Mùa xuân nho nhỏ Chuyên đề ôn thi cấp 3

Mùa xuân nho nhỏ
I. Nhà thơ Thanh Hải
- Thanh Hải tên thật là Phạm Bá Ngoãn quê ở Phong Điền, Thừa Thiên Huế.
- Hoạt động văn nghệ từ cuối năm kháng chiến chống Pháp
-Tham gia hai cuộc kháng chiến, bám trụ quê hơng trong những năm kháng chiến ác liệt
nhất của cách mạng.
- Là nhà thơ có công xây dựng nền văn nghệ cách mạng miền Nam từ những ngày đầu.
- Thơ Thanh Hải nhỏ nhẹ, chân thành, đằm thắm, giàu nhạc điệu, hình ảnh ngôn ngữ chọn
lọc, bình dị.
- Bị bệnh hiểm nghèo, ông vẫn sống lạc quan.
II. Tác phẩm:
1. Hoàn cảnh sáng tác : Bài thơ đợc sáng tác vào tháng 11 1980, khi đó nhà thơ
đang ốm nặng trên giờng bệnh. Ngày 15/12/1980, ông qua đời.
2. Giá trị nghệ thuật:
- Thể thơ 5 chữ, gần với âm hởng thơ ca, tạo âm hởng nhẹ nhàng tha thiết
- Cách gieo vần liền, tạo sự liền mạch về cảm xúc.
- Kết hợp các hình ảnh giản dị của tự nhiên với các hình ảnh mang ý nghĩa biểu trng
tạo nên sự phát triển, nâng cao và đổi mới ( Hình tợng mùa xuân )
- Câu từ thơ chặt chẽ, từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên đất trời đến mùa xuân
của đất nớc, của cách mạng và mùa xuân do con ngời tạo ra.
3. Giá trị nội dung :
- Bài thơ đã vẻ lên bức tranh thiên nhiên, đất trời xứ Huế thơ mộng ngập tràn sức
sống. Đồng thời là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nớc, với cuộc đời,
thể hiện ớc nguyện chân thành đợc hoà nhập, đợc cống hiến cho đất nớc, góp một
mùa xuân nho nhỏ vào mùa xuân lớn của dân tộc.
Đề 1. Phân tích khổ thơ thứ nhất của bài
1. Mở bài :- Giới thiệu tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác.
- Giới thiệu khái quát bài thơ, đoạn thơ : Mùa xuân nho nhỏ là bài tiêu biểu cho
phong cách sáng tác của ông. Với giọng thơ trầm lắng và những nét chấm phá đặc
sắc, bài thơ đã dựng lên bức tranh mùa xuân tơi đẹp, thơ mộng và ngập tràn sức
sống:

( Chép lại khổ thơ)
2. Thân bài :
*Phân tích : Bức tranh mùa xuân ấy mở đầu bằng hình ảnh:
Mọc giữa dòng sông xanh
Tác giả đã khéo léo khi đảo động từ mọc lên đầu câu. Nó không chỉ tạo ngời đọc ấn t-
ợng đột ngột, bất ngờ mà còn làm cho sự vật sống động nh đang diễn ra trớc mắt.Tởng nh
bông hoa kia đang từ từ, lồ lộ mọc lên, vơn lên xoè nở trên mặt nớc xanh biếc của dòng
sông xuân.
Ba tiếng dòng sông xanh đa ngời đọc liên tởng đến dòng sông Hơng Giang con
sông huyền thoại của xứ Huế, con sông với màu xanh biếc đặc trng. Con sông ấy nh biểu t-
ởng của sức sống màu xuân tơi trẻ. Dòng sông chảy đến đâu, sức xuân lan toả đến đó. Hình
ảnh bông hoa tím biếc mọc giữa dòng sông xanh gợi liên tởng đến sức sống mãnh liệt
của mùa xuân đang từ từ trỗi dậy.
Hai câu thơ đã bộc lộ cảm nhận tinh tế và sự phối hợp màu khéo léo của tác giả. Dòng
sông xanh hoa tím biếc, hai gam màu vừa tơng phản lại vừa hài hoà cho bức tranh phản
chiếu trên phản chiếu trên mặt nớc trong tạo nên bảy sắc cầu vồng rực rỡ. Đó là vẻ đẹp dịu
dàng, thanh mát và đằm thắm của thiên nhiên ban tặng cho con ngời. Hơn nữa cách lựa
chọn gam màu của tác giả cũng rất tinh tế. Nói đến mùa xuân là ngời ta thờng nói đến hoa
mai và hoa đào, còn mùa xuân trong thơ Thanh Hải lại là hình ảnh bông hoa tím biếc .Màu
tím là màu đặc trng của ngời dân xứ Huế. Chỉ có màu tím mới diễn tả hết đợc vẻ đẹp kín
đáo, đằm thắm của các cô gái Huế.
Giữa dòng sông ấy, tác giả lắng nghe :
ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang lừng
Tiếng ơi và hót chi cất lên vừa ngọt ngào, vừa mang giọng điệu thân thơng của
ngời dân xứ Huế. Tiếng chim chiền chiện là âm thanh quen thuộc báo hiệu mùa xuân về.
Tiếng chim ngân vang, rung động đất trời, đem đến bao niềm vui. Ngắm dòng sông xanh,
hoa tím biếc, lắng nghe chim hót, nhà thơ bồi hồi cảm giác bâng khuâng, xao xuyến :
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đa tay tôi hứng

