Quần thể acropole trong kiến trúc Hi Lạp

ĐỀ TÀI
QUẦN THỂ ACROPOLE TRONG KIẾN TRÚC HI LẠP
Những người thực hiện:
1.Nguyễn Bích Nguyệt
2.Đặng Thị Nhàn
3.Nguyễn Thị Nguyệt
4.Nguyễn Thị Quế
5.Lô Thị Hồng Quyết
6.Nguyễn Thị Thanh Thảo
7.Nguyễn Thị Thu
DÀN BÀI
I.KHÁI QUÁT VỀ KIẾN TRÚC HY LẠP CỔ ĐẠI
1.Vài nét về đất nước Hy Lạp cổ đại
- Niên đại
- Đặc điểm
- Thành tựu
2.Quần thể acropole trong kiến trúc Hy Lạp cổ đại
- Khái niệm
- Đặc điểm
- Các quần thể acropole nổi tiếng
III.QUẦN THỂ ACROPOLE Ở ATHENE(ACROPOLIS)
1.Toàn cảnh Acoropole ở Athene
2.Các bộ phận trong quần thể Acropole
2.1. Cổng Propyle
2.2.Đền Athena Nike
2.3. Đền Erectheon
2.4.Nhà hát Dionysos và Odeon
2.5. Đền Partheon
IV.TỔNG KẾT
V.TÀI LIỆU THAM KHẢO
I.KHÁI QUÁT VỀ KIẾN TRÚC HY LẠP CỔ ĐẠI

1.Vài nét về đất nước Hy Lạp cổ đại
-Niên đại: Được tính khoảng từ năm 776 TCN – 323 TCN.
- Vị trí địa lí: Hy Lạp là quốc gia thuộc đông nam châu Âu, chiếm phần lớn bán
đảo Balcan, có rất nhiều đảo lớn nhỏ thuộc khu vực Địa Trung Hải.
- Địa hình: Địa hình Hy Lạp bị chia cắt mạnh, khá hiểm trở, có nhiều dãy núi cao
trong đó có dãy Olempe – được coi là dãy núi thiêng của Hy Lạp, nơi Zeus và các
vị thần ngự trị và cũng là nơi diễn ra những câu chuyện thần thoại ly kì của người
dân Hy Lạp.
- Văn hóa:
+ Văn minh Hy Lạp tuy ra đời sau nền văn minh Ai Cập cổ đại nhưng
lại có phần rực rỡ hơn vì tiếp thu tinh hoa của hai nền văn minh Ai Cập và Lưỡng
Hà.
+ Văn minh Hy Lạp có nhiều thành tựu rực rỡ về nhiều mặt như văn
học, triết học, toán học, kiến trúc,… và có ảnh hưởng sâu rộng đến La Mã và nền
văn minh phương Tây hiện đại.
-Xã hội: Người dân Hy Lạp có lòng tự tôn dân tộc rất cao, họ tin rằng dân tộc họ
thuộc dòng dõi các vị thần ngự trị trên đỉnh Olempe và họ được bảo trợ bởi nữ thần
Athena – con gái thần Zeus – biểu tượng của sự thông minh và lòng dũng cảm phi
thường.
2.Quần thể acropole trong kiến trúc Hy Lạp cổ đại
-Phạm vi: Kiến trúc Hy Lạp cổ đại ra đời và hình thành trên một vùng đất đai rộng
lớn, bao gồm miền Nam bán đảo Balkans, các đảo nhỏ ở vùng biển Aegaeum
(Αιγαίον, Aigaion), khu vực Tiểu Á, vùng ven Hắc Hải, Ý, Sicilia, Pháp, Tây Ban
Nha và Ai Cập.
-Kiến trúc Hy Lạp bao gồm hai loại chính:
+Agora: Là các kiến trúc dân dụng, được xây dựng trong thành phố
(như quảng trường), diện tích agora chiếm khoảng 5% diện tích đất thành phố.
Những agora tiền kỳ có hình dạng bất quy tắc nhưng từ cuối thế kỷ 4 TCN trở đi,
nó có dạng hình học nhất định và được bao vây bởi các hàng cột thức hai tầng. Ở
giữa agora có đặt bàn thờ và tượng thần. Các agora quan trọng có thể kể ra là agora

