Sự giống và khác nhau giữa chủ nghĩa duy tâm và duy vật trong Triết học Hy Lạp

TIỂU LUẬN MÔN TRIẾT HỌC
Đề tài:
Sự giống và khác nhau giữa chủ nghĩa duy tâm
và duy vật trong Triết học Hy Lạp

TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
MỤC LỤC
1/ VỊ TRÍ TRIẾT HỌC HY LẠP THỜI CỔ ĐẠI TRONG BỨC TRANH TRIẾT HỌC 3
2/ HOÀN CẢNH LỊCH SỬ XÃ HỘI HY LẠP THỜI CỔ ĐẠI 6
3/ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC HY LẠP THỜI CỔ ĐẠI 9
4/ CHỦ NGHĨA DUY VẬT & CHỦ NGHĨA DUY TÂM - SỰ TƯƠNG ĐỒNG 12
5/ CHỦ NGHĨA DUY VẬT & CHỦ NGHĨA DUY TÂM - SỰ KHÁC BIỆT 15
6/ Ý NGHĨA, GIÁ TRỊ TRIẾT HỌC HY LẠP CỔ ĐẠI 15
7/ TÀI LIỆU THAM KHẢO 15
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 2
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
1/ VỊ TRÍ TRIẾT HỌC HY LẠP THỜI CỔ ĐẠI TRONG BỨC TRANH
TRIẾT HỌC
Triết học ra đời gần như cùng một thời gian (khoảng từ thế kỷ VIII đến thế kỷ VI
TCN) tại một số trung tâm văn minh cổ đại như Trung Hoa, Ấn Độ, Hy Lạp. Các
nền Triết học này đóng vai trò quan trọng, nền tảng và là khởi nguồn cho các hệ
thống lý luận xuất hiện và tồn tại đến tận ngày nay.
Tiến trình lịch sử Triết học Phương Tây:
Trong phạm vi của bài luận tôi xin trình bày về Triết học Hy Lạp cổ đại và chi tiết
hơn đó là: “Sự giống và khác nhau giữa chủ nghĩa duy tâm và duy vật trong Triết
học Hy Lạp”.
Triết học Hy Lạp cổ đại được xem là thành tựu rực rỡ của văn minh phương Tây,
tạo nên cơ sở xuất phát của triết học châu Âu sau này. Nền triết học Hy Lạp cổ đại là
khúc dạo đầu cho một bản nhạc giao hưởng, bản hợp xướng của triết học phương
Tây. Một giai đoạn lịch sử khởi nguyên tiềm tàng của triết học nhân loại làm tiền đề
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 3

TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
cho toàn bộ hệ thống triết học phương Tây sau này. Nền triết học trung cổ là khoảng
lặng của những phách nhạc thời gian trải qua hàng ngàn năm. Rồi mới được thăng
hoa lên những nốt thăng cung bậc là thời kỳ phục hưng. Đây là giai đoạn quan trọng
bừng dậy sau dấu lặng mà khoảng trắng quá dài. Từ những âm ba của những nốt
nhạc thăng trầm đó mà ta có cả nền triết học cận và hiện đại như nay. Trong bản
nhạc giao hưởng đầy tính bác học của triết học phương tây, mà khúc dạo đầu lại rực
rỡ âm sắc trang hoàng đó là những trường phái triết học Hy Lạp cổ đại, nó bước ra
khỏi những nốt nhạc trời đầy màu sắc thần linh để khảy lên bằng chính đôi tay của
người phàm tục. Những đôi tay vàng ấy được phản ánh qua những triết gia dệt nên
những trang bất hủ bởi thời gian, trong những triết gia đó không thể không kể đến
Socrates, Plato, Aristotle, Epicurus
Triết
Gia
Tên Socrates Plato Aristotle Epicurus
Sinh K. 469 / 470
TCN
K. 427–428
TCN
384 TCN 341 TCN
Mất 399 TCN
(khoảng 71 tuổi)
347 TCN 7 tháng 3 năm
322 TCN
270 TCN
Trườn Hy Lạp cổ Chủ nghĩa Platon Khai sinh chủ Epicurean
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 4
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
g phái nghĩa Aristoteles
Quan

