Điển tích truyện kiều

Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
MC LC
1 é M é M CHU SA - LM MA KHễNG CH NG. 1
2 H A L NG I D I SU I VNG BI T CHO 3
3 éO NGUYấN L C L I éU M é N éY 6
4 C N DềNG L TH M D T é NG CHIM XANH 8
5 BNG KHUNG é NH GIP NON TH N 9
6 Kấ KHANG N Y KHC QU NG L NG 12
7 é CHO VO B C B KINH 13
8 é TH N NNG OANH, L I THUA Lí 14
9 KEO LOAN CH P N I T TH A M C EM 16
10 é NấN QU C S C THIấN H NG 17
11 éU C HOA ể M C NNG N M TR 19
12 éấM éấM HN TH C NGY NGY NGUYấN TIấU 20
13 éấM THU KH C L U CANH TN 22
14 KHI V H I LI U CH NG I 23
15 KHEN R NG GI éNG TH NH é NG 25
16 DUYấN é NG THU N N O GIể é A 26
17 C NG TH N MY TR NG C NG PH NG LU XANH 28
18 CễN QUY N H N S C L C THAO G M TI 30
19 G M éN N A GNH NON SễNG M T CHẩO 32
20 HOA éO N M NGOI CềN C I GIể éễNG 34
21 BY GI G NG V L I LNH 36
22 éEM TèNH C M S T é I RA C M C 39
23 KHCH QUA é NG é H NG H CHNG TIấU 41
24 Y L H éI P HAY L TRANG SINH 43
25 Y H N TH C é HAY MèNH é QUYấN 45
1 éM éM CHU SA - LM MA KHễNG CHNG.
Ba ch em Thỳy Kiu, Thỳy Võn v Vng Quan i du xuõn nhõn tit Thanh minh, khi
tr v gia ng gp mt nm m khụng nhan khúi, khụng ai p im. Kiu cm ng, ly

lm l hi. Vng Quan cho bit:
- Cú mt ca nhi tờn ém Tiờn ó tng "ni danh ti sc mt thỡ", n khi cht vỡ khụng
cú chng, phi nh ngi khỏch phng xa nghe ting tỡm chi, l c nờn xut tin sm sanh l
vt chụn ct. Nay l m vụ ch, khụng ai ving thm.
Nghe k, Kiu xút xa thng cm ngi bc mnh:
Lũng õu sn ni thng tõm,
Thot nghe Kiu ó m m chõu sa.
éau n thay phn n b,
Li rng bc mnh cng l li chung
(Cõu 81 - 84)
- Sng lm v khp ngi ta,
Khộo thay thỏc xung lm ma khụng chng.
(Cõu 87 - 88)
- Chõu sa l ht ngc (chõu) ri xung (sa), ngha búng ch nc mt ri. Trong "Truyn Kiu"
cũn cú nhng cõu:
Li cựng dt nột hoa,
Su tuụn dt ni chõu sa vn di.
Ngi ngựng mt bc mt xa,
Mt li trõn trng chõu sa my hng.
Trong "Thn thoi ký" ca Trung Hoa cú chộp: i Thng c cú loi giao long húa
ngi gi l giao nhõn. éu v mỡnh giao nhõn ging nh ngi, nhng ớt ging uụi cỏ. Ging
ny cng cú c, cỏi t di nc lờn th gian, buụn bỏn giao thip ln ln vi ngi thng.
Giao nhõn rt xinh p v thụng minh, li giu tỡnh cm luyn ỏi nờn c ngi mt t
thng mn.
Giao nhõn trờn t thi gian ch c mt nm l phi v thy cung chu Long vng
theo lut nh. Khi tr v, vỡ quyn luyn cừi trn th, nht l tỡnh i x gia ngi vi giao
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
1
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều

nhõn nờn lỳc t gió, giao nhõn khúc lúc thm thit. Nhng git nc mt ri xung li húa thnh
ht ngc (chõu).
Truyn thn thoi chộp nh vy.
Cú iu c th, git nc mt hỡnh ging ht chõu nờn mi gi git chõu hay git ngc.
T Hỏn Vit gi l "l chõu". Cú cõu:
Nng cng git ngc nh chan,
Ni lũng lung nhng bng hong nim tõy.

S quen dỏm h ra li,
Khụn ngn git ngc st sựi nh sa.
- Ma khụng chng:
Sng lm v khp ngi ta,
Khộo thay cht xung lm ma khụng chng.
Hai cõu ny thoỏt dch rt ti do hai cõu th c:
Sinh vi vn nhõn th,
T vi vụ phu qu. Ngha l:
Sng lm v muụn ngi,
Khộo thay ma khụng chng.
"Khộo thay" cú bn chộp l "Hi thay".
Bn dch ca éo Duy Anh v ca Tn é Nguyn Khc Hiu chộp l "Khộo thay" da
theo bn Liu Vn ng (ch Nụm khc nm 1871) v bn ca Kiu Oỏnh chỳ thớch l tỡnh c
nh cú bn tay khộo lộo xp t, núi ma v cho rng nhiu bn Nụm khỏc cho l "hi" l lm
ch
Bn ca Võn Hc - Lờ Vn Hoố chộp "hi thay", chỳ thớch l: "Thng hi thay cng nh
ta núi "ti nghip thay".
Sng thỡ lm v mi ngi nhng n khi cht - thc thm thay, thng hi thay - lm
ma khụng chng. Sng thỡ lm v mi ngi nhng n khi cht - ụi, khộo thay (do bn tay no
xp t) phi - lm ma khụng chng. Hai t "khộo thay", "hi thay" u din t tỡnh cm. Tt
c u cú ý ngha sõu sc.
"Hi thay" ch t tỡnh cm thng xút, thng hi.

"Khộo thay" ch t tỡnh cm thng sút nhng hm sỳc mt ý ngha ma mai, trỏch múc
s kip ca mt con ngi hng nhan bc mnh, b i rung ry, ph phng
Tỏc gi "Truyn Kiu" cũn dựng nhiu t "khộo"
Ch ti ch mng khộo l ghột nhau.

Khộo vụ duyờn by l mỡnh vi ta.
t tỡnh thng xút, ma mai cay ng y.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
2
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
2 HA L NGI DI SUI VNG BIT CHO
Trc nm m ca ém Tiờn hoang vng, Kiu cm ng than th, cú cõu:
No ngi phng ch loan chung,
No ai tic lc tham hng l ai?
éó khụng k oỏi ngi hoi,
Sn õy ta kim mt vi nộn hng.
Gi l gp g gia ng,
Ha l ngi di sui vng bit cho.
(Cõu 89 n 94)
V, khi bỏn mỡnh lo hi l quan li cu cha mc ti oan, Kiu lm th than th vi em
l Thuý Võn nh thay mỡnh kt duyờn vi Kim Trng, cú cõu:
Ngy xuõn em hóy cũn di,
Xút tỡnh mỏu m thay li nc non.
Ch dự tht nỏt xng mũn,
Ngm ci chớn sui hóy cũn thm lõy.
(Cõu 731 n 734)
- "Sui vng", nguyờn t Hỏn Vit l "Hong (hunh) tuyn"; "Chớn sui" l "Cu tuyn"
hay "Cu nguyờn" u ch cừi õm ph. Theo mờ tớn, õy l mt cỏi sui mu vng di lũng
t, ngi ta lỳc cht chụn xung di t nờn dựng ch "sui vng" ch ch ca ngi

cht. Sỏch T truyn cú cõu: "Bt cp hong tuyn vụ tng kin gió", ngha l "Khụng n sui
vng thỡ khụng gp nhau c".
Nguyờn i Xuõn Thu (722-749 trc D.L), V Cụng nc Trnh cú v l Khng Th
sinh ra con trng l Ng Sinh v con th l éon. Vỡ sinh Ng Sinh do s ngang lm
Khng Th kh s nờn b khụng a. Trỏi li, éon mt mi khụi ngụ, sc mnh hn ngi li
cú ti thin x nờn Khng Th rt yờu chiu. Mun cho éon sau ny ni ngụi, nờn trc mt
Trnh V Cụng, b thng khen éon l ngi hin c v t ý mun lp éon lm th t.
Trnh V Cụng bo:
- Anh em cú th bc, khụng nờn xỏo trn o lý. Hn na, Ng Sinh khụng cú ti li gỡ
thỡ sao b trng lp th c?
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
3
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Th l Trnh V Cụng lp Ng Sinh lm Th t. Cũn éon thỡ thỡ c phong cho t
Cung, gi l Cung thỳc éon, Khng Th ly lm bt bỡnh. Trnh V Cụng mt, Ng Sinh lờn
k v tc Trnh Trang Cụng, li tip tc kiờm chc Khanh s nh Chõu thay cha.
Dng Th thy éon khụng quyn hnh, ly lm bun bó, bo Trnh Trang Cụng:
- Con ni ngụi cha lm ch nc Trnh, t rng ngoi my trm dm, th m n cho
ngi em rut tht mt ch t nh mn khụng dung thõn, sao yờn lũng c?
Trnh Trang Cụng tha:
- Vy xin mu thõn cho bit ý mun.
- Sao khụng ly t Ch p m phong cho em con.
- Ch p l mt ni him yu, tiờn vng ngy xa cú di mng cm phong cho ai. Tr t
y, mu thõn mu thõn mun ch no con cng s võng li.
- Nu vy thỡ phong cho nú t Kinh thnh.
Trnh Trang Cụng im lng. Khng th thy th ni gin bo:
- Nu con khụng nhn nh vy thỡ c ui éon i nc khỏc, nú tỡm cỏch gỡ lm n
c thỡ nú lm.
- Con õu th lm th c.

Hụm sau, Trnh Trang Cụng vi éon vo phong cho t Kinh thnh. Qua éi phu l Sỏi
Tỳc can, cho rng Kinh thnh l mt p ln, t rng ngi ụng, nu em phong cho Cung thỳc
éon thỡ mai hu éon s cy th chuyờn quyn.
Nhng Trang Cụng bo:
- Mu thõn ta ó mun vy thỡ ta phi lm theo vy. Th l éon ra t Kinh thnh.
Trc khi i, éon vo cỏo bit m.
Khng th núi riờng vi éon:
- Anh con khụng ngh n tỡnh rut tht, ói con lm iu t bc. Nh ta ba ln khn
khon nú mi phong t Kinh thnh cho con, y l v n cha chc thnh tht. Con v Kinh
thnh nờn lo luyn tp binh mó, chun b sn sng, nu cú c hi thỡ em quõn li ỏnh, ta s ni
ng m ly nc Trnh. Nu con ot c ngụi ca Ng Sinh thỡ ta cú cú cht cng nh h d.
Cung thỳc éon lónh lnh m úng t Kinh thnh, i hiu Cung thỳc ra Thỏi thỳc. T y,
éon ngy ngy em quõn vo rng sn bn nhng k thc l i luyn tp, li chim ly hai p
gn ú. Hai quan p t trn v triu kờu cu. Trnh Trang Cụng khụng núi gỡ ch mm ci.
Quan Thng khanh cụng t Ló kờu lờn:
- Ti Thỏi thỳc éon thc ỏng git. Trang Cụng hi cú ý kin gỡ khụng, thỡ Ló núi:
- Thỏi thỳc éon li trong cú quc mu yờu vỡ, ngoi cy vo t him yu ca Kinh
thnh m ờm ngy luyn tp binh mó, tt c ý thoỏn ot. Xin chỳa cụng cho tụi em em quõn
i Kinh thnh, bt éon tr hu hon.
Trang Cụng bo:
- Ti ca Thỳc on cha cú gỡ rừ rt, khụng nờn vi.
- éon ó chim ly hai p. Khụng l chỳa cụng t ca Tiờn cụng hao mũn mói sao?
Trang Cụng ci núi:
- éon l con cng ca mu thõn ta, ta th mt b cừi cũn hn mt tỡnh anh em v mu
thõn ta phi bun.
- S mt b cừi thỡ khụng núi lm gỡ, e cú ngy mt luụn c nc. Nay Thỳc éon ngy
mt cng thnh, dõn tỡnh s uy m sinh hai lũng. Bõy gi chỳa cụng cũn dung sau ny Thỳc
éon khụng dung, chỳa cụng hi thỡ lm sao kp na?
Trang Cụng nghiờm ging:
- Nh ngi khụng nờn núi cn, mc ta lo ngh.

