Khả năng sản xuất của tổ hợp lai giữa gà mía và TP3 nuôi tại trung tâm nghiên cứu gia cầm thụy phương

B

GIÁO D C VÀ ð O T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

LÊ XUÂN SƠN

KH NĂNG S N XU T C A T

H P LAI GI A

GÀ MÍA V I TP3 NI T I TRUNG TÂM NGHIÊN C U
GIA C M TH Y PHƯƠNG

LU N VĂN TH C SĨ

HÀ N I - 2013


B

GIÁO D C VÀ ðÀOT O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

LÊ XUÂN SƠN

KH NĂNG S N XU T C A T

H P LAI GI A

GÀ MÍA VÀ TP3 NI T I TRUNG TÂM
NGHIÊN C U GIA C M TH Y PHƯƠNG

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

CHUYÊN NGÀNH: CHĂN NUÔI

MÃ S : 60.62.01.05

Ngư i hư ng d n:

1.TS. Phùng ð c Ti n
2.PGS.TS. ðinh Văn Ch nh

Hà N i - 2013


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a tơi v i s giúp đ
c a t p th trong và ngồi cơ quan.
Các k t qu nêu trong lu n văn là trung th c và tôi xin ch u trách
nhi m v nh ng s li u trong b n lu n văn này.

H c viên

Lê Xuân Sơn

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

i


L I C M ƠN
Có đư c cơng trình nghiên c u này, tơi xin bày t lịng bi t ơn và kính
tr ng sâu s c t i Ban giám ñ c Trung tâm nghiên c u gia c m Thu
Phương, Vi n Chăn Nuôi, B Nông Nghi p & PTNT, Ban ñào t o sau ñ i
h c, Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i ñã giúp ñ và t o m i ñi u ki n
thu n l i cho tôi trong quá trình h c t p và th c hi n đ tài.
Tơi xin chân thành c m ơn Ti n sĩ Phùng ð c Ti n, PGS.TS. ðinh
Văn Ch nh đã đ u tư nhi u cơng s c và th i gian ch b o t n tình giúp tơi
th c hi n đ tài và hồn thành lu n văn.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i s giúp ñ nhi t tình c a cán b
cơng nhân viên Trung tâm nghiên c u gia c m Thu Phương, Phịng phân
tích - Vi n Chăn ni trong q trình nghiên c u và thí nghi m.
Nhân d p này, cho phép tơi ñư c bày t l i c m ơn chân thành t i các
nhà khoa h c, các th y cơ giáo và các b n đ ng nghi p ñã giúp ñ , t o ñi u
ki n cho tơi nâng cao ki n th c, hồn thành b n lu n văn này.
Tôi xin c m ơn gia ñình ñã t o m i ñi u ki n, đ ng viên tơi trong q
trình th c hi n và hoàn thành lu n văn.

Tác gi lu n văn

Lê Xuân Sơn

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

ii

M CL C
L I CAM ðOAN...................................................................................................i
L I C M ƠN........................................................................................................ii
M C L C ........................................................................................................iii
DANH M C B NG .......................................................................................... v
DANH M C HÌNH .......................................................................................... vi
DANH M C CÁC CH

VI T T T TRONG LU N VĂN ............................ vii

Ph n I ð T V N ð ....................................................................................... 1
1.1

Tính c p thi t c a ñ tài ........................................................................ 1

1.2

M c tiêu c a ñ tài................................................................................ 2

1.3

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài ............................................... 2

1.4

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài.......................................... 2

Ph n II T NG QUAN TÀI LI U ................................................................... 3
2.1

Cơ s khoa h c c a vi c nghiên c u ..................................................... 3

2.1.1

Cơ s lý lu n v đ c đi m ngo i hình c a gia c m ................................ 3

2.1.2

B n ch t di truy n c a tính tr ng s n xu t ............................................. 4

2.1.3

Cơ s khoa h c c a công tác lai t o..................................................... 20

2.2

Tình hình nghiên c u ngồi và trong nư c .......................................... 28

2.2.1

Tình hình nghiên c u và phát tri n chăn nuôi gia c m lai th gi i ....... 28

2.2.2

Tình hình nghiên c u trong nư c ........................................................ 30

PH N III V T LI U, N I DUNG, ð A ðI M VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN C U .................................................................................. 36
3.1

V t li u và ñ a ñi m nghiên c u .......................................................... 36

3.2

N i dung nghiên c u........................................................................... 36

3.2.1

ðánh giá kh năng sinh s n c a đàn sinh s n ghép gi a gà Mía v i gà TP3

3.2.2

ðánh giá kh năng s n xu t c a con lai ............................................... 36

3.3

Phương pháp nghiên c u..................................................................... 37

3.3.1

Sơ ñ t o con lai: ................................................................................ 37

3.3.2

Phương pháp b trí thí nghi m ............................................................ 37

3.3.3

Ch đ dinh dư ng.............................................................................. 38

3.3.4

Phương pháp xác ñ nh các ch tiêu nghiên c u .................................... 39

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

36

iii


3.4.

Phương pháp x lý s li u................................................................... 44

Ph n IV K T QU VÀ TH O LU N.......................................................... 45
4.1.

K t qu nghiên c u trên ñàn gà sinh s n.............................................. 45

4.1.1.

ð c đi m ngo i hình ........................................................................... 45

4.1.2.

T l nuôi s ng ................................................................................... 47

4.1.3.

Kh i lư ng cơ th gà sinh s n giai đo n con dị h u b ........................ 49

4.1.4.

Tiêu t n th c ăn giai ño n con , dò h u b ........................................... 50

4.1.5

Tu i thành th c sinh d c ..................................................................... 52

4.1.6

T l ñ và năng su t tr ng ................................................................. 55

4.1.7

Hi u qu s d ng th c ăn cho 10 tr ng .............................................. 56

4.1.8

Kh o sát ch t lư ng tr ng ................................................................... 58

4.1.9

K t qu

4.2

K t qu nghiên c u trên gà ni th t.................................................... 61

4.2.1

ð c đi m ngo i hình .......................................................................... 61

4.2.2

T l ni s ng ................................................................................... 62

4.2.3.

Kh i lư ng cơ th ............................................................................... 63

4.2.4

Sinh trư ng tuy t ñ i........................................................................... 66

4.2.5

Sinh trư ng tương ñ i ......................................................................... 68

4.2.6

Hi u qu s d ng th c ăn.................................................................... 69

4.2.7

Ch s s n xu t.................................................................................... 71

4.2.8

Ch s kinh t ...................................................................................... 72

4.2.9

K t qu m kh o sát............................................................................ 73

p n ...................................................................................... 59

4.2.10 Năng su t th t/mái sinh s n/68 tu n tu i.............................................. 75
4.2.11 Hi u qu kinh t nuôi gà lai thương ph m ........................................... 77
Ph n V K T LU N VÀ ð NGH ............................................................... 78
5.1.

