Tập huấn công tác chủ nhiệm lớp 2011-2012 CĐ Kỹ năng giải quyết tình huống

KĨ NĂNG GIẢI QUYẾT
KĨ NĂNG GIẢI QUYẾT
MÂU THUẪN XUNG ĐỘT
MÂU THUẪN XUNG ĐỘT
TRONG TẬP THỂ LỚP
TRONG TẬP THỂ LỚP

Những hình ảnh này nói lên điều gì?

MỤC TIÊU
•
Trình bày được các nguyên nhân nảy sinh
mâu thuẫn để có thể ngăn ngừa và phát hiện
các mâu thuẫn có thể xảy ra trong lớp.
•
Liệt kê được các nguyên tắc và các bước giải
quyết mâu thuẫn một các tích cực.
•
Có thể vận dụng các nguyên tắc và quy trình/
các bước giải quyết mâu thuẫn vào thực tế.
•
Có thể hướng dẫn học sinh biết cách kiểm
soát cơn giận và nắm được các bước tự giải
quyết tích cực các mâu thuẫn với bạn bè.

PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP
•
Động não.
•
Thảo luận.

•
Thực hành.
•
Chia sẻ kinh nghiệm

Hoạt động1: Các nguyên nhân nảy sinh
mâu thuẫn giữa học sinh và các cách học
sinh giải quyết mâu thuẫn.
Mục tiêu
•
GVCN liệt kê được những nguyên
nhân nảy sinh mâu thuẫn ở HS
THCS và HS THPT. Những cách giải
quyết mâu thuẫn tiêu cực giữa HS
có nguy cơ dẫn đến bạo lực học
đường.

* Cách tiến hành: Thảo luận nhóm
•
Câu hỏi 1: Qua đọc các câu chuyện trên
phương tiện thông tin và trong thực tiễn giáo
dục, Thầy, Cô đã thấy giữa học sinh thường
mâu thuẫn nhau về vấn đề gì? Nguyên nhân
nảy sinh những mâu thuẫn đó?
•
Câu hỏi 2: Học sinh đã giải quyết mâu thuẫn
đó như thế nào? Hậu quả của những cách
giải quyết mâu thuẫn mang tính tiêu cực?


KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 1

1. Nguyên nhân nảy sinh mâu thuẫn giữa học
sinh với nhau:
•
Sự khác nhau về suy nghĩ và quan niệm.
•
Sự khác nhau về mong muốn/ nhu cầu về lợi ích cá
nhân.
•
Sự hạn chế do cách nhìn nhận sự việc/ vấn đề.
•
Chỉ xuất phát từ ý muốn/ suy nghĩ chủ quan của mình,
mà không biết thừa nhận, tôn trọng suy nghĩ, ý kiến
quan điểm của người khác.
•
Có một số người hay thích gây hấn, hiếu chiến, thích
người khác phái phục tùng hay lệ thuộc vào mình.
•
Sự kèn cựa, muốn hơn người của ai đó.
•
Sự định kiến phân biệt đối xử.
•
Sự bảo thủ, cố chấp.
•
Nói hoặc nghĩ không đúng về nhau.
•
Ngoài ra còn có những nguyên nhân khác.

KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 1( tiếp)
2. Các cách giải quyết HS đã sử dụng:
•

Nói chuyện với nhau để hiểu và thông cảm/ bỏ qua cho
nhau.
•
Cãi nhau, sau đó giận nhau không chào hỏi nhau.
•
Đánh nhau, sau đó không thèm nhìn mặt nhau, có khi còn
nuôi hận chờ dịp báo thù.
•
Đánh nhau một cách dã man, cố tình xúc phạm, hủy hoại
tinh thần và thể chất nhau, thậm chí còn quay video clip
đưa lên mạng.
•
Ngoài ra còn những cách giải quyết khác…
3. Hậu quả của cách giải quyết mâu thuẫn tiêu cực:
•
Hủy hoại lẫn nhau về thể chất và tinh thần.
•
Làm cho HS mất đi lòng yêu thương con người thay vào
đó là sự lạnh lùng, độc ác.
•
Gây mất đoàn kết, tạo môi trường học tập không an toàn,
không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng học tập mà còn làm
cho HS không dám và không muốn đến trường.