Cụng t Ló i ra, v núi vi quan i phu Sỏi Tỳc:
- Chỳa cụng ta bn rn tỡnh riờng m quờn vic nc. Tụi ly lm lo lm!
Sỏi Tỳc ci bo:
- Chỳa cụng l mt ngi ti trớ, hỏ li khụng bit iu y. Cú l vỡ ch ụng ngi khụng
tin núi ra, vy ụng nờn vo hu riờng m bn chuyn, dũ xem ý chỳa cụng ra sao.
Cụng t Ló cho l phi, bốn vo yt kin Trang Cụng, Trang Cụng núi:
- Ta ngh k lm. éon dự vụ o nhng cha rừ ti. Nu ta em quõn ỏnh thỡ quc mu
ta t tỡm cỏch ngn cn. Ngi ngoi khụng bit li bo ta bt hu v bt hiu. Chi bng c
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
4
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
th, éon tt lm cn, khụng kiờng n ai, lỳc y ta s k ti trng em quõn i ỏnh thỡ ngi
trong nc khụng ai giỳp éon, m n mu thõn ta cng khụng oỏn trỏch gỡ c.
- Nu qu vy, chỳa cụng cao kin lm, chỳng tụi cha ngh n kp. Dự vy, tụi s th
lc éon ngy mt to, lan ra nh c mc, ct khụng ht c thỡ mi lm sao? Chỳa cụng nờn
mu ngh cỏch gỡ cho éon phn nghch ni lon sm thỡ ỏnh hn mi chc c.
- Vy thỡ ta phi lm cỏch no? Th l sỏng hụm sau, Trang Cụng giao vic quc chớnh
cho quan éi phu Sỏi Tỳc vo triu nh Chõu. Khng Th nghe bit mng lm cho l dp tt
ó n, lin vit th sai k tõm phỳc em n Kinh thnh, hn vi Thỳc éon em quõn v ỏnh.
Nhng Cụng t Ló ó cho ngi ún ng bt c th v git ngay tờn y, ri em th dõng
lờn Trang Cụng. Trang Cụng xem th, niờm li ri sai ngi gi lm ngi ca Khng Th a
th n cho éon, v ly th tr li em v.
Trang Cụng c th mng lm núi:
- T cung chiờu ca éon sn cú õy ri. Th thỡ mu thõn ta khụng bờnh vc th no
c na.
Trang Cụng lin vo cỏo t Khng Th, gi núi vo nh Chõu triu kin, ri em quõn
theo ng tt sang Kinh thnh. Thỏi thỳc éon t khi tip c th ca m, lin sai con l Hot
sang nc V mn binh, ri phao tin rng phng mng v triu tm thay coi vic quc chớnh,
on m ca thnh tin quõn.

Cụng t Ló mu cho quõn gi lm lỏi buụn tr trn vo thnh trc, i khi éon ct
quõn i thỡ t la lm hiu cho Ló bit em quõn n, trong thnh m ca ra ún. Ló vo thnh
ri lin k ti éon trc quõn dõn, v em c tớnh ca Trang Cụng yt cho nhõn dõn bit.
Ngi trong thnh cho l phi.
Thỏi thỳc éon bt c tin Kinh thnh cú bin, khụng dỏm tr li, rỳt quõn v Cung
thnh. Trnh Trang Tụng xua quõn ỏnh, Thỳc éon nghe tin th di, than: "Chớnh m ta git
cht ta ri. Ta cũn mt mi no nhỡn thy anh ta na!".
éon t t cht.
Trang Cụng vo thnh, ụm thõy Thỳc éon khúc k: "Ta ó git cht em ta ri. Em ta
quỏ lo, ch ta õu n git em ta!".
By gi Trang Cụng thu ly c, tỡm thy bc th ca m gi cho éon lin ly gúi
li cựng bc th tr li ca éon, sai Sỏi Tỳc em v Trnh dõng cho Khng Th xem, li
truyn em Khng Th an trớ sang t Dnh.
Trang Cụng ut c vic m lm nờn th rng:
"Khụng n sui vng thỡ chng gp nhau c". (Bt cp hong tuyn vụ tng kin
gió).
Riờng Khng Th thy hai bc th ly lm thn, t ngh khụng cũn mt mi no nhỡn
thy Trnh Trang Cụng na bốn dn i p Dnh. Trang cụng tr v triu, vo cung khụng
thy m ly lm au lũng: "Ta ộp lũng em ta cht, nay n lũng no lỡa m na. Ta tht cú
ti!".
Quan trn p Dnh l éinh Kho Thỳc vn ngi chớ hiu v trung trc, thy Trang Cụng
em an trớ m thỡ khụng bng lũng, nờn cú ý tỡm cỏch khuyờn can, nờn mt hụm bt my con
chim cỳ vo dõng cho Trang Cụng lm tht. Trang cụng hi chim gi?
Thỳc tha:
- éõy l ging chim cỳ. Ban ngy, vt gỡ ln bng qu nỳi cng khụng thy, m ban ờm
vt gỡ nh nh si túc dự xa cng trụng thy rừ. Tht l mt con vt trụng c s nh m
khụng trụng c s ln. V li, chim ny khi con nh thỡ m kim mi cho n, nhng khi ln
lờn li khụng bit m, vy nờn bt nú m n tht.
Trang Cụng im lng. Nhõn lỳc y cú ngi dõng mt con dờ chớn vua nhm ru.
Trang Cụng sai ct mt ming cho éinh Kho Thỳc n. Thỳc lin chn ch tht ngon, t ct ly

mt ming gúi li trong giy, ỳt vo tay ỏo. Trang Cụng ly lm l hi, thỡ Kho Thỳc tha:
- M tụi ó gi, nh li bn bc, ngy ngy ch cm rau da mui, cha h c vt ny.
Nay chỳa cụng ban cho m m gi khụng c hng thỡ con khụng sao nut trụi c, nờn
trm em v cho m.
Trang Cụng núi:
- Ngi tht l mt ngi con chớ hiu.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
5
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Trang Cụng li ngm ngựi ngh n vic mỡnh, th di. Kho Thỳc hi ti sao th di?
Trang Cụng ỏp:
- Nh ngi cú m gi c phng dng trn o lm con. Cũn ta lm vua m khụng
c bng ngi.
Kho Thỳc gi v ng ngn, hi:
- Quc mu hin ang mnh gii, sao chỳa cụng li núi th? Trang Cụng lin em vic
mu lon xy ra n vic y m v c li th, nay hi li thỡ ó mun.
Kho Thỳc tha:
- Thỏi thỳc éon ó nh mt ri, nay ch cũn li quc mu. Nu chỳa cụng cũn lo ni li
th nng "sui vng", thỡ tụi xin hin mt cỏch cú th gii c. Chỳa cụng cho ngi o t
n tn mch nc, t thang, lm mt cỏi nh di hm, ri rc quc mu n ú. Th ri
chỳa cụng xung di, k li tỡnh nh mong m by lõu. Tụi tin rng chỳa cụng nh m bao
nhiờu thỡ quc mu cng nh chỳa cụng nh th. C hai gp nhau di nh hm y khi trỏi vi
li th sui vng c.
Trang Cụng rt mng, lin thc hin ngay.
Khng Th bng lũng. Trang Cụng theo bc thang xung hm trụng thy m, vi sp ly
núi:
- Ng Sinh ny bt hiu, lõu nay thiu phng th m. M tha ti cho.
Khng Th ngm ngựi, Trang Cụng dy:
- éú l li ca m. Con õu cú ti gỡ.

Th ri hai m con cựng khúc nc n.
Trang Cụng dt m lờn thang, cựng ngi xe v t cm cng a m v cung.
"Sui vng" l nh vy.
3 éO NGUYấN LC LI éU M éN éY
Sau khi du Thanh minh v Kiu nm mng:
Thot õu thy mt tiu kiu,
Cú chiu phong vn cú chiu thanh tõn.
Sng in mt tuyt pha thõn,
Rc nng ún hi dũ la:
éo nguyờn lc li õu m n õy?
V, nhõn lỳc cha m vng nh Kiu sang phũng vn ca Kim Trng:
Ln theo nỳi gi i vũng,
Cui tng dng cú no thụng mi vo.
Xn tay m khoỏ ng éo,
R mõy trụng t li vo Thiờn Thai.
- "éo nguyờn", "ng o" hay "ng Bớch" ch ni tiờn cng nh "Thiờn thai".
Theo "éo hoa nguyờn ký" ca éo Tim (365 - 427), mt nh th vn i éng Tn, cú
mt ng ph huyn V Lng, mt hụm chốo thuyn i ngc theo b sui. Cng i xa chng
no thỡ thy cng cú nhiu hoa o trụi theo dũng nc xung. én mt quóng bng thy
trc mt hin ra mt rng o. Hoa o rc r lm cho ng ph cng thy say sa, thớch thỳ.
énh cú ngi gn y nờn b thuyn lờn b. Vt qua rng o n mt ngn nỳi, di chõn
nỳi cú mt cỏi hang nh hp va mt ngi chui c, bờn trong thy thoỏng cú ỏnh sỏng.
Gi tớnh tũ mũ, ng ph lỏch mỡnh vo ca hang. Lỳc u ca hang cũn hp, sau rng
dn. Ri c mt th gii hin ra: rung vn ti tt, thụn p, nh ca liờn tip nhau. G gỏy,
chú sa nghe rừ mn mt. Trai gỏi u say sa cụng vic ng ỏng. Trờn mt mi ngi hin v
vui ti, cht phỏt, hn nhiờn. Ngi gi, tr con u cú v ung dung, thanh thn. H thy ng
ph thỡ ly lm kinh ngc hi lm sao n c chn ny? Ng ph trỡnh by s tht. Cỏc ph
lóo em v con ra cho mng khỏch l, dn cm ru thnh son ói ng. Ng ph n ung ly
lm ngon l, vỡ tuy cm ru m tớnh cht khỏc thng. Cỏc ph lóo li núi: "éõy l ng éo
nguyờn. T tiờn chỳng tụi trỏnh ha i Tn, em c gia ỡnh vo õy, t ú cỏch bit vi bờn

ngoi "
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
6
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Cui cựng h dn ng ph: sau khi ra khi chn ny, xin ng cho ai bit cú h õy.
Lóo ng ph chi mt hụm ri cỏo bit. Ng ph cho mỡnh may mn gp c tiờn. Khi tr v
nhiu ngi n thm hi, trc ú cũn tỡm cỏch du quanh. Chuyn thu n quan Thỏi thỳ s
ti, ng ph nh phi thut c vic li. Cú tớnh hiu k, viờn Thỏi thỳ sai ngi i theo ng ph
tỡm li ng éo nguyờn nhng b lc ng nh phi tr v.
Nc ta cú chuyn "éng Bớch éo". éng xó Tr Ni, huyn Nga Sn, bờn mt nỳi
Trn Phự thuc tnh Thanh Hoỏ. Tng truyn i nh Trn, niờn hiu Quang Thỏi (1388 -
1398) cú ụng T Thc lm quan T huyn Tiờn Du (tnh Bc Ninh). Bờn cnh huyn cú mt
ngụi chựa cú trng mt cõy mu n. Mi khi n hoa thỡ ngi cỏc ni n, xe nga dp dỡu.
Trong khi mi ngi nhỡn ngm hoa p, bng cú mt thiu n dung nhan dim l bc
n, a tay ve vut ly hoa. Nhng chng may khi vn ly mt cnh mu n thỡ cnh dũn b
góy. Ngi gi hoa gi nng li, bt n. Nng khụng cú vt gỡ n. V, mói n ti cng khụng
cú ngi quen n nhn. Nng khúc. T Thc thy th ng lũng thng xút, lin ci ỏo bch
cm cu a cho nng chuc ti, c th v.
Mt thi gian sau vỡ khụng mun rng buc bi li danh, T Thc tr n t quan v
huyn Tng Sn. Ri ngy ngy, T vi mt con thuyn, mt bu ru, tỳi th chu du khp
danh lam thng cnh. Mt hụm nhỡn thy ca bin Thn Phự cú ỏm mõy nm sc kt t hỡnh
hoa sen, T vi chốo thuyn n, thy mt hũn nỳi rt p, lũng sinh cm khỏi, nhõn mt bi
th. T th xong nhng b ng cha bit ng no i, thot thy vỏch ỏ tỏch m ra mt
ch trũn khong trờn mt thc. T i b chen mỡnh vo, nhng c vi bc thỡ vỏch ỏ khộp
kớn li. éi c vi dm thy sn ỏ ng thng nh bc tng. T ln leo lờn, mi bc thy
ng cng rng. én chút nỳi thỡ thy cú ỏnh mt tri chiu xung. Nhỡn quanh bn phớa thy
mt dóy lõu i cc k lng ly nh tranh v. T ng ly lm ngc nhiờn, bng thy cú mt
ng n ỏo xanh n bo:
- Phu nhõn tụi xin mi tng cụng vo!

