Vi khuẩn listeria monocytogenes

Vi Khuẩn Listeria monocytogenes
Một vấn đề y tế công cộng

Bs Thú y Nguyễn thượng Chánh


Trong vấn đề ngộ độc thực phẩm, bệnh Listériosis do vi khuẩn L.monocytogenes gây ra
thường hay được người ta nhắc đến.
Ca đầu tiên của bệnh Listériosis đã được nói đến cách nay 70 năm, nhưng phải đợi đến
những năm 1980, vi khuẩn L.monocytogenes mới được chính thức xác nhận là tác nhân
gây ra bệnh ngộ độc từ thực phẩm.
Vi khuẩn L. monocytogenes là gì?
Đây là vi khuẩn Gram +, không bào tử, yếm khí (anaérobie) và có thể phát triển trong tế
bào (intracellulaire facultatif).
Trong số bảy loại Listeria được biết đến, chỉ có L.monocytogenes mới là tác nhân thật sự
của những ca nhiễm khuẩn từ thực phẩm (infection alimentaire). Có tất cả 11 chủng
huyết thanh (sérotypes) trong đó 90% trường hợp bệnh Listériosis ở người đều do các
serotype 1a, 1b và 4b gây nên. Trong ba nhóm vừa kể, thì 4b là serotype độc hại nhất.
Vi khuẩn L. monocytogenes sống rất dai và có thể phát triển ở nhiệt độ từ 3°C đến 45°C
Vi khuẩn L. monocytogenes đến từ đâu?
Vi khuẩn L.monocytogenes rất phổ biến trong môi sinh. Chúng được thấy trong đất cát,
trong nước, trong phân thú vật và cả trong phân người. Rau cải, salade, có thể bị nhiễm từ
nước bẩn và từ phân gia súc.
Thú vật có thể chứa vi khuẩn nhưng không bị bệnh. Chúng có thể lây nhiễm vào tất cả
thực phẩm như thịt, sữa, fromage, thịt nguội và đồ biển.
Sữa tươi không được hấp khử trùng (raw milk, unpasteurized milk) có thể chứa vi khuẩn
L.monocytogenes.
Khác với đa số vi khuẩn khác..., L.monocytogenes có thể tăng trưởng chậm trong tủ lạnh
ở nhiệt độ 4°C.
Vi khuẩn có thể nhiễm vào chúng ta qua các vật dụng nhà bếp như dao, thớt bẩn hoặc từ
tay đã bị nhiễm trùng.

Nấu nướng thực phẩm và hấp khử trùng sữa đều diệt được vi khuẩn. Tuy nhiên, đối với
một số thức ăn làm sẵn (ready to eat products) như thịt gà, cua và thịt nguội như hot dog,
deli meats, luncheon meats, v.v…chúng cũng có thể bị nhiễm vào sau giai đoạn nấu
nướng và trước khi được cho vô bao.
Chúng ta cũng có thể bị nhiễm khuẩn L.monocytogenes nếu có sự tiếp xúc trực tiếp với
thú có mang vi khuẩn nầy. Các bà mẹ nếu bị nhiễm L.monocytogenes trong thời gian
mang thai có thể sanh ra hài nhi bị bệnh Listériosis.
Khi nào biết mình bị bệnh Listériosis?
Đối với những người có sức khỏe bình thường, lúc nhiễm khuẩn L.monocytogenes thì họ
sẽ cảm thấy mệt mỏi, đau nhức như bị cảm cúm vậy. Có thể có sốt nhẹ, nhức đầu, nôn
mửa, đau bụng và tiêu chảy và đôi khi bị chóng mặt. Bệnh có thể xuất hiện từ 2 ngày đến
30 ngày sau khi ăn phải thức ăn bị nhiễm.
Ở trẻ sơ sinh, bệnh rất nguy hiểm và có thể có tử số lên đến 30%... Sản phụ nếu bị nhiễm
trong ba tháng đầu của thời gian mang thai thì có thể bị xảo thai, nếu bị nhiễm trong giai
đoạn cuối, sẽ đẻ ra thai chết hoặc hài nhi rất bệnh hoạn… Đối với các cụ lớn tuổi, bệnh sẽ
nặng hơn như có thể bị viêm màng não tủy và nhiễm trùng huyết, sốt, nhức đầu, viêm
mắt, abcès gan và viêm phổi.
Ít thấy có hiện tượng miễn nhiễm sau khi khỏi bệnh nhưng bệnh nhân vẫn có thể thải vi
khuẩn ra ngoài trong nhiều năm. Tử số cao, thường từ 25% đến 35%. Bệnh càng trầm
trọng hơn đối với những ai đang có sức miễn dịch bị suy yếu sẵn vì một chứng bệnh nào
khác như cancer, tiểu đường hoặc đang xài thuốc glucocorticosteroid.
Có thể chữa khỏi được không?
Có thể chữa được bằng thuốc trụ sinh chẳng hạn như Ampicillin.
Phòng ngừa bệnh Listériosis bằng cách nào?
*-Giữ thức ăn ngoài giới hạn của vùng nhiệt độ nguy hiểm từ 4°C đến 60°C... Nói rõ hơn
là những thức ăn nào cần phải giữ lạnh thì phải giữ ở nhiệt độ 4°C hoặc thấp hơn, còn
những thực phẩm nào cần phải giữ nóng thì phải giữ ở nhiệt độ trên 60°C trở lên.
*-Giữ vệ sinh tối đa lúc nấu nướng hay chuẩn bị bữa ăn. Chùi rửa dụng cụ, dao thớt kỹ
lưỡng. Có thể dùng dung dịch eau de javel pha loãng trong nước (1 muỗng café eau de
javel pha trong 750ml nước tương đương 3 tách nước).