K t lu n .............................................................................................. 78

5.1.1

Kh năng sinh s n ............................................................................... 78

5.1.2

Kh năng s n xu t c a gà th t.............................................................. 78

5.2

ð ngh ............................................................................................... 79

TÀI LI U THAM KH O.............................................................................. 80

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

iv


DANH M C B NG
STT

TÊN B NG

TRANG

B ng 3.1 Ch ñ dinh dư ng cho gà sinh s n gà Mía và gà TP3 ....................... 38
B ng 3.2 Ch đ dinh dư ng cho gà đàn gà ni th t thí nghi m Mía –
MP – PM - TP3 ................................................................................ 39
B ng 4.1 T l nuôi s ng c a gà thí nghi m giai đo n 0- 6 TT ......................... 47
B ng 4.2 T l nuôi s ng c a gà sinh s n giai ño n 7- 20 TT ........................... 48
B ng 4.3 Kh i lư ng cơ th gà mái sinh s n thí nghi m qua các tu n tu i ....... 50
B ng 4.4: Lư ng th c ăn tiêu th giai ño n 1 – 20 tu n tu i ............................. 51
B ng 4.5 Tu i ñ , kh i lư ng cơ th , kh i lư ng tr ng c a gà mái khi t
l ñ ñ t 5%; 30%; 50% và

38 tu n tu i ........................................ 53

B ng 4.6: T l ñ và năng su t tr ng c a ñàn gà thí nghi m............................ 55
B ng 4.7 Hi u qu s d ng th c ăn cho10 tr ng .............................................. 57
B ng 4.8 M t s ch tiêu ch t lư ng tr ng c a gà Mía và gà TP3
B ng 4.9 T l tr ng có phơi và k t qu

38 TT ……..…58

p n .................................................. 59

B ng 4.10 T l nuôi s ng qua các tu n tu i .................................................... 62
B ng 4.11 Kh i lư ng cơ th t m i n ñ n 12 TT .......................................... 64
B ng 4.12 Sinh trư ng tuy t ñ i ....................................................................... 66
B ng 4.13 Sinh trư ng tương ñ i ..................................................................... 68
B ng 4.14 Hi u qu s d ng th c ăn cho tăng kh i lư ng cơ th ..................... 69
B ng 4.15 Ch s s n xu t ............................................................................... 71
B ng 4.16 Ch s kinh t .................................................................................. 72
B ng 4.17 Năng su t th t c a gà thí nghi m lúc 12 TT..................................................73
B ng 4.18 Thành ph n hóa h c c a th t gà thí nghi m lúc 12 TT ..................... 74
B ng 4.19 Năng su t th t/mái sinh s n/68 TT ................................................... 76
B ng 4.20 Hi u qu kinh t nuôi gà lai thương ph m........................................ 77

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

v


DANH M C HÌNH
STT

TÊN HÌNH

TRANG

Hình 4.1: Gà Mía 01 ngày tu i và gà Mía trư ng thành .....................................45
Hình 4.2: Gà TP3 01 ngày tu i và gà TP3 trư ng thành.....................................46
Hình 4.3 Gà lai ni th t MP và PM ..................................................................61
Hình 4.5 ð th kh i lư ng cơ th gà th t t 0 – 12 tu n tu i .............................66

Hình 4.6 Bi u đ sinh trư ng tuy t đ i ..............................................................67
Hình 4.7 ð th sinh trư ng tương đ i ...............................................................68
Hình 4.8 Hình nh m kh o sát đàn gà ni th t ................................................75

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

vi


DANH M C CÁC CH

VI T T T TRONG LU N VĂN

CTV

C ng tác viên

g

Gam

KL

Kh i lư ng

NST

Năng su t tr ng

SLT

S n lư ng tr ng

SS

Sơ sinh

TA

Th c ăn

TCVN

Tiêu chu n Vi t Nam

TKL

Tăng kh i lư ng

TL

T l

LV

Gi ng gà Lương phư ng ñư c ch n l c thích nghi t i Vi t
nam do Trung tâm NCGC Th y Phương ni gi

TP3

Là dịng mái c a b gi ng gà lông màu hư ng th t ñư c t o
ch n thành công t i TTNC Gia c m Th y Phương năm
2010

PM

Con lai gi a gà tr ng TP3 và con mái Mía

MP

Con lai gi a gà tr ng Mía và con mái TP3

TT
TTTA

Tu n tu i
Tiêu t n th c ăn/kg tăng kh i lư ng

ƯTL

Ưu th lai

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

vii


Ph n I
ð TV Nð
1.1 Tính c p thi t c a đ tài

Ngành chăn ni cung c p ngu n th c ph m quan tr ng cho con ngư i,
trong đó s n ph m th t t chăn ni gia c m đóng góp m t s lư ng l n chi m
ñ n 17-18% t ng s th t các lo i, chăn nuôi gia c m có l i th là kh năng sinh
trư ng nhanh trong th i gian nuôi ng n. Theo s li u c a t ng c c th ng kê năm
2012, t ng s gia c m trong c nư c là 308,5 tri u con, cung c p 729,4 nghìn t n
th t gia c m và 7.299,9 tri u qu tr ng.
Hi n nay, nư c ta ñã nh p n i nhi u gi ng gia c m như Ross, Isa, Sasso,...
có kh năng s n xu t cao. Tuy nhiên, các gi ng gà cao s n l i địi h i đ u tư
nhi u ti n cho đi u ki n chăm sóc nuôi dư ng, chu ng tr i, thi t b hi n đ i.
Trong khi đó các gi ng gà n i như Ri, Mía, H ... năng su t th p nhưng l i có l i
th v ch t lư ng th t, tr ng ñi u ki n chăm sóc ni dư ng đơn gi n hơn nhi u
so v i các gi ng gà nh p n i.
Trung tâm nghiên c u Gia c m Th y Phương đã ch n t o đư c dịng gà
TP3 t gà LV và gà Sasso SA31SL. Gà TP3 lông màu nâu vàng nh t và xám tro,
cư m c , năng su t tr ng cao ñ t 179-183 qu /mái/năm, t l phơi đ t 96,28%,
t l n 83,42%. Ch t lư ng th t c a dịng gà này chưa đư c thơm ngon như gà
Ri, gà Mía.
Gà Mía là gi ng gà n i thích ng v i phương th c chăn nuôi chăn th và
bán chăn th

nhi u ñ a phương khác nhau. Th t săn ch c thơm ngon v ng t

ñ m. Năng su t tr ng th p ch ñ t 70-80 qu /mái/năm, t l phôi th p.
ð kh c ph c nh ng như c ñi m và phát huy ưu đi m c a gà TP3 và gà
Mía, t o ra t h p lai d ni, có năng su t ch t lư ng cao ñem l i hi u qu cho
ngư i chăn ni đáp ng nhu c u tiêu dùng, chúng tôi nghiên c u ñ tài: “Kh
năng s n xu t c a t h p lai gi a gà Mía v i TP3 nuôi t i Trung tâm nghiên
c u gia c m Th y Phương”