ở Miletos (Μίλητος), Megalopolis (Μεγαλοπολη), ở Asoss và Knid.
+ Acropole: Là quần thể kiến trúc bao gồm nhiều đền đài, được xây
dựng trên các ngọn đồi cao nhằm phục vụ cho việc thờ cúng, tế lễ. Vào thời kì cổ
điển thịnh kì, các acropol được xây dựng thêm các nhà hát ngoài trời có thềm dốc
bậc ở các khu vực chân núi.
Toàn cảnh Acropole ở Athene
-Đặc điểm:
+ Kiến trúc Acropole ở Hy Lạp phổ biến đến mức mỗi thành phố đều
có một quần thể acropole để thờ các vị thần bảo trợ cho thành phố. Khi nói đến
acropole mà chữ “a” được viết hoa thì người ta ngầm hiểu đó là acropole ở Athene
vì nó có quy mô lớn và đẹp nhất trong các acropole.
+ Quanh mỗi acropole thường có hệ thống tường đá bao bọc có
taluy(sườn dốc) khá vững chắc. Hệ thống tường đá khá đồ sộ do quan niệm người
ta cần phải vứt bỏ những thứ trần tục trước khi vào khu vực thiêng.
+ Trong acropole, đền đài là yếu tố không thể thiếu. Đền thờ Hy Lạp
cổ đại có đặc điểm là nhiều cột chạy vòng phía bên ngoài. Các loại hình đền đài
được phân theo mức độ phức tạp của cách thiết kế những cột đó.
* Loại đền cổ nhất có dạng hình chữ nhật, lối vào chính ở
cạnh ngắn và có hai cột ở chính cạnh ngắn này, gọi là dạng cột đôi ở hiên
(Distyle); ví dụ như ngôi đền thờ thần Themis ở Rhamnus.
* Loại đền cổ thứ hai có dạng như trên, nhưng có thêm hai
cột ở cạnh ngắn phía sau nữa, gọi là dạng cột đôi ở hiên cả hai đầu ; ví dụ đền thờ
Artemis ở Eleusina (Ελεύσινα).
* Loại đền giống loại đền thứ nhất, nhưng thay vì hai cột mà
là bốn cột ở phía trước, gọi là dạng hàng cột mặt trước hay hàng cột hiên
(Prostyle); ví dụ ngôi đền ở Selinus (Σελινοΰς).
* Loại đền giống loại đền thứ hai, nhưng có bốn cột ở cạnh
ngắn phía trước và bốn cột ở cạnh ngắn phía sau, gọi là loại hàng cột cả hai đầu
(Amphi-Prostyle) (tiền tố "amphi" có nghĩa là "cả hai phía").
* Loại đền hình tròn, vành ngoài có hàng cột vòng quanh gọi

là nhà tròn có hàng cột bao quanh như Tholos ở Epidaurus.
* Loại đền hình chữ nhật có tường chịu lực là chính, nhưng
mặt ngoài tường ghép thêm các cột, gọi là loại đền có các hàng cột giả bao quanh
hay bổ trụ bao quanh như đền thờ thần Zeus ở Olympia.
* Loại đền hình chữ nhật có một hàng cột chạy ở vành ngoài
chu vi công trình, gọi là loại đền có các hàng cột bao quanh ; ví dụ đền Hephaestos
và đền Parthenon ở Athena , đền Paestum
-Các quần thể acropole nổi tiếng: Mỗi thành phố ở Hy Lạp đều có một acropole
nhưng nổi tiếng nhất là Acropole ở Athene. Công trình này là một công trình tâm
huyết, để đời của các họa sĩ và các nhà điêu khắc nổi tiếng thời Hy Lạp cổ đại.
III.QUẦN THỂ ACROPOLE Ở ATHENE – THỦ ĐÔ CỦA HY LẠP
1.Vài nét khái quát
-Vài nét về thủ đô Hy Lạp:
+ Athene là thành phố nằm về phía Nam đồng bằng Attique của một
bán đảo chạy dài từ Đông Nam Hy Lạp ra biển Egée, được bảo vệ bởi một vòng
cung các ngọn núi.
+ Thành bang Athens nổi tiếng nhất vào những năm 400 Tr.CN, khi
đó Hy Lạp là nhà nước văn minh và hùng mạnh nhất thế giới. Đến nay, Hy Lạp đã
có lịch sử 7.000 năm.
+ Dưới triều Otto I, thành phố Athens được qui hoạch xây dựng mới,
theo thiết kế của các kiến trúc sư người Đức. Trong thời Cổ đại, Athens là trung
tâm văn hóa lớn nhất thế giới, nơi tập trung những tài năng trí tuệ của đất nước Hy
Lạp.
Thành phố Athene(ảnh từ internet)
-Những người có công trong quá trình xây dựng quần thể Acropole ở Athene:
+ Chỉ đạo: Pericles(đề xuất xây dựng)
+ Chịu trách nhiệm xây dựng, thiết kế: Đền Parthenon Phidias(chịu
trách nhiệm chính trong điêu khắc và trang trí đền), kiến trúc sư Iktinos và
Kallikrates; Đền Eirecthenon và Cổng Propyle tương truyền là Mnesikles. Ngoài ra
còn có nhiều người phụ tá khác.