Hình ảnh thơ đẹp, giàu chất tạo hình góp phần bộc lộ cảm xúc vui tơi, hồn nhiên,
trong trẻo của nhà thơ trớc mùa xuân của thiên nhiên đất trời. Đ a tay hứng là cử chỉ bình
dị, trân trọng thể hiện sự xúc động sâu xa. Hình ảnh giọt long lanh là cử chỉ tởng đầy chất
thơ. Trong sự cảm nhận của nhà thơ,tiếng chim vốn vô hình đợc cảm nhận bằng thính giác
trở nên có hình khối đợc cảm nhận bằng thị giác, rồi có ánh sáng với màu sắc cụ thể mà
nhà thơ có thể cảm nhận bằmg xúc giác qua bàn tay đa hứng của mình. Những giọt long
lanh ấy có thể là giọt tiếng chim? Giọt sơng, Giọt ma xuân ?Giọt nắng Giọt hạnh phúc
mà thiên nhiên ban tặng cho con ngời . Nghệ thuật chuyển đổi cảm giác góp phần tâm
trạng say sa, ngây ngất của nhà thơ trớc mùa xuân tơi đẹp của thiên nhiên, đất trời.
Đánh giá, nâng cao: Chỉ vài ba nét chấm phá đơn sơ, giản dị, Thanh Hải đã vẻ lên bức
tranh xứ Huế tơi đẹp, trang nhã, thơ mộng và ngập tràn sức sống. Đó là bức tranh mùa
xuân với không gian cao rộng, màu sắc tơi tắn, âm thanh rộn rã và dòng sông hoa cỏ, có
tiếng chim hót, có bầu trời, có sơng mai và con ngời ngập tràn niềm vui. Một niềm vui ấm
áp dạt dào.
Trớc bức tranh thơ này, ngời đọc khó hình dung nổi, tác giả những vần thơ vui tơi, rộn
rã ấy lại nằm trên giờng bệnh, sống những ngày cuối cùng của cuộc đời. Ông đã cảm nhận
mùa xuân bằng chính trái tim yêu đời thiết tha của mình.
3. Kết bài : Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết và yêu mến, gắn bó
với con ngời và cuộc đời. Mùa xuân nho nhỏ mà không nhỏ chút nào. Nó nói lên
đợc nhiều ý nghĩa. Vì đó là lời tâm niệm thiết tha chân thành, sâu lắng nhất của một
tâm hồn trớc lúc đi xa. Bài thơ đã góp vào bản hợp xớng một nột trầm làm xao
xuyến lòng ngời để gần ba mơi năm qua đi mà d âm của nó vẫn còn sâu lắng
2 Phân tích đoạn thơ:
Mùa xuân ng ời cầm súng

Cứ đi lên phía trớc
1. Mở bài : Giới thiệu tác giả, tác phẩm và hoàn cảnh sáng tác :
-Thơ Thanh Hải nhỏ nhẹ, chân thành, đằm thắm.
- Bài thơ đợc sáng tác năm 1980, những năm đất nớc vừa thống nhất và bắt tay xây dựng
chủ nghĩa xã hội.

