một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong dạy học bài tác gia nam cao ở chương trình sách giáo khoa ngữ văn 11

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM



NGUYỄN PHƢỢNG LIÊN



MỘT SỐ BIỆN PHÁP
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC BÀI TÁC GIA NAM CAO
Ở CHƢƠNG TRÌNH SÁCH GIÁO KHOA NGỮ VĂN 11



Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học văn
Mã số: 60.14.10


LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC



Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

i
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM



NGUYỄN PHƢỢNG LIÊN



MỘT SỐ BIỆN PHÁP
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC BÀI TÁC GIA NAM CAO
Ở CHƢƠNG TRÌNH SÁCH GIÁO KHOA NGỮ VĂN 11


Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học văn
Mã số: 60.14.10



LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TS. NGUYỄN TRỌNG HOÀN


Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ii
Lời cảm ơn

Để hoàn thành Luận văn này, tác giả xin chân thành cảm ơn trường Đại học Sư
phạm - Đại học Thái Nguyên và các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy, hướng
dẫn các học viên lớp Cao học Văn K17 trong đó có tác giả.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường, giáo viên dạy Ngữ văn
cùng toàn thể các em học sinh các trường THPT Nguyễn Văn Huyên, THPT
Chuyên, THPT Hàm Yên, THPT Xuân Huy đã tận tình hợp tác giúp đỡ.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS Nguyễn Trọng Hoàn,
người thầy đã tận tình hướng dẫn, bổ sung những kiến thức khoa học và phương
pháp luận nghiên cứu trong suốt thời gian qua để tác giả hoàn thành luận văn này.
Xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè, người thân và các bạn
đồng nghiệp cũng như tập thể lớp Lý luận & phương pháp dạy học Văn K17 đã
luôn động viên và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành Luận văn
tốt nghiệp.
Dù bản thân đã hết sức cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những hạn
chế và thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý kiến của các thầy, cô
và các bạn đồng nghiệp.
Tác giả xin chân thành cảm ơn.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2011
Tác giả

Nguyễn Phƣợng Liên






Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iii
MỤC LỤC
Trang phụ bìa i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
PHẦN MỞ ĐẦU 1
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Lịch sử vấn đề 3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 6
4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu của luận văn 7
5. Phương pháp nghiên cứu 7
6. Giả thuyết khoa học 8
7.Cấu trúc luận văn 8
NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: KHẢO SÁT THỰC TRẠNG DẠY HỌC TÁC GIA NAM CAO Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 9
1.1. Thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trường trung học phổ
thông 9
1.2. Một số vấn đề được đặt ra trong thực tiễn dạy và học tác gia Nam
Cao ở trường trung học phổ thông 13
1.3. Nhận định chung 20

CHƢƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY - HỌC TÁC GIA NAM CAO Ở TRƢỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 23
2.1. Những tiền đề khoa học làm cơ sở xây dựng hệ thống biện pháp
phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong dạy học tác gia Nam Cao 23
2.1.1. Vấn đề phát huy tính tích cực học tập của học sinh 23
2.1.2. Đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực 36
2.1.3. Đặc điểm cơ bản của bài dạy tác gia văn học 39

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iv
2.2. Những biện pháp phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học
tác gia Nam Cao 51
2.2.1. Xây dựng mô hình bài soạn theo hướng tích cực hoá hoạt động
của học sinh 52
2.2.2. Tạo tâm thế cho học sinh trong việc học tác gia Nam Cao 55
2.2.3. Trang bị cho học sinh những hiểu biết về tác gia Nam Cao 58
2.2.4. Xây dựng tốt hệ thống câu hỏi cho học sinh làm việc ở nhà và
trên lớp 64
2.2.5. Tổ chức cho học sinh tham gia tích cực, chủ động và sáng tạo
trong giờ học tác gia Nam Cao 66
2.2.6. Hướng dẫn và động viên học sinh tự học thêm về tác gia Nam Cao 71
CHƢƠNG 3: THIẾT KẾ GIÁO ÁN THỂ NGHIỆM BÀI DẠY TÁC GIA NAM
CAO Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG PHÁT
HUY TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA HỌC SINH 74
3.1. Mục đích thể nghiệm 74
3.2. Đối tượng thể nghiệm 74
3.3. Cách thức tiến hành thể nghiệm 75
3.3.1. Lược thuật tóm tắt cách dạy phổ biến hiện nay 75

3.3.2. Thiết kế bài học về tác gia Nam Cao trong chương trình Ngữ
văn lớp 11 76
3.4. Đánh giá kết quả thể nghiệm 85
3.4.1. Mục đích, nội dung đánh giá 85
3.4.2. Phương pháp đánh giá 85
3.4.3. Thống kê kết quả thực nghiệm 85
3.5. Nhận xét, đánh giá kết quả thể nghiệm 87
KẾT LUẬN 90
Tài liệu tham khảo

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1
PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Thế kỉ XXI là thế kỉ của những cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật, hội
nhập và phát triển. Trước hoàn cảnh đó, để bắt kịp xu thế phát triển chung của
thế giới, của thời đại, một yêu cầu cấp bách đang đặt ra đối với nền giáo dục
nước ta là phải không ngừng đổi mới, hiện đại hoá cả về nội dung và phương
pháp dạy học. Nhà trường là nơi giúp cho từng cá nhân, mỗi công dân thay
đổi triệt để quan niệm và phương pháp dạy học của mình cho phù hợp với yêu
cầu của thời hiện đại - thời đại mà mỗi con người phải năng động, tích cực
sáng tạo.
Đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học văn
nói riêng theo hướng tích cực học tập của học sinh đã được Đảng, Nhà nước
và Ngành giáo dục thực sự quan tâm, coi đó là một trong những chiến lược
quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
1.1. Nghị quyết số 02 - NQ/HNTƯ (Khóa VIII) của Ban chấp hành
Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam về "Định hướng chiến lược phát triển

giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa". Sau khi phân
tích và nhận định sâu sắc thực trạng phương pháp giáo dục đào tạo ở nước ta
thời gian qua chậm đổi mới, chưa phát huy được tính chủ động sáng tạo của
người học, đã nêu bật yêu cầu, phương pháp giáo dục - đào tạo: "Đổi mới
mạnh mẽ phương pháp giáo dục - đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp
dụng các phương tiện tiên tiến, phương tiện hiện đại vào quá trình dạy - học,
bảo đảm điều kiện và định hướng tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là
sinh viên đại học. Phát triển mạnh mẽ phong trào tự học, tự đào tạo thường
xuyên và rộng khắp trong toàn dân, nhất là thanh niên."