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

1


1.2 M c tiêu c a ñ tài
Xác ñ nh ñư c t h p lai gi a gà Mía và gà TP3 có năng su t ch t lư ng
th t cao thơm ngon ñáp ng nhu c u s n xu t và ñư c th trư ng ch p nh n.
1.3 Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
Trên cơ s lý lu n ưu th lai ñ tài tri n khai m t s t h p lai gi a các
gi ng gà lơng màu t o con lai có năng su t ch t lư ng cao.
Các t h p lai làm tăng s n ph m th t, nâng cao ch t lư ng th t, làm phong
phú các t p đồn gi ng gà lơng màu phù h p v i nhi u ñ a phương t o đi u ki n
cho nhi u nơng h ti n t i làm giàu.
1.4 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài
- Gà Mía v i TP3 sinh s n và con lai c a chúng.
- ð tài ñư c ti n hành t i Trung tâm nghiên c u Gia c m Th y phương–
T Liêm – Hà N i.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

2


Ph n II
T NG QUAN TÀI LI U
2.1 Cơ s khoa h c c a vi c nghiên c u
2.1.1 Cơ s lý lu n v ñ c ñi m ngo i hình c a gia c m
Các đ c ñi m v ngo i hình c a gia c m là nh ng ñ c trưng cho gi ng, th
hi n khuynh hư ng s n xu t và giá tr kinh t c a chúng.
Hình dáng, kích thư c cơ th : Tuỳ m c đích s d ng, các dịng gà đư c

chia thành 3 lo i hình: hư ng tr ng, hư ng th t và hư ng kiêm d ng. Gà hư ng
tr ng có thân hình thon nh , c dài, nh cân, dáng nhanh nh n. Gà hư ng th t có
thân hình to thơ, c dài trung bình, ng c n , dáng ñi n ng n , kh i lư ng l n. Gà
kiêm d ng có hình dáng trung gian, cơ th có hư ng kiêm d ng tr ng th t ho c
th t tr ng. Schuberth và Ruhland (1978) cho r ng có m i tương quan dương gi a
kh i lư ng cơ th (KL) v i t t c các chi u ño.
ð u: c u t o xương đ u đư c coi như có ñ tin c y cao nh t trong vi c
ñánh giá ñ u gia c m. Da m t và các ph n ph c a ñ u cho phép rút ra k t lu n
v s phát tri n c a mơ đ và mơ liên k t. Theo hình dáng c a mào, mào dư i và
mào tai có th bi t đư c tr ng thái s c kho và ñi u ki n s ng c a chúng. Gà
tr ng có ngo i hình đ u gi ng gà mái s có tính sinh d c kém, gà mái có ngo i
hình c a gà tr ng s

không cho năng su t cao, tr ng thư ng khơng phơi

Brandsch và Biilchel (Nguy n Chí B o d ch, 1978).
Mào: Gà đa d ng v hình d ng, kích thư c và màu s c đ c trưng cho t ng
gi ng gà. Theo Phan C Nhân (1971), khi có m t gen Ab gà s có mào d ng hoa
h ng, gen aB s có d ng mào n và gen ab có d ng mào c .
Mào và mào dư i thu c v các ñ c ñi m sinh d c ph , khi bu ng tr ng ho t
đ ng bình thư ng thì mào l n ch a nhi u máu. Khi thay lông ho c b b nh thu c
tuy n sinh d c s t m th i ng ng tr s cung c p máu. Như v y, kích thư c da
ñ u b gi m và màu s c b kém ñi.
M : M ch c ch n và ng n. Gà có m dài và m nh khơng có kh năng s n
xu t cao. Nh ng gi ng gà da vàng thì m cũng vàng,

gà mái màu s c này có

th b nh t đi vào cu i th i kỳ đ tr ng.
Lơng: Lơng là m t d n xu t c a da, th hi n ñ c ñi m di truy n c a gi ng và

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

3


có ý nghĩa quan tr ng trong vi c phân lo i. Khi m i n , gia c m con đư c lơng tơ
che ph , trong q trình phát tri n lơng tơ s d n đư c thay th b ng lơng c đ nh.
T c đ m c lông là s bi u hi n kh năng m c lơng s m hay mu n, có th
có quan h m t thi t v i cư ng ñ sinh trư ng c a gia c m. Theo Brandsch và
Biilchel (Nguy n Chí B o d ch, 1978), nh ng gia c m có t c đ sinh trư ng
nhanh thì có t c đ m c lông nhanh. Hayer và Carthy (1970), cho bi t gà mái
m c lơng đ u hơn gà tr ng trong cùng m t dòng và nh hư ng c a hormon có tác
d ng ngư c v i gen liên k t qui ñ nh t c ñ m c lơng. Màu lơng do m t s gen
qui đ nh, ph thu c và s c t ch a trong bào tương c a t bào. Lông gia c m có
màu s c khác nhau là do m c đ

oxy hoá các ch t ti n s c t

melanin

(melanogene) trong các t bào lông. N u các ch t s c t là nhóm lipocrom
(carotinoit) thì lơng có màu vàng h ăc màu đ , n u khơng có ch t s c t thì lơng
có màu tr ng.
Chân: Nh ng gà gi ng t t ph i có chân ch c ch n, nhưng khơng thơ. Gà có
chân hình ch bát, các ngón cong, xương khuy t t t khơng nên s d ng làm
gi ng. ð c đi m chân cao có liên quan t i kh năng cho th t th p và phát d c
ch m (Brandsch và Biilchel, Nguy n Chí B o d ch, 1978).
2.1.2 B n ch t di truy n c a tính tr ng s n xu t
2.1.2.1 Tính tr ng sinh s n

Khi nghiên c u các tính tr ng v tính năng s n xu t c a gia c m, đư c ni
trong đi u ki n c th , th c ch t là nghiên c u các ñ c ñi m di truy n s lư ng
và nh hư ng c a nh ng tác ñ ng mơi trư ng lên các tính tr ng đó. H u h t các
tính tr ng v năng su t c a gia c m như sinh trư ng, sinh s n, tăng trư ng, ñ
tr ng ñ u là các tính tr ng s lư ng. Cơ s di truy n c a các tính tr ng s lư ng
là do các gen qui ñ nh. Theo Nguy n Ân và CTV (1983), các tính tr ng s n xu t
là các tính tr ng s lư ng, thư ng là các tính tr ng đo lư ng như KL, kích thư c
các chi u đo, s n lư ng tr ng, kh i lư ng tr ng, ....Các tính tr ng s lư ng b chi
ph i b i nhi u gen. Các gen này ho t ñ ng theo ba phương th c:

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

4


- C ng g p (A) hi u ng tích lu c a t ng gen.
- Tr i (D) hi u ng tương tác gi a các gen cùng m t lô cút.
- Át gen (I) hi u ng do tương tác, c a các gen không cùng m t lô cút.
Hi u ng c ng g p A là các giá tr gi ng thông thư ng (General breeding
value) có th tính tốn đư c, có ý nghĩa trong ch n l c nhân thu n. Hi u ng tr i
(D) và át gen (I) là nh ng hi u ng khơng c ng tính, có ý nghĩa đ c bi t trong
các t h p lai.