tâm
epistemology,
ethics
Siêu hình học,
Nhận thức luận,
Luận lý học, Mỹ
học, Chính trị,
Giáo dục, Triết
học về Toán học
Luân lí học,
Chính trị, Siêu
hình học, Khoa
học, Logic
Thuyết nguyên
tử, Chủ nghĩa
khoái lạc
Tư
tưởng
Châm biếm Chủ nghĩa hiện
thực Platon
The Golden
mean, Nguyên
nhân sau cùng
Ảnh
hưởng
bởi ai:
Socrates,
Archytas,
Democritus,
Parmenides

Plato Democritus,
Pyrrho
Ảnh
hưởng
tới ai:
Triết học phương
Tây. Đặc biệt
nhất; Plato,
Aristotle,
Aristippus,
Antisthenes
Hầu hết các triết
gia và các nhà
thần học sau ông
Hầu hết các nhà
triết học và khoa
học sau ông
Hermarchus,
Lucretius,
Thomas
Hobbes,
Jeremy
Bentham, J. S.
Mill, Thomas
Jefferson,
Friedrich
Nietzsche, Karl
Marx, Michel
Onfray,
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 5

TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
Hadrian,
Metrodorus of
Lampsacus (the
younger),
Philodemus,
Amafinius,
Catius
2/ HOÀN CẢNH LỊCH SỬ XÃ HỘI HY LẠP THỜI CỔ ĐẠI
Triết học Hy Lạp cổ đại là nền triết học được hình thành vào khoảng thế kỷ VI
trước công nguyên đến thế kỷ VI tại Hy Lạp. Triết học Hy Lạp cổ đại được xem là
thành tựu rực rỡ của văn minh phương tây, tạo nên cơ sở xuất phát của triết học
châu Âu sau này. Các nhà triết học Hy Lạp cổ đại tập trung vào hai chủ đề chính.
- Thứ nhất là mối liên hệ giữa nguyên nhân và hệ quả, hay nói cách khác, tìm
câu trả lời cho câu hỏi phải chăng các sự vật hiện tượng vận động theo một
chuỗi nguyên nhân-hệ quả tất yếu khách quan hay chỉ là sự trùng hợp, tình cờ
ngẫu nhiên.
- Thứ hai là bản chất và khởi thủy của thế giới tồn tại.
Hy Lạp là cái nôi của văn minh phương Tây. Nhờ có điều kiện tự nhiên thuận lợi,
khí hậu ôn hòa, những đồng bằng trù phú và các thành phố lớn như Athens ra đời
sớm. Thương mại cũng phát triển từ rất sớm với các hải cảng và đảo rải rác trên biển
Egée. Đó là nơi hội tụ những điều kiện hết sức thuận lợi cho nền văn hóa tinh thần,
bao gồm triết học phát triển mạnh mẽ.
Năng lực sản xuất tiến bộ mạnh mẽ trong thời kỳ thế kỷ VIII-VI trước công
nguyên cùng với những mô hình nhà nước thành bang cũng góp phần tạo nền tảng
cho triết học Hy Lạp ra đời và phát triển nhanh chóng. Triết học Hy Lạp cổ đại ra
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 6
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
đời trong bối cảnh diễn ra sự chuyển biến lâu dài và sâu sắc các quan hệ xã hội. Đó
là sự ra đời của xã hội có giai cấp đầu tiên trong lịch sử-chế độ chiếm hữu nô lệ.