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
1.2. Luật giáo dục đã được nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
khóa XI, thông qua ngày 14 tháng 06 năm 2005, tại chương 2, điều 28: "Yêu
cầu về nội dung, phương pháp giáo dục phổ thông" nêu rõ: " Phương pháp
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo
của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng
phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kỹ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng
thú học tập cho học sinh"
1.3. Trong thực tế, giảng dạy văn học sử ở nhà trường phổ thông nói
chung và dạy các bài học về tác gia nói riêng còn nằm trong quỹ đạo của lối
dạy học cũ, giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình giảng từ đầu
đến cuối, học sinh chỉ nghe và ghi chép. Như vậy giờ học chưa phát huy được
tính chủ động sáng tạo của học sinh. Điều này đi ngược lại với phương pháp
giáo dục hiện đại. Phương pháp dạy học hiện đại lấy học sinh làm trung tâm,
trong đó giáo viên chỉ là người hướng dẫn, học sinh là chủ thể hoạt động.
1.4. Bài học về tác gia là kiểu bài tiềm ẩn nhiều yếu tố. Nó không chỉ bao

gồm kiến thức về cuộc đời, con người và sự nghiệp văn chương mà nó còn là
kiến thức về các thể loại, nhiều lĩnh vực, quan điểm, tư tưởng, thành tựu, nội
dung, nghệ thuật và phong cách sáng tác của nhà văn. Hay nói cách khác, bài
học về tác gia chứa đựng một dung lượng lớn kiến thức, thuộc nhiều lĩnh vực
khác nhau (bao gồm cả kiến thức khái quát và kiến thức cụ thể). Với một khối
lượng kiến thức lớn, phức tạp, quỹ thời gian có hạn, giáo viên lại chưa tìm
được phương pháp dạy học hợp lý đó cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng
giờ học kém hiệu quả.
1.5. Trong chương trình Ngữ văn ở trường trung học phổ thông hiện nay,
Nam Cao được lựa chọn và giảng dạy với tư cách là tác gia lớn của nền văn
học Việt Nam. Trong thực tế, phương hướng giảng dạy các bài tác gia văn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3
học nói chung và bài tác gia Nam Cao nói riêng, giáo viên vẫn còn nhiều lúng
túng và chưa thực sự tìm ra phương pháp giảng dạy hợp lí, có hiệu quả. Khi
tìm hiểu về nhà văn Nam Cao, các nhà nghiên cứu, phê bình văn học cũng đã
dành nhiều sức lực, tâm huyết cho những trang viết có giá trị nhưng công
trình coi "Một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học sinh
trong dạy học bài tác gia Nam Cao ở chƣơng trình sách giáo khoa Ngữ văn 11"
là đối tượng nghiên cứu chuyên biệt vẫn còn thưa thớt. Cho đến nay, đây vẫn
là một khoảng trống cần khai thác và nghiên cứu. Vì thế thực hiện luận văn
này, ngoài ý nghĩa phục vụ học tập, chúng tôi còn muốn cung cấp một
phương pháp dạy học bài học về tác gia một cách khoa học và hợp lí để tất cả
những người quan tâm đến ngành giáo dục có thêm một tư liệu tham khảo
trong quá trình học tập, giảng dạy và nghiên cứu của mình.
Từ những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương
pháp dạy học văn nói riêng, đồng thời xuất phát từ thực tế dạy học tác gia
Nam Cao ở trường trung học phổ thông, cùng với sự kính phục tài năng của

tác gia Nam Cao, chúng tôi mạnh dạn chọn "Một số biện pháp phát huy tính
tích cực học tập của học sinh trong dạy học bài tác gia Nam Cao ở chƣơng
trình Sách giáo khoa Ngữ văn 11" làm đối tượng nghiên cứu cho luận văn
của mình với mong muốn góp một phần nhỏ bé vào việc đổi mới phương
pháp dạy học văn - công cuộc mà cả xã hội đang quan tâm.
2. Lịch sử vấn đề
Nam Cao là một trong chín tác gia (Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Nguyễn
Khuyến, Nguyễn Đình Chiểu, Xuân Diệu, Nam Cao, Hồ Chí Minh, Nguyễn
Tuân, Tố Hữu ) được đưa vào chương trình Ngữ văn ở trường trung học phổ
thông. Trong khoảng 15 năm sáng tác, Nam Cao đã để lại một sự nghiệp văn
học khá phong phú: Khoảng 60 truyện ngắn, 2 cuốn tiểu thuyết và một tập kí.
Với tình cảm thiết tha yêu mến và đầy trăn trở trước hiện thực cuộc sống, với

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
tài năng và ý thức trách nhiệm của người cầm bút, với tư tưởng nghệ thuật
độc đáo, Nam Cao đã có những khám phá mới mẻ trong trang viết của mình,
tác phẩm của ông được bạn đọc nhiều thế hệ đón nhận và yêu thích, một số
tác phẩm được đưa vào chương trình sách giáo khoa ngữ văn để giảng dạy ở
trường trung học phổ thông, xứng đáng là nhà văn hiện thực chủ nghĩa lớn,
một gương mặt đặc biệt quan trọng trong nền văn học Việt Nam hiện đại.
Từ khi xuất hiện cho đến nay, những tác phẩm của Nam Cao đã gây
được tiếng vang lớn trong dư luận, xuất hiện nhiều bài báo, nhiều công trình
nghiên cứu về Nam Cao như:
Vũ Tuấn Anh, Phong cách truyện ngắn Nam Cao, báo Quân đội nhân
dân thứ 7 - số 76 - 1991.
Lại Nguyên Ân, Nam Cao và cuộc cách tân văn học đầu thế kỷ XX,
Tạp chí văn học - số 1 - 1992.
Nguyễn Minh Châu, Nam Cao, báo văn nghệ - số 29 - ngày 28-7-1987.