T mng r võng li. Thng vo thỡ thy mt phu nhõn ng ngi trờn ging chm
tht bo, bờn cnh cú t mt cỏi thỏp nh bng n hng. Phu nhõn mi T ngi ung dung
bo:
- éõy l hang ng th sỏu trong s 36 ng Phự Lai. Ta õy l Ngy phu nhõn a tiờn
Nam nhc, nghe nh ngi cú cao ngha hay cu tr ngi khn n nờn mi cho rc n õy.
éon, phu nhõn gi mt cụ gỏi n.
T lic nhỡn, nhn ra l thiu n lm góy hoa ngy trc. Phu nhõn ch cụ gỏi, bo T:
- éú l con ta tờn Giỏng Hng. Khi truc nh ngi cu vic lm góy hoa, n y khụng
quờn nờn ta mun kt lm giai ngu tr.
T rt vui mng. Ngay trong ờm y, phu nhõn truyn thp ốn m phng, tri phng,
tri chiu v rng, cho T cựng Giỏng Hng lm l giao bụi.
Thm thoỏt ó c mt nm. Nhng cnh tiờn khụng khuõy kho c lũng trn, T
bng dng ng lũng nh c hng nờn ng ý vi Giỏng Hng cho v thm. Bit khụng gi
c, nng nh tha vi m. Phu nhõn bit T cũn nng lũng trn nờn bng lũng, cho T mt
chic xe bng mõy "Cm xa võn" a v. Riờng Giỏng Hng giao cho T mt phong th,
dn v n nh hóy m ra xem.
én nh, nhỡn quanh cnh c khụng cũn nh xa, thnh quỏch nhõn dõn khụng cũn nh
trc, duy cnh nỳi sụng thỡ cũn nh no. T em tờn h mỡnh m hi thm ngi gi, thỡ cú
ngi bo:
- Thu tụi nghe núi ụng c tam i nh tụi cng tờn h nh ng, i vo nỳi mt n nay
cú gn trm nm ri.
T Thc by gi mi b ng, bựi ngựi, mun lờn xe mõy v chn c thỡ xe ó hoỏ
thnh con trng loan bay mt. Bun ti, T m th ca Giỏng Hng xem, ch cú cõu ngn
ngi:
"Kt loan l võn trung, tin duyờn d on; phng trờn sn hi thng, hu hi vụ
nhõn".
(Kt bn loan trong mõy, duyờn trc ó dt, tỡm nỳi tiờn trờn bin, hi sau khụn cu).
í núi, duyờn trc kt ụi loan phng cựng nhau nay ó on tuyt ri; ngy sau mun tỡm li
nỳi tiờn cng khụng c na.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng

7
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Tuyt vng hon ton. T ú, T Thc mc ỏo khinh cu, i nún lỏ vo nỳi Hong Sn
huyn Nụng Cng (tnh Thanh Hoỏ) ri bit tớch.
éo nguyờn, éng éo, Thiờn Thai, ng Bớch l tiờn cnh, ni tiờn dựng li thm
xng ch ch xinh p, thanh cao.
4 CN DềNG L THM DT éNG CHIM XANH
Tng nh Thỳy Kiu, Kim Trng thn th i tỡm ch ca Kiu. Nhỡn cnh vt, búng
ngi õu chng thy, lũng mang mt tht vng nng n:
Thm nghiờm kớn cng cao tng,
Cn dũng lỏ thm dt ng chim xanh.
(Cõu 267 n 268)
V, khi Kim Trng may mn gp Kiu ti vn hoa, chng t tỡnh thng nh, yờu
ng thỡ Kiu:
Ngn ng nng mi tha rng:
Thúi nh bng tuyt cht hng ph phong.
Du khi lỏ thm ch hng,
Nờn chng thỡ cng ti lũng m cha.
Nng lũng xút liu vỡ hoa,
Tr th ó bit õu m dỏm tha.
(Cõu 331 n 336)
- "Lỏ thm" l lỏ , do ch "hng dip".
Ngy xa, triu vua no cng vy, nhiu giai nhõn tuyt sc trong nc b tuyn vo cung
lm cung hu vua. H cú i m chng cú v, sut i chu cnh lnh lựng, bun duyờn ti phn
gi l chic búng trong thõm cung. Ch cú khi no b sa thi vỡ ht p, vỡ gi
éi éng (618- 907), triu Hy Tụng, cú nng cung n tờn Hn Thỳy Tn cng nh bao
cung n khỏc sng cụ lnh trong thõm cung. Bun ti cho s kip ca mỡnh, nng thng nht
nhng chic lỏ ri th trờn lỏ, th xung ngũi nc nh mong nc trụi xuụi cun i ni
tõm s u ut ca mỡnh:

Lu thy h thỏi cp,
Cung trung tõn nhit nhõn.
n cn t hng dip,
Ho kh o nhõn gian.
Tm dch:
Nc chy sao m vi,
Cung sõu sut bui nhn.
n cn nh lỏ thm,
Trụi n tn nhõn gian.
Chic lỏ ch bi th theo dũng nc chy xuụi ra ngoi vũng cm ly. Lỳc by gi cú
ngi mụn khỏch ca quan T tng Hn Vinh tờn Vu Hu vn ngi phong lu ti t, th hay
ch tt, ch him ni vn cha t nờn nh chu sng nh ni quan T tng h Hn. éng
th thn ngm dũng nc chy, Vu Hu bng nhỡn thy chic lỏ cú bi th, ly lm l lin vt
lờn xem. Cm tỡnh chan cha vi ngi gi th l mt, chng cng nht mt chic lỏ, vit mt
bi th vo y, i dũng nc xuụi mi th lỏ xung cho trụi tr vo cung:
Su kin oanh liu nh phi,
Thng ng cung n on trng thỡ.
T quõn bt cm ụng lu thy,
Dip thng thi ký gi thựy.
Phan Nh Xuyờn dch:
Nghe oanh thy liu chnh lũng thng,
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
8
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Thng k trong cung lỳc on trng.
Chic lỏ th trụi mt nc,
Gi cho ai ú núi khụng tng.
Nng cung n h Hn thng ngi th thn nhỡn dũng nc chy, bng bt c chic lỏ
ch bi th ca ngi khụng quen bit, va mng, va ly lm l, lin em ct vo rng son

phn.
Non mi nm sau, vua mi lờn ngụi, sa thi mt s cung n c, trong ú cú Hn Thỳy
Tn. Nng n tm dinh quan T tng h Hn l chỳ h ca nng, ch chuyn thuyn tr
v quờ nh. Gp Vu Hu, c hai trũ chuyn hp ý tõm u. T tng h Hn thy c hai xng
la va ụi nờn lm mi cho kt thnh duyờn giai ngu.
éờm tõn hụn, Hu cht m rng son phn ca v, thy chic lỏ ca mỡnh ngy xa,
chng cng em chic lỏ ca mỡnh vt c, em cho v xem. C hai ly lm l, on nhỡn nhau
õu ym mm ci. Thỡ ra c hai gi hai chic lỏ ca nhau, cho l duyờn tri nh.
Cm xỳc cm tỡnh, c thi cú bi - nhng cú sỏch li cho bi sau ny do Hn Thỳy Tn
lm ra:
Nht liờn giai cỳ tựy lu thy,
Thp ti u t món t hoi.
Kim nht khc thnh loan phng l,
Phng tri hng dip th lng mụi.
Ngha:
Mt ụi thi cỳ theo dũng nc,
Mi my nm qua nh dy y.
Mng by ngy nay loan sỏnh phng,
Cng nh lỏ thm khộo lm mai
(Bn dch ca Vụ Danh)
- "Chim xanh" tc l chim bỏo tin.
Nguyờn vua Vừ é i nh Hỏn ng ng chi vn Thng uyn, bng thy cú hai
con chim xanh bay n. éụng Phng Súc hu bờn tõu rng: ú l s gi ca Tõy vng mu
n trc bỏo tin Tõy vng mu sp n. Qu nhiờn, mt lỳc sau, Tõy vng mu n thm nh
vua.
"Chim xanh" c mn ch s gi, ngi a tin.
"Cn dũng lỏ thm dt ng chim xanh" cú ngha l khụng cú dũng sụng th lỏ thm,
khụng cú li chim xanh bay vo, ý núi khụng thụng tin tc c vi ngi bờn trong. Xem nh
tt c ni ch mong gp g hay tin tc u hon ton tuyt vng.
éon t Kim Trng cú v sung só, l li vi Kiu, Kiu khuyờn cú cõu:

V chi mt oỏ yờu o,
Vn hng chi dỏm ngn ro chim xanh.
(Cõu 503 n 504)
"Chim xanh" õy khụng cũn cú ý ngha ch s gi na, m ch ngi mai mi. Kiu núi
nhỳn mỡnh: "Thõn em l (mt hoa o) tm thng trong vn o ỏng giỏ gỡ m khụng bng
lũng chp nhn ngi mai mi (mt khi chng yờu) c chng a n Vy l Thỳy Kiu
"buc" Kim Trng phi thc hin iu quan trng u tiờn hn ht, ri sau s mun gỡ thỡ mun.
"Ai li tic gỡ vi ai", ch gi thỡ "Ch trinh ỏng giỏ ngn vng"
5 BNG KHUNG éNH GIP NON THN
éon din t Kim Trng thiu thiu ng, m mng cú cõu:
Bõng khuõng nh Giỏp non thn,
Cũn ng gic mng ờm xuõn m mng.
(Cõu 439 n 440)
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
9
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
ét Cao ng, bờn cnh m Võn Mng cú ngn Vu Sn ca dóy nỳi Vu Giỏp thuc
tnh H Bc Trung Hoa. éi Xuõn Thu (772- 480 trc DL) vua S Tng vng thng n
du ngon. Mt hụm nh vua n y, say sa ngm cnh, mt lỳc mt mi nm ng di chõn
nỳi Vu Sn.
Trong lỳc say ng, Vua S Cụng thy mt thiu n tuyt sc, tha tht n bờn mỡnh, ri
cựng vua chung chn chung gi. Sau khi cựng giai nhõn tho tỡnh õn ỏi, nh vua hi:
- Chng hay ỏi khanh õu n õy qu nhõn duyờn may gp g?
Nng mm ming ci duyờn, tha:
- Thip l thn n nỳi Vu Sn, qua chi t Cao éng, vn cựng nh vua cú tin duyờn,
nay c gp g tht tho lũng mong c. Thip cú nhim v bui mai lm mõy, chiu lm ma
Dng éi.
Núi xong on bin mt.
Nh vua cht tnh dy, cm thy mựi hng nh cũn thoang thong quanh mỡnh. Mng

p v vn trong trớ nóo, nh vua thy luyn tic vụ cựng. Nhng ri ng i ng li, c ờm ln
ngy, nh vua mong c li khỏch giai nhõn trong mng p ỏi õn, nhng con ngi p ú
khụng cũn xut hin na. Nh vua sai ngi lp miu th gi l miu "Vu Sn thn n". Cm
nh ngi p trong mng, vua S thut li cho quan éi phu l Tng Ngc nghe. Vn mt
danh s ng thi, Tng Ngc lin lm bi "Phỳ Cao ng" ghi li s gp g trong mng ca
vua S cựng thn n Vu Sn nh Vu Giỏp:
Tiờn vng du Cao ng,
éỏi nhi trỳ tm.
Mng kin nht phu nhõn vit:
Thip Vu Sn ch thn n dó,
Vi Cao éng ch khỏch.
Vn quõn du Cao éng,
Nguyn tin chm tch.
Vng nhn hnh chi, kh nhi t vit:
Thip ti Vu Sn ch dng,
Cao khõu chi tr.
Triu vi hnh võn,
M vi hnh v.
Tm dch:
Tiờn vng do Cao éng,
Mi mt ng ngy,
Mng gp ngi n b núi:
Thip l thn n Vu Sn,
én Cao éng lm khỏch.
Tin vua do Cao éng,
Nguyn dõng cựng chn gi.
Vua nhn yờu nng.
Khi i nng núi:
Thip Vu Sn chn éng i,
Cao khõu him tr.