-Toàn cảnh Acropole Athene:
Toàn cảnh đồi Acropole(ảnh từ internet)
-Đặc điểm Acropole ở Athene:
+ Khởi công từ thế kỉ V TCN.
+ Là quả đồi có lối lên duy nhất ở phía tây, quả đối cao hơn hẳn
những khu vực khác trong thành phố(70m), diện tích 300x130m, rất thích hợp làm
“nơi ở của thần linh”.
+ Mỏm tây bắc quả đồi có một dòng suối trong vắt, làm nguồn nước
chính dùng trong việc cúng tế tại Acropole.
+ Xung quanh ngọn đồi được bao bọc bởi hệ thống taluy kiên cố, theo
quan niệm của cư dân nơi đây là để khu thánh địa này cách biệt hoàn toàn với thế
giới trần tục.
-Toàn cảnh Acropole phối theo đường chim bay:
Phối cảnh chim bay toàn cảnh Acropole
Chú thích:
1.Parthenon
2. Erechtheion
3. Pandroseion
4. Tượng nữ thần Athena
5. Propyle
6. Bàn thờ
7. Miếu Pandion
8. Đền Nike
9. Kho đồ thờ
10.Đền Artemis
11.Nhà Arrephoroi
12.Cổng lên trời
13.Nhà hát Odeon
14.Nhà Eumen
15.Điện Asklepieion

16.Toà nhà lonic
17.Đền Nikias
18.Đài kỷ niệm Thrasyllos
21.Đường hành lễ
22.Nhà hát Dionysos
2.Một số bộ phận tiêu biểu tại Acropole Athene
2.1.Cổng Propyle
Phía đông và lối lên cổng Propyle(ảnh từ internet)
-Nghĩa của từ Propyle(nguyên gốc là Propylaia trong tiếng Hy Lạp) có nghĩa là
“bắt đầu lối vào”.
-Thời gian xây dựng: Bắt đầu vào năm 437 TCN, chắm dứt vào năm 431 TCN, tuy
nhiên khi đó vẫn chưa hoàn thành.
-Chất liệu: Đá cẩm thạch trắng, đá cẩm thạch xám, đá vôi để tạo điểm nhấn, sơn
màu xanh, vàng.
-Ý nghĩa của cổng Propyle:
+ Bắt nguồn từ tập quán làm tường rào quanh khu thờ thiêng liêng.
Người ta đi vào đền qua một cổng đồ sộ để vứt bỏ những cái trần tục trước khi
bước vào mảnh đất thánh thần với tấm lòng trong sáng, thanh thản.
+ Hai cánh phía bắc và phía nam vươn ra từ cổng vòm của tòa nhà
trung tâm khiến nó trông giống như đang dang tay chào đón.
Cổng Propyle
2.2. Đền Athena Nike
-Thời gian xây dựng: Năm 427 TCN đến năm 424 TCN mới hoàn thành. Việc khởi
công do kiến trúc sư Kallikrates đảm nhiệm.
-Vị trí: Đặt trên mỏm đá chênh vênh, vị trí ưa thích của Athena.
-Đặc điểm:
+ Chất liệu: Đá cẩm thạch trắng.
+ Trong hầm rượu của ngôi đền có tượng thần Athena, có tên là Nike
Apterus. Lí do vì sao bức tượng này lại đặt trong hầm rượu đến nay vẫn chưa rõ.
+ Athena Nike được trang trí bằng các tấm phù điêu phía mái ngôi