Huệ Chi - Phong Lê, Con ngƣời và cuộc sống trong tác phẩm của Nam
Cao, Tạp chí nghiên cứu văn học - số 1 - 1961.
Nguyễn Đình Chú, Đôi mắt của Nam Cao, Tạp chí văn học - số 3 - 1990.
Phan Cự Đệ, Nam Cao trong văn học việt Nam 1930 -1945, NXB Giáo
dục - Hà Nội - 1961.
Hà Minh Đức, Nam Cao nhà văn hiện thực xuất sắc, NXB Văn hóa -
Hà Nội - 1961.
Hà Minh Đức, Nam Cao, trong văn học việt Nam 1930 -1945, NXB Đại
học và Trung học chuyên nghiệp - Hà Nội - 1978.
Hà Minh Đức, Nam Cao đời văn và tác phẩm, NXB Văn học - Hà Nội - 1997.
Nhiều tác giả, Nghĩ tiếp về Nam Cao, NXB Hội nhà văn - Hà Nội 1992.
Nguyễn Hoành Khung, Nam Cao - trong văn học việt Nam 1930 -1945,
tập V, phần II, NXB Giáo dục - Hà Nội - 1973.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5
Nguyễn Hoành Khung - "Đời thừa" trong Giảng văn học việt Nam,
NXB Giáo dục - Hà Nội - 1997.
Phong Lê, Sống mòn và tâm sự của Nam Cao, Tạp chí văn học - số 9 -1968.
Phong Lê, Ngƣời trí thức kiểu Nam Cao và chiến thắng của chủ nghĩa
hiện thực, Tạp chí văn học - số 6 - 1986.
Nguyễn Đăng Mạnh, Cái đói và miếng ăn trong truyện Nam Cao",
trong Con đường đi vào thế giới nghệ thuật của nhà văn, in lần thứ 2, NXB
Giáo dục - Hà Nội - 1996.
Nguyễn Đăng Mạnh, Nam Cao, trong tác giả văn học Việt Nam, tập II,
NXB Giáo dục - Hà Nội - 1992
NICULIN N.I., Tác phẩm Nam Cao ở Liên Xô, Tạp chí văn học số 2 - 1992.
Trần Đăng Xuyền, Quan điểm nghệ thuật của Nam Cao, Tạp chí văn
nghệ Quân đội - số 121 - 1991.

Trần Đăng Xuyền, Nam Cao - nhà văn hiện thực xuất sắc, nhà nhân
đạo chủ nghĩa lớn, Tạp chí văn học - số 6 - 1998.
Những công trình kể trên mới chỉ tìm hiểu, nghiên cứu trên phương diện
chuyên ngành lý luận Văn học hoặc Văn học Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn chưa
có công trình nào đề cập đến những biện pháp phát huy tính tích cực học tập
của học sinh trong dạy học về tác gia Nam Cao ở chương trình trung học phổ
thông. Mặc dù vậy, những thành tựu của các nhà nghiên cứu đi trước là tiền
đề quý báu cho chúng tôi trong quá trình nghiên cứu, khai thác đề tài này.
Với đề tài "Một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học
sinh trong dạy học bài tác gia Nam Cao ở chƣơng trình SGK Ngữ văn 11"
chúng tôi mong muốn đề xuất một hướng tiếp cận hiệu quả dạy bài tác gia
làm sáng tỏ về tiểu sử, những nhận định về quan điểm nghệ thuật và phong
cách nghệ thuật của Nam Cao trước và sau cách mạng. Mặt khác, giúp học
sinh nhận diện rõ hơn phong cách nhà văn Nam Cao từ đó có thể so sánh với

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
phong cách của các nhà văn hiện thực khác cùng thời kỳ để nhận ra sự phong
phú đa dạng mà độc đáo của sự phát triển một nền văn học. Đồng thời, góp
một phần nhỏ bé vào nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học của giáo dục Việt
Nam nói chung và giáo dục tỉnh Tuyên Quang nói riêng.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc nghiên cứu lịch sử vấn đề và khảo sát thực trạng dạy và học tác
gia Nam Cao ở trường trung học phổ thông, chúng tôi mạnh dạn thực hiện đề
tài này nhằm hướng tới những mục đích sau:
3.1.1. Khảo sát thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trường trung
học phổ thông chúng tôi thấy còn nhiều vướng mắc cần tháo gỡ: dung lượng
kiến thức lớn, học sinh chưa thực sự tích cực chủ động trong học tập, phương

pháp giảng dạy của giáo viên đôi khi còn lúng túng chưa phát huy triệt để tính
sáng tạo của học sinh . . . Do đó cần phải đưa ra biện pháp nhằm phát huy tính
chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh.
3.1.2. Tìm ra hướng dạy và học bài tác gia văn học nói chung và bài dạy
tác gia Nam Cao nói riêng, góp thêm phần nào vào việc đổi mới phương pháp
dạy và học Văn trong đó có bài dạy tác gia Nam Cao ở trường trung học phổ
thông.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích đề ra, đề tài này có các nhiệm vụ nghiên cứu sau:
3.2.1. Khảo sát thực trạng dạy và học bài tác gia Nam Cao ở lớp 11
trường trung học phổ thông.
3.2.2. Nghiên cứu những tiền đề lí luận cần thiết và khả năng nhận thức
của học sinh Trung học phổ thông trong việc chiếm lĩnh các bài văn học sử
nói chung, bài tác gia Nam Cao nói riêng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
3.2.3. Đề xuất những biện pháp nhằm phát huy tính tích cực học tập của học
sinh trong dạy và học bài tác gia Nam Cao ở lớp 11 trường trung học phổ thông.
3.2.4. Thiết kế thể nghiệm bài dạy về tác gia Nam Cao, kiểm tra hiệu quả
và đánh giá tính khả thi của biện pháp dạy học mới bằng cách đối chiếu với
lối dạy học thông thường.
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu của luận văn
4.1. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu các giờ dạy và học tác gia Nam Cao và khảo sát thực trạng
dạy và học các giờ học đó ở chương trình Ngữ văn lớp 11 trường trung học
phổ thông.
4.2. Đối tƣợng nghiên cứu:
4.2.1. Bài Tác gia Nam Cao- SGK Ngữ văn 11, tập 1, Nhà xuất bản