các tính tr ng s lư ng giá tr ki u hình cũng do giá tr ki u gen

và sai l ch môi trư ng qui ñ nh, nhưng giá tr ki u gen c a tính tr ng s lư ng do
nhi u gen có hi u ng nh c u t o thành. ðó là các gen mà hi u ng riêng bi t
c a t ng gen thì r t nh , nhưng t p h p l i s

nh hư ng r t rõ r t (Nguy n Văn

Thi n, 1996).
Khác v i tính tr ng ch t lư ng, tính tr ng s lư ng ch u nh hư ng r t l n
b i các y u t ngo i c nh. Tuy các ñi u ki n bên ngồi khơng th làm thay đ i
c u trúc di truy n, nhưng nó tác đ ng làm phát huy ho c kìm hãm vi c bi u hi n
các ho t ñ ng c a các gen. Các tính tr ng s lư ng đư c qui ñ nh b i ki u gen và
ch u nh hư ng nhi u c a ñi u ki n ngo i c nh, m i tương quan đó đư c bi u th
như sau:
P=G+E
Trong đó: P là giá tr ki u hình, G là giá tr ki u gen, E là sai l ch môi trư ng.
Giá tr ki u gen (G) ho t ñ ng theo ba phương th c: c ng g p, tr i và át
gen. T đó, G cũng có th bi u th theo:
G=A+D+I
Trong ñó: G là giá tr ki u gen, A là giá tr c ng g p, D là giá tr sai l ch
tr i, I là giá tr sai l ch tương tác.
Ngồi ra, các tính tr ng s lư ng cịn ch u nh hư ng c a mơi trư ng. Có
hai lo i mơi trư ng chính:
- Mơi trư ng chung (Eg) là sai l ch do các y u t mơi trư ng tác đ ng lên
tồn b các cá th trong nhóm v t ni. Lo i y u t này có tính ch t thư ng
xun như: th c ăn, khí h u, đi u ki n chăm sóc ni dư ng....

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

5


- Môi trư ng riêng (Es) là sai l ch do các y u t mơi trư ng tác đ ng riêng
r lên t ng cá th trong nhóm v t ni, ho c

m t giai đo n nh t ñ nh trong

cu c ñ i con v t. Lo i này có tính ch t khơng thư ng xun. N u b qua m i
tương tác gi a di truy n và ngo i c nh, quan h c a ki u hình (P), ki u gen (G)
và mơi trư ng (E) c a m t cá th bi u th c th :
P = A + D + I + Eg + Es
Qua phân tích cho th y các gi ng gia c m, cũng như các gi ng sinh v t
khác, con cái ñ u nh n ñư c

b m m t s gen quy ñ nh tính tr ng s lư ng

nào đó. Tính tr ng ñó ñư c xem như nh n t b m m t kh năng di truy n,
nhưng kh năng đó phát huy đư c hay khơng cịn ph thu c vào mơi trư ng s ng
như: ch đ chăm sóc, ni dư ng, qu n lý, ....
Ngư i ta có th xác đ nh các tính tr ng s lư ng qua m c ñ t p trung (Χg),
m c ñ bi n d (CV%), h s di truy n c a các tính tr ng (h2), h s l p l i c a
các tính tr ng (R), h s tương quan (r) gi a các tính tr ng, v.v ....
S c s ng và kh năng kháng b nh c a gà
T l nuôi s ng c a gà con khi n là ch tiêu ch y u ñ ñánh giá s c s ng
c a gia c m.

giai đo n h u phơi, s gi m s c s ng ñư c th hi n

t l ch t cao

qua các giai ño n sinh trư ng (Brandsch và Biilchel, Nguy n Chí B o d ch, 1978).
Khavecman (1972) cho r ng c n huy t làm gi m t l s ng, ưu th lai làm tăng t
l s ng. Các gi ng v t nuôi nhi t đ i có kh năng ch ng b nh truy n nhi m, b nh
ký sinh trùng cao hơn các gi ng v t ni

x l nh.

Kh năng thích nghi là khi ñi u ki n s ng c a gia súc, gia c m b thay ñ i
như th c ăn, th i ti t, khí h u, qui trình chăn ni, mơi trư ng vi sinh v t xung
quanh,... thì chúng có kh năng thích ng nhanh, r ng rãi đ i v i mơi trư ng
s ng m i (Phan C Nhân và Tr n ðình Miên, 1978).
Khi nghiên c u v s c s ng c a gia c m, Marco (1982) cho bi t s c s ng
ñư c th hi n

th ch t và ñư c xác ñ nh trư c h t b i kh năng có tính di

truy n c a ñ ng v t, có th ch ng l i nh ng nh hư ng không thu n l i c a môi
trư ng, cũng như nh hư ng c a d ch b nh. Hill và CTV (1954) ñã tính đư c h
s di truy n v s c s ng là 0,06. S c s ng ñư c tính theo các giai đo n ni

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

6


dư ng khác nhau. Theo Gavora (1990), h s di truy n c a s c kháng b nh là
25%. T l nuôi s ng ph thu c r t l n vào y u t dinh dư ng, chăm sóc ni
dư ng, khí h u th i ti t, mùa v ,…
Kh năng sinh s n

gia c m

Kh năng sinh s n c a gia c m ñư c th hi n b i các ch tiêu v s n lư ng,
KL, hình d ng, ch t lư ng tr ng, th tinh và p n . ð i v i các gi ng gia c m
khác nhau, kh năng sinh s n cũng khác nhau.
S n lư ng tr ng

S n lư ng tr ng (SLT) là lư ng tr ng mà gia c m mái ñ ra trong m t
vịng đ i, ph thu c vào tu i thành th c, cư ng ñ ñ tr ng, t n s th hi n b n
năng địi p, th i gian ngh ñ và th i gian ñ kéo dài. Theo Brandsch và Biilchel
(Nguy n Chí B o d ch,1978), s n lư ng tr ng ñư c tính trong 365 ngày k t khi
đ q a tr ng ñ u tiên. Marco (1982) cho bi t, ñ i v i gà Plymouth Rock nuôi t i
CuBa, s n lư ng tr ng đư c tính t tu n tu i 23 ñ n tu n tu i th 74. Trong lúc
đó, các hãng gia c m cơng nghi p tính s n lư ng tr ng đ n 70 - 80 tu n tu i.
Cư ng ñ ñ tr ng là s c ñ tr ng trong th i gian ng n, có liên quan ch t
ch v i s c ñ tr ng trong c năm c a gia c m. S xu t hi n b n năng địi p ph
thu c vào y u t di truy n, th hi n
nhau. S khác nhau ñó th hi n

các gi ng khác nhau v i m c ñ khác

th i ñi m p và th i gian p kéo dài. Ph n l n

các dòng gà ham p đ u có s c đ tr ng kém.
Th i gian ngh ñ c a gia c m: gi a các chu kỳ ñ tr ng gà thư ng có th i
gian ngh đ , đi u này nh hư ng tr c ti p t i s n lư ng tr ng, y u t này b

nh

hư ng t tính mùa v , s thay đ i th c ăn, di truy n,… Th i gian ñ kéo dài ñư c
tính t khi ñ qu tr ng đ u tiên t i khi thay lơng hồn tồn. Gi a th i gian đ tr ng
kéo dài v i s thành th c có tương quan ngh ch rõ r t, v i s c ñ tr ng có tương
quan dương r t cao (Brandsch và Biilchel, Nguy n Chí B o d ch, 1978).
Năng su t tr ng
Tr ng c a gia c m nói chung và c a gà nói riêng là m t t bào sinh s n
kh ng l . C u t o c a tr ng bao g m: lịng đ , lòng tr ng, màng v và v . Bu ng
tr ng có ch c năng t o thành lịng ñ , còn các b ph n khác như: lòng tr ng,