Hoạt động 2: Cách giải quyết mâu thuẫn
giữa học sinh mang tính tích cực
Mục tiêu
•
GVCN học cách giải quyết mâu thuẫn mang
tính tích cực giữa HS với nhau trên cơ sở

tôn trọng HS và yêu cầu học sinh tôn trọng,
lắng nghe và phản hồi ý kiến của nhau

* Cách tiến hành: Hoạt động nhóm
Thầy, Cô đọc câu chuyện của Nam, Hoa và Thắng
( tài liệu tập huấn về công tác GVCN trang 133 ) và
thảo luận trả lời các câu hỏi sau:
•
Câu hỏi 3: Trước khi giải quyết mâu thuẫn giữa HS,
người GV cần ứng xử với chính bản thân mình như
thế nào?
•
Câu hỏi 4: Các nguyên tắc mà người GV đã thể hiện
khi giải quyết mâu thuẫn trong câu chuyện là gì?
•
Câu hỏi 5: Các bước mà GV sử dụng để khích lệ học
sinh tự giải quyết mâu thuẫn với nhau trong câu
chuyện là gì?

KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 2
1. GVCN cần nhận thức rằng mâu thuẫn nảy sinh là tất
yếu, ngay cả trong trường hợp HS đã từng rất thân
nhau. Quan trọng là phải phát hiện kịp thời, nhận dạng
mâu thuẫn để chủ động giải quyết những mâu thuẫn nảy
sinh một cách phù hợp, tích cực. Đồng thời, GVCN cần
hướng dẫn HS cách kiểm soát cơn giận và biết tự giải
quyết tích cực các mâu thuẫn nảy sinh với bạn để tránh
bạo lực học đường và xây dựng tập thể lớp thân thiện.
Khi giải quyết mâu thuẫn giữa HS, GV cần phải kiểm
soát được cảm xúc của bản thân, nếu nhận thấy cảm

xúc tức giận thì cần thời gian để tạm lắng cơn tức giận
của mình trước đã để sau này không phải ân hận.

KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 2 ( tiếp)
2. Các nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn
2.1 Nguyên tắc giải quyết bất hòa giữa HS dành cho GV.
1. Chỉ bắt đầu và tiếp tục giải quyết mâu thuẫn khi hai
bên đã thực sự bình tĩnh.
2. Yêu cầu các em tập trung vào vấn đề cần giải quyết,
thiện chí, không kích động nhau tức giận.
3. Đặt ra các câu hỏi trong tiến trình giải quyết bất hòa.
4. Khuyến khích cả hai bên nêu ý kiến và suy nghĩ, cảm
xúc của mình.
5. Lắng nghe cẩn thận và lắng nghe tích cực từng HS nói.
6. Chỉ dẫn và khuyến khích HS lắng nghe nhau.
7. Khuyến khích HS nhắc lại những gì người kia nói. Yêu
cầu mỗi bên đặt mình vào vị thế của nhau để suy ngẩm,
sau đó yêu cầu đôi bên đưa ra một vài cách giải quyết
sau khi cân nhắc đến suy nghĩ, quan điểm của bên kia.
8. Ghi nhận một cách trận trọng khả năng của HS trong
việc lắng nghe và giao tiếp.
9. Làm trọng tài. Tránh thiên vị, đứng về một phía.

KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 2 ( tiếp)
10. Khuyến khích các em tìm ra những phương án hay
cách giải quyết có thể chấp nhận được đối với cả đôi
bên và cam kết thực hiện.
* Tránh buộc tội, quở mắng, trách cứ, xem thường, làm
rối trí, cho giải pháp, phê phán, giảng giải đạo đức,
đồng tình…

* Nếu một trong hai học sinh nói “không”, GV hãy yêu
cầu mỗi em suy nghĩ tiếp về những việc mà HS này
muốn cả hai cùng làm để giải quyết vấn đề. Đề nghị các
em suy nghĩ về những giải pháp có thể có cho tới khi
cả hai đồng ý rằng họ đã chọn được một giải pháp phù
hợp, thỏa mãn cả hai bên và họ có thể thực hiện giải
pháp này.
2.2. Nguyên tắc dành cho HS có mâu thuẫn, bất hòa khi
giải quyết mâu thuẫn.
1. Sẳn sàng lắng nghe.
2. Sẵn lòng cùng nhau tìm kiếm giải pháp.

KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 2 ( tiếp)
3. Các bước giải quyết mâu thuẫn.
- Bước 1: Khám phá vấn đề: Chuyện gì đã xảy ra
- Bước 2: Tìm hiểu cảm xúc: Cảm thấy thế nào
- Bước 3: Đề ra giải pháp và lựa chọn giải pháp
( Muốn gì, muốn như thế nào?)
- Bước 4: Cam kết thực hiện
* Kĩ thuật được sử dụng để giải quyết mâu thuẫn giữa
học sinh là yêu cầu từng bên lắng nghe người khác,
phản hồi ý kiến và cảm xúc, mong muốn của người
khác và nói ra những suy nghĩ, ý kiến của bản thân.

