,8 tỷ đồng là một chứng minh.
Ngoài ra, các loại chứng khoán như trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính
quyền địa phương, trái phiếu công ty, chứng chỉ quỹ đầu tư… cũng có thể tổ chức
giao dịch tại TTGDCK Hà Nội. TS. Lý Hoàng Ánh nờu kinh nghiệm của nhiều
quốc gia như Mỹ, Nhật, Hàn Quốc… cho thấy việc phát triển TTCK OTC đặc biệt
hữu ích cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp công nghệ cao và doanh
nghiệp tiềm năng tăng trưởng. Đặc điểm của các doanh nghiệp vừa và nhỏ là

thường có khối lượng chứng khoán giao.
Do vậy, phương thức khớp lệnh trên TTCK niêm yết tập trung có thể không
tạo được tính thanh khoản cao cho thị trường, nhưng với đặc tính giao dịch tay đôi
“mặt đối mặt” và có thể thương lượng thỏa thuận, hoạt động giao dịch trên TTCK
OTC sẽ mở rộng phương thức đầu tư, đồng thời cũng tạo ra một thị trường giao
dịch trái phiếu hiệu quả cho các doanh nghiệp trên.
Ở nước ta, theo khảo sát mới đây cho thấy: có tới hơn 88% số doanh nghiệp
được hỏi đều tán thành việc tham gia thị trường OTC. Nhận định về lượng hàng
được đưa lên sàn giao dịch tại TTGDCK Hà Nội và TPHCM trong thời gian tới,
TS. Lý Hoàng Ánh cho rằng hiện nay cả nước có trên 2.500 doanh nghiệp đó cổ
phần hóa, nhưng chỉ mới có 30 công ty được niêm yết và giao dịch cổ phiếu tại
TTGDCK TPHCM. Trong năm 2005, nhà nước đưa ra kế hoạch cổ phần hóa 1.500
doanh nghiệp nữa. Như vậy, “hàng hóa” cho thị trường OTC quả rất dồi dào. Giờ
8
đây, giới nghiên cứu và phân tích thị trường đó đưa ra nhận định lạc quan là trong
thời gian tới, TTCK nước ta sẽ phát triển toàn diện và ổn định ở cả thị trường tập
trung và thị trường OTC. Trong đó, thị trường OTC bao gồm mạng lưới các nhà
môi giới và tự doanh chứng khoán giao dịch mua bán sẽ diễn ra thường xuyên.
Thị trường OTC phát triển có tổ chức sẽ tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tiếp cận
giao dịch qua mạng thuận tiện, được thực hiện các giao dịch với những thông tin
kịp thời và chính xác. Phát triển thị trường OTC có tổ chức, các nhà quản lý còn có
thể giám sát tốt thị trường và tạo điều kiện cho các nhà môi giới giao dịch chứng
khoán hoạt động thuận tiện hơn.
II. SỰ KHÁC BIỆT GIỮA THỊ TRƯỜNG OTC VÀ THỊ TRƯỜNG
SÀN GIAO DỊCH
Sự khác biệt cơ bản giữa thị trường OTC và thị trường sàn giao dịch có thể
ghi nhận như sau:
OTC
Địa điểm kinh doanh phân
tán.