Sm i lm mõy,
Chiu i lm ma.
Trong bi "Thanh bỡnh iu" ca thi ho Lý Bch i nh éng, cú cõu:
Nht chi nựng dim l ngng hng,
Võn v Vu Sn ung on trng.
Ngụ Tt T dch:
Mt cnh sng ng ngỏt hng thm,
Mõy ma Vu Giỏp ni au lũng.
Trong bi "é gi i tu" ca Tụn Th Tng, cú cõu:
Chy Kỡnh giúng tnh gic Vu Sn,
Mỏi túc Kim Sinh na trng vng.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
10
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Cựng u trờn, c Hunh Mn ét cú cõu:
Lu xanh thnh thút ting chuụng chiu,
Tnh gic Cao éng lỳc nga nghiờng.
Nhng ting "gic Vu Sn", "gic Cao éng", "énh Giỏp", "Vu Giỏp", "Gic mng
Dng éi" u ch vic trai gỏi chung ch chung chn gi, u yờu nhau. Dựng nhng ting
ny trỏnh nhng ting tc. Nhng vỡ thn n Vu Sn ca nh Vu Giỏp cho rng "sm i
lm mõy, chiu i lm ma" nờn nhõn ú, ngi ta thng dựng "mõy ma" (võn v) cựng cú ý
ngha nh trờn.
Khi Kim Trng t v l li, sung só, Kiu van ln, lý lun khuyờn ngn, cú cõu:
Mõy ma ỏnh ỏ vng.
Quỏ chiu nờn ó chỏn chng yn oanh.
(Cõu 513 v 514)
Cng cú lỳc ch cn gin nh on miờu t m ca Hon Th khi hai tờn Khuyn,
ng bt Kiu a n:
Bt bỡnh ni trn mõy ma,

Nhic rng: nhng ging b th quen thõn.
Con ny chng phi thin nhõn,
Chng phng trn chỳa cng quõn ln chng.
(cõu 1727 n 1730)
- "Mõy ma" õy khụng cú ngha nh in tớch trờn.
Riờng v ting "ma giú" cng cú hai ngha. éon miờu t mt trn cung dc, dõm bo
ca Mó Giỏm Sinh i vi Kiu khi mua Kiu, trong ờm tm trỳ phng trc khi em v lu
xanh giao cho Tỳ B:
Mt cn ma giú nng n,
Thng gỡ n ngc tic gỡ n hng.
(Cõu 847 v 848)
Hoc nh nhng hn qua cõu tr li ca Kiu khi m Tỳ B dn dũ:
Ngh chi cng lm cụng phu,
Lng chi ta phi bit cho iu.
Nng rng: Ma giú dp dỡu,
Liu thõn thỡ cng phi liu th thụi.
(Cõu 1201 n 1204)
Li cng ch s ỏnh p tn nhn, on t Kiu b m ca Hon Th ra lnh cho bn a
hon dựng trỳc cụn ỏnh p Kiu:
Xút thay o lý mt cnh,
Mt phen ma giú tan tnh mt phen.
(cõu 1741 v 1742)
"Bõng khuõng nh Giỏp non thn", ý ch Kim Trng m nh say sa mng thy Kiu
nh S Tng vng mng thy thn n - ngi p - cựng giao hoan, m nh tõm lý hc cựng
nh y hc cho l "mng dõm". Qua cuc ỏn õn, ngi nm mng tnh dy, khin lũng cng say
sa m nh, bõng khuõng hn:
Vn v cũn nh ngi trong mng,
< nóo cng canh tn n>
Trong "Truyn Kiu", tỏc gi din t liờn tip bn cõu:
Ting sen s ng gic hoố,

Búng trng ó x hoa lờ li gn.
Bõng khuõng énh Giỏp non thn,
Cũn ng gic mng ờm xuõn m mng.
Dựng hai in tớch:
T gic ng cht chiờm bao n lin ú din t s say mờ m ui ca chng Kim,
v mi tỡnh ca c hai, nht l i vi Kim Trng v tan nh mt gic mng hay ch l mt gic
mng, mói n 15 nm sau mi cú thc khi Kiu c sum hp gia ỡnh.
Ngh thut din t quỏ khộo.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
11
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
6 Kấ KHANG NY KHC QUNG LNG
Sau khỳc "T Mó phng cu" thõm trm nh oỏn nh su, Kiu chuyn sang khỳc
"Qung lng":
Kờ Khang ny khỳc Qung lng,
Mt rng Lu thy hai rng Hnh võn.
(cõu 477 n 478)
Trờn s Trung Hoa, ta thng thy v by c gi ngi bờn rng trỳc. K ỏnh c, gy
n, thi tiờu, ngi ung ru ngõm th trụng v tiờu diờu t toi. éú l hỡnh nh "Trỳc lõm
tht hin" (by ụng hin trong rng trỳc) i nh Ngy (220- 264). Kờ Khang l mt trong by
ụng ny.
Kờ Khang vn ngi cú tớnh cao khit, giu lũng ngha hip v cựng l mt ngi cú bit
ti v cỏc mụn: cm, k, thi, ha. Mt iu l hn ht l mc du cú ti nh vy nhng ụng
khụng hc qua mt ụng thy no. T nh n ln, ụng cú cụng t hc, rốn luyn m nờn. ễng
vn h Khuờ, ngi t Thng Ngu, huyn Ci Kờ (nay l huyn Thiu Hng, tnh Chit
Giang). Vỡ mt s thự oỏn do ngi gõy nờn, ụng phi di v n huyn Hoa Dng, tnh An
Huy. Gn ch ụng cú nỳi Kờ (Kờ Sn) nờn ụng ly tờn Kờ lm h.
Kờ Khang cng nh sỏu ngi bn kia u thớch an nhn dt lc, say mờ o Lóo, cú
ngi bo: "Ba ngy khụng c "éo c kinh" thỡ ming thy hụi". ễng cú ra lm quan n

chc Trung tỏn éi phu, nhng luụn chờ vua Thang, vua Vừ, khinh Vn Vng v Khng T.
Th ụng cú ging trit lý:
Mc tng phi hng,
Th huy ng huyn.
Ph ngng t c,
Du tõm thỏi huyn.
Ngha:
M 5;t tin hng bay,
Tay gy nm dõy.
Cỳi nga t c,
U huyn thớch thay.
(Bn dch ca Nguyn Hin Lờ)
Kờ Khang lm quan mt thi gian ri t quan, mai danh n tớch hng th tiờu diờu
lỳc v gi. Nhng thm thay, ụng mun trỏnh khi iu phin lu cừi trn thỡ li cũn ln n,
kh lu vỡ trn.
T quan, Kờ Khang sng mt cuc i n dt, ngy ngy ngao du sn thy, hỏi thuc,
vui say vi vn th iu n. By gi nh Ngu h To suy vi, T Mó Chiờu cú ý mun lt
nờn tỡm mi cỏch tr kh nhng phe phỏi chng i. Lỳc y huyn éụng Bỡnh cú ngi tờn L
An vỡ ngng m Kờ Khang nờn tỡm n ra mt. Hai ngi kt bn thõm giao. Khụng ng An cú
mt ngi anh h tờn L Tn vn b h thõn tớn ca T Mó Chiờu, th honh hnh, thy v
ca L An xinh p, mun chim ot nờn bt An h ngc.
Vỡ tỡnh bn, Kờ Khang ng ra minh oan. Nhng ri cng b bn quyn thn bt giam.
Kờ Khang vn thuc con r trong thụng tht nh Ngu, nờn h mun tỡm cỏch tr tuyt. Chỳng
li dng chng Kờ Khang dỏm khinh chờ vua Thang, vua Vừ, Vn Vng, Khng T l cú ý
phn lon nờn kt ỏn t hỡnh.
Kờ Khang vn cú ti n. Khỳc "Qung Lng" do ụng sỏng tỏc, ỏnh lờn nghe lu loỏt,
thỏnh thút nh nc chy (lu thu), mõy bay (hnh võn). "Lu thu" v "hnh võn" l gii thớch
cỏch iu lu loỏt ca khỳc Qung lng. Cng nh ting n thỏnh thút ca Kiu nh nc chy
mõy bay chng khỏc gỡ khỳc "Qung lng" ca Kờ Khang, mt tay n k diu. Tỡnh cm ca
ngi gy n cng chuyn bin, biu l bng khỳc n.

Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
12
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
7 é CHO VO BC B KINH
éon Kiu khuyờn Kim Trng, khi chng ny "xem trong õu ym cú chiu l li" cú cõu:
éó cho vo bc b kinh,
éo tựng phu ly ch trinh lm u.
Ra tung trờn Bc trong dõu,
Thỡ con ngi y ai cu lm chi.
(cõu 505 n 508)
V, sau 15 nm lu lc "ong qua bm li", Kiu c sum hp gia ỡnh. Kim Trng xin
Kiu c cựng nng kt duyờn chng v bự li mi tỡnh xa ó th nguyn b dang d. Kiu
t chi, cú cõu:
Thip t ng bin n gi,
Ong qua bm li ó tha xu xa.
By chy giú tỏp ma sa,
My trng cng khuyt my hoa cng tn.
Cũn chi l cỏi hng nhan,
éó xong thõn th cũn toan ni no?
Ngh mỡnh chng h mỡnh sao,
Dỏm em trn cu d vo b kinh!
(cõu 3097 n 3104)
- "B Kinh" do ch "b qun kinh thoa" l qun bng vi v cỏi thoa ci u bng gai,
ch ngi v hin.
éi Hu Hỏn (25- 219) t Giang Nam cú mt hn s tờn Lng Hng. Nh nghốo.
Lng tỳp lu tranh vỏch t, Lng chm hc, trng liờm s, gi khớ tit. éc hnh ca
Lng c ngi kớnh trng, ni ting khp ni.
Cú nh ho phỳ mn ti c ca Lng, mt hụm em tng Lng hai bao tr hỏi nỳi
V Di, mt ngn nỳi chuyờn mc ging tr ngon nht Trung Hoa. Mc dự ngi tng ht sc

ni n nhng Lng vn mt mc t chi.
Ln th hai, nh ho phỳ li n ving. Ln ny t ra l ngi gi l ói s trng hin
hn, nờn buc nga t ngoi xa, i giy c vo nh. Gp gia lỳc Lng ng ngi trong nh
c sỏch, nh ho phỳ khụng dỏm kinh ng, ng ngoi t gi Ng n gi Mựi, ch Lng
c sỏch xong by gi mi vo nh. éon kớnh cn biu Lng, cng mt gúi tr na. Lng
Hng nim n ún tip nhng vn t chi nhn tr. Lng núi:
- Tụi nh nghốo c Ngi n thm l quý, la cũn phi tng tr. V, ch thanh khớ yờu
nhau vỡ tỡnh, trng nhau vỡ c, nu em l vt tng nhau e rng lm cỏch tỡnh thõn nhau m thụi.
Vy, xin ngi vui lũng gi li vt tng.
Nh ho phỳ khụng bit lm cỏch no cho Lng Hng nhn ly, lũng cng kớnh phc,
nh phi em tr v. Thc ra, vỡ mn ti trng c ca Lng, nh phỳ ho mn ting biu tr
nhng ó cho vng nộn vo trong, bớ mt giỳp .
cựng a phng cú h Mnh vn dũng danh giỏ li giu cú nht vựng. Gia ỡnh ch cú
mt ngi con gỏi trờn Mnh Quang, tớnh nt oan trang ng kộn chng. Nhiu ni dm
hi, nhng u b t chi. Nng li cho bit, ch cú ngi hin c nh Lng Hng mi xng
ỏng l chng.
Thy nh h Mnh o c, Lng Hng thun cựng Mnh Quang gỏ ngha v chng.
Khi lm l thnh hụn, nng Mnh Quang mc xiờm y lng ly, trang sc ton vng ngc ct lm
tng v p lm va ý chng. Lng Hng thy v nh th, ly lm khụng bng lũng nhng
khụng núi gỡ. Ch n by ngy ờm m chng cha chu lm l giao bụi hp cn.
Mnh Quang ly lm l, xột li c ch, li núi ca mỡnh khụng cú v gỡ l khinh bc, tht
l vi chng m vn gi n np luụn luụn khộp nộp, kớnh cn. Ngh mói, by gi nng mi hiu
vỡ nng trang sc lng ly m chng khụng hi lũng chng? Nng lin thay i cỏch trang phc,
mc qun ỏo bng bụ vi, ci thoa gai hu chng. Thy v nh th, Lng Hng vui v núi:
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
13
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
- éõy mi chớnh l v ca ta. Hng ny khụng mng danh li, khụng ham tin ca bc
vng. Hng ch mun cựng v cy ly rung, trng ly lỳa, dt ly vi, sinh sng trong cnh