Hy Lạp cổ đại trước đây là một vùng lãnh thổ rộng lớn bao gồm phần đất liền và
vô số hòn đảo lớn nhỏ trên biển Egie, vùng duyên hải Ban căng và Tiểu Á. Sự thuận
lợi về thiên nhiên, địa lý đã tạo điều kiện cho Hy Lạp nhanh chóng phát triển tất cả
các lĩnh vực, mở rộng bang giao, tiếp nhận nhiều giá trị văn hoá. Vì vậy, nơi đây đã
hội tụ đầy đủ những điều kiện để tư duy con người có dịp bay bổng, để thoả sức
sáng tạo ra những giá trị triết học có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong lịch sử tư
tưởng của nhân loại. Xứng đáng là chiếc nôi của nền văn minh Châu Âu và của cả
nhân loại.
Nền văn minh Hy Lạp rất phong phú, đặc biệt là về triết học. Điều đó có thể giải
thích bằng tính chất điển hình của chế độ chiếm hữu nô lệ ở đây. Hy Lạp đã có một
chế độ chiếm hữu nô lệ phát triển tới hình thức cao, mang tính chất điển hình, biểu
hiện ở các điểm sau đây:
• Sự phân hoá giai cấp trong xã hội hết sức rõ rệt thành hai giai cấp chủ yếu là
giai cấp chủ nô và giai cấp nô lệ. Nô lệ có số lượng đông đảo trong xã hội và
sống tập trung (vào thế kỷ IV TCN, Athens có số dân là 34 vạn, thì 25 vạn là
nô lệ).
• Nô lệ là lực lượng sản xuất chủ yếu trong xã hội (trong sản xuất nông nghiệp,
thủ công nghiệp, thương nghiệp và mậu dịch hàng hải).
• Mâu thuẫn giữa chủ nô và nô lệ ngày càng gay gắt đã làm cho mức độ ác liệt
của cuộc đấu tranh giữa nô lệ với chủ nô ngày càng tăng (tiêu biểu là cuộc
nổi dậy của Xpác-ta-cu-xơ vào năm 70 TCN). Giai cấp chủ nô cũng phân hoá
thành chủ nô quý tộc và chủ nô dân chủ. Chủ nô quý tộc gắn liền với sản xuất
nông nghiệp, bảo thủ và chuyên chế. Chủ nô dân chủ gắn liền với công
thương nghiệp, tiến bộ hơn, thường đề xuất những chủ trương dân chủ chống
lại chủ nô quý tộc. Cuộc đấu tranh giữa các trường phái triết học duy vật và
duy tâm thời cổ đại Hy Lạp chủ yếu là cuộc đấu tranh giữa chủ nô dân chủ và
chủ nô quý tộc.
• Tính chất chuyên chế của bộ máy nhà nước chủ nô thường xuất hiện dưới
hình thức các thành bang (quốc gia thành thị). Nhà nước được tổ chức theo
kiểu cộng hoà hay dân chủ. Các kiểu nhà nước này đều là công cụ chuyên

Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 7
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
chính của giai cấp chủ nô.
Chế độ chiếm hữu nô lệ Hy Lạp ra đời từ thế kỷ VI TCN và suy tàn vào thế kỷ V.
Sự phát triển của nó đã mở rộng sự phân công xã hội, tách lao động trí óc khỏi lao
động chân tay, tạo điều kiện cho tầng lớp trí thức chủ nô nghiên cứu triết học, khoa
học và sáng tạo văn học nghệ thuật. Hơn nữa, qua cuộc chiến tranh Hy Lạp - Ba Tư,
nền văn hoá Hy Lạp đã kế thừa được nhiều thành tựu văn hoá của phương Đông.
Tất cả những tiền đề kinh tế, xã hội, khoa học, văn học, nghệ thuật nói trên là
những điều kiện cho sự phát triển rực rỡ của triết học cổ Hy Lạp. Đúng như
Ph.Ăngghen nhận xét: “Không có chế độ nô lệ thì không có quốc gia Hy Lạp, không
có nghệ thuật và khoa học Hy Lạp, không có chế độ nô lệ thì không có đế quốc La
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 8
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
Mã, mà không có cái cơ sở là nền văn minh Hy Lạp và đế quốc La Mã thì không có
Châu Âu hiện đại được”.
3/ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC HY LẠP THỜI
CỔ ĐẠI
Sự hình thành triết học Hy Lạp không diễn ra một cách ngẫu nhiên mà là kết quả
tất yếu của việc kế thừa những di sản tinh tuý của truyền thống trong sáng tác dân
gian, trong thần thoại, trong các mầm mống của tri thức khoa học (khoa học tự
nhiên). Hy Lạp cổ đại là đất nước của thi ca, thần thoại. Thần thoại là nơi để con
người tưởng tượng, diễn giải về các hiện tượng thiên nhiên kỳ bí mà còn là nơi thể
hiện đời sống tâm linh, sự hình thành số phận cũng như muôn mặt của đời sống
thường ngày. Thần thoại là nơi đầu tiên để tư duy triết học ra đời và từng bước triết
học tách khỏi thần thoại, tự mình tư duy về tự nhiên, đạo đức, về xã hội, về lẽ sống,
về chân lý, về con người…
Những tinh hoa về toán học, thiên văn học, địa lý, hệ thống đo lường, lịch pháp…
đã xuất hiện do nhu cầu buôn bán, vượt biển đến các nước phương Đông. Vì vậy,
các nhà triết học đầu tiên của Hy Lạp cũng là những người đã nhiều lần đến phương

