Nét tương phản trong kiến trúc của người Khmer doc

Nét tương phản trong kiến
trúc của người Khmer

Kiến trúc nhà của người Khmer có sự tương phản rõ rệt giữa nhà của người dân
trong phum, sóc với chùa. Ngôi nhà ở của người dân tre lá đơn sơ bao nhiêu (của
tầng lớp bần cố nông) thì ngôi chùa lộng lẫy bấy nhiêu.
Chùa của người Khmer
Trước đây các phum, sóc của người Khmer thường tọa lạc trên suờn đồi (vùng
Kiên Giang, An Giang) hoặc trên những giồng cao (ở vùng đất trũng). Gần đây do
áp lực kinh tế thị trường và dân số, các phum, sóc của người Khmer đã ở dọc hai
bên trục quốc lộ, dọc các dòng sông hay kênh rạch.
Nhà của người Khmer làm đơn giản, mái lợp lá dừa nước, ít nhà lợp ngói. Nhà
thường làm theo kiểu mái dài về phía sau. Đồng bào làm nhà thường dùng con số
lẻ như chiều cao 5m, 7m và cửa thường quay về hướng Đông.
Người Khmer vốn ở nhà sàn, nhưng nay nhà sàn chỉ còn lại rất ít ở dọc biên giới
Việt - Campuchia và một số nhỏ trong các chùa phật giáo Khmer là nơi hội họp sư
sãi và tín đồ.


Ki
ến trúc nh
à c
ủa ng
ư
ời Khmer có sự t
ương ph
ản r
õ r

ệt
gi
ữa nh
à
của người dân trong phum, sóc với chùa.
Nay số đông người Khmer ở nhà nền đất như người Kinh. Nhà nền đất có thể chia
làm hai dạng: Dạng nhà nghèo, nhà cỡ nhỏ chỉ có hai mái, mái trước ngắn, mái sau
dài, cột kèo đều bằng gỗ nhỏ, bằng tre, mây buộc, mái lợp lá dừa hoặc lá thốt nốt,
xung quanh che phên lá đơn giản. Còn nhà cỡ lớn thường gắn với tầng lớp trung
phú nông. Nhà bốn mái gồm: hai mái chính, hai mái phụ đầu hồi. Kết cấu bộ
khung nhà đều bằng gỗ, các cột xà ngang, xà dọc, kèo dâm, kèo trích gắn kết với
nhau bằng những lỗ đục mộng ngoàm. Xung quanh nhà thường có ván gỗ hoặc xây
tường che khuất.
Trong nhà được bài trí như sau: Nhà chia làm hai phần theo chiều ngang, một phần
làm nơi ở, một phần dành cho bếp núc. Phần dành để ở lại chia thành hai phần theo
chiều dọc bởi những vách ngăn: phần phía trước, ở giữa kê bàn ghế tiếp khách, bên
cạnh thường có tủ kính đựng những chiếc gối thêu vừa để trang trí vừa tiện dùng
có khách. Sau bộ bàn ghế tiếp khách là bàn thờ Phật. Nửa sau, bên phải là buồng
của vợ chồng chủ nhà. Về bên trái là phòng con gái.
Cách bố trí nhà như vậy là do người Khmer quan niệm: mọi tín ngưỡng thờ cúng
đều được thực hiện ở trên chùa. Khi cần cúng tổ tiên, khi có lễ cưới, lễ tang thì bài
ra cúng ở giữa nhà.
Kiến trúc nhà của người Khmer có sự tương phản rõ rệt giữa nhà của người dân
trong phum, sóc với chùa. Ngôi nhà ở của người dân tre lá đơn sơ bao nhiêu (của
tầng lớp bần cố nông) thì ngôi chùa lộng lẫy bấy nhiêu.
Đến vùng người Khmer cư trú, trông từ xa thấy một không gian cây cổ thụ xanh
tốt, trong đó kiến trúc gạch ngói, đó là một ngôi chùa. Dựng chùa, nuôi chùa là
hạnh phúc lớn của toàn dân Khmer. Người Khmer dành hết mọi nguồn lực, tài
nghệ và vật liệu xây dựng tốt nhất cho ngôi chùa. Cao và nổi bật lên trung tâm ngôi
chùa Khmer là chính điện được tổ hợp giữa kiến trúc gỗ, gạch đá, ngói thành ngôi

nhà cao to 5 - 7 gian, chạy dọc theo hướng Đông – Tây với hàng hiên rộng bao
quanh, nóc nhọn vút như lưỡi búa chổng ngược lên nhau, trên nóc cột đỉnh chỏm
tháp vá các đầu mái vút lên như những nóc dừa.
Trong chùa bàn thờ Phật bao giờ cũng đặt ở đầu nhà phía Tây, Phật nhìn về phía
Đông phù hộ chúng sinh. Có những ngôi chùa hai bên còn mở một hoặc hai gian
thành ra ngôi chùa bốn mặt, mở ra bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc.
Mỗi ngôi chùa Khmer là một bảo tàng về nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc tượng
pháp bích họa trang trí trên trần, trên cửa, cột, hàng hiên, bệ tượng, thân
tượng…với những mô-típ hoa văn rồng rắn, hoa lá, chim muông, thú vật xung
quanh những sự tích về Phật.