Giáo dục, năm 2010.
4.2.2. Nghiên cứu hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của học sinh
trong các giờ học về tác gia Nam Cao ở lớp 11 trường trung học phổ thông.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp đọc, phân tích, tổng hợp đánh giá các tài liệu, các công
trình nghiên cứu có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến vấn đề đang được
tìm hiểu.
5.2. Phương pháp khảo sát, điều tra thực trạng dạy học bài tác gia Nam
Cao ở nhà trường trung học phổ thông qua chương trình sách giáo khoa, dự
giờ dạy học trên lớp, nghiên cứu bài soạn của giáo viên, nghiên cứu bài soạn
của học sinh nhằm đánh giá chất lượng tiếp thu bài của học sinh, giờ dạy và
bài soạn của giáo viên.
5.3. Phương pháp so sánh tổng hợp nhằm đưa ra những kết luận khoa
học, kết luận sư phạm. Trên cơ sở đó đề xuất phương hướng dạy học tích cực.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8
5.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Hiện thực hóa phương hướng
dạy học mới qua việc thiết kế bài soạn và giờ dạy thực nghiệm nhằm kiểm tra
hiệu quả, xác nhận tính đúng đắn, hợp lý và khả thi của các biện pháp trong
thực tế dạy học ở nhà trường trung học phổ thông.
6. Giả thuyết khoa học
Một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong
dạy học bài tác gia Nam Cao là một đề xuất khoa học mới trong việc dạy học
bài học về tác gia ở nhà trường trung học phổ thông. Nếu tổ chức dạy và học
theo đề xuất của luận văn sẽ góp phần phát huy tính tích cực của học sinh và
nâng cao hiệu quả dạy và học bài học về tác gia nói chung và tác gia Nam
Cao nói riêng ở trường trung học phổ thông.
7. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Danh mục Tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Khảo sát thực trạng dạy học tác gia Nam Cao ở trường trung
học phổ thông
Chương 2: Một số biện pháp phát huy tính tích cực học tập của học sinh
trong dạy và học bài tác gia Nam Cao ở chương trình Ngữ văn 11 trung học
phổ thông
Chương 3: Thiết kế thể nghiệm








Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9
NỘI DUNG

CHƢƠNG 1
KHẢO SÁT THỰC TRẠNG DẠY HỌC TÁC GIA NAM CAO
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trƣờng trung học phổ thông
1.1.1. Khảo sát hoạt động dạy của giáo viên về tác gia Nam Cao
* Đối tượng khảo sát: giáo viên Ngữ văn của bốn trường là:
- Trường THPT Nguyễn Văn Huyên - thành phố Tuyên Quang - Tuyên Quang
- Trường THPT Chuyên - thành phố Tuyên Quang - Tuyên Quang.

- Trường THPT Hàm Yên - huyện Hàm Yên - Tuyên Quang.
- Trường THPT Xuân Huy - huyện Yên Sơn - Tuyên Quang
* Số lượng giáo viên: 12 giáo viên.
- Trường THPT Nguyễn Văn Huyên - thành phố Tuyên Quang - Tuyên Quang: 3
- Trường THPT Chuyên - thành phố Tuyên Quang - Tuyên Quang: 3
- Trường THPT Hàm Yên - huyện Hàm Yên - Tuyên Quang: 3
- Trường THPT Xuân Huy - huyện Yên Sơn - Tuyên Quang: 3
Hoạt động dạy của giáo viên được thể hiện qua việc chuẩn bị bài soạn và
cách thức tiến hành giờ dạy trên lớp. Việc chuẩn bị bài soạn của giáo viên là
rất quan trọng. Đây là khâu mở đầu quyết định thành công của giờ dạy trên lớp.
Qua khảo sát bài soạn của 12 giáo viên thuộc 4 trường trung học phổ
thông trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang nói trên chúng tôi thấy các bài soạn về
dạy học tác gia Nam Cao thường có chung một kết cấu như sau:
A. Mục tiêu bài học
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
C. Tiến trình giờ học

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10
Nhìn chung các nội dung cần có của một bài soạn đều được giáo viên
thực hiện một cách nghiêm túc theo sự hướng dẫn của sách giáo viên. Trong
tiến trình giờ học có phần Bài mới là trọng tâm của giờ học được chia ra làm
hai phần " Hoạt động của giáo viên và học sinh " và " Yêu cầu cần đạt ".
Phần " Yêu cầu cần đạt ", có nội dung giống như bài khái quát về tác gia
Nam Cao trong sách giáo khoa, chỉ khác một điều là các bài soạn ghi lại một
cách tóm tắt các nội dung đã trình bày trong Sách giáo khoa.
Phần " Hoạt động của giáo viên và học sinh", các bài soạn có nêu câu
hỏi và việc làm của học sinh, nhưng chỉ là những câu hỏi và công việc hết sức
đơn giản như: Học sinh đọc và nêu những nét nổi bật cuộc đời tác gia Nam