Đông và nhiều vùng đất khác.
Về văn học, sớm nhất là Ome (Homère). Về sử học, nổi tiếng nhất là nhà chép sử
Hêrôđốt (Hérodote). Về toán học và thiên văn học, có Talét (Thalès), Pitago
(Pythagore), Ơclít (Euclide). Về vật lý học, có Acsimét (Archimède). Về y - sinh
học, có Híppôcrát (Hippocrate). Về điêu khắc, có đền Páctênôn (Parthénon) của nhà
điêu khắc Phiđiát (Phiđias). Về kiến trúc, có tượng thần Vệ nữ (Venus) của Praxiten.
Về hội hoạ, có bức Maratông trong chiến tranh Hy Lạp - Ba Tư …
Như vậy, có thể thấy rằng sự ra đời của triết học Hy Lạp cổ đại là một tất yếu-đó
là kết quả nội sinh của cả một dân tộc, một thời đại. C.Mác viết: “Các nhà triết học
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 9
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
không phải những cây nấm mọc trên đất. Họ là sản phẩm của thời đại mình, dân tộc
mình mà những tinh lực tinh tế nhất, quý giá nhất và khó nhìn thấy nhất đã được
suy tư trong các khái niệm triết học”.
Lịch sử triết học Hy cổ đại có thể chia làm 3 thời kỳ. Xuyên suốt ba thời kỳ ấy là
cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm mà đỉnh cao là cuộc
đấu tranh giữa đường lối duy vật của Đê-mô-crít và đường lối duy tâm của Pla-tôn:
a/ Thời kỳ thứ nhất (thế kỷ VI TCN): Đây là thời kỳ chế độ chiếm hữu nô lệ mới
hình thành. Do sự phát triển của sản xuất, thế giới quan cũ có tính chất tôn giáo,
thần thoại dần dần nhường chỗ cho những hiểu biết khoa học về con người, vũ trụ.
Trên cơ sở đó, triết học với tư cách là một khoa học bao quát mọi tri thức (khoa học
của khoa học) ra đời.
Ba nhà triết học duy vật thuộc trường phái Mi-lê (tên một đô thị cổ Hy Lạp) là
Talét, Anaximăngđrơ và Anaximen cho rằng có những thực thể vật chất đầu tiên,
vĩnh viễn vận động tạo ra mọi vật trên thế giới. Theo Talét đó là nước, theo
Anaximăngđrơ đó là một thực thể vô định và vô hạn, theo Anaximen đó là không
khí.
Hêraclít không thuộc trường phái nói trên, ông cũng cho rằng bản nguyên của vũ
trụ là lửa, lửa thông qua sự đấu tranh giữa các mặt đối lập mà sinh ra vạn vật.
Ngược lại, một số nhà triết học thuộc trường phái Êlê (tên một đô thị cổ ở miền