*-Rửa tay thường xuyên bằng savon.
*-Thường xuyên chùi rửa, tẩy trùng tủ lạnh.
*-Cẩn thận với các món thịt nguội như hot dog và nước (jus) chứa trong bao của các món
nầy. Nên chiên, hấp lại cho nóng trước khi ăn.
*-Cẩn thận với các món thịt pâté hay các món thịt để trét (meat spreads).
*-Cẩn thận với các loại cá và đồ biển hong khói (smoked).
*-Cẩn thận với các loại fromage mềm chẳng hạn như Brie, Camembert, Féta, Queso
blanco Fresco.
*-Tránh các loại sữa chưa được hấp khử trùng.
*-Nấu hoặc hâm thịt, cá và các sản phẩm của chúng cho thật chín trước khi dùng.
Kết luận
L.monocytogenes, một vấn đề y tế công cộng.
Vi khuẩn L.monocytogenes không có sản xuất ra độc tố, nhưng gây bệnh bằng cách sinh
sản và phát triển trong cơ thể.
Nhiệt độ tối hảo để vi khuẩn L.monocytogenes phát triển là từ 30°C đến 37°C, nhưng
nguy hiểm hơn nữa là chúng vẫn có thể phát triển trong tủ lạnh ở nhiệt độ 4°C. Đây là
điểm khác biệt với phần lớn các loại vi khuẩn khác.
Các nhà khoa học ước lượng có 5% dân chúng có mang vi khuẩn L.monocytogenes trong
người nhưng không mắc bệnh.
Bệnh Listériosis nguồn gốc từ thực phẩm quả thật là một vấn đề y tế công cộng. Chính vi
khuẩn nầy là đầu mối của vài vụ xì can đan quốc tế trong vấn đề mậu dịch, điển hình là
vấn đề sản xuất fromage bằng sữa tươi không hấp khử trùng tại Pháp.
Trên bình diện quốc tế, vấn đề cấm cản việc sử dụng sữa tươi không hấp khử trùng để
làm fromage đã trở thành một vấn đề tranh cãi thường xuyên giữa kỹ nghệ sữa và giới
trách nhiệm về y tế công cộng của nhiều quốc gia./.
Tham khảo:
-CDC. Listeriosis

-CFIA. Faits sur la salubrité des aliments: Listéria

-Health Canada. Listeria and Food safety


Montreal, Sept 7, 2007

Nguyễn Thượng Chánh, DVM

Copyright, 2007. Muốn phổ biến bài viết này, cần xin phép tác giả và xin ghi rõ nguồn Y
Dược Ngày Nay, www.yduocngaynay.com