nghốo m lỳc no cng gi trn khớ tit, c hnh, v lỳc no cng kớnh trng chng, v chng
lỳc no cng n yờu v.
Mnh Quang nghe chng núi rt ly lm vui. éi vi chng, nng rt mc cung kớnh.
Mi ba cm dn n, nng nõng mõm cm ngang my t lũng trng chng. C ng Trung
Hoa, nhõn ú cú cõu: "C ỏn t mi, Lng Hng c Mnh Quang chi hin" (nõng mõm ngang
my, Lng Hng c v hin Mnh Quang). Trờn ca phũng ca nh trai bui tõn hụn, ngi
ta thng dỏn cõu lin 4 ch "C ỏn t mi" chỳc chng cú v hin c nh nng Mnh
Quang. Cng nh dựng ch "B Kinh" (qun b thoa gai) ch ngi v hin c, thỡ i vi
Kiu, nng cho l phi ly ch trinh lm u i vi chng; nhng vỡ 15 nm lu lc "ong qua
bm li" nng õu cũn l v hin na m chiu theo ý chng Kim Trng lm v chng cho
phi h thn cho nng v c chng. Bi th, ra tung "trờn Bc trong dõu" thỡ ai cu n hng
ngi ny.
- "Trờn Bc trong dõu" do ch "Tang giang Bc thng" tc l bói trng dõu bờn sụng
Bc. "Hu Hỏn th a d chớ" cho rng: t nc V cú bói trng dõu bờn sụng Bc l ni kớn
ỏo nờn trai gỏi thng n y t tỡnh. Nguyờn i Xuõn Thu, trai v gỏi nc Trnh v nc
V thng hn nhau n ni ú trao i tõm s õn ỏi. Kinh Thi cú cõu: "Ký ngó vu tang
trung" (hn ta trong bói dõu). "Trờn Bc trong dõu" ó tr nờn thnh ng, ch thúi dõm ụ,
phúng óng ca trai gỏi.
Truyn Lc Võn Tiờn ca c Nguyn éỡnh Chiu, on Kiu Nguyt Nga tr li Bựi
Kim khi tờn ny ve vón, cú cõu:
Phi tung Trnh, V chi õu,.
M toan trờn Bc di dõu vi tỡnh.
Kiu ó khuyờn Kim Trng "éó cho vo bc B kinh" (v hin) thỡ õu th "ra tung
trờn Bc trong dõu", m "con ngi (nh th) y cu lm chi" thc l mt li khuyờn khộo lộo;
va núi mỡnh, va núi ngi; m cng va khuyờn va mng yờu rt búng by, vn v.
8 é THN NNG OANH, LI THUA Lí
Nh hi l quan trờn, Vng ụng - cha ca Kiu c tm tha v nh. Hay rừ Kiu ó
bỏn mỡnh ly tin lo, Vng ụng ly lm au n, toan p u vo tng t t, Kiu tỡm li
khuyờn:
V chi mt mnh hng nhan,

Túc t cha chỳt n n sinh thnh.
Dõng th ó thn nng Oanh,
Li thua Lý bỏn mỡnh hay sao?
Ci xuõn tui hc cng cao,
Mt cõy gỏnh vỏc bit bao nhiờu cnh.
(cõu 669 n 674)
- "Nng Oanh" l nng é Oanh, ngi i nh Hỏn.
Cha Oanh l Thun Vu í lm quan t T trong triu Hỏn Vn , chng may phm
phi ti oan b bt gii v kinh ụ Trng An, sp b t hỡnh. ễng khụng cú con trai, ch sinh n
nm gỏi, nờn than th:
- Sinh con khụng cú con trai, nhng khi nguy cp khụng ai n c vic. é Oanh l
gỏi ỳt thng cha, khúc lúc theo cha n Trng An. Nng dõng th lờn nh vua, kờu oan cho
cha, i ý núi:
"Cha tụi lm quan, c min T trung ai cng ca tng l thanh liờm chớnh trc, nay bt
hnh phi ti rt oan c. V, tụi trm ngh ngi ó cht thỡ khụng sng li c, ó chộm thỡ
khụng lin li c. Vy, du cú mun sa li, theo iu phi tr nờn hay, tt cng khụng cũn
cỏch no na, th l l mt ht ri. Nay tụi xin bỏn mỡnh lm tờn nụ l ch quan ph, mong
chuc ti cha, cha c sng "
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
14
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Hỏn Vn é xem th thy tỡnh lý un sỳc, ly lm cm ng, xột li ỏn truyn tha Thun
Vu í. Li xung chiu t ú bói b nhc hỡnh.
Vng ụng b k vu khng (tờn bỏn t) mc phi ti oan, quan trờn khụng nghiờm minh
cho bn sai nha n nh bn b xụn xao:
Ngi nỏch thc, k tay dao,
éu trõu, mt nga o o nh sụi.
Gi giang mt lóo mt trai,
Mt dõy vụ loi buc hai thõm tỡnh.

éy nh vang ting nhng xanh,
Rng ri khung dt, tan thnh gi mõy.
é t nhuyn, ca riờng tõy,
Sch snh sanh vột cho y tỳi tham.
(cõu 577 n 584)
v:
Mt ngy, l thúi sai nha,
Lm cho khc hi chng qua vỡ tin.
(cõu 597 v 598)
Th ri, chỳng ra giỏ "cú ba trm lng vic ny mi xuụi"! Nh vy, Kiu mun cu cha
bng cỏch dõng th nh nng Oanh cng khụng kp na, v bn quan li ny cú my k c
nghiờm minh nh Hỏn Vn é. Kiu thn mỡnh khụng bng nng Oanh, khụng lm c nh
nng Oanh m núi nhỳn mỡnh, núi khiờm tn. S thc xột ra, hon cnh tuy cú ging nhau nhng
i tng khỏch quan - tc l hng quan li khỏc nhau thỡ cỏch dõng th kờu oan cho cha khụng
th lm c, vy cú gỡ phi thn? ét ch "thn" hon cnh ny - mi nghe qua - e khụng
ỳng ch. Tuy nhiờn, khi suy xột k - khụng bit vụ tỡnh hay c ý - tỏc gi Truyn Kiu t ch
"thn" ch ny, phi thc nhn l hay tuyt, hm sỳc, nhiu ý ngha thõm thỳy. Kiu thn l
phi. Kiu thn cho cỏi xó hi cú hng quan li, sai nha nh th. Kiu thn vi Oanh vỡ nng cũn
cú phỳc gp c ngi nh Hỏn Vn é. Kiu li thn mỡnh vỡ khụng gi c li vng ỏ vi
ý trung nhõn, v t duyờn t õy nh t on. Hnh phỳc gia ỡnh bt u tan v. Vy l
gng nng Oanh dõng th cu cha, Kiu khụng lm c, m ch cũn cỏch bỏn mỡnh nh Lý,
vỡ phi "cú ba trm lng vic ny mi xuụi". - " Lý" l nng Lý Ký i nh ng. Gia ỡnh
Lý Ký nghốo quỏ, ch cú nng l con mt. Nng vn cy cc, lam l m khụng nuụi sng cha
m. By gi trong lng cú mt cỏi miu hoang cú con rn to, ờm ờm vo lng bt g vt, li
cũn ún ngi i ng m cht. Ngi lng khng khip, tụn th l thn Rn. Quỏ mờ tớn, h
li by ra cỳng l hng nm cho thn Rn mt ngi con gỏi ng trinh, thn ng quy phỏ,
cn ngi. H tỡm mua gỏi nh nghốo lm l vt t thn. Nng Lý thy mỡnh khụng nuụi sng
ni cha m ly lm bun kh. Tng lai en ti, nng thy cn cú mt s tin cho cha m an
dng lỳc tui gi, nờn nng lộn cha m, bng lũng xin bỏn mỡnh lm vt hy sinh. én ngy l,
ngi lng dn Lý Ký n gn miu, trúi quỏch nng vo mt ci cõy ri hi h b chy v. Lý

Ký vn con nh nghốo, hng ngy phi vo rng n ci i go v nuụi cha m nờn cú sc
mnh, tinh thn cng ci, khụng s gỡ. Nng lin t ci trúi mỡnh, b cõy lm gy quyt sng
cht vi thn Rn. Rn quen thúi gp ngi l ct cao u m. Lý Ký c gng va trỏnh nộ va
lia gy nhm vo u rn m qut. Ht ngn ũn ny thỡ tip ngn ũn khỏc, cui cựng Lý Ký
git c rn. Ngi trong lng rt hoan nghinh nng, chng nhng l ngi con cú hiu m cũn
l v cu tinh ca dõn. Vỡ t ú khụng cũn phi lo s nn rn d gieo rc tai ha, lm hao tn
mng ngi vụ lý na. Ting n vang n vua Vit Vng, nh Vua truyn vi nng v triu
phong lm th hu. Mun cu cha thoỏt khi cnh tra kho ti tự oan c, Kiu khụng dõng th
kờu oan c, vy ch cũn cú cỏch bỏn mỡnh ly vng hi l mi cu c:
Dõng th ó thn nng Oanh,
Li thua Lý bỏn mỡnh hay sao?
. Khng nh nhng chua xút bit bao!
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
15
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
9 KEO LOAN CHP NI T THA MC EM
Kiu bỏn mỡnh chuc ti cho cha, sp phi theo Mó Giỏm Sinh, lỡa gia ỡnh xa quờ
hng, ngh n mi tỡnh th nguyn cựng Kim Trng phi dang d, nng tha thit nhn nh em
l Thỳy Võn, xin thay mỡnh m kt duyờn vi Kim Trng. Cú cõu:
Cy em em cú chu li,
Ngi lờn cho ch ly ri s tha.
Gia ng t gỏnh tng t,
Keo loan chp mi t tha mc em.
(cõu 723 n 726)
- "Keo loan" do ch "loan giao" l mt th keo ch bng mỏu chim loan (phng mỏu).
Sỏch "Hỏn Vừ ngoi truyn" cú chộp: i nh Hỏn, triu Hỏn Vừ é (140- 86 trc DL),
dõy cung em ra cng bn thng b t. By gi min Tõy Hi cú em sang cng mt th keo
ch bng mỏu chim loan gi l loan giao, cú tỏc dng ni chc dõy li. Nh ú m bn c sut
ngy. Vừ é mng lm, t tờn th keo ú l "Tc huyn giao" tc l keo ni dõy cung.

"Hỏn th" cng cú chộp chuyn. Vua Vừ é truyn phu nhõn Cõu Pha ỏnh n. Nng
vn trc so dõy, ting n tri lờn lnh lút Nhng gia chng dõy bng t. Nng khúc, núi:
- Gia lỳc n ng ngon ting m dõy t t im g.
Nh vua an i:
- Dõy t nhng cú th ni li c, cú gỡ m g.
éon sai ngi ly keo loan chp li.
éi nh Tng (950- 1275), éo Cc võng lnh vua i s Giang Nam, gp mt thiu n
tờn Tn Nhc Lan. Trai ti gỏi sc thanh khớ l thng. Hai ngi cm mn yờu nhau. Nhng
ch trong mt ờm, ri vỡ s mng khn cp, éo phi gp rỳt tr v triu phc lnh.
Gia ng hnh ng, mi gp g li chia phụi, mt ờm õn ỏi, tỡnh thm duyờn nng,
mi õn tỡnh cng cha chan trong lũng bit bao nim cm xỳc, éo v cú lm mt bi t gi cho
ngi yờu. Trong cú cõu:
"T b bt tn tng t iu, tri õm thiu,
Dói c loan giao tc on huyn, th h niờn?"
(én t b ó gy ht khỳc tng t m tri õm ớt cú; i c keo loan chp ni dõy n
t, bit n nm no?)
Tỏc gi "Truyn Kiu" mn dõy n (t n) t vỡ mi tỡnh t (t gỏnh tng t); v
mn s chp dõy n núi chp mi t tỡnh (Keo loan chp mi). Nhng Kiu nh cy em
thay mỡnh kt duyờn vi Kim Trng, sao li bo: "Ngi lờn cho ch ly ri s tha" cú v trnh
trng nh th v ht sc khộo lộo. "Ly ri s tha", cú th ngi c - hay b yờu cu
khụng th t chi c iu yờu cu ca mỡnh. Hnh ng ny khin ta liờn tng n hnh
ng ca quan T Vng Doón, buc con gỏi nuụi l nng éiờu Thuyn "ngi lờn gh cho
ụng ly", ụng nh nng thc hin "k liờn hon", mu git éng Trỏc trong truyn "Tam quc
chớ din ngha" ca nh vn Trung Hoa, La Quỏn Trung.
Hnh ng ca Vng Doón l vỡ nc nh.
Hnh ng ca Kiu l vỡ tỡnh riờng t.
Tuy hai s vic khỏc nhau, nhng mi vic u cú tớnh cỏch quan trng riờng ca mi
vic.
Trao vic cho Võn thay mỡnh lm v Kim Trng, qu thc mt vic khú khn, Võn cú
lũng t trng hay mc cm vỡ Kim Trng ó yờu Kiu ri chng? V Kim Trng cú bng lũng

