Bài giảng Giám sát sinh học môi trường nước ngọt bằng DVKXS cỡ lớn

I
j
DAI
Hoc
eu6c
cIA na xOl
TRUoNG
DAI
HOC
KHOA HQC
rtl XHrnU
xcuyeN
xuAN
quYxu,
CLIVE
PINDER
(chu
bi6n)
srEVE
TILLING,
ptet
oiNr-r
ynw
GIAM
SAT
SINH
HOC
VIOI
TRUONG
NTIOC
NIGOT

).aa
xlAN{J $ONG
rrar
I(II{ING
XrldN{; Sdrut; {l{t
g {$iq
Hir
noi
-
2402
MVc
LUc
Ldi
n6i ddu
'Phdn
1.
Didm
lai
cdc
phuong
phdp
nghiAn
c{tu
va lich
sft
quan
trdc sinh hoc
cdc
thrty
vtc nudc

chdy
l.l.
Gidi
thi€u
1.2. Nhfrng
phuong phrip
girim siit sinh
hQc
3
1.2.1.
Phuong
phr{p str
dung
phin ung
c0a nhfrng
lo}ri
don
3
1.2.2.
Phuong
ph6p nghi€n
criu
vd
da loiri
5
,
1.3.
T6m
t6t
lich

sii
vi€c
su
dung
d6ng
vAt
kh6ng xuong song
cd tdn trong
quan tr'6c
sinh
hoc
;
" 8
1.4. V nghia
cua sd li€u
quan tric sinh
hgc
I I
1.5.
Ap
dung
quan trdc sinh hoc
o DOng
nam
A
1.6. Ket 1uAn
11
Phdn
2.
Quan

trdc sinh hoc
biing
sft
dung
d6ng vdt
khdng
xuong so'ng cd
l6n
2.1. Muc
tieu

:
20
2.2.
phuong
phrip
20
2.2.1.
Chon
dia
didm Iay mdu
20
2.2.2. Mo
ta nhirng
dia diem
thu mau
21
2.2.3.Thu
mAu
d6ng

vdt
khOng
xuctng
song
22
Phdn
3.
NghiAn
ctiu
xay dtng
co s&
dtr
liiu ban
ddu vd
gidm
sdt
sinh
hoc dViAt
nam
3.1.
Gidi thi0u
: 29
3.2. Phuong
ph,{p
: ' 29
3.2.1. Cdc
dia
di<im thu m6u
' 30
3.2.2.

56
iiQu
vat
ly
vd
h6a hQc

36
3.2.3.Thu
th4p
vit
mdu
dQng
vQt kh6ng
xuong
sdng cd lctn 36
3.3.
Kdt
qud:
nghi€n
cfu
37
3.4.
ThAo
1udn
""""'43
Tdi
lihu tham
khdo
\

Vq
._\i
ur
4-\
sd
:rvn
cb.rre
d
:a;
l::.9
qt
;:g::-brfu{
::u*
bing
$,?[lg
3fir
t
r:ng
n|lil
ftffing
con
rn
irht
e,g:br
*an6
nlxdrlg
Fbd
Afra
d
t,tr g

ufra
u
.:ac ,oni
cft
s:nh.
:qc.
I
"fdnd
rft4
'si
6
Cbiu,frn
I'lcc
ffi
rro,tlg
vifi
dd
r@i
T.on rlCi
6ffit
qui cml
klreqa
h;c
gl,a
Hf
N
sdeog
citU
quarl
d

rmftqfrqg
q
hnndc H
.toi@?
Lol
Not
sAu
c
cdc
thrty
g
quan
tric
8
L1
TVidt nam
1l
t2
/-l'y:u6cneob6nhidundilr6nthdg,ldidangbinhi6mbdnbEinhiducht'tgAy6
fr{:ilr.i,
-u;;;
rrong
c6c
char
,iav
.o
kha
ndng
pha huv
h6

srnh
bh6i
vd'
suc
,^t,\
song
cia
d6ng
vAt
6
nhrlng
"Ot'g
AO
rdt
thdp'
Th4m
chi
rdt
nhidu
h6a
chdt
bdn
chr-ra
dtioc
ph6t
hi6n
mii
nhflng
inh
hr:Eng