nam nước Ý) như Xênôphan, Pácmênít, Dênông và trường phái Pitago lại có những
quan điểm duy tâm, siêu hình về nguồn gốc vũ trụ. Họ cho rằng, thế giới là một tồn
tại bất động và bất biến (trường phái Êlê), con số là bản nguyên của vũ trụ (trường
phái Pitago).
b/ Thời kỳ thứ hai (bắt đầu từ thế kỷ V. TCN): Đây là thời kỳ chế độ chiếm hữu nô
lệ phát triển đến hình thức cao và cũng là thời kỳ phồn vinh của triết học cổ đại Hy
Lạp. Thời kỳ này, đối tượng nghiên cứu của triết học được mở rộng sang các vấn đề
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 10
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
về kết cấu của vật chất, nhận thức luận và đời sống chính trị. Trong đó, kết cấu của
vật chất là vấn đề trung tâm của nhiều trường phái triết học.
Theo khuynh hướng duy vật. Ămpeđôclơ cho rằng, bản nguyên của vũ trụ không
phải chỉ là một thực thể riêng biệt (như trường phái Milê) mà là gồm 4 thực thể: đất,
nước, lửa, không khí. Anaxago lại cho rằng, mọi vật đều được cấu tạo từ hạt cực nhỏ
nhờ quá trình phân giải và đồng nhất của chúng.
Đạt tới đỉnh cao nhất của chủ nghĩa duy vật thời kì này là học thuyết về nguyên tử
của Đêmôcrít. Theo ông, tất cả mọi vật đều được cấu thành từ những nguyên tử.
Nguyên tử là những phần tử vật chất nhỏ nhất, không thể phân chia được, chúng
vĩnh viễn vận động, không có điểm kết thúc.
Đối lập lại chủ nghĩa duy vật trên đây là chủ nghĩa duy tâm khách quan của
Platôn. Ông là đại biểu lớn nhất của chủ nghĩa duy tâm thời cổ đại Hy Lạp. Ông đã
xây dựng học thuyết về ý niệm để chống lại chủ nghĩa duy vật. Theo ông, giới tự
nhiên bắt nguồn từ ý niệm.
Dao động giữa đường lối duy vật của Đêmôcrít và đường lối duy tâm của Platôn
là Arixtốt. Ông là một nhà triết học lớn, bộ óc bách khoa thời cổ đại Hy Lạp, nhưng
là một nhà triết học không triệt để. Một mặt, ông bác bỏ thuyết ý niệm của Platôn;
mặt khác ông lại chủ trương hình thức là bản chất của mọi sự vật, mà hình thức của
mọi hình thức là tư duy (hình thức thuần tuý).
c/ Thời kỳ thứ ba (từ thế kỷ thứ III TCN): Đây là thời kỳ khủng hoảng và suy
vong của chế độ chiếm hữu nô lệ ở Hy Lạp. Cùng với sự suy tàn đó, nền văn hoá mà

nó sản sinh ra cũng suy tàn theo. Vào cuối thế kỷ này, chỉ còn Êpiquya và học trò
của ông là Lucơrexơ là tiếp tục đường lối duy vật của Đê-mô-crít.
Triết học Hy Lạp cổ đại đã đặt ra hầu hết các vấn đề triết học mà người ta thường
thấy mối quan hệ của nó với các khuynh hướng, các trào lưu triết học sau này.
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 11
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
Trong những thành tựu triết học Hy Lạp cổ đại, học thuyết về nguyên tử của
Đêmôcrít, tư tưởng biện chứng của Hêraclít và lôgích học của Arixtốt là những cống
hiến xuất sắc đối với sự phát triển của tư tưởng triết học nhân loại.
Cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm trong lịch sử triết
học Hy Lạp cổ đại chứng tỏ rằng, ngay từ đầu, lịch sử triết học là lịch sử đấu tranh
giữa hai thế giới quan, hai phương pháp luận đối lập nhau. Cuộc đấu tranh ấy phản
ánh lợi ích của những tầng lớp, những giai cấp khác nhau trong xã hội có giai cấp
đối kháng.
Để tìm hiểu chi tiết hơn về sự tương đồng và khác biệt giữ hai trường phái này
chúng ta đi sâu vào các phần nghiên cứu sau.
4/ CHỦ NGHĨA DUY VẬT & CHỦ NGHĨA DUY TÂM - SỰ TƯƠNG ĐỒNG
Tuy giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm là một cuộc đấu tranh giữa hai
thế giới quan, hai phương pháp đối lập nhau nhưng mối quan hệ này vẫn có một số
nét tương đồng. Đó là:
− Sự chiếm hữu nô lệ đã tạo cơ sở cho sự phân hóa lao động, chi tiết đó là sự đề
cao lao động trí óc, xem thường lao động chân tay. Cho nên Triết học Hy Lạp
cổ đại thể hiện thế giới quan, ý thức hệ và phương pháp luận của giai cấp chủ
nô thống trị.
− Là công cụ lý luận để giai cấp chủ nô thống trị duy trì trật tự xã hội và củng
cố vai trò thống trị của mình.
− Có sự xuất hiện của phép biện chứng nhưng chỉ là chất phác. Sử dụng phép
biện chứng để nâng cao nghệ thuật hùng biện, bảo vệ quan điểm triết học của
mình để tìm ra chân lý. Đã phát hiện ra nhiều yếu tố của phép biện chứng
nhưng chưa trình bày một hệ thống lý luận chặt chẽ.