- Bài thơ không chỉ là lời tâm niệm thiết tha chân thành, là ớc nguyện đợc cống hiến cho
đời mà còn là bản hoà ca về không khí rộn rã, vui tơi của đất nớc và dân tộc trong cuộc đời
đổi mới. Không khí náo nớc ấy đợc tác giả ghi lại trong khổ thơ( Chép lại khổ thơ)
2. Thân bài:
* Khái quát: Từ mùa xuân của thiên nhiên đất trời, cảm hứng thơ của Thanh Hải chuyển
sang cảm hứng của mùa xuân đất nớc, của cách mạng một cách tự nhiên.
*Phân tích:
Mùa xuân ngời cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lng
Mùa xuân ngời ra đồng
Lộc trải dài nơng mạ
Trong số hàng nghìn, hàng vạn những con ngời đang hăng say lao động, tác giả
chọn hai đối phơng: Ngời cầm súng và ngời ra đồng. Bởi họ chính là những con ngời đại
diện cho hai nhiệm vụ quan trọng, cơ bản của đất nớc: Chiến đấu - bảo vệ tổ quốc và lao
động xây dựng đất nớc. Cấu trúc thơ song hành đã góp phần thể hiện rõ hai nhiệm vụ cơ
bản đó.
Tất cả những ngời cầm súng và ngời ra đồng đều đem theo một hình ảnh quen
thuộc: lộc. Đó là hình ảnh mang nhiều tầng ý nghĩa. Lộc là chồi non, cành biếc đâm
những điều may mắn, hạnh phúc. Ngời lính khoác trên lng màu lá nguỵ trang xanh biếc
mang theo sức sống màu xuân, sức mạnh của dân tộc để ra trận. Ngời nông dân đem mồ
hôi và sự cần cù của mình để làm nên màu xanh cho ruộng đồng. Có thể nói, con ngời đi
đến đâu thì mùa xuân, sức xuân trải dài đến đó. ý thơ vô cùng sâu sắc: Máu và mồ hôi của
con ngời đã tô điểm cho mùa xuân, để giữ lấy mùa xuân mãi mãi. Những con ngời lao động
và chiến đấu ấy đã mang cả mùa xuân ra mặt trận của mình để gặt hái mùa xuân cho đất n-
ớc.
Cả dân tộc tộc bớc vào xuân với khí thế khẩn trơng, rộn ràng náo nức:
Tất cả nh hối hả
Tất cả nh xôn xao
Hối hả có nghĩa là khẩn trơng, vội vã và gấp gáp. Xôn xao gợi đến nhiều âm thanh đan
xen nhau làm cho không khí náo động. Cặp từ láy hối hả , xôn xao cùng với điệp từ

Tất cả làm cho câu thơ vang lên nhịp điệu gấp gáp, rộn rã, vui tơi. Đó là hành khúc của
đất nớc khi bớc vào xuân, bớc vào cuộc sống mới. Có hiểu hoàn cảnh khó khăn của đất nớc
ta thời điểm bài thơ ra đời, mới hiểu và trân trọng tình cảm, niềm tin, sự hăng say nhiệt tình
của những con ngời xã hội chủ nghĩa đó. Từ sự cảm nhận của không khí chiến đấu, lao
động của đất nớc, giọng thơ nh lắng sâu hơn khi nhà thơ suy t về đất nớc:
Đất nớc bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nớc Việt Nam thân yêu của chúng ta đã qua bốn nghìn năm dựng nớc và giữ nớc. Trong
suốt chiều dài lịch sự ấy, đất nớc đã phải trải qua bao vất vả, gian lao. Vất vả, gian lao vì
chống giặc ngoại xâm, vất vả gian lao vì phải đơng dầu với thiên tai dịch hoạ. Nhng dù có
vất vả, gian lao đến đâu thì ngời dân VN vẫn nguyện đem mồ hôi. xơng máu, lòng yêu nớc
và tinh thần quả cảm của mình để bảo vệ và xây dựng đất nớc. Dân ta tài trí và nhân nghĩ,
suốt bốn ngàn năm dựng nớc và giữ nớc đã toả sáng nền văn hiến Đại Việt, đã khẳng định
sức mạnh Việt Nam:
Đất nớc nh vì sao
Vẫn đi lên phía trớc.
Câu thơ Đất nớc nh vì sao là hình ảnh so sánh đẹp, đầy ý nghĩa. Sao nguồn
sáng lấp lánh, là vẻ đẹp bầu trời vĩnh hằng trong không gian và thời gian. So sánh đất nớc
với vì sao là bộc lộ niềm tự hào vào đất nớc Việt Nam giàu đẹp, kiên cờng. Đất nớc Việt
Nam của chúng ta có nguy cơ xoá tên khỏi bản đồ thế giới đang vợt đêm đen và từng bớc
toả sáng, khẳng định mình.
Hành trình đi tới tơng lai của đất nớc không một thế lực nào ngăn cản đợc. Động từ
cứ đợc đặt lên đầu câu thể hiện ý chí quyết tâm và niềm vui sắt đá của dân tộc để xây
dựng Việt Nam dân giàu, nớc mạnh.
Đánh giá nâng cao: Trong khổ thơ này, nhà thơ đã nói lên mùa xuân của đất nớc của
cách mạng. Một mùa xuân ấm áp, đầy sinh lực, mới mẻ, tinh khôi. Mùa xuân trên trận địa
và mùa xuân trên cánh đồng, mùa xuân đợc làm nên bởi con ngời Việt Nam bình dị mà vĩ
đại. Hối hả và xôn xao, khí thế và quyết tâm, ào ạt và mãnh liệt Tất cả đã góp phần dệt
nên một màu toàn thắng cho mùa xuân lớn cảu đất nớc, của dân tộc.
3.Kết bài