cria
chring
vd
md't
sinh
ly'
c6
thd
do
b6c
dong
qua
lai
cua
c6.c
hqp
chdt
h6a
hoc,
sr-t
bd
sung,
hgp
lgc
ho4c
ddi
kh6ng
nhau
theo
nhring

c6ch
rdt
phrlc
tap.
M6c
du
ngly
nay
ngrJoi
ta
c6
thd
gi6m
s5't
chdt
lrtong
nirdc
bang
c6ch
phan
tich
h6a
hoc,
,,h.trig
dii
du
b6o
mdt
c6ch
chic

ch6n
vd
cdc
t6'c
d6ng
cua
chdng
aA"
rro
,i"rt
,nai,
ddn
doi
sdng
cri'a
sinh
vA'b
vh srlc
kh6e
con
nguoi
trong
nhidu
ouo"*'Oq;oU"
*ao
nhidu
kh6
khan'
Srr
tac

ddng
ciia
nhrlng
h6a
chdL
thridng
dr-toc
bidu
hiQn
&
khi.
nd,ng
tdn
tai,
srlc
sdng
cua
m6i
sinh
vat
vh
6
mrlc
d6
cao
c6
ihd
hfiy
aiet
."0.

sdng
ciia
sinh
vat.
vf
thd,
quan
lrdc
sinh
hoc
nrt6c
ngol
ngdycd'ngtr6nOnquantrongnrrr'rta'motphdn"b,dsungho[clhAmchfthaythSclro
nh,3ng'phAn
tich'h6a
hoc'
C6cphuongph6pquantr6csinhhocc6th€jdr'tgcphAnchiathhnh:NhrlngphAn
rngcuam6ilodiri6ngbi6tvdnhrlngona,,itngcuacaqudn i\nu''nr6ttraogdrrr
c5:c
lodi
chi
thi,
c6c
sinh
vat
nhay
.u*
uu
sinh
vat

tich
lu,
nhom
har
gdm
cac
chi
so
.i.rn
no.,
chi
so
da
cl4ng
vd
chi
so
trtong
ddng'
VanddnghiOncfusrldungd6ngvit}<h6ngxudngsdngcdldnldmsinhvAtclri
thi
dd
d6nh
916
,rn
*un,
s6.t
chat
tlqng
nudc

ngot
da
drrgc
1"1,"
tur*
t_
c6c
nrldc
Chau
Au
trr
nhrlng
'dm
ddu
cua
rho
Li
zo.
d
aay
no
drtoc
phat
tri'€!n'
ngiy
cdng
dr-roc
hodn
thi6n
ti

*i
b6
ra
co
nhidu
uu
ditjm'
B6i
16
gi6m
shb
sinh
hoc
vrla
ti6n
1li
lrongvi6csr}dqng,ddi6,nk6msovoigr6ms5Lth6ahocvi'iaikhdnggayra6nhi6m
ddivdim6ilrr'long NhrlngndmgAnday,viocApd'ungquantrd.csrnhlroclaiTh6i
Lan
vd cAc
nrl6c
OO"g
Nam
A
hh6c
dd
drroc
chir
y t6i'
o

Vi6t
Nam,
mQt
quy
trinh
lay
mau
vit
phdn
bich
sd
ii6u
dd
drroc
thidt
}Ap.
Kdt
qua c,ia
nhtng
^*rricr'.,:"
trong
nhf,ng
ndm
vr)a
qua
theo
hrr6ng
nay
drtoc
c6c

nhh
khoa
hoc
thu6c
lirrou
sinh
hoc,
Tr,:dng
Dai
hoc
Khoa
hoc
Tr-r
nhi6n,
Dai
hoc
Quoc
glaHdNQithgchiOn;d6xAydrrngn6nmQtkh6adinhlo4id6ngvAtkh6ngXddng
sdng
cd
16n
ddn
ho,
m6t
quy
trinh
ldy
mau
v}r
mQt