− Triết học Hy Lạp gắn bó mật thiết với khoa học tự nhiên để tổng hợp mọi
hiểu biết về các lĩnh vực khác nhau nhằm xây dựng bức tranh về thế giới như
một hình ảnh chỉnh thể thống nhất mọi sự vật hiện tượng xảy ra trong nó.
− Triết học thời kỳ này coi trọng vấn đề về con người khẳng định con người là
tinh hoa cao quý nhất của tạo hóa.
− Cùng giải quyết vấn đề của triết học đó là vật chất và ý thức.
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 12
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
− Triết học Hy Lạp cổ đại ngay từ khi mới ra đời đã đề cập đến nhiều vấn đề
khác nhau như: Nguồn gốc của thế giới là gì? Cuộc đời, số phận của con
người như thế nào? Các quan niệm về đạo đức, con người, thần linh…
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 13
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 14
Bình Diện Chủ nghĩa Duy Vật Chủ Nghĩa Duy Tâm
Trường phái Có 4 trường phái:
− Trường phái Milê
− Trường phái Hêráclít
− Trường phái đa nguyên Êmpêđốc –
Anaxago
− Trường phái nguyên tử luận Lơxíp
– Đêmôcrít
Có 3 trường phái:
− Trường phái Pytago
− Trường phái Êlê
− Trường phái Duy tâm khách quan
của Xôcrát - Platông
Nhân vật
tiêu biểu
− Milê: Talét, Anaximăngđrơ,

Anaximen.
− Hêráclít: Hêráclít
− Êmpêđốc – Anaxago: Êmpêđốc –
Anaxago
− Lơxíp – Đêmôcrít: Lơxíp -
Đêmôcrít
− Pytago: Pytago
− Êlê: Xênôphan thành lập theo tinh
thần duy vật, được Pácmêníc phát
triển theo tinh thần duy lý,
Dênông
− Duy tâm khách quan Xôcrát –
Platông: Xôcrát, Platông.
Định nghĩa Là trào lưu tư tưởng Triết học cho
rằng: nguồn gốc, bản chất của vạn vật
trong thế giới là vật chất. Trường phái này
cho rằng vật chất là cái có trước, ý thức là
cái có sau; vật chất sinh ra ý thức và quyết
định ý thức; do đó họ cho rằng con người
có khả năng nhận thức được thế giới.
Là trào lưu tư tưởng triết học cho
rằng: nguồn gốc, bản chất của vạn vật
trong thế giới là tinh thần. Trường phái
này cho rằng ý thức, tinh thần mới là cái
có trước, sinh ra và quyết định vật chất.
Quan niệm
về bản chất
thế giới
Khẳng định bản quyên thế giới là vật
chất.