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

7


màng v và v do ng d n tr ng t o nên. Nhi u tài li u nghiên c u đ u xác đ nh
gà mái, trong q trình phát tri n t phôi hai bên ph i, trái ñ u có bu ng tr ng,
nhưng sau khi n bu ng tr ng bên ph i m t ñi, còn l i bu ng tr ng bên trái
(Vương ð ng, 1968).
S lư ng t bào tr ng c a gà mái

th i kỳ đ tr ng có th đ m đư c

kho ng 3.600 tr ng, nhưng ch có 1 s lư ng r t h n ch ñư c chín và r ng
(Phùng ð c Ti n, 1996).
Trong th i gian phát tri n ban ñ u, các t bào tr ng ñư c bao b c b i m t
t ng t bào, khơng có liên k t gì v i bi u bì phát sinh. T ng t bào này tr thành
nhi u t ng, s

t o thêm s ti n t i b m t bu ng tr ng, c u t o này g i là

follicun, bên trong follicun có m t khoang h ch a ñ y m t ch t d ch. B ngồi
follicun trơng gi ng như m t cái túi. Trong th i kỳ ñ tr ng nhi u follicun tr
nên chín làm thay đ i hình d ng bu ng tr ng trông gi ng như “chùm nho”. Sau
th i kỳ đ tr ng l i tr thành hình d ng ban đ u, các follicun chín v ra, t bào
tr ng chín ra ngồi cùng v i d ch follicun và rơi vào ph u ng d n tr ng.
Các tài li u nghiên c u ñ u cho r ng, h u h t v t ch t lịng đ tr ng gà
đư c t o thành trư c khi ñ tr ng 9 -10 ngày, t c đ sinh trư ng c a lịng đ t 1
ñ n 3 ngày ñ u r t ch m, khi đư ng kính c a lịng đ đ t t i 6 mm, b t ñ u vào

th i kỳ sinh trư ng c c nhanh, đư ng kính có th tăng 4mm trong 24 gi , cho t i
khi đ t đư ng kính t i đa 40mm. T c đ sinh trư ng c a lịng đ khơng tương
quan v i cư ng đ đ tr ng. Quá trình hình thành tr ng và r ng tr ng là m t quá
trình sinh lý ph c t p, do s ñi u khi n c a hoocmol. Th i gian t lúc ñ qu
tr ng và th i gian r ng tr ng sau kéo dài 15-75 phút.
Theo Melekhin và Niagridin (1989) d n theo Ngô Gi n Luy n (1994), s
r ng tr ng

gà x y ra m t l n trong ngày, thư ng là 30 phút sau khi ñ tr ng.

Trư ng h p n u tr ng đ sau 16 gi thì s r ng tr ng s chuy n ñ n ñ u ngày
hôm sau. Tr ng b gi l i trong ng d n tr ng làm ng ng s r ng tr ng ti p theo.
T bào tr ng rơi vào ph u và ñư c ñ y xu ng ng d n tr ng, ñây là m t
ng dài có nhi u khúc cu n, bên trong có t ng cơ, trên thành ng có l p màng
nh y lót bên trong, trên b m t l p màng nh y có tiêm mao rung đ ng.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

ng d n

8


tr ng có nh ng ph n khác nhau: ph u, ph n t o lòng tr ng, ph n eo, t cung và
âm đ o. Chúng có ch c năng ti t ra lịng tr ng đ c, lỗng, màng v , v và l p
keo m bao b c ngoài v tr ng. Th i gian tr ng lưu l i trong ng d n tr ng t
20-24 gi . Khi tr ng r ng và qua các ph n c a ng d n tr ng t i t cung, ñ u
nh n c a tr ng bao gi cũng ñi trư c, nhưng khi n m trong t cung qu tr ng
đư c xoay 1 góc 1800, cho nên trong đi u ki n bình thư ng gà ñ ñ u tù c a qu
tr ng ra trư c.

S di truy n v sinh s n c a gia c m r t ph c t p, vi c s n xu t tr ng c a
gia c m có th do 5 y u t

nh hư ng mang tính di truy n:

Tu i thành th c v sinh d c: ngư i ta cho r ng ít nh t có hai c p gen chính
tham gia vào y u t này: gen E (gen liên k t gi i tính) và e; cịn c p th hai là E’
và e’. Gen tr i E ch u trách nhi m tính thành th c v sinh d c.
Cư ng ñ ñ : y u t này do hai c p gen R và r, R’ và r’ đi u hành.
B n năng địi p: do 2 gen A và C ph i h p v i nhau ñi u khi n.
Th i gian ngh ñ (ñ c bi t là ngh đ vào mùa đơng): do các gen M và m
ñi u khi n. Gia c m có gen mm thì v mùa đơng v n ti p t c ñ ñ u.
Th i gian kéo dài c a chu kỳ ñ : do c p gen P và p ñi u hành.
Hai y u t 1 và 5 k t h p v i nhau, cũng có nghĩa là các c p gen Pp và Ee
có ph i h p v i nhau. T t nhiên, ngồi các gen chính tham gia vào vi c ñi u
khi n các y u t trên, có th cịn có nhi u gen khác ph l c vào.
Tu i ñ qu tr ng ñ u là m t ch tiêu ñánh giá s thành th c sinh d c, cũng
ñư c coi là 1 y u t c u thành năng su t tr ng (Khavecman, 1972). Tu i ñ qu
tr ng ñ u ñư c xác ñ nh b ng s ngày tu i c a gà mái k t khi n ra ñ n khi ñ
qu tr ng ñ u.
M t s tác gi cho r ng: có các gen trên nhi m s c th gi i tính cùng tham
gia hình thành tính tr ng này (Khavecman, 1972). Theo Tr n ðình Miên và
Nguy n Kim ðư ng, (1992), có ít nh t hai c p gen cùng qui ñ nh v tu i ñ qu
tr ng ñ u, c p th nh t gen E và e liên k t v i gi i tính, c p th hai gen E’ và e’.
Có m i tương quan ngh ch gi a tu i ñ và năng su t tr ng (NST), tương quan
thu n gi a tu i ñ và KL tr ng.