hQ
lhdng
tinh
di€jm
sil
dung
lrong
quan
brd.c.i"h;;
ali"uicdc
rtuy
vrlc
nd6c
chiv
taiVi6t
Nam'
c6
thd
coi
dav
id
nhrlngnghidnc(tubanddu,ldmcos6chonhtngnghidncrlutr€ptheonhhmtr}ng
brr6c
hob,n
bhi6n
quy
trinh
quan
trdc
d6nh

g16 chdt
hiong
nridc
thdng
qua sinh
va't
.iiili
tu
dong
vai
khdng
xddns
song
6
vi6t
Nam'
U,I
20
20
20
2t
22
29
29
30
io
36
37
43
PHAN

1
srdrvr
LAI
cAc
PHUoNG
PHAP
HCHIEI'|
cuu
^3
vA
ltcH
su
QUAN
TRAc
slNH
Hqc
cAc
rH0v
vuc
Nuoc
cnAY
1.1.
ctot
rntEu
sdng
vd. sudi
6
nhi6'u
ndi
tr6n

thd
gr6i
dd
vd dang
drtoc
chinh
phqc dd-
sil dung
cho
cd,c
irrfc
dich
khdc
nhau
cria
con
ngr:di.
Trong
bAn
b6o c6o
v6'srt
s6ng
6 sdng
vi
sudi,
Macan
vd worthington
(1974) dd
kheng
dinh

rd'ng
con
ngrrdi
d6
stt
dung
s6ng
,r*Oi'fa*
noi
dd r6c
thAi,
th4m
chi
ngay
bt khi
ngrrdi
ta
m6i
tdt
adu cu6c
sdng
dinh
.u.
t,-,y
nhi6n,
3
nhrlng
vring
n6ng
th6n,

d6.n
crt
thr-ta
thdt,
nhrlng
vi6c ldm
d6
kh6ng
gdy
ra srl
6
nhi6m
m6t
cdch
nghiom
trong,
anh
hrrang
i6n
t6i con
ngrrdi
hay
silc
sdng
cua
hQ
sinh
th6i
nhrr
ii

c6c
thDrnh
phd
ldn.
O
d6 c6
cA sin
phdm
rdc
thii
sinh
hoat
15.n rdc
thAi
cong
nghi6p
ddu
duoc
dd
xuong
nhrlng
con
sdng
gAn
nhdt,
n6
khdng
chi
dria
ddn

nhrlng
roi
,o
ng.,y
hidm
d6'i
v6i srlc
kh6e
con
ngudi,
md
cdn
dAn
ddn ldm
giam mQt
cdch
dang
f.Ci
r,l
da dang
sinh
hoc,
thdng
qua viec ioai
trri
c6c
lodi
mAn
cim,
vir

ld.m
rdng
nhfrng
loDri
c6
uu
thd
chdng
chiu
voi
nrr6c
bi
6 nhi6m.
Ngrrdi
la c6
thd
thrrdng
xuydn
tim
thdy
dt'u
vdt
trong
c6c
hd
bi
rinh
hrtdng
do
t5'c

d6ng
crla
con
nguoi
,ra Uid.,
adi
tri nhi6n
qua
nhidu
thd
ki, mdt
lrong
sd
cAc
tnidng
hqp
d6
ld
nhfrng
h6a
thach
cria
dQng
vat
kh6ng
xudng
sdng
vd thrtc
v4t
dr:oc

ch6n
sdng
trong
nh,rng
ldp
trdm
tich
hing
ngdn
ndm
(Hofmann,
1988,
Walker,
1993,
f995)'
VD.o
cudi
thd
ki
1g,
khoa
hoc
nghidn
ctru
vd trd
tat
dAu
phAt tridn
nhrr
mQt

b6
phan
quan rrong
kh6ng
thd
thidu
trong
nghi6n
citu
khoa
hqc
(Vlacan vd'
Worthington,lg?4J
vd
vDro
ddu
thd
ki
ndy
quan
tr6c
sinh
hqc
dd
srl
dung
nhrlng
sinh
v{t-6
nrrdc