đền. Các bức phù điêu này gọi là Frise.
+ Thức cột dùng trong Athena Nike là thức cột Ionic. Đây là loại thức
cột khá đặc biệt, khá mảnh dẻ. nữ tính hơn nhiều so với cột Doric. Cột Ionic có 24
gờ sống đứng trong khi cột Doric chỉ có 20 gờ, tỷ lệ đường kính cột trên chiều cao
cột là 1:9. Ngoài ra, cột có thêm đế cột (base) ở phía dưới và đầu cột có hình đệm
nhỏ, phía trên có hình xoắn ốc loe ra rồi cuộn vào trong (volute). Các dầm ngang
của cột Ionic được phân vị theo chiều ngang thành ba dải.
Ảnh cột Ionic(nguồn: Internet)
-Vị thần được thờ trong Athena Nike là Nike. Trong truyền thuyết Hy Lạp, Nike là
một trong những nữ thần Hy Lạp lâu đời nhất. Nike trong tiếng La Mã là Victoria,
là thần tượng trưng cho tốc độ, sức mạnh, chiến thắng. Nike là vị thần thường xuất
hiện cùng với một cỗ xe ngựa, vòng hoa đội đầu hay ngọn đuốc, nhánh cọ.
-Hình ảnh của Nike rất gần với nữ thần thông thái Athena, con gái của Zeus. Trong
đền Parthenon, Nike đứng trong bàn tay của Athena. Như vậy, Nike thực chất là
một phần của Athena. Ngoài việc miêu tả như trên thì Nike không có bất kì một
huyền thoại nào cho riêng mình. Khi nói Athena Nike, người ta lập tức hiểu rằng
đó là nữ thần thông thái – công chúa chiến binh, đại diện cho trí thông minh và sức
mạnh xuất chúng, cho chiến thắng và lòng dũng cảm.
Athena – công chúa chiến binh
2.3. Đền Erectheon
-Năm xây dựng: Được xây dựng năm 421(có tài liệu là 424 TCN), hoàn thành năm
406 TCN. Lúc mới khởi công đền có tên là Athena Polias.
Đền Erectheon
-Đặc điểm:
+ Mặt bằng đền không đối xứng, là điểm nhấn khác lạ trong kiến trúc
Hy Lạp(đa số các mặt bằng của đền đài Hy Lạp thường đối xứng).
+ Thức cột trong Erectheon không phải loại cổ điển như Doric, Ionic
mà là thức cột Cariatis(“cô gái nô lệ xứ Caria”).Ngôi đền còn được gọi là “Khán
đài của các cô gái xứ Caria” trong trang phục Ionicque, cơ thể cân đối đầy gợi cảm,
đứng trong tư thế chân hơi chùng xuống để đỡ mái nhà nhưng nhìn vẫn hết sức nhẹ