Cao? Học sinh đọc và nêu những nét nổi bật sự nghiệp của tác gia Nam
Cao? Có bài soạn còn không nêu được công việc và câu hỏi cho học sinh.
Nhìn chung phần lớn các bài soạn về bài dạy tác gia Nam Cao chưa chú
ý tới các hình thức hoạt động của học sinh thậm chí không muốn nói là có
giáo án còn chưa có hoạt động gì. Các câu hỏi làm việc của học sinh được thể
hiện qua các giáo án chưa kích thích được hứng thú học tập của học sinh, các
em mới chỉ làm việc và trả lời theo những gì đã có trong sách giáo khoa, phần
còn lại là nghe giáo viên giảng và ghi chép theo sự hướng dẫn của giáo viên.
Có thể nói, các bài soạn về dạy bài tác gia Nam Cao có đề cương nội
dung gần giống sách giáo khoa được giáo viên tóm tắt, truyền thụ lại kiến
thức đó cho học sinh. Các bài soạn chưa thể hiện sự sáng tạo của giáo viên,
hoạt động dạy của giáo viên là chủ yếu trong khi hoạt động học của học sinh
còn quá ít. Các bài soạn về bài dạy tác gia Nam Cao chưa phát huy được tính
tích cực học tập của học sinh và chưa được thiết kế theo hướng đổi mới
phương pháp dạy học hiện nay.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11
Qua khảo sát các giờ dạy và học tác gia Nam Cao ở lớp 11 của 4 trường
trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang chúng tôi thấy giáo viên
khi lên lớp thường tiến hành giờ dạy và học tác gia Nam Cao theo các bước sau:
Bước 1: Ổn định tổ chức
Bước 2: Kiểm tra bài cũ
Bước 3: Giảng bài mới
Bước 4: Củng cố, luyện tập
Bước 5: Hướng dẫn tự học ở nhà
Qua khảo sát về phương pháp giáo viên sử dụng, đa số giáo viên sử dụng
phương pháp thuyết trình và phát vấn, rất ít giáo viên có sử dụng câu hỏi gợi
mở. Khi chúng tôi dự giờ thì thấy những giáo viên này sử dụng rất ít câu hỏi

phát vấn mà chủ yếu vẫn thuyết trình, giảng giải. Học sinh ghi được càng
nhiều càng tốt. Cho nên, học sinh không có thời gian suy nghĩ, tìm tòi và trao đổi.
Có thể nói, phương pháp dạy học thuyết trình mang tính truyền thống
của giáo viên còn nặng về cung cấp kiến thức, chưa chú ý đến hoạt động học
của học sinh. Rất nhiều giáo viên còn chưa làm chủ được phương pháp của
mình trong giờ giảng, đã dẫn đến thực trạng học sinh trung học phổ thông
chưa thực sự tích cực và chủ động trong giờ học tác gia Nam Cao.
1.1.2. Khảo sát hoạt động học của học sinh
* Khảo sát việc chuẩn bị bài của học sinh trước giờ lên lớp
Việc chuẩn bị bài của học sinh trước giờ lên lớp cũng là khâu rất quan
trọng, qua bài soạn có thể biết được ý thức tự giác học tập của mỗi học sinh.
Việc chuẩn bị bài trước giờ lên lớp của học sinh mà chu đáo sẽ góp phần quan
trọng vào thành công của giờ dạy và học trên lớp.
Để đánh giá thực chất việc dạy và học bài tác gia Nam Cao ở trường
trung học phổ thông đã theo phương pháp hiệu quả nhất hay chưa, chúng tôi
tiến hành khảo sát hoạt động học tập của học sinh ở các lớp:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
- 11A1, 11A2, 11A7, Trường THPT Nguyễn Văn Huyên - Tuyên Quang.
- 11 Chuyên Văn, 11 Chuyên Anh, 11 Chuyên Toán, Trường THPT
Chuyên - Tuyên Quang.
- 11B1, 11B2, 11B5, Trường THPT Hàm Yên - Hàm Yên - Tuyên Quang.
- 11B1, 11B2, 11B3, Trường THPT Xuân Huy - Yên Sơn - Tuyên Quang.
- Khảo sát thời gian chuẩn bị bài của học sinh.
+ Hình thức yêu cầu:
Hỏi: Mỗi ngày em dành thời gian học ở nhà cho môn văn bao nhiêu phút?
+ Kết quả chung: Từ 20 đến 25 phút mỗi ngày.
- Khảo sát bài soạn của học sinh.

Tiến hành khảo sát bài soạn của 480 học sinh chúng tôi thấy 85% bài
soạn của các em về tác gia Nam Cao đều trả lời theo các câu hỏi trong phần
Hướng dẫn học bài của sách giáo khoa. Nội dung trả lời cũng đa phần chép
theo nội dung bài khái quát về tác gia Nam Cao đã có trong sách giáo khoa.
Có khoảng ( 72/480 bài soạn ) của các em có thêm kiến thức ngoài sách giáo
khoa, từ những tài liệu về tác gia Nam Cao mà học sinh có được.
Để bài soạn đạt hiệu quả, bắt buộc học sinh phải đọc kỹ nội dung bài học
về tác gia Nam Cao có trong sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo có liên
quan. Hạn chế lớn nhất của các em đó là soạn bài đến câu hỏi nào thì các em
lần tìm đến những nội dung có liên quan đến câu hỏi đó rồi chép vào vở soạn
của mình, rất ít học sinh đọc và suy ngẫm kỹ nội dung bài học tác gia Nam
Cao có trong sách giáo khoa. Có học sinh còn không đọc sách giáo khoa vì đã
có sách Thiết kế bài giảng và sách " Học tốt văn học 11", học sinh chỉ việc
chép lại nội dung trả lời có sẵn trong các tài liệu nói trên. Vì vậy mà những
kiến thức học sinh có được thường chắp vá, thiếu tính hệ thống. Có một số bài
soạn chưa trả lời đủ các câu hỏi. Phỏng vấn trực tiếp các em đó tại sao không

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13
soạn bài đầy đủ đa số các em trả lời: " Em chỉ gạch chân nội dung trả lời vào
sách giáo khoa và tài liệu tham khảo vì ngại ghi chép lại "
Như vậy, học sinh chưa có ý thức đúng đắn và chưa có phương pháp học
tập hiệu quả đối với bài học về tác gia Nam Cao. Đa phần các em học và
chuẩn bị bài để đối phó với sự kiểm tra của giáo viên. Đây là một thiếu sót rất
lớn trong nhận thức của học sinh về tầm quan trọng của bài học tác gia. Các
em chưa nhận thấy vai trò của những bài học khái quát đối với việc tìm hiểu
và phân tích các tác phẩm văn học cụ thể. Học sinh chưa tích cực trong việc
đọc và chuẩn bị bài trước khi học bài mới.
Có thể nói, hoạt động học của học sinh là một khâu rất quan trọng của