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

9

Tu i ñ qu tr ng ñ u ph thu c vào b n ch t di truy n, ch ñ nuôi dư ng,
các y u t môi trư ng ñ c bi t là th i gian chi u sáng, th i gian chi u sáng dài s
thúc ñ y gia c m ñ s m (Khavecman, 1972).
Dickerson (1952) và Ayob và Merat (1975) d n theo Tr n Long (1994) đã
tính tốn h s tương quan di truy n gi a KL gà chưa trư ng thành v i s n lư ng
tr ng (SLT) có giá tr âm (t -0,21 đ n -0,16).
Hutt (1978) đ ngh tính SLT t khi gia c m ñ qu tr ng ñ u tiên. Trong
khi ñó, Brandsch và Biilchel (Nguy n Chí B o d ch, 1978) cho r ng SLT ñư c
tính ñ n 500 ngày tu i. SLT ñư c tính theo năm sinh h c 365 ngày, k t ngày
ñ qu tr ng ñ u tiên. Trong th i gian g n đây, SLT đư c tính theo tu n tu i.
Nhi u hãng gia c m n i ti ng như Shaver (Canaña), Lohmann (ð c),... SLT
ñư c tính đ n 70-80 tu n tu i.
NST là tính tr ng có m i tương quan ngh ch ch t ch v i t c ñ sinh trư ng
s m, do v y trong chăn nuôi gà sinh s n, c n chú ý cho gà ăn h n ch trong giai
đo n gà dị, gà h u b ñ ñ m b o NST trong giai ño n sinh s n. NST ph thu c
nhi u vào th c ăn: m c năng lư ng, hàm lư ng protein và các thành ph n khác
trong th c ăn (Bùi Th Oanh, 1996). NST có h s di truy n khơng cao, dao đ ng
l n. Theo Nguy n Văn Thi n (1995), h s di truy n NST c a gà là 12-30%.
Trong m y tu n ñ u c a chu kỳ ñ , gà có t l đ th p, sau đó tăng d n và
ñ t t l cao

nh ng tu n ti p theo r i gi m d n và ñ t t l ñ th p

cu i th i

kỳ sinh s n. SLT/năm c a m t qu n th gà mái cao s n, ñư c th hi n theo qui
lu t cư ng ñ ñ tr ng cao nh t vào tháng th hai, th ba sau đó gi m d n ñ n
h t năm ñ .

Nh ng y u t

nh hư ng ñ n s c s n xu t tr ng

Theo ð ng H u Lanh và CTV (1999), d n theo Nguy n Tr ng Thi n
(2008), s c s n xu t tr ng ch u s chi ph i c a các t p h p gen khác nhau; các
gen quy ñ nh tính tr ng này n m trên nhi m s c th thư ng và b h n ch b i gi i
tính. SLT đư c truy n l i cho ñ i sau t b m . Hayer và CTV (1994) cho r ng
s c ñ tr ng c a gà mái ch u s

nh hư ng c a 5 y u t di truy n cá th là: th i

gian kéo dài chu kỳ ñ tr ng sinh h c, cư ng đ đ , tính ngh đ mùa đơng, tính

Trư ng ð i H c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

10


p bóng, tu i thành th c sinh d c.
Tu i thành th c sinh d c: Thư ng tu i thành th c sinh d c c a gà dao
ñ ng trong kho ng 19 – 24 tu n tu i. Tu i thành th c sinh d c càng s m thì th i
gian gian đ tr ng càng dài, NST càng cao. Tuy nhiên, n u tu i thành th c sinh
d c s m, tu i thành th c v th vóc thì s c b n đ tr ng khơng cao vì cơ th gà
mái chưa thành th c v th vóc, v n đang sinh trư ng phát d c đ hồn thi n c u
chúc ch c năng cơ th , nhưng ch t dinh dư ng không th t p trung cho hồn
thi n c u trúc cơ th đư c mà ph i cung c p cho quá trình t o tr ng nên nh
hư ng ñ n s c s n xu t tr ng v sau.
Tu i thành th c sinh d c s m hay mu n ph thu c vào gi ng, lồi, gi i
tính, th i gian n trong năm… C th , gi ng gà hư ng tr ng có tu i thành th c

sinh d c s m hơn gi ng gà hư ng th t, gà thành th c sinh d c s m hơn v t và
ng ng. Gà con n vào mùa thu thư ng có tu i thành th c sinh d c s m hơn các
mùa khác trong năm.
Cư ng ñ ñ : cư ng ñ ñ trong 3-4 tháng đ u có tương quan r t ch t ch
v i s n lư ng tr ng c a gia c m. N u cư ng ñ ñ tr ng càng cao thì s n lư ng
tr ng cao và ngư c l i.
Th i gian kéo dài chu kỳ ñ tr ng sinh h c: chu kỳ ñ tr ng sinh h c đư c
tính t khi gia c m ñ qu tr ng ñ u tiên ñ n khi gia c m ngh đ đ thay lơng,
đó là chu kỳ th nh t và l i ti p t c chu kỳ th hai. SLT ph thu c vào th i gian
kéo dài chu kỳ ñ tr ng sinh h c, th i gian này càng dài càng t t. Ch tiêu này có
tương quan dương v i tu i thành th c sinh d c, s c b n ñ tr ng, chu kỳ ñ
tr ng khác nhau tuỳ t ng cá th . Nh ng gia c m đ t t có chu kỳ đ tr ng dài,
nh p ñ ñ tr ng ñ u và th i gian ngh đ ng n, cịn nh ng gia c m đ kém có
d u hi u ngư c l i.
Tính ngh đ mùa đơng: vào mùa ñông, nhi t ñ th p nên cơ th ph i huy
ñ ng năng lư ng ñ ch ng rét. Tuy nhiên, v i nh ng gi ng gà t t thì th i gian
ngh đ r t ng n th m chí là khơng có. Tính ngh đ có m i tương quan ngh ch
v i NST, tính ngh đ mùa đơng càng dài thì NST càng th p.
Tính p bóng: p bóng là gà mái p khơng có tr ng theo t p tính, tính p

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

11


bóng càng dài thì năng su t tr ng càng th p. Hi n nay quá trình ch n l c nghiêm
ng t nên ñã lo i tr b n năng p tr ng c a gà mái.
Ngoài 5 y u t di truy n cá th , s c ñ tr ng còn b

nh hư ng b i các

y u t khác nhau như gi ng, dòng gia c m, tu i gia c m, dinh dư ng, ch đ
chăm sóc, ti u khí h u chu ng ni…
Gi ng, dịng nh hư ng l n đ n s c s n xu t tr ng c a gia c m. Gi ng gia
c m khác nhau s c s n xu t tr ng khác nhau. Trong cùng m t gi ng các dòng
khác nhau cho năng su t tr ng khác nhau; nh ng dịng đư c ch n l c k thư ng
cho s n lư ng tr ng cao hơn nh ng dịng chưa đư c ch n l c k kho ng 15-20%.
Tu i gia c m có liên quan đ n NST.

gà, SLT gi m d n theo tu i, trung

bình năm th hai gi m 15-20% so v i năm th nh t.
Mùa v

nh hư ng rõ r t ñ n s c ñ tr ng c a gia c m.