nhàng. Từ đây, thức cột này khá phổ biến trong kiến trúc phương Tây. Các cô gái
đều không có tay nên không một ai biết trước đó tay họ đã để ở vị trí như thế nào.
“Các cô gái xứ Caria”
Một góc chụp khác của phía trước đền thờ:
Trực diện và góc chếch của khán đài(ảnh chụp từ sách)
Một góc nhìn khác
-Đền Erectheon thờ hai thần là Athena và Poseidon – thần biển. Trong thần thoại
Hy Lạp, hai vị thần này vì tranh giành quyền bảo trợ Athene – thành bang hùng
mạnh nhất Hy Lạp đã xảy ra mối hiềm khích lớn với nhau. Ngôi đền này giống
như “người trung gian”, xóa bỏ hiềm khích của hai vị thần.
2.4.Nhà hát Dionysos và Odeon
- Nhà hát Dionysos:
+ Nhà hát cổ xưa nhất Hy Lạp, là nơi diễn ra lễ hội thần Dionysos, vị
thần có công đẩy lùi mùa đông băng giá, nằm ở phía Nam đồi Acropole.
+ Ngoài việc diễn ra lễ hội thần Dionysos, nơi đây còn là trung tâm
giải trí, văn hóa của cư dân Athene.
Nhà hát Dionysos nhìn từ trên cao
-Nhà hát Odeon:
+ Nằm trong quần thể Acropole, ở sườn phía nam.
+ Sân khấu nhà hát được trang trí bằng đá nhiều màu, trong hốc tường
có những nhân vật huyền thoại.
Nhà hát Odeon
-Ngày nay cả hai nhà hát đều dược phục chế để đưa vào sử dụng trong các sự kiện
văn hóa tại Athene.
2.5.Đền Partheon
-Năm xây dựng: Năm 447 TCN, hoàn thành năm 432 TCN.
-Tác giả: Kiến trúc sư vĩ đại Phidias và cộng sự.
-Vị thần được thờ cúng: Thần Athena – vị thần bảo trợ cho Athene.
-Đặc điểm:
+Vị trí: Nằm ở trung tâm Acropole.

+ Chất liệu: Xây dựng hoàn toàn bằng đá cẩm thạch Pentelic tươi
sáng, trần nhà được chạm khắc bằng loại gỗ Cypress có mùi thơm ngát, do đó các
kiến trúc sư rất chú ý đến sự tương quan về kích thước tạo được “tỉ lệ vàng” trong
kiến trúc nên nhìn ngôi đền rất cao sang, nhẹ nhàng và gần gũi.
+ Công trình được chia làm ba phần rõ rệt: Pronaos (tiền sảnh), Naos
(gian thờ, có chỗ để tượng nữ Thần Athèna ở phần cuối) và Opictodom (phòng để
châu báu).
+ Chiều rộng của đền khá khác thường, mục đích tạo không gian để
tôn vinh bức tượng Athena khổng lồ do chính tay Phidias chế tác. Ngôi đền có
hành lang cột bao quanh, hai mặt chính có tám cột (chứ không phải là sáu cột như
nhũng ngôi đền khác) và mười bảy cột ở hai bên.
+ Đền được xây bằng thức cột Doric khỏe khoắn. Cột đặt thẳng xuống
nền nhà không có chân cột. Cột Doric đưọc ví với người đàn ông có thân thể
cường tráng cân đối, chiều cao cột bằng 16 lần bán kính đáy cột. Đầu cột Doric rất
giản dị, các triglyphe có ba vạch đứng, các metope là các tấm vuông có điêu khắc
nổi. Trên các tấm này là hệ thống móng nước nhô ra, với ống thoát nước mưa hình
đầu sư tử.
Chiều rộng khác thường của Partheon
Partheon lung linh về đêm
-Partheon còn có các bức phù điêu trang trí bốn phía. Những bức phù điêu này rất
đặc sắc, tương xứng với ngôi đền. Phidias thực hiện một ý đồ đổi mới: Ông quyết
định trang trí tất cả 92 metopo (là các tấm đá vuông nằm cạnh các tấm có ba vạch
dọc). Tạo nên phù điêu của tất cả 92 metopo là điều mà không một thành phố Hy
Lạp nào dám làm vì những khó khăn và tốn kém khôn lường.
+ Phía đông: Ở cạnh phía đông là cuộc chiến đấu huyền thoại của các
vị thần chống những người khổng lồ, trong đó nữ thần đi ở hàng đầu(ảnh dưới).
Bức phù điêu của cạnh phía đông
+ Ở cạnh phía tây là cuộc chiến đấu của người dân Aten dưới sự lãnh
đạo của dũng sĩ These chống những người Amazon.
Bức phù điêu cạnh phía tây

+ Ở cạnh phía nam là cuộc chiến của vua tôi người Lafrithes cùng
dũng sĩ These đương đầu với sức mạnh tàn bạo của bọn nhân mã.
Bức phù điêu cạnh phía nam
+ Ở cạnh phía bắc là những cảnh của cuộc chiến tranh thành Troy
huyền thoại.
Bức phù điêu cạnh phía bắc