ly Võn lm v - gi l thay Kiu chng? Vỡ phng nu chng Kim t chi vỡ lý do no ú, thỡ
ni ti thn au n ca Võn n mc no? Ngc li, chng Kim bng lũng vỡ li cn dn - coi
nh mt li tri nhn ca ngi yờu xa, vỡ tỡnh yờu gia Kim Trng vi Võn, nht l Kim
Trng i vi Võn s ra sao? Hay l Võn ch l mt ngi "v h", vỡ gia v chng cn cú mt
tỡnh yờu chõn thc tc l cú ngha cú tỡnh.
"Ly ri s tha" l ỳng, l khộo.
Giỏ tr ca cỏi ly cng nh giỏ tr ca s vic giao phú.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
16
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Mc du qua bỳt phỏp din t ca tỏc gi "Truyn Kiu" - bc u ny - nng Võn l
mt gỏi p "trang trng khỏc vi; khuụn trng y n; hoa ci ngc tht; mõy thua nc túc;
tuyt nhng mu da" nhng tớnh tỡnh mc mc, chn cht, tỡnh cm khụ khan
Tuy nhiờn v mt tõm lý, Kiu l mt ngi thụng minh nht l a v mt ngi ch tt
Kiu khụng th li dng tớnh tỡnh mc mc ca em, thc hin mt vic lm cú tớnh cỏch quan
trng thuc v tỡnh cm, cú ý ngha cho sut c cuc i ca mt ngi con gỏi.
Tỏc gi cho Kiu "ly" l tuyt.
Nhng ri ti sao li "chp mi t tha mc em"?
"Chp mi t" tc l t tỡnh b t chp li. T tỡnh ca mỡnh t l ra t mỡnh chp, nay
mỡnh khụng chp c nờn gi l t tha th m bo ngi khỏc chp giỳp. Thc s "tha" cú
phi l "tha thói" l d, khin ngi c khú hiu hay cho l khụng c nhó Ngc li vi ý
ngha "ly" ri s tha? Hp lý, hp tỡnh hay khụng, tng mt vn cũn bn.
10 é NấN QUC SC THIấN HNG
éon miờu t tờn Mó Giỏm Sinh n gp Kiu, mua Kiu v lu xanh, nhỡn sc p
ca Kiu, Mó say m, toan tớnh:
Mng thm: C ó n tay,
Cng nhỡn v ngc cng say khỳc vng.
éó nờn quc sc thiờn hng,
Mt ci ny hn nghỡn vng chng ngoa.

(cõu 823 n 826). - "Quc sc thiờn hng" tc sc nc hng tri nc l sc p
nht nc, hng tri l hng thm ch cú trờn tri (th gian khụng cú); ý núi sc p him cú
v th cht ln tinh thn. "Quc sc thiờn hng" trong vn chng c in Trung Hoa ch v cỏi
p ca hoa Mu n, ly hoa Mu n lm tiờu biu.
Sỏch "Tựng song tp lc" chộp: Vua éng Minh Hong ng thng hoa Mu n trong
ni in, hi th thn: th vnh hoa Mu n ca ai hay nht? Th thn tõu: cú th ca Lý Chớnh
Phong cú cõu rng:
Quc sc triu hm tu,
Thiờn hng d nhim y.
Ngha l:
Ngi quc sc ban mai hay say ru (ý núi hoa ),
Mựi thiờn hng ờm nhum ỏo khn (núi v hng thm).
Mu n l mt th hoa thm, p quý nht trong cỏc loi hoa, c gi l Vng hoa.
Cho nờn cú th cho rng khi núi "Quc sc thiờn hng" ch mt tuyt sc giai nhõn vi hoa
Mu n.
Lu V Tớch, mt thi ho i nh éng cú lm bi "Am tu khỏn Mu n" (Ung
ru xem hoa Mu n) din t cỏi tõm lý t tr ca mt ngi gi trc sc p:
Kim nht hoa tin m,
Cam tõm tuý s bụi.
én su hoa hu ng,
Bt v lóo nhõn khai
Ngụ Tt T dch:
Ngy nay ung ru trc hoa,
Cú say my chộn cng l khú coi.
Ch e hoa bit mm ci:
N ra õu cú vỡ ngi tui cao?
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
17
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều

Nh éng gp thi suy mt, vua Cao Tụng nhu nhc, m say Vừ hu (Vừ Ti Nhn).
Vua cht, Vừ hu tim quyn, ot ngụi lờn lm vua, i nh éng ra nh Chõu (690- 678),
xng hiu Tc Thiờn Hong .
B Hong ny rt thụng minh nhng cng rt ỏc bo. é cng c a v, Vừ Tc Thiờn
thng tay trit h phe i lp. H Tit vn dũng dừi cụng thn nh éng u b tru di ba h.
Nhng b cng bit thớch yờu hoa. Truyn "Kim c k quan" cú chộp:
Mt chiu ụng lnh lo, Vừ Tc Thiờn n chi vn Thng uyn, thy cnh vt
qunh qu, liu o r, lin ni gin ly vit 4 cõu th:
Lai triu du Thng uyn,
Ho tc bỏo Xuõn tri.
Bỏ hoa liờn d phỏt,
Mc ói hiu phong xuy.
Tm dch:
Bỏi triu du Thng uyn,
Khn cp bỏo xuõn hay.
Hoa n ht ờm nay,
éng ch cn giú sm.
(Bn dch ca Vụ Danh)
Th l trm hoa khụng dỏm trỏi lnh. Ch trong mt ờm, hoa bng n khp vn, ngo
ngt mựi hng. Hụm sau, Vừ Tc Thiờn do vn, thy muụn hng ngn tớa rc r nh nhng
vng mõy sc ph c vũm tri xanh nờn ly lm hn h vui ti nhng t nhiờn cau my li.
Vỡ ch cú hoa Mu n bng bnh, khụng chu phng mng bo chỳa, nờn trờn cnh khng khiu,
khụng mt lỏ non.
Cung gin k cng u, ri tr thự mt cỏch ti tin, Tc Thiờn giỏng chiu y hoa
Mu n xung Giang Nam. Ngi ng thi cú bi "Ngc lõu xuõn t", thng hi v tỏn
dng v dim l ca nhng úa Mu n phong trn phiờu bt, b y i khi mnh vn hoa
vng gi ụ:
Danh hoa sc c ụng phong lý,
Chim on thiu hoa ụ ti th.
Lao tõm nht phin kh nhõn lõu,

Xuõn sc tam phõn su v ty.
Ngc nhõn tn nht yờm yờm a,
Khc b sinh ca kinh phỏ thu.
S lõm trang kớnh t kiu tu,
Cn nht thng xuõn thõu d nh.
Phng dch:
Mu n mn mn cỏnh hng,
ép ti say c ụng phong thu gi.
Yờu hoa mt tm lũng t,
Giú ma xuõn ó gy ba bn phn.
Sm hụm nột ngc tn ngn,
Sinh ra tnh gic mng trn bõng khuõng.
Dỏng Kiu e p i trang,
Thng xuõn h ngó búng vng nh hoa.
(Bn dch ca Trn Thanh ém v Nguyn T Nguyờn).
Khng khỏi, Mu n b y. Nhng õy l mt dp, Mu n ó t gii thoỏt mỡnh ra
khi vn hoa ụ nhc, ng im ca bo chỳa. Tuy dn thõn vo bc phong trn nhng "d
c phn thanh cao" l em sc p v hng thm cng hin cho i.
"Quc sc thiờn hng", ly hoa Mu n lm tiờu biu.
Tỏc gi "Truyn Kiu" mm ming cho Mó Giỏm Sinh, mt tờn chuyờn mua gỏi bỏn dõm
ỏnh giỏ con ngi Kiu mt cỏch so sỏnh búng by, vn v nh th cng cho ta cm thy ni
au n thm thớa ca mt kip ngi cú sc p "Quc sc thiờn hng" nh Kiu, m hn cho
l "c ó n tay"
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
18
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
éon núi v Kiu khi lu xanh ln th nht ti Lõm Tri, gp Thỳc Sinh nh lm v l,
nhng b Thỳc ễng (cha ca Thỳc Sinh) n tha quan s ti, bt Kiu úng gụng (mc gi) va
ỏnh ũn, cú cõu:

Dy rng c phộp gia hỡnh,
Ba cõy chp li mt cnh Mu n.
(cõu 1425 v 1426)
"Mu n" ch v Kiu.
11 éUC HOA ể MC NNG NM TR
éờm trỳ phng, t ni au n tinh thn ln th xỏc ca Kiu, v s hnh ng cc
sỳc, thụ b ca Mó Giỏm Sinh i vi Kiu trong ờm õn ỏi, "Truyn Kiu" cú cõu:
Tic thay mt oỏ tr mi,
Con ong ó m ng i li v.
Mt cn ma giú nng n,
Thng gỡ n ngc tic gỡ n hng.
éờm xuõn mt gic m mng,
éuc hoa ú mc nng nm tr.
(cõu 845 n 850).
- "éuc hoa" danh t Hỏn Vit l "hoa chỳc" tc l ốn nn thp trong phũng ca ụi v
chng ờm lm l thnh hụn.
"Chỳc" nguyờn ngha u tiờn l cõy uc hay bú uc, thi c Trung Quc, ngi ta
dựng na hay c khụ kt li thnh bú t sỏng. Cng nh nụng thụn nc ta dựng lỏ da
khụ hay rm khụ bú li thnh bú t lờn i ờm. Lý Bch, thi ho i nh ng cú cõu "C
nhõn bnh chỳc d du" (ngi xa t uc i chi ờm).
Bú uc cha t gi l "tiờu". éuc t lờn cm tay gi l "chỳc". éuc ln úng cc
xung t m t gi l "ỡnh liu". L nh Chõu, khi u canh nm, vua sp ra triu thỡ trc
in ỡnh by hai hng ốn bng uc hoc bng sỏp, ri ng cho cỏc quan vo triu.
Sỏch "Mng lng lc" i Tng chộp:
"Cụ dõu xung xe, my con hỏt cm uc lm hỡnh cỏnh hoa sen i trc a ng".
Nh vy, bú uc i a dõu hay rc dõu cú kt hoa bờn ngoi cho p. Vỡ tc Trung
Hoa rc dõu vo chp ti. "Truyn Kiu", on t quan Ph truyn t chc l thnh hụn cho
Kiu v Thỳc Sinh, cú cõu:
Kớp truyn sm sa l cụng,
Kiu hoa ct giú uc hng rui sao.

(Cõu 1465 v 1466)
Tc l t uc i (i mau) ờm di tri y sao.
Sỏch "Quy in lc" ca u Dng Tu i Tng cú chộp: éng Chõu cú th hoa lp
chỳc (nn lm bng sỏp hoa) ni ting trong nc, ngay kinh ụ cng khụng ch ni.
Nh vy, n thi cn kim, ngi Trung Hoa u hiu "chỳc" l nn, ch khụng hiu
"uc" nh thi c. V, "uc hoa" (hoa chỳc) ch ngn nn t trong phũng ca ụi v chng
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
19
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
mi ci. é ch hnh phỳc sung sng ca i ngi con trai l thi (i ng khoa) v ci
v (tiu ng khoa) nờn cú cõu:
éng phũng hoa chỳc d,
Kim bng qui danh thỡ.
Nhõn núi thờm v t "ng phũng" thng i ụi vi t "hoa chỳc", s d cú ngha l
ờm tõn hụn, do cõu th ca D Tớn thi Nam Bc triu:
éng phũng hoa chỳc minh,
V nh ong yn khinh.
Ngha l:
Phũng sõu uc hoa sỏng,
éụi ộn mỳa du dng.
Nh vy, "uc hoa" (hoa chỳc) ó c ph thụng ch ngn ốn nn trong phũng c
bit ca ụi v chng mi (tõn lang v tõn nng) ờm tõn hụn.
Nhng õy, sao "uc hoa ú mc nng nm tr"?
éiu d hiu. Vỡ mc du mun hay khụng, Kiu phi nhn Mó Giỏm Sinh l chng,
nhng ngc li tờn ny khụng coi Kiu l v. L thng, theo t cỏch ca ụi v chng trong
ờm tõn hụn, vỡ t trng, ngh n duyờn n trm nm, coi õy l bn ng i cp tay nhau
i trút cuc i, tt chuyn trũ m thm, vui v Giỏ phng Kim Trng cựng Kiu trong ờm
tõn hụn ny thỡ c hai trao i bit bao tõm s mn nng vi bao v õu ym, nờn th. Nhng
khn nn, Mó Giỏm Sinh khụng phi l Kim Trng!