quá trình dạy và học. Tính tích cực học tập của học sinh quyết định lớn tới
hiệu quả giờ dạy của giáo viên.
* Khảo sát hoạt động học trên lớp của học sinh về tác gia Nam Cao
Qua khảo sát giờ học tác gia Nam Cao ở trường trung học phổ thông,
chúng tôi thấy học sinh tiến hành giờ học theo sự chỉ đạo của giáo viên, nghe
giáo viên giảng, trả lời câu hỏi theo yêu cầu của giáo viên và ghi chép theo
hướng dẫn của giáo viên.
1.2. Một số vấn đề đƣợc đặt ra trong thực tiễn dạy và học tác gia Nam
Cao ở trƣờng trung học phổ thông
Qua khảo sát thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trường trung học
phổ thông, chúng tôi thấy có những thuận lợi cần phát huy nhưng đồng thời
có những khó khăn và tồn tại cần khắc phục trong dạy và học tác gia Nam
Cao ở trường trung học phổ thông.
1.2.1 Thuận lợi và khó khăn trong dạy và học tác gia Nam Cao
* Nội dung chương trình sách giáo khoa, tài liệu tham khảo:
Một trong những khó khăn khi dạy học tác gia Nam Cao đó là thời gian
dành cho bài học khái quát về tác gia Nam Cao rất ít, chỉ có một tiết học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
Trong khi đó Nam Cao là một tác gia lớn của nền văn học Việt Nam. Với thời
lượng kiến thức lớn, thời gian học ngắn như vậy giáo viên và học sinh sẽ gặp
rất nhiều khó khăn trong việc tìm hiểu và nắm bắt những nét khái quát về tác
gia Nam Cao, giờ học khó phát huy được tính tích cực học tập của học sinh
trong dạy và học tác gia Nam Cao.
Khó khăn nữa: đó là chương trình sách giáo khoa và sách giáo viên chưa
đưa ra được những phương pháp, biện pháp dạy và học tác gia Nam Cao cụ
thể để phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Do vậy, giáo viên gặp rất
nhiều khó khăn trong việc chuẩn bị bài soạn và tiến hành giờ dạy và học trên

lớp. Để tiến hành một giờ dạy trên lớp về tác gia Nam Cao giáo viên phải vận
dụng những kiến thức và kinh nghiệm của bản thân tự mình thiết kế giáo án
và thực hiện giờ dạy theo giáo án đã có, miễn sao đúng với nội dung bài học
trong sách giáo khoa và có đầy đủ các bước lên lớp mà chưa tính đến hiệu quả
của giờ dạy, cũng như việc học sinh tiếp thu kiến thức như thế nào và nắm
được những kiến thức đó đến đâu.
Do hướng dẫn học bài của sách giáo khoa về bài học tác gia Nam Cao
mới chỉ đưa ra câu hỏi mà chưa có những định hướng trả lời dẫn đến tình
trạng học sinh soạn bài một cách đối phó. Học sinh phải tự mình tìm tòi kiến
thức và sao chép lại kiến thức có trong sách giáo khoa và trong tài liệu tham
khảo mà không biết kiến thức đó đúng hay sai, phù hợp hay không phù hợp,
miễn làm sao bài soạn trả lời đầy đủ các câu hỏi để không bị giáo viên nhắc
nhở, đánh giá điểm thấp khi kiểm tra.
Ngoài sách giáo khoa và sách giáo viên là tài liệu chính thức cần có, giáo
viên và học sinh trung học phổ thông còn có rất nhiều tài liệu tham khảo về
tác gia Nam Cao và các tác phẩm của ông, đây là một điều kiện thuận lợi cho
giáo viên và học sinh có thêm nhiều kiến thức và những đánh giá về tác gia
Nam Cao cũng như các tác phẩm của ông, từ đó có thể lựa chọn được những

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15
dẫn chứng tiêu biểu cho việc dạy và học tác gia Nam Cao, đồng thời đưa ra
những đánh giá khách quan và những nhận định khái quát về tác gia Nam
Cao. Bên cạnh những thuận lợi đó thì giáo viên và học sinh còn gặp những
khó khăn đó là: giáo viên và học sinh có thể tìm đọc được nhiều tài liệu tham
khảo về tác gia Nam Cao. Mỗi tài liệu đưa ra là một đánh giá, nhận định khác
nhau về tác gia Nam Cao nhưng cái khó là phải biết chọn lọc những tư liệu có
giá trị về nội dung và nghệ thuật để từ đó đưa ra những đánh giá khách quan
và những nhận định chính xác về tác gia Nam Cao.

* Kiểu bài dạy tác gia văn học.
Như trên đã nói, bài học về tác gia là kiểu bài tiềm ẩn nhiều yếu tố. Nó
không chỉ bao gồm kiến thức về cuộc đời, con người và sự nghiệp văn
chương mà nó còn là kiến thức về các thể loại, nhiều lĩnh vực, quan điểm, tư
tưởng, thành tựu, nội dung, nghệ thuật và phong cách sáng tác của nhà văn.
Hay nói cách khác, bài học về tác gia chứa đựng một dung lượng lớn kiến
thức, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau (bao gồm cả kiến thức khái quát và kiến
thức cụ thể). Với một khối lượng kiến thức lớn, phức tạp, quỹ thời gian có
hạn, giáo viên lại chưa tìm được phương pháp dạy học hợp lý đó cũng là
nguyên nhân dẫn đến tình trạng giờ học kém hiệu quả.
Mặt khác, bài dạy tác gia văn học nói chung và bài dạy tác gia Nam Cao
nói riêng vẫn dừng lại ở cách dạy thông thường đó là nghiên cứu tiểu sử và sự
nghiệp sáng tác của tác gia văn học mà chưa thể hiện được đặc trưng của bài
dạy tác gia văn học và đặc trưng của bài dạy tác gia Nam Cao có gì khác so
với bài dạy tác gia văn học khác. Bài dạy tác gia văn học là con đường để dẫn
dắt học sinh chiếm lĩnh và tiếp nhận tác phẩm văn chương một cách tốt nhất,
bài dạy tác gia văn học phải có sự liên kết, móc nối với tác phẩm văn học và
luôn phải đánh giá cao bài dạy tác gia văn học, bởi vì, bài dạy tác gia văn học
có sức tác động rất lớn đến nhân cách và tâm hồn của mỗi học sinh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16
* Tình cảm, hứng thú của giáo viên và học sinh về tác gia Nam Cao
- Về phía giáo viên: Qua phỏng vấn 43 giáo viên của 4 trường trung học
phổ thông của tỉnh Tuyên Quang nói trên, khi chúng tôi hỏi: " Thầy, cô có
thích dạy học tác gia Nam Cao không? ", 43/43 giáo viên được hỏi chiếm tỉ lệ
100% đều trả lời là thích dạy tác gia Nam Cao vì Nam Cao là nhà văn có tình
cảm thiết tha yêu mến và đầy trăn trở trước hiện thực cuộc sống, với tài năng
và ý thức trách nhiệm của người cầm bút, với tư tưởng nghệ thuật độc đáo,