nư c ta, mùa hè

s c ñ tr ng gi m xu ng nhi u so v i mùa xuân và ñ n mùa thu s c ñ tr ng l i
tăng lên.
Nhi t đ mơi trư ng cũng nh hư ng ñ n SLT. Nhi t ñ thích h p ñ i v i
gia c m ñ tr ng là 14-220C. Khi nhi t ñ th p hơn nhi t ñ gi i h n th p, gia
c m ph i huy ñ ng năng lư ng ñ ch ng rét; n u nhi t ñ cao hơn nhi t ñ gi i
h n trên, gia c m th i nhi t nhi u làm gi m SLT.
Ánh sáng nh hư ng ñ n SLT qua th i gian chi u sáng và cư ng ñ chi u
sáng. Yêu c u th i gian chi u sáng v i gà ñ là 12-16 gi v i cư ng ñ chi u
sáng là 3,0-3,5 W/m2.

nư c ta, cư ng ñ ñ cao nh t vào kho ng 8-12 gi ,

chi m hơn 60-70% (Nguy n M nh Hùng và CTV, 1994).
Thay lông cũng bi u th s

nh hư ng ñ n NST vì sau m i chu kỳ đ

tr ng sinh h c gia c m ngh đ và thay lơng. Trong đi u ki n bình thư ng, lúc
thay lơng l n ñ u tiên là th i ñi m quan tr ng ñ ñánh giá gia c m ñ t t hay x u.
Nh ng đàn gà thay lơng s m, th i gian thay lơng b t đ u t tháng 6-7 và q
trình thay lơng di n ra ch m kéo dài 3-4 tháng là nh ng ñàn gà đ kém. Ngư c
l i, có nh ng đàn gà thay lông mu n th i gian thay lông b t đ u t tháng 10-11,
q trình thay lơng l i di n ra nhanh là nh ng ñàn gà ñ t t. ð c bi t

m t s

ñàn cao s n, th i gian ngh ñ ch 4-5 tu n và đ l i ngay khi chưa hình thành

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

12


xong b lơng m i, có nh ng con đ ngay trong th i gian thay lông. Như v y, thay
lơng liên quan m t thi t đ n SLT c a gia c m.
Kh i lư ng tr ng
Roberts (d n theo Phan C Nhân, 1998), cho r ng giá tr trung bình v KLT
đ ra trong m t chu kỳ là m t tính tr ng do nhi u gen có tác đ ng c ng g p qui
đ nh, nhưng hi n cịn chưa xác đ nh rõ s lư ng gen qui đ nh tính tr ng này. Sau
SLT, KLT là ch tiêu quan tr ng c u thành năng su t c a ñàn gà b m . Khi cho
lai hai dòng gia c m có KLT l n và bé, tr ng c a con lai thư ng có KL trung
gian (Khavecman, 1972).

Tính tr ng KLT có h s di truy n cao, do đó có th đ t đư c nhanh chóng
thơng qua con đư ng ch n l c (Kushner, 1974). Ngồi các y u t v di truy n,
KLT còn ph thu c vào nhi u y u t ngo i c nh như chăm sóc, ni dư ng, mùa
v , tu i gia c m. Tr ng c a gia c m m i b t ñ u ñ nh hơn tr ng gia c m trư ng
thành 20-30%. KLT mang tính đ c trưng c a t ng lồi và mang tính di truy n cao.
H s di truy n c a KLT là 48-80% (Brandsch và Biilchel, Nguy n Chí B o d ch,
(1978). Theo Nguy n Văn Thi n (1995), h s di truy n v KLT c a gà là 6074%. Trong cùng gi ng, cùng ñàn, nhóm có KLT l n nh t ho c bé nh t ñ u cho t
l n th p. Tr ng gia c m non cho t l n th p, KLT l n thì s kéo dài th i gian
pn .
Kh năng th tinh và p n
K t qu th tinh là m t ch tiêu quan tr ng ñ ñánh giá v kh năng sinh s n
c a con tr ng và con mái. T l th tinh ph thu c vào nhi u y u t như tu i, t
l tr ng mái, mùa v , dinh dư ng, ch n đơi giao ph i,....
T l n là m t ch tiêu ñánh giá s phát tri n c a phôi, s c s ng c a gia
c m non. ð i v i nh ng tr ng có ch s hình thái chu n, KL trung bình c a
gi ng s cho t l

p n cao nh t.

Có r t nhi u y u t

nh hư ng ñ n t l

gian và ch ñ b o qu n tr ng, ch ñ ñ

p n như: ch t lư ng tr ng, th i

p (nhi t đ , m đ , thơng thống, đ o

tr ng,...). H s di truy n v t l tr ng th tinh là 11-13%, h s di truy n c a t

l

p n 10-14% (Nguy n Văn Thi n, 1995).

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

13


2.1.2.2 Tính tr ng sinh trư ng
Kh năng sinh trư ng
Sinh trư ng là s tích lu các ch t h u cơ do đ ng hố và d hố, là s tăng
chi u dài, chi u cao và b ngang, kh i lư ng các b ph n và tồn b cơ th trên
cơ s tính di truy n c a đ i trư c. Sinh trư ng chính là s tích lu d n các ch t
ch y u là protein. T c đ tích lu c a các ch t và s t ng h p protein cũng
chính là t c đ ho t đ ng c a các gen ñi u khi n s sinh trư ng c a cơ th (Tr n
ðình Miên và Nguy n Kim ðư ng, 1992). Chambers (1990) ñ nh nghĩa sinh
trư ng là t ng s tăng trư ng c a các b ph n như th t, xương, da.
Khi nghiên c u v sinh trư ng, không th không nói đ n phát d c. Phát d c
là q trình thay đ i v ch t, t c là tăng thêm và hồn ch nh các tính ch t ch c
năng c a các b ph n cơ th . Phát d c di n ra t khi tr ng th thai, qua các giai
ño n khác nhau ñ n khi trư ng thành. Sinh trư ng là m t quá trình sinh h c ph c
t p, t khi th tinh ñ n khi trư ng thành. ð xác đ nh chính xác tồn b q trình
sinh trư ng khơng đơn gi n.
M ts y ut

nh hư ng ñ n sinh trư ng

Có r t nhi u y u t v di truy n và ngo i c nh nh hư ng ñ n sinh trư ng
c a gà như: gi ng, tính bi t, t c đ m c lơng, ngo i hình và s phát tri n c a cơ

lư i hái, KL b xương, dinh dư ng, đi u ki n chăn ni...
nh hư ng c a gi ng ñ n sinh trư ng: gi ng có nh hư ng l n t i q
trình sinh trư ng c a gia súc, gia c m. Nhi u cơng trình nghiên c u đã kh ng
đ nh s sinh trư ng c a t ng cá th gi a các gi ng có s khác nhau, gà th t có t c
đ sinh trư ng nhanh hơn gà kiêm d ng và gà hư ng tr ng, gi a các dòng c a
m t s gi ng cũng có s khác nhau v sinh trư ng.
Theo tài li u t ng h p c a Chambers (1990) có r t nhi u gen nh hư ng
t i s sinh trư ng và phát tri n cơ th gà.