éó khụng phi l v. Cng khụng phi l ngi yờu. Gó h Mó i vi m Tỳ B l mt
k trm, mt k cp Cỏi trinh ca Kiu chớnh l cỏi vn quý Tỳ B lm giu, lm thnh
vng cho cỏi lu xanh ca m. Hung chi hn "vn l mt a phong tỡnh ó quen", nay li va
úng vai chng h tr thnh mt tờn n trm, n cp Vy trong cuc ỏi õn tt phi cú hnh
ng nh mt k trm, k cp. "Mt cn ma giú nng n" cú khỏc no cnh "vin cnh quớt"
nh mt in tớch ó núi. V cng do ú, qua s cung nhit ỏi õn coi nh vng trm nờn cui
cựng mc Kiu nm tr trc uc hoa cũn ú.
Bng li th búng by nh nhng, tỏc gi va t c cỏi ti nhc au n v tinh thn
ln th xỏc ca Kiu; ng thi t c tõm lý, t cỏch, hnh ng thụ b, cc sỳc ca gó Mó
Giỏm Sinh ch ngn cú my cõu th.
12 éấM éấM HN THC NGY NGY NGUYấN TIấU
Mó Giỏm Sinh mua Kiu em v Lõm Tri, giao cho m Tỳ B lu xanh. M bt Kiu
qu ly trc bn th thn My Trng:
Kiu cũn ng ngn bit gỡ,
C li ly xung m thỡ khn ngay:
Ca hng buụn bỏn cho may,
éờm ờm Hn thc ngy ngy Nguyờn tiờu.
Muụn nghỡn ngi thy cng yờu,
Xụn xao oanh yn dp dỡu trỳc mai.
(cõu 939 n 944)
"Hn thc" cú ngha l n thc ngui. Sau tit éụng chớ 105 ngy l tit Hn thc, nhm
vo ngy mựng 3 thỏng 3 m lch.
éi Xuõn Thu, cụng t Trựng Nh l con ca Hin Cụng nc Tn, trỏnh lon triu ỡnh
phi lu vong nhiu nc khỏc. Trờn ng i cú nhiu lỳc phi chu úi khỏt. Mt hụm Trựng
Nh khụng n rau c c, ngi úi l. By gi, trong ỏm tũng vong cú Gii T Thụi bng
mt bỏt chỏo tht dõng lờn. Trựng Nh c mng vi n ngay, ly lm ngon lm. n xong, hi:
- Nh ngi tỡm õu c th?
Thụi tha:
- y l tht ựi ca tụi. Tụi nghe rng k hiu t b thõn th cha m, b tụi trung b
thõn th vua. Nay cụng t khụng cú gỡ n, vy nờn tụi phi ct ựi tụi m dõng cụng t.

Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
20
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Trựng Nh sa nc mt, núi:
- n ny, bit bao gi ta n ỏp c.
Sau Trựng Nh phc quc, tr v nc lờn ngụi l Tn Vn cụng, ban thng cho nhng
ngi cú cụng, chia lm ba hng. Mt l nhng ngi tũng vong (nhng ngi theo i trn); hai
l nhng ngi tng khon (nhng ngi giỳp tin bc); ba l nhng ngi nghinh hng (nhng
ngi xin lm ni ng, ún rc v lm vua). Trong ba hng ny li tu nhng ngi no cú
cụng nhiu hay ớt m phõn hn kộm. Ban thng cụng thn xong, li yt mt t chiu ca
thnh rng: "Nu ngi no cú cụng lao m cha c thng thỡ cho phộp t núi ra".
By gi cú tờn H Thỳc núi vi Tn Vn Cụng: - Tụi theo chỳa cụng t khi cũn t B,
cho n khi lu vong khp nc, lỳc no tụi cng hu h bờn cnh. Nay chỳa cụng thng cụng
cho nhng ngi tũng vong m khụng ngh n tụi, chng hay tụi cú ti gỡ?
Tn Vn Cụng núi:
- Trong s tũng vong, ngi no ly iu nhõn ngha m khuyờn ta l cụng u; ngi
no vỡ ta m bn mu lp k l cụng th hai, ngi no xụng pha tờn n gi gỡn cho ta l
cụng th ba. Cũn nhng ngi no ch cú cụng theo hu khú nhc m thụi thỡ li di na.
Vy ta thng cho ba hng trờn trc ri s n nh ngi.
H Thỳc ly lm h thn. Tn Vn Cụng truyn em vng la trong kho ban thng cho
tt c ngi theo hu. Trong s bn tũng vong trc cú Ngy Thự v éiờn Hit cy mỡnh vừ
dừng, thy Triu Thụi v H Yn u l vn thn m li c trng thng hn mỡnh cú ý khụng
bng lũng, thng kờu ca t v bt món. Tn Vn Cụng bit ý nhng n l ngi cú cụng lao nờn
b qua.
Gii T Thụi tớnh tỡnh im m, thy nhiu k xụ nhau k cụng cũn so bỡ cụng ln
cụng nh, ly lm khinh b, khụng mun ln vi bn ny. én lỳc Tn Vn Cụng lờn ngụi, T
Thụi ch vo chỳc mng mt ln ri cỏo bnh v nh, yờn phn nghốo nn, ngy ngy khõu giy
mn nuụi m gi. Khi Tn Vn Cụng ban thng cụng thn, khụng cú mt Gii T Thụi nờn
nh vua quờn lng.

Cú ngi lỏng ging thy Gii T Thụi khụng c ban thng, phi sng tỡnh cnh nh
th nờn khụng bng lũng. Nhõn thy cú chiu kờu gi ngi bỏo cụng yt trờn ca thnh, nờn vi
vng n nh Thụi bỏo tin. Thụi ch mm ci, khụng núi gỡ. B m nghe c, bo:
- My khú nhc trong 19 nm tri, li ct tht ựi lm chỏo dõng chỳa cụng n, sao bõy
gi my khụng núi ra c thng? Mong c vi chung thúc, chng cũn hn i khõu giy
mn hay sao?
Gii T Thụi tha:
- Con ca Hin Cụng c thy 9 ngi, ch cú chỳa cụng hin hn c. Hu Cụng v Hoi
Cụng khụng cú c, vy nờn tri trut ngụi m cho chỳa cụng. Nhng ngi theo hu khụng
bit ý tri, dỏm t nhn l cụng mỡnh, con ngh ly lm xu h lm, chng th i khõu giy m n
cũn hn.
B m núi:
- Con lm c ngi liờm s, cũn ta khụng lm c m ca ngi liờm s hay sao? Vy
m con ta tỡm ni rng nỳi m n thõn, ch nờn ln ch thnh th ny.
Thụi rt bng lũng, lin cựng m vo Miờn Thng, mt vựng nỳi cao rng sõu, lm nh
trong hang m .
Ngi lỏng ging lin tỡm cỏch bỏo n Tn Vn Cụng.
Tn Vn Cụng by gi mi nh ra, ht sc õn hn, cho ngi i triu thỡ Thụi ó dn nh
i mt ri. Tn Vn Cụng truyn ngi lỏng ging ca Thụi dn ng v ớ ch thõn n Miờn
Thng. én ni, nh vua xe di chõn nỳi, sai ngi i dũ tỡm khp ni, ch thy nỳi non
rng rm, nc chy lỏ trụi, chim hút vộo von, mõy che m mt m búng Thụi khụng thy õu
c. Tn Vn Cụng cú ý khụng bng lũng, núi vi ngi lỏng ging:
- Sao Gii T Thụi gin ta quỏ nh vy? Ta nghe núi Gii T Thụi l ngi con chớ hiu,
nu ta t rng tt Gii T Thụi cừng m chy ra.
éon, truyn cho quõn phúng la t rng. La to giú mnh lm chỏy lan n my dm,
trong ba hụm mi tt, nhng khụng thy Gii T Thụi. By gi h i tỡm thỡ t y m con Thụi
ụm nhau cht chỏy bờn gc cõy liu.
Tn Vn Cụng nhỡn thy sa nc mt, õn hn vụ cựng.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
21

Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
Ngy t rng nhm tit Thanh minh mựng 3 thỏng 3. Ngi trong nc cm thng
Gii T Thụi vỡ la chỏy cht, nờn hng nm n ngy ú khụng n t la, phi lm sn thc
phm dnh n, gi l tit Hn thc tc l n ton ngui. Vo ngy ny, nh no cng cm
mt cnh liu ngoi ca nh chiờu hn Gii T Thụi. Cng cú nh by c bn ( ngui) ra
cỳng t.
"Nguyờn tiờu" l ờm u nm v cú trng u nm tc rng thỏng Giờng. Tc Trung
Hoa, nht l i nh éng (618 - 907) ờm Nguyờn tiờu ti Kinh ụ Trng An m hi Hoa
ng, ngi ngi rn rp vui chi sut ờm. Cỏch xa Trng An 10 dm vn cũn nghe ting
huyờn nỏo n o vng li.
"éờm ờm Hn thc ngy ngy Nguyờn tiờu" dựng ch s tp np vui v t ờm ny
sang ờm khỏc, ngy ny sang ngy khỏc, khỏch lng chi vo ra ra vo ca hng (lu xanh) ca
m Tỳ b. M khn vỏi trc thn Bch Mi phũ h ca hng ca m c t khỏch nh th.
Tit Hn thc khụng n ban ờm m n vo ban ngy. Ngc li, Nguyờn tiờu khụng t
chc cỏc cuc hi hố l bỏi ban ngy m vo ban ờm. L ra phi vit:
"éờm ờm Nguyờn tiờu, ngy ngy Hn thc".
hoc ngc li mi ỳng. Cú th vỡ hn vn, tỏc gi "Truyn Kiu" phi vit:
"éờm ờm Hn thc ngy ngy Nguyờn tiờu".
ch s nỏo nhit, tp np ngy v ờm m thụi.
13 éấM THU KHC LU CANH TN
Kiu lu Ngng Bớch, gp S Khanh. Tờn h S khoỏc lỏc ha a Kiu i trn. Kiu
khụng tin lm, nhng vỡ mun thoỏt thõn chn lu xanh ụ trc nờn nh nghe theo.
Cng liu nhm mt a chõn,
Th xem con to xoay vn n õu.
Cựng nhau ln bc xung lu,
Song song nga trc nga sau mt on.
éờm thu khc lu canh tn,
Giú cõy trỳt lỏ trng tn ngm gng,
Li mũn c lt mu sng.

Hn quờ i mt bc ng mt au.
(cõu 1115 n 1122)
"éờm thu khc lu canh tn". "Khc lu" l ng h nc ngy xa dựng o thi
gian (ch gi), thõn ng h cú khc tớnh.
éon din t cnh Hon Th ỏnh ghen Kiu bng cỏch bt Kiu ỏnh n hu tic cho
v chng m, cú cõu:
Git rng canh ó im ba,
Tiu th nhỡn mt dng cam tõm.
(cõu 1865 v 1866)
- "Git rng" tc git nc trong h chm hỡnh rng.
"Git rng", "khc lu" u l vt o lng thi gian (n nh thỡ gi) ngy xa.
Thi k khoa hc cha phỏt minh, ngi ta cha cú c khớ gỡ o lng thi gian m
ch cú mt ớt dng c thụ s. Dng c ú l "ng h thỏi dng" (mt tri) c coi nh xut
hin trc nht do tinh thn sỏng to mc mc ca con ngi lỳc by gi.
Vt ny gm cú mt cỏi tr ng thng gia mt cỏi khung bỏn nguyt bng phng gi l
nht qu, cú chia tng gch. Mi gch l mt gi. Mt tri chiu xung tr v búng tr y ri
xung nht qu, ri ngi ta cn c vo ú m nh gi. C nhiờn, cỏi "ng h thỏi dng" ny
ch cú th dựng ban ngy v khi tri tt, cú búng mt tri. Tuy nhiờn, vỡ nhu cu i sng bt
buc, con ngi vn luụn luụn cú úc sỏng to nờn phi tỡm mt vt khỏc - cú tin b hn -
tin li trong vic o thi gian, phõn nh gi ln ngy v ờm. éú l cỏi "khc lu" hay cng
gi l "thu lu".
"Thu lu" l nc r xung tng git. "Khc lu" l git nc r thnh khc.
éng h l mt cỏi h bng ng, trong ng nc. Di cú l nh nc r tng git
ra ngoi. Mi khc ng h qua thỡ nc trong h vi i mt ớt. Mun cho cú v m thut, ngi
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
22
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
ta chm hỡnh ng h ny thnh mt con rng, hoc chm ch vũi r nc xung. Do ú mi gi
l "git rng" hay "git ng" vỡ cỏi h bng ng.