*Đề 3. Phân tích đoạn thơ:
Ta làm con chim hót
. . . .
Dù là khi tóc bạc
1. Mở bài
- Tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác.
- Bài thơ thể hiện tình cảm thiết tha và niềm tin vững chắc của nhà thơ với đất nớc và
tâm niệm đợc hiến dâng cuộc đời mình cho dân tộc. ớc nguyện chân thành ấy làm
xúc động biết bao bạn đọc suốt 30 năm qua.
( Chép lại khổ thơ)
2. Thân bài :
Khái quát : Mùa xuân của thiên nhiên, đất nớc thờng gợi lên ở mỗi ngời niềm khao
khát và hi vọng. Với Thanh Hải, đây là thời điểm nhà thơ nhìn lại cuộc đời mình và bộc
bạch những điều tâm niệm tha thiết của ngời chiến sĩ cách mạng, một nhà thơ gắn bó trọn
đời mình cho đất nớ, cho nhân dân.
Phân tích : Trong sức xuân mạnh mẽ của đất trời, trong khi thế bừng bừng của đất
nớc vào xuân, nhà thơ cảm nhận mùa xuân dâng lên từ đáy tâm hồn mình. Đó là mùa xuân
của lòng ngời, mùa xuân của sức sống tuổi trẻ, mùa xuân của cống hiến và hi sinh.
Thật đáng yêu, bởi ớc nguyện của nhà thơ nhỏ bé khiêm nhờng quá:
Ta làm xao xuyến
Nhà thơ chỉ mong mình làm một cành hoa trong muôn ngàn cành cành hoa, làm
tiếng chim trong muôn ngàn tiếng chim để tô điểm cho mùa xuân tơi đẹp. Không chỉ vậy,
nhà thơ chỉ mong mình là một nốt nhạc trầm trong bản đàn mùa xuân rộn rã, vui tơi. Tuy
không cao lắm nhng làm xao xuyến lòng ngời.
Nếu ở khổ thơ đầu, mùa xuân của thiên nhiên đất trời đợc tạo nên bởi một cành hoa,
một tiếng chim thì trong khổ thơ này, hình ảnh thơ đợc lặp lại. Nhà thơ đã mợn để nói lên -
ớc nguyện của mình : Đem cuộc đời mình hoà nhập, cống hiến để làm lên mùa xuân lớn
cho đất nớc. Hình ảnh thơ giản dị kết hợp với một số từ một diễn tả ớc nguyện khiêm nh-
ờng của nhà thơ.