SƠ ĐỒ CÁC GIAI ĐOẠN CỦA QUÁ TRÌNH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Xác định
vấn đề
Nảy sinh
các giải
pháp

Cân nhắc
chọn lựagiải
pháp tối ưu
Thực hiện
giải pháp đã
chọn và
đánh giá
tính hiệu
quả của nó
Vấn đề
chưa giải
quyết
Tiếp tục
Kết thúc
qúa trình
Vấn đề đã
được giải
quyết

Hoạt động3: Vận dụng cách giải quyết mâu
thuẫn tích cực vào các tình huống thực tiễn
Mục tiêu
GVCN vận dụng được các nguyên tắc và các
bước, kĩ thuật giải quyết mâu thuẫn một cách
tích cực thông qua các tình huống cần giải
quyết các mâu thuẫn giữa HS.

* Cách tiến hành: Thực hành

Mỗi nhóm hãy thiết kế và trình bày

kịch bản giải quyết một tình huống chứa
đựng mâu thuẫn giữa HS với nhau bằng
phương pháp sắm vai.

* GVCN cần phải làm như thế nào để thay đổi thái
độ và hành vi tiêu cực của HS
1. GVCN cần phải quan tâm đến những khó khăn của HS.
2. Cần phải tìm hiểu mục đích hành vi tiêu cực của HS để có cách ứng
xử phù hợp.
3. Tiếp cận cá nhân đối với những HS có hành vi không mong đợi theo
quan điểm tích cực.
4. GVCN cùng tập thể lớp biết thể hiện thái độ hành vi nhằm đáp ứng
các nhu cầu chính đáng của HS
5. Trong tình huống HS thực hiện các hành vi không mong đợi, GVCN
cần đặt mình vào vị thế của các em để lắng nghe tích cực các vấn đề
của các em, khích lệ những suy nghĩ và thái độ, hành vi tích cực đối
với những vấn đề các em đương đầu. Tôn trọng quyền tự quyết và giải
quyết vấn đề của các em, GVCN chỉ giữ vai trò khơi gợi những hướng
giải quyết tích cực hoặc phản biện những suy nghĩ, thái độ có thể dẫn
đến hành vi có nguy cơ rủi ro.
6. Muốn thay đổi hành vi của HS một cách hiệu quả, GV cần có sự hợp
tác của HS, được HS tin cậy nhất. Do đó GVCN cần chủ động tiếp xúc
với HS để nắm bắt về điều kiện hoàn cảnh, tâm tư, sức khỏe…của HS.
7. Sử dụng biện pháp khích lệ và củng cố tích cực: trong lớp có nhiều
HS cá biệt, GVCN cần nắm được ai là thủ lĩnh để tác động bằng cách
giao cho em này giữ vai trò nào đó để phải gương mẫu. Những HS này
thường có cá tính mạnh, thích thể hiện mình, nếu GVCN áp dụng khích
lệ và củng cố tích cực sẽ có hiệu quả kép không chỉ đối với bản thân
em đó mà cả đối với những HS khác thường chịu sự ảnh hưởng của
em này.

8. Phương pháp sử dụng hệ quả tự nhiên và hệ quả lôgíc.
9. Những hình thức xử phạt phù hợp và nhất quán
- Tước bỏ hoạt động yêu thích cho đến khi khắc phục
được lỗi.
- Tạm dừng việc học tập để HS tự kiểm điểm bản thân
với mục đích để giúp HS thoát ra khỏi trạng thái căng thẳng
không thể kềm chế bản thân và tạo điều kiện cho HS bình
tĩnh trở lại.
- Yêu cầu viết báo cáo hằng ngày với mục đích là để HS
nhận biết được những lỗi thường xuyên mắc phải và tạo
cho các em cơ hội điều chỉnh.
*Lưu ý: Không nên phạt HS bằng cách giao thêm bài tập
hoặc nhiệm vụ lao động sẽ khiến các em nghĩ rằng học tập
hay lao động là sự trừng phạt.
10. Phát huy tối đa vai trò của tập thể thân thiện, các mối
quan hệ gắn bó, chia sẻ, thiện chí, tạo điều kiện để các em
tham gia vào các hoạt động đa dạng của lớp để các em
được trải nghiệm những cảm xúc tích cực.
11. GVCN còn phải nói chuyện với CMHS về vấn đề của các
em để cùng phối hợp hổ trợ.Trong những trường hợp đó,
tình yêu thương, sự động viên của cha mẹ, thầy cô sẽ có
sức thuyết phục giúp các em phát triển những suy nghĩ tích
cực khắc phục tâm trạng căng thẳng dẫn đến những hành vi
không mong đợi.