− Talet cho rằng bản nguyên thế giới
là “nước”, Anaximăngđrơ cho là
“apeiron”, Anaximen cho là “lửa”.
− Hêraclit cho rằng bản nguyên của
thế giới là lửa.
− Empêđốc cho rằng bản nguyên thế
giới đó là “đất, nước, không khí và
lửa”.
− Anaxago đó là các “hạt giống”.
− Đêmocrit giải thích về bản chất thế
giới: cho rằng nguyên tử là cơ sở
của vạn vật trong vũ trụ.
− Nguyên tử là dạng vật chất nhỏ
nhất không thể phân chia, không
màu, không mùi, không vị, không
âm thanh. Nguyên tử giống nhau
về chất nhưng khác nhau về hình
thức, trật tự và tư thế. Đêmocrit
cho rằng vạn vật đều biến đổi, đó
là sự thay đổi trình tự sắp xếp của
Khẳng định bản nguyên của thế giới là
tinh thần.
− Pytago cho rằng bản nguyên thế
giới là “con số”.
− Pácmêníc cho rằng bản nguyên
thế giới là “tồn tại”.
− Platông đã giải thích về bản chất
thế giới, cho rằng thế giới gồm có
2 phần: thế giới ý niệm và thế giới
sự vật cảm tính. Platông cho rằng

thế giới ý niệm có trước thế giới
sự vật cảm tính, sinh ra thế giới
các sự vật cảm tính.Thế giới ý
niệm hay còn gọi là thế giới khái
niệm là thế giới chân thật bất biến
vĩnh viễn tuyệt đối và là cơ sở tồn
tại các sự vật cảm tính. Thế giới
sự vật cảm tính là thế giới không
chân thật, không đúng đắn vì thế
giới vận động không ngừng,
không ngừng sinh ra và mất đi.
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
5/ CHỦ NGHĨA DUY VẬT & CHỦ NGHĨA DUY TÂM - SỰ KHÁC BIỆT
6/ Ý NGHĨA, GIÁ TRỊ TRIẾT HỌC HY LẠP CỔ ĐẠI
Ưu điểm:
- Triết học cổ Hy Lạp như hồi chuông tỉnh thức giấc mộng thần thánh muôn đời
của người dân Hy Lạp. Tách ly vai trò của thần thánh ra khỏi ý thức hệ của
con người.
- Vai trò của tự nhiên và con người được đề cập một cách khách quan. Nhằm đi
đến tìm hiểu con người và tự nhiên từ đâu mà có và đi về đâu.
- Đạo đức lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại được đề cập.
- Là nền tảng cho các trường phái triết học sau này.
- Khoa học Duy nghiệm và Duy lý manh nha hình thành.
- Trả lời phần nào câu hỏi: Con người có khả năng nhận thức thế giới không?
Hạn chế:
- Triết học cổ Hy Lạp còn nằm trên tư duy trừu tượng là chủ yếu.
- Các vấn đề triết học còn chưa rõ ràng, còn rời rạc chưa hệ thống hóa.
- Tuy có đặt vai trò của con người, nhưng chưa hoàn toàn tách khỏi yếu tố thần
linh. Triết học Hy Lạp cổ đại là tiếng chuông vàng, là nhịp cầu vững chắc, nối
những bến bờ triết học sau này. Đến nay những gì mà triết học Hy Lạp cổ đại

mang đến cho nhân loại vẫn còn nguyên giá trị đó. Triết lý Hy Lạp cổ đại là
những viên gạch đầu tiên xây nên toàn bộ ngôi nhà văn minh của Châu Âu
ngày nay. Ta có thể thấy cả bề mặt và bề trái của Châu Âu ngày nay qua nền
triết học Hy Lạp cổ đại. Điều đó làm cho nó sáng rực rỡ trên vũ đài triết học
nhân loại và trở nên bất hủ. Marx nói: “Dại dột cho ai không thấy giá trị Hy
Lạp cổ đại”.
7/ TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. TS. Bùi Văn Mưa (2010), Giáo trình Triết học tập 1, 2, 3 Trường Đại học kinh
tế TP.HCM.
2. TS. Nguyễn Ngọc Thu (2003), Đại cương lịch sử triết học, NXB tổng hợp
TP.HCM
3. GS.TS Nguyễn Hữu Vui (2002), Lịch sử triết học, NXB chính trị quốc gia HN
4. Slide bài giảng của thầy TS Bùi Văn Mưa, TS Nguyễn Ngọc Thu.
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 15
TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC GVHD: TS. Bùi Văn Mưa
5. Website: Wikipedia.org, tailieu.vn, thuvienebook.com, caohockinhte.vn,
diendankienthuc.net, hanhchinh.vn
Học Viên: Trần Quốc Việt Trang 16