Trong bức tranh xuân ấy lại xuất hiện một nhân vật trữ tình. Đến khổ thơ này, đại từ
Tôi chuyển sang đại từ Ta một cách tự nhiên. Ta vừa chỉ số ít, vừa chỉ số nhiều, vừa
chỉ nhà thơ, và cũng là tất cả mọi ngời. Có thể nói Thanh Hải đã nói lên ớc nguyện cống
hiến của biết bao ngời dân Việt Nam.
Điệp ngữ Ta làm, ta nhập đợc đặt ở đầu câu góp phần khẳng định khát vọng đợc
hoà nhập cái tôi nhỏ bé vào cái ta chung rộng lớn, để cống hiến cho đời.
ớc nguyện cống hiến của nhà thơ không chỉ nhỏ bé khiêm nhờng mà nhà thơ còn
mong cống hiến âm thầm, lặng lẽ.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời.
Đến đây, nhà thơ lại ớc mình làm Một mùa xuân nho nhỏ hoà chung vào mùa
xuân lớn của đất nớc của dân tộc. Mùa xuân nho nhỏ là một ẩn dụ sáng tạo, độc đáo. Nó
đợc tạo nên bởi sự hi sinh và cống hiến. Nhng sự cống hiến đó không ồn ào, phô trơng mà
lặng lẽ, âm thầm. Từ Lặng lẽ đợc đặt lên đầu câu góp phần diễn tả sự âm thầm cống hiến
đó. Nhà thơ còn dâng mùa xuân nho nhỏ của mình cho đất nớc bằmg thái độ thành
kính,thiên liêng. Mùa xuân nho nhỏ nhng ý nghĩa không hề nhỏ, bởi tấm lòng nhà thơ luôn
hớng tới sự cống hiến cao đẹp.
Nét đẹp nữa trong sự cống hiến là nhà thơ nguyện cống hiến bền bỉ, suốt cả cuộc
đời:
Dù là tuổi hai mơi
Dù là khi tóc bạc
Lời có ý nghĩa khái quát cao: Tuổi trẻ cống hiến hi sinh, tuổi già cũng âm thầm
cống hiến. Cụm từ Tuổi hai m ơi- khi tóc bạc mang ý nghĩa khái quát suốt chiều dài của
đời ngời. Thanh Hải quan niệm rằng: Hãy cống hiến những gì nhỏ bé nhất nhng có ích.
Cống hiến âm thầm và suốt cả cuộc đời. ý thức trách nhiệm với quê hơng đất nớc, khát
vọng cống hiến đã trở thành ý thức bất diệt trong tâm hồn khán giả. Còn sống là còn cống
hiến. Tuổi hai mơi căng tràn nhựa sống hay tuổi già khi tóc bạc thì ý thức trách nhiệm với
đất nớc vẫn không hề thay đổi. Điệp từ dù là nh một lời hứa, một lời tự nhủ với lơng tâm
sẽ mãi làm một mùa xuân nho nhỏ trong mùa xuân rộng lớn của quê hơng, đất nớc.
Quan niệm sống của Thanh Hải chính là quan niệm sống cao đẹp của một ngời

chiến sĩ cách mạng. Quan niệm này có sự kế thừa, phát huy quan niệm sống của cha ông và
thay đổi để phù hợp với cuộc sống hiện đại.
Cổ nhân xa từng quan niệm :
Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông
Và Nợ tang bồng trang trắng vỗ tay reo
Thảnh thơi thơ túi, rợu bầu.
Còn với ngời chiến sĩ cách mạng thì cống hiến tất cả những gì nhỏ bé nhất, cống
hiến trong lặng lẽ, âm thầm và bền bỉ suốt cả cuộc đời.
Đánh giá nâng cao: Hai khổ thơ ngắn gọn nhng chứa đựng một triết lí, một nhân
sinh quan sâu sắc:Vấn đề sống đẹp và sống ý nghĩa. Triết lí sống ấy đợc gửi gắm trong lời
thơ nhỏ nhẹ nh lời tâm niệm chân thành, qua hình ảnh thơ đơn sơ mà mang nhiều cảm xúc.
Chính vì vậy hình ảnh Mùa xuân nho nhỏ cuối bài thơ nh ánh lên, toả sáng. Đó là ánh
sáng của một tâm hồn muốn sống một cuộc đời đẹp nh những xuân.
2. Kết bài : Khẳng định giá trị bài thơ: Mùa xuân nho nhỏ nhng ý nghĩa không nhỏ.
Đó là bài thơ hay mà Thanh Hải để lại cho đời trớc lúc đi xa