Điều hành (thường là) do hiệp hội
kinh doanh chứng khoán.
Gút giá bằng thương lượng.
Sàn
Địa điểm kinh doanh tập trung.
Điều hành bởi sở giao dịch.
Gút giá bằng đấu giá hai chiều.
Thị trường OTC là nơi ít kén CK giao dịch hơn thị trường sàn giao dịch. Tuy
nhiên, CK giao dịch vẫn phải là loại đáp ứng các chuẩn mực và được phép giao
dịch đại chúng. Đặc biệt, đây là thị trường đảm nhận vai trò bán ra các CK phát
hành mới (new issues), kể cả chứng chỉ của các quỹ hỗ tương đầu tư (qũy mở -
mutual - các quỹ hỗ tương đầu tư chỉ bán sơ cấp trong thị trường này, chứ không có
mua bán thứ cấp, bởi với các chứng chỉ đó chỉ có thể được các quỹ này mua lại
theo một cơ chế riêng.
9
Như ta biết, CK phát hành môi giới là loại do công ty chào bán ban đầu (giao
dịch sơ cấp) để huy động vốn. Dù có thể việc mua đi bán lại (hoạt động thứ cấp)
ngay lập tức, thì về nguyên tắc, các CK phát hành như vậy xem như được trao từ
tay của chủ thể phát hành, thông qua các công ty CK bảo lãnh, đến tay người đầu
tư. Đặc điểm này tồn tại cho đến khi đợt phát hành hoàn tất (thường là 90 ngày).
Quá trình chào bán sơ cấp được dựa vào một giá tham khảo ban đầu (gọi là giá IPO
- initial public offering price) và thường được thực hiện bán theo một kết quả chào
đón (đặt mua) của các nhà đầu tư. Do đó mà cơ chế đấu giá hai chiều (double
auction), giữa đại diện hai nhà đầu tư với nhau như trên sàn giao dịch, không thể áp
dụng được đối với trường hợp phát hành lần đầu ra công chúng.
Tại thị trường sàn giao dịch, giá thị trường được xác lập dựa trên kết quả đấu
giá của môi giới mua và môi giới bán, với sự can thiệp điều hoà, nếu cần, của các
chuyên gia. Cũng ở thị trường OTC, giá thị trường cho bởi kết quả rao mua - chào
bán cạnh tranh (bid - offer hay ask) liên tục giữa các nhà tạo giá. Các báo giá
(quotations) đó được đưa vào và thể hiện trên hệ thống làm bật ra giá tốt nhất cho

thị trường
Việc thương lượng để có giá tốt nhất do các công ty CK, các nhà tạo giá
(market maker) thực hiện, họ có thể mặc cả với nhau trong một giao dịch. Mỗi
thương vụ được đưa ra khảo giá giữa nhiều nhà tạo giá khác nhau để tỡm giỏ tốt
nhất (giỏ thu vào cao hay thấp). Việc thông tin có thể bằng điện thoại, khi một công
ty nhận được lệnh mua hay bán của khách hàng, họ sẽ gọi đến các nhà tạo giá đảm
nhận loại CK đó để thương lượng giá giao dịch cho khách. Kết quả mua bán cũng
được quy định bắt buộc phải thông tin.
III. XÂY DỰNG THỊ TRƯỜNG OTC CẦN CÁC NHÀ TẠO LẬP THỊ
TRƯỜNG
Thị trường phi tập trung (OTC) được hình thành trong năm 2001, đứa con
"thứ" của thị trường chứng khoán (TTCK) này có những đòi hỏi xem ra gắt gao và
10
phức tạp.Vậy sẽ phải "đáp ứng" những yêu cầu của thị trường OTC như thế nào để
nó có thể hoạt động một cách hiệu quả?
Yếu tố ảnh hưởng trước tiên đến thị trường OTC là việc xác định mệnh giá.
Theo một nhà tư vấn, việc xác định mệnh giá CP của một công ty thực chất phải
căn cứ vào thực tế hoạt động và tương lai của công ty đó, do công ty bảo lãnh phát
hành và công ty cổ phần định ra dựa trên việc khảo sát nhu cầu thị trường. Nhưng ở
TTCK Việt Nam hiện nay, mệnh giá của các công ty niêm yết lại do Uỷ ban Chứng
khoán Nhà nước (UBCKNN) quy định và điều đó là không hợp lý bởi như vậy sẽ
không phản ánh đúng thực tế hoạt động của công ty.
Vấn đề thứ hai ảnh hưởng đến thị trường OTC là biên độ giá. Thời gian đầu
hình thành TTCK, UBCKNN dự định biên độ giá dao động là +/- 5% nhưng sau lại
giảm xuống cũng +/- 2% với lý do sợ hiện tượng "đầu cơ", các chuyên gia thì lại
cho rằng nhận định này chưa có cơ sở chính xác.
Theo ý kiến của một số nhà đầu tư, với biên độ dao động +/-5% đó là thấp
thì với biên độ +/- 2% thì cũng gọi là lợi nhuận (mỗi phiên giao dịch chỉ nhích lên
300-400 đồng). Mặt khác, biên độ giá làm cho nhiều người muốn mua nhưng
không mua được, nhiều người muốn bán cũng không bán được và từ đó làm giảm