Nam Cao đã có những khám phá mới mẻ trong trang viết của mình, tác phẩm
của ông được bạn đọc nhiều thế hệ đón nhận và yêu thích, xứng đáng là nhà
văn hiện thực chủ nghĩa lớn, một gương mặt đặc biệt quan trọng trong nền
văn học Việt Nam hiện đại.
Có thể nói, hứng thú của giáo viên và học sinh trong dạy học tác gia
Nam Cao là một điều kiện thuận lợi để nâng cao hiệu quả của việc dạy học tác
gia Nam Cao. Nếu không có hứng thú giáo viên và học sinh sẽ đến với bài
học tác gia Nam Cao một cách thờ ơ, lãnh đạm.
- Về phía học sinh: Khi chúng tôi hỏi 480 học sinh của 4 trường nói trên
là: " Em có thích học tác gia Nam Cao không ?" Thì 312/480 chiếm 65% học
sinh được hỏi đã trả lời thích học tác gia Nam Cao vì ông là nhà văn hiện thực
chủ nghĩa lớn, một gương mặt đặc biệt quan trọng trong nền văn học Việt
Nam hiện đại. Chúng tôi hỏi số học sinh còn lại: " Tại sao các em lại không
thích học tác gia Nam Cao? ", đa số các em trả lời là các em không thích học
môn Văn nói chung và tác gia Nam Cao nói riêng với nhiều những lý do khác
nhau. Đây là một vấn đề đáng để chúng ta quan tâm. Nếu học sinh không có
hứng thú học Văn sẽ là một khó khăn lớn đối với giáo viên trong việc phát
huy tính tích cực học tập của học sinh, dẫn đến việc học sinh soạn bài, học bài
một cách đối phó.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17
Như vậy, việc học sinh không thích học văn sẽ kéo theo việc các em
không thích học tác gia cũng là điều dễ hiểu, giáo viên phải làm như thế nào
để những đối tượng học sinh này tích cực học bộ môn Văn nói chung và học
tác gia nói riêng. Đó là một bài toán khó không dễ dàng thực hiện được đối
với các thầy cô giáo dạy bộ môn Văn.
Tóm lại, tâm lý hứng thú của giáo viên và học sinh đối với việc dạy và
học tác gia Nam Cao là điều kiện thuận lợi để phát huy tính tích cực học tập

của học sinh trong dạy học tác gia Nam Cao ở trường trung học phổ thông.
Khi đã có hứng thú học tập các em sẽ khao khát tìm hiểu tác gia Nam Cao
thông qua bài học trong sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo về tác gia
Nam Cao.
1.2.2. Đổi mới phƣơng pháp dạy học để phát huy tính tích cực học tập của
học sinh trong dạy và học tác gia Nam Cao
Từ việc tìm hiểu thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trường trung
học phổ thông đồng thời từ việc phân tích những thuận lợi và khó khăn đã nêu
ở trên, chúng tôi mạnh dạn đề xuất một số ý kiến về những vấn đề cần giải
quyết nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong dạy và học tác
gia Nam Cao ở trường trung học phổ thông.
Thứ nhất, chương trình sách giáo khoa phải tăng thêm thời lượng cho bài
khái quát về tác gia Nam Cao. Với thời gian một tiết như hiện nay theo chúng
tôi chưa đủ để giáo viên và học sinh tìm hiểu kĩ về tác gia Nam Cao. Nên để
thời gian cho bài khái quát tác gia Nam Cao ít nhất là 2 tiết, như vậy học sinh
mới có điều kiện để bộc lộ nhiều hơn khả năng nhận thức của mình về tác gia
Nam Cao, cũng từ đó giáo viên có điều kiện phát huy tính tích cực học tập
của học sinh trong giờ dạy và học tác gia Nam Cao.
Thứ hai, có nhiều tài liệu tham khảo về tác gia Nam Cao là một điều kiện
thuận lợi đối với giáo viên và học sinh trong việc đưa ra những nhận định

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

18
chính xác, đánh giá khách quan về tác gia Nam Cao nhưng giáo viên phải biết
tìm hiểu, lựa chọn những tài liệu có giá trị để từ đó định hướng cho học sinh
đọc tham khảo và bổ sung thêm dẫn chứng cho bài học tác gia Nam Cao.
Thứ ba, giáo viên và học sinh trung học phổ thông đều có hứng thú trong
việc dạy và học tác gia Nam Cao là một hoạt động tâm lý hết sức cần thiết, do
đó giáo viên cần phải kích thích sự phát triển tâm lý, hứng thú học tập của học