nh hư ng c a gi ng ñ n t c ñ sinh

trư ng, th hi n qua s di truy n các ñ c ñi m c a chúng qua ñ i sau, ñư c ñ c
trưng b i h s di truy n. ðã có nhi u tác gi nghiên c u h s di truy n v t c
ñ sinh trư ng và KL. Marco (1982) cho bi t h s di truy n c a t c ñ sinh
trư ng t 0,4 ñ n 0,5. Theo tài li u c a Chambers (1990) ñã t ng k t m t cách
hoàn ch nh h s di truy n v t c ñ sinh trư ng, k t qu qua phân tích phương

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

14


sai d a theo con b đã cơng b t 0,4 đ n 0,6.
Dịng/gi ng. Letner và Asmundsen (1938) đã so sánh t c ñ sinh trư ng c a
các gi ng gà Leghorn tr ng và Plymouth Rock t i 24 tu n tu i và cho r ng gà
Plymouth Rock sinh trư ng nhanh hơn gà Leghorn

2-6 tu n tu i và sau đó khơng

có s khác nhau. Nguy n M nh Hùng và CTV (1994)cho bi t s khác nhau v KL

gi a các gi ng gia c m r t l n, gi ng gà kiêm d ng n ng hơn gà hư ng tr ng
kho ng 500-700g (13-30%). Khi nghiên c u t c ñ sinh trư ng trên 3 dòng thu n
(V1, V3, V5) c a gi ng gà Hybro HV8, Tr n Long (1994) cho r ng t c đ sinh
trư ng

3 dịng hoàn toàn khác nhau

42 ngày tu i.

Theo Godfrey và Joap (1952), s di truy n các tính tr ng v kh i lư ng cơ th
do 15 c p gen tham gia trong đó ít nh t có m t gen v sinh trư ng liên k t gi i tính
(n m trên nhi m s c th X). Vì v y, có s sai khác v kh i lư ng cơ th gi a con
tr ng và con mái trong cùng m t gi ng (gà tr ng n ng hơn gà mái 24-32%).
Nguy n Ân và CTV (1983)cho bi t h s di truy n v kh i lư ng cơ th
3 tháng tu i

gà là 26-50%. K t qu nghiên c u c a Kushner (1978), h s

di truy n kh i lư ng c a gà 1 tháng tu i là 33%; 2 tháng tu i là 46%; 3 tháng
tu i là 43%. Cook và CTV (1956) xác ñ nh h s di truy n 6 tu n tu i v kh i
lư ng là 50%.
nh hư ng c a tính bi t:.Các lo i gia c m khác nhau v gi i tính thì có t c
ñ sinh trư ng khác nhau, con tr ng l n nhanh hơn con mái, ngo i tr chim cút
(con tr ng nh hơn con mái). Theo Jull (1923, d n theo Phùng ð c Ti n, 1996),
gà tr ng có t c đ sinh trư ng nhanh hơn gà mái 24-32%. Tác gi cũng cho bi t,
s sai khác này do gen liên k t gi i tính, nh ng gen này

gà tr ng (2 nhi m s c

th gi i tính) ho t đ ng m nh hơn gà mái (1 nhi m s c th ). North và Bell

(1990)cho bi t kh i lư ng gà con 1 ngày tu i tương quan dương v i kh i lư ng
tr ng, song không nh hư ng ñ n kh i lư ng cơ th gà lúc thành th c và cư ng
ñ sinh trư ng

4 tu n tu i. Lúc m i n gà tr ng n ng hơn gà mái 1%, tu i càng

tăng s khác nhau càng l n,

2 tu n tu i hơn 5%; 3 tu n tu i hơn 11%; 8 tu n

tu i hơn 27%.
nh hư ng c a t c ñ m c lông: t c ñ m c lông c a gà có nh hư ng t i
sinh trư ng. Nh ng k t qu nghiên c u c a nhi u nhà khoa h c ñã xác ñ nh trong

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

15


cùng m t gi ng, cùng tính bi t

gà có t c đ m c lơng nhanh có t c ñ sinh

trư ng, phát tri n t t hơn. Theo Brandsch và Bilchel (Nguy n Chí B o d ch,
1978) t c đ m c lơng là tính tr ng di truy n có liên quan đ n đ c ñi m trao ñ i
ch t, sinh trư ng và phát tri n c a gia c m.
Gia c m có t c đ m c lơng nhanh thì s thành th c v KL s m hơn, ch t
lư ng th t t t hơn gia c m m c lơng ch m. Song, dù có t c đ m c lơng ch m thì
8-12 tu n tu i cũng m c lơng đ (Warren, 1994, d n theo Tr n Long, 1994).
Hayer và Carthy (1970) ñã xác ñ nh trong cùng m t gi ng, gà mái m c lơng đ u

hơn gà tr ng và nh hư ng c a hormon có tác d ng ngư c chi u v i gen liên k t
gi i tính qui đ nh t c đ m c lơng.
nh hư ng c a ch ñ dinh dư ng: Dinh dư ng có m i liên quan ch t ch
v i s duy trì s s ng, kh năng s n xu t c a gia súc, gia c m. Sinh trư ng là
t ng s phát tri n các ph n c a cơ th như th t, xương, da. T l sinh trư ng các
ph n này khác nhau

ñ tu i và ph thu c vào m c dinh dư ng. Theo Chambers

(1990), ch đ dinh dư ng khơng ch

nh hư ng t i s phát tri n các b ph n

khác nhau c a cơ th mà còn nh hư ng t i s phát tri n c a t ng mơ. Hơn n a,
dinh dư ng cịn nh hư ng ñ n bi n ñ ng di truy n v sinh trư ng.
Nh ng k t qu c a c a Bùi ð c Lũng và Tr n Long (1994) ch ra r ng ñ
phát huy ñư c t c ñ sinh trư ng t i ña c n cung c p th c ăn t i ưu v i ñ y ñ
ch t dinh dư ng dư c cân b ng nghiêm ng t gi a protein và các axit amin v i
năng lư ng. Ngoài ra, trong th c ăn h n h p còn ñư c b sung hàng lo t các ch
ph m hố sinh h c khơng mang ý nghĩa dinh dư ng nhưng nó kích thích sinh
trư ng làm tăng năng su t và ch t lư ng th t.
Mùa v :

nư c ta, đi u ki n khí h u

hai v ðông-Xuân và Hè-Thu cũng

gây nh hư ng t i t c ñ sinh trư ng , sinh s n c a gia c m. ð c bi t khí h u
nóng m nhi t đ i gió mùa c a nư c ta tác ñ ng khá rõ r t t i gia c m.
V Hè thu, nhi t ñ , ñ

m cao gây streess t i gia c m làm cho kh năng

thu nh n th c ăn gi m d n ñ n vi c tăng kh i lư ng cơ th kém nhưng th i gian
chi u sáng dài và cư ng ñ sáng m nh l i có tác đ ng tích c c lên kh năng sinh
s n c a gia c m.
chi u ngư c l i v v ðông – Xuân, nhi t đ th p, khơ hanh, th i gian chi u

Trư ng ð i H c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p

16