KẾT LUẬN HOẠT ĐỘNG 3
•
Trong thực tiễn giáo dục, người GVCN không chỉ quan

tâm giải quyết những mâu thuẫn đã bộc lộ thành xung
đột, mà còn phải quan tâm phòng tránh bằng cách
trang bị cho các em cách ngăn ngừa mâu thuẫn bộc lộ
và phát triển.
•
Khi giải quyết các mâu thuẫn nảy sinh giữa HS cần
dành thời gian để HS tạm lắng rồi yêu cầu các em tuân
thủ các nguyên tắc và lắng nghe tích cực để tìm giải
pháp giải quyết mâu thuẫn một cách tích cực nhất.
•
GVCN cần nhận thức và làm cho HS hiểu là điều quan
trọng không phải là chuyện gì đã xảy ra mà là cách
chúng ta ứng phó với nó như thế nào. Đó chính là điểm
mấu chốt giúp con người đề phòng và kiểm soát thái
độ, hành vi tiêu cực, để có thái độ và hành vi tích cực.

* Kinh nghiệm tốt trong giáo dục học sinh
chưa ngoan
Năm quy tắc giáo dục HS chưa ngoan
a/ Quy tắc 2H ( Hiểu rõ – Hợp tác)
b/ Quy tắc 2 Q ( Quan tâm – Quan sát)
c/ Quy tắc 2 N ( Nghiêm khắc – Ngọt dịu)
d/ quy tắc 2 Đ ( Động viên – Định hướng)
e/ Quy tắc 2 T ( Tâm huyết – Trách nhiệm)

TRÂN TRỌNG
CÁM ƠN SỰ CHÚ Ý VÀ THAM GIA
TÍCH CỰC CỦA THẦY/CÔ

* Cách tiến hành: Hoạt động nhóm

Phiếu bài tập số 3 ( Dùng cho hoạt động 3)
Mỗi nhóm được phân công hãy giải quyết một tình
huống chứa đựng mâu thuẫn giữa HS với nhau bằng
phương pháp sắm vai.
Tình huống 1:
Giờ ra chơi, một nhóm HS cùng lớp bước vào quán
nước ở cổng trường, lúc đó Hưng đang ngồi uống
nước trong quán. Một trong số này vô tình nhổ nước
bọt vào chân Hưng. Hưng quay lại yêu cầu người HS đó
phải xin lỗi, tuy nhiên người đó đã khước từ, không
chịu xin lỗi, lại còn cười Hưng? Không kềm chế được
Hưng đã đấm HS đó, thế là cuộc ẩu đả diễn ra. Nếu là
GVCN của Hưng và nhóm HS kia, thầy, cô sẽ giải quyết
mâu thuẫn giữa những HS này như thế nào?


Phiếu bài tập số 3 ( Dùng cho hoạt động 3)
Tình huống 2:
Giờ ra chơi có một vài HS lớp khác đến trêu HS lớp
Thầy, Cô chủ nhiệm. Họ dùng những lời lẽ thô tục,
thiếu văn hóa để châm chọc. Không chịu được HS lớp
Thầy, Cô phản ứng lại. Nhóm HS lớp khác đe dọa sẽ
dạy cho HS lớp Thầy, Cô một bài học sau giờ học. Biết
được thông tin đó, Thầy, Cô sẽ giải quyết mâu thuẫn
này như thế nào?


Phiếu bài tập số 3 ( Dùng cho hoạt động 3)
Tình huống 3:
Hôm nay Khiêm vừa bị các bạn gái cùng lớp bóc mẽ

vì tội ném đá giấu tay. Lúc Khiêm đi ngang qua bàn
của Hưng thì ngẫu nhiên Hưng cũng nhìn sang Thái-
người ngồi ở dãy bàn bên kia. Khiêm bắt gặp cái nhìn
của Hưng khi đó và nghĩ rằng Hưng “ nhìn đểu” mình.
Thế là Khiêm gây sự thách thức đánh nhau với Hưng.
Nếu là GVCN lớp của Khiêm và Hưng Thầy, Cô sẽ giải
quyết như thế nào?