sinh bằng hệ thống các hoạt động của học sinh để các em bộc lộ nhận thức
muốn tự tìm hiểu, tự khám phá về tác gia Nam Cao.
Thứ tư, đối với những học sinh không thích học môn văn nói chung và
học tác gia Nam Cao nói riêng, cần đưa ra những biện pháp kích thích hứng
thú học tập của học sinh như đưa ra những câu hỏi và bài tập nhỏ hoặc tổ
chức trò chơi tri thức để lôi cuốn các em vào cuộc. Qua bài dạy, giáo viên tác
động làm sao để các em thích học bài tác gia Nam Cao và nắm được những
nét cơ bản về tác gia Nam Cao.
Thứ năm, như trên đã nói bài dạy tác gia Nam Cao cần phải được nhìn
nhận đánh giá đúng vị trí của nó trong kiểu bài văn học sử, cần gắn kết bài
dạy tác gia Nam Cao với bài dạy tác phẩm bằng những biện pháp, thao tác
linh hoạt để học sinh thấy được tư tưởng và phong cách nghệ thuật của tác gia
Nam Cao không phải chỉ qua những nét khái quát mà còn có những dẫn
chứng tiêu biểu về những tác phẩm cụ thể của tác gia Nam Cao. Bài dạy của
tác gia Nam Cao cần phải nêu lên và phân tích những điểm nổi bật về tác gia
Nam Cao, để học sinh thấy tác gia Nam Cao xứng đáng là nhà văn hiện thực
chủ nghĩa lớn, một gương mặt đặc biệt quan trọng trong nền văn học Việt
Nam hiện đại.
Thứ sáu, trong bài dạy về tác gia Nam Cao hiện nay, giáo viên vẫn dạy
học theo phương thức thông báo, phương pháp thuyết trình được giáo viên sử
dụng như một vị trí độc tôn, trong giờ học giáo viên làm việc là chính. Vì sợ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

19
thiếu thời gian nên giáo viên thuyết trình là chủ yếu, giáo viên truyền đạt kiến
thức cho học sinh một cách khuôn mẫu. Do vậy, bài dạy tác gia Nam Cao cần
phải đổi mới phương pháp để làm sao tích cực hóa hoạt động của học sinh,
phải tác động để học sinh thể hiện hứng thú và phương pháp học theo cơ chế
dạy học mới đó là mối quan hệ giữa giáo viên, nhà văn, học sinh. Các thiết kế

bài giảng cần phải có sự đổi mới đó là phải có các hoạt động, các thao tác của
giáo viên và học sinh, có hệ thống các biện pháp, hệ thống câu hỏi bài tập và
các đáp án Bài soạn thiết kế làm sao cho người học phải tự tìm kiếm, phát
hiện kiến thức, và tự mình xử lý thông tin và vận dụng những hiểu biết và
những kiến thức có được của mình vào bài học tác gia Nam Cao.
Các hình thức, biện pháp dạy học tích cực chưa được vận dụng sáng tạo
trong bài dạy tác gia Nam Cao, phương pháp thuyết trình vẫn được giáo viên
sử dụng nhiều trong dạy học tác gia Nam Cao ở trường trung học phổ thông
hiện nay. Cần phải đưa vào sử dụng các phương pháp dạy học khác như đàm
thoại, gợi tìm, đọc sáng tạo, nghiên cứu, nêu vấn đề. . . để nâng cao, phát triển
năng lực tự nhận thức và phẩm chất trí tuệ của học sinh. Giờ dạy và học tác
gia Nam Cao thường sử dụng một biện pháp truyền thống đó là giáo viên
thuyết trình, học sinh nghe và ghi chép. Vì vậy, giáo viên cần phải đưa ra
nhiều hình thức và biện pháp để tích cực hóa hoạt động của học sinh như: đọc
sách giáo khoa, đọc tài liệu tham khảo, thuyết trình, tranh luận. . .
Có thể nói, phương pháp dạy học tích cực chưa được vận dụng đúng
mức, đang bị xem nhẹ. Bài dạy tác gia Nam Cao còn nằm trong quỹ đạo của
lối dạy học cũ . Các hình thức, biện pháp nhằm tích cực hóa hoạt động học tập
của học sinh trong dạy và học tác gia Nam Cao còn nghèo nàn, đơn điệu. Cần
phải đưa ra những hình thức phong phú, có hiệu quả và mang tính khả thi để
hoạt động dạy và học tác gia Nam Cao nói riêng và tác gia văn học nói chung
được tiến hành có hiệu quả cao hơn. Nói như Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

20
Huy Quát thì giờ dạy văn học sử cần " Chấm dứt hẳn việc đọc chậm cho học
sinh chép bài, cố gắng khắc phục tình trạng giáo viên nói nhiều, bắt học sinh
ghi chép nhiều. Thay vào đó, trong một giờ dạy, giáo viên yêu cầu học sinh
phải suy nghĩ nhiều, phải nói được nhiều suy nghĩ của mình, phải tìm tòi, phát

hiện để chủ động tiếp thu bài học ". Có như vậy hoạt động dạy và học mới đạt
hiệu quả cao, mới phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của
học sinh.
1.3. Nhận định chung
Từ việc tìm hiểu thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trường trung
học phổ thông trên các phương diện như: chương trình sách giáo khoa, tình
cảm, hứng thú của giáo viên và học sinh, những thuận lợi và khó khăn trong
dạy học tác gia Nam Cao, chúng tôi mạnh dạn nêu lên một vài nhận xét về
thực trạng dạy và học tác gia Nam Cao ở trường trung học phổ thông hiện nay.
Chương trình sách giáo khoa và sách giáo viên chưa đưa ra được những
phương pháp, biện pháp dạy học tác gia Nam Cao để phát huy tính tích cực
học tập của học sinh.
Về phía giáo viên, khâu thiết kế bài soạn thực chất giáo viên chỉ soạn
một đề cương nội dung bài tác gia Nam Cao mà mình cần truyền đạt, Đó là
một thiết kế nội dung ứng với những họat động của thầy mà không tính đến
hoạt động học của trò, nếu có cũng chỉ là chiếu lệ. Nhiều giáo viên chưa nhận
thức được bài soạn là phương tiện dạy học chứ không phải là nội dung tri thức
thuần tuý. Với thiết kế bài soạn như vậy, phương pháp của giáo viên sử dụng
là thầy thuyết minh, trò nghe và ghi chép. Đó là lối dạy truyền thống đơn
phương một chiều. Giáo viên là trung tâm của quá trình dạy, giáo viên là chủ
thể còn học sinh là khách thể thụ động.
Trong các giờ dạy học bài tác gia Nam Cao mà chúng tôi dự vẫn diễn ra
tình trạng giáo viên hoạt động liên tục với gần như toàn bộ thời gian trong giờ