Cng da trờn cỏch lm ny, ngi ta sỏng ch thờm l lm mt qu trũn v bng bng
ng cú xoi mt l nh. Qu ny c th ni trong mt chu nc. Nc chui vo qu trũn
bng ny, v khi qu trũn y nc tt chỡm xung chu. Khi nhỡn thy hoc nghe ting kờu thỡ
ngi ta vi vt trỳt nc ra, ri t li trờn mt nc nh c. C mi ln nh vy l mt gi hay
mt thỡ.
éng h nc ny (khc lu hay thu lu) cng cú nhiu bt tin. Vỡ min hn i, tri
quỏ lnh, nc ng thnh giỏ tt ng h nc ny mt hiu lc. Do ú, ngi ta phi ngh tỡm
cỏch khỏc l khụng dựng nc m dựng cỏt. éng h ny gi l "sa lu".
"Sa lu" hỡnh ging nh hai con v giao u nhn li nhau. Cỏt chy t phn trờn xung
phn di thụng qua mt cỏi l nh. Mi khi ht thỡ cú cỏch lt ngc tr lờn. Tuy vy cng cú
iu bt tin l khụng cú ting kờu, phi cú ngi tn cụng trụng chng.
Vit Nam ngy xa, ban ờm i khỏi phõn lm 5 canh.
Mi canh l 2 gi, da theo tờn 12 chi:
- Canh mt t 8 gi n 10 gi ờm (gi Tut)
- Canh hai t 10 gi n 12 gi ờm (gi Hi)
- Canh ba t 12 gi n 2 gi khuya (gi Tý)
- Canh t t 2 gi khuya n 4 gi sỏng (gi Su)
- Canh nm t 4 gi n 6 gi sỏng (gi Dn)
Ban ngy phõn lm 6 khc tc 1/6 ca ngy. Mt khc l 1/4 gi = 15 phỳt.
Trong "Cung oỏn ngõm khỳc" ca Nguyn Gia Thiu, cú cõu:
Ngy sỏu khc tin mong nhn vng,
éờm nm canh lng ting chuụng rn.
Lnh lựng thay gic cụ miờn,
Mựi hng tch mch búng ốn thõm u.
"éờm thu khc lu canh tn" tc l thi gi t t trụi qua, canh ny sang canh khỏc, canh
tn dn, ý núi tri dn dn sỏng.
õy cú th cho ta bit Kiu v s Khanh i sut ờm, con ng khỏ di.
"Git rng canh ó im ba" tc l thi gi trụi qua, tic kộo di n na ờm tc canh
ba. Hon Th kộo di tic ru tc l kộo di cuc hnh pht Kiu.
"Truyn Kiu" ly bi cnh lch s i nh Minh (1368 - 1628). Nm Gia Tnh triu

Minh Th Tụng (1522 - 1567) v khoa hc k thut Chõu u ó cú. Nhng Trung Hoa v
i nh Minh, ng h bng mỏy múc gn nh ngy nay cha cú, nờn cũn dựng "khc lu" n
nh thi.
14 KHI V HI LIU CHNG I
éon din t ni lũng ca Kiu thng nh quờ hng v tỡnh nhõn lỳc lu xanh, v tỡnh nhõn
(Kim Trng), cú cõu:
Nh li hn c ba sinh,
Xa xụi ai cú thu tỡnh chng ai?
Khi v hi Liu Chng i,
Cnh xuõn ó b cho ngi chuyờn tay.
(cõu 1259 n 1262)
- "Chng i" l tờn mt con ng thnh Trng An i nh éng bờn Trung Hoa.
"Hi Liu Chng i" l hi thm cõy liu ng Chng i. éõy cú ngha l hi thm
ngi tỡnh c.
éi nh éng, cui nm Thiờn Bo 9742 - 759) cú ngi tờn Hn Honh tui tr nhng
ni ting ti danh. Nh nghốo, ly mt k n h Liu Chng i.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
23
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
My nm sau, quan Tit s Chõu thanh l Hu Hy Dt mn ti, tõu vi vua xin Hn
Honh lm ngi giỳp vic. By gi ng lỳc nhiu lon, Hn khụng dỏm em Liu cựng i,
nng li kinh ụ, nh ch dp tin s v ún. Nhng tri ba nm tri, Hn khụng v ún c.
Nhõn ly vng ng vo mt tỳi nh ngi gi v cho Liu, kốm theo mt bi th:
Chng i Liu, Chng i Liu,
Tớch nht thanh thanh kim ti ph?
Tỳng s trng iu t cu thựy,
Dó ng phan chit tha nhõn th.
Tm dch:
Liu i, hi Liu Chng i,

Xa xanh xanh bic hi nay cú cũn.
Vớ ta buụng vn xanh rn,
Hay vo tay khỏc khú cũn nguyờn xa.
(Bn dch ca Võn Hc - Vn Hoố)
Liu nhn c th, bun bó ỏp li:
Dng liu chi phng phi tit,
Kh hn niờn niờn tng ly bit.
Nht dip tu phong ht bỏo thu,
Tỳng s quõn lai khi kham chit.
Tm dch:
Xanh xanh cnh liu ng ti,
Nm nm lung tng ngi bit ly.
Thu sang quyn lỏ vng i,
Chng v bit cú cũn gỡ b vin.
(Bn dch ca Trỳc Khờ)
Mt thi gian, Hn c tr v triu, tỡm Liu khụng thy õu na. Dũ hi tin tc thỡ ra Liu ó
b tng Phiờn l Sa Tra Li cú cụng trng vi triu ỡnh vỡ phn An Lc Sn tr v u hng,
thy Liu cú sc p nờn cp i. Hn bun bó vụ cựng, ni nh thng khụng sao khuõy c.
Cú mt trỏng s tờn Ha Tun ly lm thng cm, li hn vỡ hnh ng bt chớnh ca k
th cy quyn, nờn bo Hn:
- Tun ny xa nay vn hn mỡnh phi lm nhng vic ngha lit, nay cú s ny, xin quan
viờn ngoi vit cho tụi my ch trao cho Liu, tụi s xin em lp tc c nng tr v.
Hn bng lũng. Ha Tun nai nt gn gng, nhy lờn nga li dt kốm mt con n dinh
Sa Tra Li. Gp lỳc Sa Tra Li i vng, Tun vo núi vi quõn hu:
- Tng quõn b tộ nga nguy lm, ngi sai ũi Liu phu nhõn n tn ngay.
Liu lin chy ra. Tun lin a cho xem mnh giy ca Hn, on ụm xc Liu a lờn
nga, cho phi nc i tr v. V chng gp nhau mng mng ti, sa nc mt.
Sa Tra Li vn c vua éi Tụng trng ói. Nhiu bn ca Hn s cho Hn v Ha
Tun s b tai v, nờn cựng n bỏo vi Hu Hy Dt, xin tỡm cỏch cu.
Hy Dt nghe chuyn, vut rõu ci núi:

- éú l cỏi vic ngy xa ta vn hay lm, nay Ha Tun cng lm c mt vic hay nh
th ?
Lp tc tho mt t biu dõng lờn vua, n hc Sa Tra Li.
Vua éi Tụng xem biu, suy ngh mt lỳc on phờ vo t biu "Ban cho Sa Tra Li hai
ngn tm la; cũn Liu th thỡ tr v cho Hn Honh".
By gi v chng Hn Honh mi ht lo s, sng m m hnh phỳc nh xa.
Khi v hi Liu Chng i,
Cnh xuõn ó b cho ngi chuyờn tay.
Tc Kiu tng tng khi Kim Trng tr li, hi thm ngi tỡnh c thỡ ngi tỡnh y
(tc l Kiu) ó sang tay k khỏc mt ri. Thc l nóo nựng, ai oỏn.
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
24
Trờng THCS Phan Huy Chú
tích luỹ chuyên môn: Điển tích truyện kiều
15 KHEN RNG GI éNG THNH éNG
Thỳc Sinh mu chuc c Kiu ra khi lu xanh c hai cựng sng õu ym chung
nhau. Thỳc ụng - cha ca Thỳc Sinh - n ni gin, bt buc Sinh b Kiu, nhng vụ hiu. Thỳc
ụng phi tha n quan Ph nh gii quyt. Quan nghe Kiu cú ti lm th, nờn:
Ci rng: "éó th thỡ nờn,
Mc gi hóy th mt phen trỡnh ngh".
Nng võng ct bỳt tay ,
Tiờn hoa trỡnh trc ỏn phờ xem tng,
Khen rng "Giỏ ỏng Thnh éng,
Ti ny sc y nghỡn vng cha cõn".
(Cõu 1451 n 1456).
Kiu b bt úng gụng cõy (mc gi), nhõn ú quan Ph ly lm u "mc gi" lm
th theo th éng lut. Quan xem xong khen, cho giỏ tr ngang vi th thi Thnh éng, tc
l th trong thi k hay nht ca Trung Hoa.
Th ca Trung Hoa phỏt t rt sm v sng lõu i.
Nhng t nh éng (618- 907) v sau, th b lm mt mụn vn khoa c. Nhng ngi

lm th trong thi ny phn nhiu phi theo u ca ngi khỏc ra. "Cỏi nn khụng vui m
ci, khụng au m khúc" ó lm cho th mt hn bn tớnh i ri. V li, tỏc gi trong nhng i
y, mt phn trng v c in, h ch tỡm nhng in tớch cõn i sp cho thnh cõu; mt phn
trng v niờm lut, h phi gũ bú ting bng ting trc, v nhng ch h vn khi trỏi vi
khuụn phộp, gi l tht niờm tht lut. Hai nguyờn do tai hi ny lm cho phn tớnh tỡnh ca ni
dung b mt i phõn na.
Cũn trc i éng, c nhiờn th cng ó thnh hnh - trc kia khụng k - t i nh
Chõu (1134 - 247 trc DL) n i nh Hỏn (206 trc 219 sau DL), nh Tn (265 - 419) v
i Lc triu cng gi l Nam Bc triu (420 - 587), ngoi b Kinh Thi, i no cng cú thi gia
ni ting. Nhng trong nhng i ny, th cũn thi k phụi thai v thi k chnh n, phn
tớnh tỡnh tuy rt di do, nhng phn cỏch iu cũn s si. S th c cú õm hng du dng
ch mt s ớt.
Vỡ th, mun tỡm nhng th hon ton, xng ỏng vi ting m thut, ch cú th i
éng. Vỡ th trong i ny cha b ghộp vo s vn khoa c. Ngi lm th ch lm trong lỳc
cao hng, khụng phi do s ộp ung, khụng phi cỏi nn cõu n, gũ bú nh cỏc nh th i sau,
nờn phn tớnh tỡnh ca ni dung th cha mt. Hn na, nh v s chi chut dn dn trong hai
ngn nm trc ú, th ca i ny, v ch v s cõu ó cú trt t, cỏch iu rt tinh vi, ch
khụng ln xn nh ca nhng i trc.
Vỡ th, Trung Hoa, trong khi bn n chuyn th, ngi ta ch núi nhiu v th éng,
ớt khi bn n th i Hỏn, Tn, Tng, Minh V cng nh trờn ng giao lu v vn hoỏ gia
Vit Nam v Trung Hoa, th éng vn c nhng nh Nho ta vui v say sa tip nhn,
sỏng to thờm cho ngun th cng phong phỳ.
Nghiờn cu v vn hc Trung Hoa, cú ngi nh Dng S Hong i nh Nguyờn, chia
th éng lm bn thi k:
- S éng (618- 712).
- Thnh éng (713- 765).
- Trung éng (766- 846).
- Vón éng (847- 907).
Vng S Trinh i nh Thanh thỡ chia lm ba thi k:
- S éng (618- 712) gm cú nhng nh th ni ting: Vng Bt, Dng

Quýnh, L Chiu Lõn, Lc Tõn Vng, Thm Thuyờn K, Tng Chi Vn, H Tri
Chng, Trng Nhc H, Lu Hy Di v cui thi ny thỡ cú Trn T Ngang, Trng
Cu Linh.
- Thnh éng (713- 824) cú Lý Bch, é Ph, Bch C D, Nguyờn Chn,
Trng Tch, Lu V Tớch, Cao Thớch, Vng Xng Linh, Sm Tham, Vng Chi
Tổ: Khoa học xã hội Giáo viên: Đinh Thị Thanh Hơng
25