tính thanh khoản của chứng khoán.
Giả sử nếu UBCKNN cho biên độ không được rớt xuống dưới 2%, trên lý
thuyết thì đúng nhưng thực tế lại khác. Khi một công ty gặp khó khăn trong kinh
doanh, sau 10 ngày không xuất hiện lệnh mua, vậy nếu có lệnh mua vào ngày thứ
11 thì rủi ro vẫn rất lớn. Có thể kết luận rằng, biên độ giá không giải quyết được
vấn đề giảm thiểu những rủi ro.
Nhiều chuyên gia cho rằng, để TTCK hoạt động ổn định rất cần đến các nhà
"tạo thị trường". Thực chất việc tạo lập thị trường nằm trong nhiệm vụ của công ty
chứng khoán nhằm điều hòa hai khả năng xảy ra, nếu có người mua mà không ai
bán thì công ty chứng khoán sẽ bán chứng khoán ra để tạo cung cho thị trường, và
nếu như có người bán mà không ai mua thì công ty sẽ mua vào.
11
Theo ý kiến của một chuyên gia, thị trường OTC hoạt động mạnh là nhờ tới
yếu tố "làm giá" bởi vì thị trường OTC là thị trường giữa nhà tạo thị trường và các
nhà buôn với nhau. Nếu thiếu hai yếu tố này thì thị trường OTC sẽ không hoạt
động được. Các nước trên thế giới đó từng áp dụng và đó thành công, Việt Nam
cũng không phải là một ngoại lệ.
Thị trường OTC là thị trường tập trung nhiều "hàng hoá" đa dạng và phức
tạp, do đó sự quản lý và kiểm soát chặt chẽ của Nhà nước là hết sức cần thiết. Tuy
nhiên cũng cần tạo dựng cho thị trường OTC một cơ chế tự điều tiết, cụ thể là cần
sớm vận hành nghiệp vụ tạo lập thị trường. Có thể ví thị trường OTC như một sân
khấu rất nhiều diễn viên, mà diễn viên muốn nổi tiếng thì phải có ông bầu - ông bầu
chính là các nhà tạo lập thị trường, là người "cầm cân nẩy mực" trên TTCK.
IV. MUA BÁN TRÊN THỊ TRƯỜNG OTC
Thị trường sàn giao dịch có thuận lợi cơ bản là thông tin về giá cả và CK đó
cú một nề nếp phổ biến trờn nhiều phương tiện, tạo dễ dàng khi cần truy cập. Điều
này lại chẳng dễ dàng chút nào đối với các giao dịch trên thị trường OTC.
Đây là vấn đề lớn và chỉ hoá giải được bằng chính khả năng tổ chức và quán
xuyến, thậm chí bằng tất cả uy tín của tổ chức chủ quản điều hành (ở Mỹ là
NASD). Kế đến phải cần sự trợ giúp hiệu quả của các thành tựu về thông tin với

các phương tiện trang bị càng hiện đại càng tốt. Thị trường OTC, do vậy sẽ cho
hiệu quả hoạt động tuỳ thuộc vào khả năng tổ chức và đóng góp của hệ thống thông
tin. Đối với người đầu tư, việc giao dịch cũng gần giống như ở thị trường sàn giao
dịch.
Lệnh mua bán của người đầu tư được các đại diện hợp pháp (môi giới) của
công ty chứng khoán tiếp nhận. Tất nhiên đó là các lệnh mua bán các loại chứng
khoán giao dịch trong thị trường phi tập trung. Lệnh đó được chuyển đến bộ phận
kinh doanh của công ty chứng khóan. Nếu là một lệnh mua chẳng hạn, thì bộ phận
chuyên trách mua bán sẽ liên hệ với một số nhà tạo giá(cac dealers) để thu xếp giao
dịch (mua chứng khoán) cho khách hàng với giá chào bán (offer) thấp nhất.
12