nhrr
1ir
nhflng
sinh
vat
chi
thi cho
srl
6 nhi6m
(Lindegaard, 1995)'
Vdi
nhrlng
nh4n
thrrc
v0' irrf,
nrrat
g
cila
6
nhi6m
I6n
c6.c
qudn xi sinh
vAt
&
nr:dc
ngdy
mdt
tdng
vd, mdi

li6n
quan cira
n6
ddn
phAm vi
mdi
tnidng
r6ng
hOn
thi
srj
rJng
Jn*.n"
qrrul
61a.
sinh
hoc
ngliy
cing
md
r6ng
tr]
chri
ydu
li6n
quan ddn
sitc
kh6e
con ngubi
adn

t"o
gdm
c6.
nhrSng
t6.c
dQng
sinh
th6i
16n
lqi
ich
cir'a
chfnh
ho'
TrI
cudi
rhd kf
.19
cho
ddn
hdt
ihd ki
nhy,
viQc
cai
tidn
xrl
lf
rac
thii

dd
cr5
nhi6'u
tidn
bO
va do
v4y
dd cii
t4o
dttgc
chat
lrrong
nrrdc
6 nhidu
con
s6ng
mi
t^r6c
JU,
aa
bf
6
nhi6m
nAng.
Tuy
nhi6n,
su
tang
nhanh
ctra

nhdng
h6a
chdt
bdng
hqp
dr-roc
sdn.xudt
trong
thdki
20
da
tao
ra
nhidu
ngudn
6 nhi6m
nddc
nggt
mdi'
Nhidu
loai
h6a
chdt,
m[c
ari.ro
co
mflt
6
ndng
dQ

rat
thdp nhttng
lai
ld
nguyan
nhan
chinh
2
rgng
a \tq
;ong
tinh
16ng
song
hoat
;
chi
-dm
Slan
:a
co
r
con
lo la
rong
Ir
b0
lva
rrlng
995).

nudc
(
rrng
kh6e
ld cr5
rnj6c
r
hgp
Ihidu
:hinh
li6n
quan
ddn
khi ndng
t6c
d6ng
nghidm
trong
l6n con
sinh
th6i. TrI nhrlng s6'liQu
nghidn
crlu
thrlc td vd
qua
ring
li. nhidu 1o4i h6a chft
c6
kh6.
nang li6n

quan
ddn
det A ngrrdi
vd
qudn
thd dQng
vAt
(Colborn
vd.
c6ng sr1,
I
998).
1.2. NHONG
PHUONG
PHAP
GIAM
SAT
SINH HOC
ngr"ioi
vd
sr:c sdng cua
hd
cic cu6c
thAo luAn
thi
ro
viQc
ph6
vd chrlc n5.ng n6i
1996; Pinder & Pottinger,

Nhrlng
phrrong
ph6p
dr-toc srl
dung
trong
gi5rm
sdt sinh
hoc c6
th€j dr:oc
phdn
chia
thdnh cdc
loai: Srl
dung
nhfrng
phAn
itng
cua
c6c
lodi don
vi
srr
dung
nhrlng
phAn
fing cria
da loAi
(qud.n
xd).

1.2.1. Phrldng
phap
sr?
dung
phin
itng
ciia
nhr?ng lodi don
Phriong
phAp
srl
dung nhtlng
loAi
Aon dd
gi6m
sAt
sinh
hoc dr-toc chia
thdnh
3
Ioai:
.
Srl dung
nhdng
lodi chi
thi.
"
Stf
dung
nhfing sinh

vAt
nhay
cam.
.
Sd
dung
nhrlng sinh
vAt
lich lu.
i-
Nhirng
lodi chi
thi
N6i chung,
dAnh
grA
chat lrrong
nu6c dr:a trdn
cd sd cua srl co mdb hay
v6ng
mdt cac loai dic
tntng dd ft nhAn
dttdc srl
ung
h6.
Nhr-tng
lodi nhdt dinh nhu mu6i
ldc Chirortotnus
riparins
vd

g:un
iL
La
Tubifeq tubifex
vd
Limnodrilus
hoifmeisterL
thuong
c6 rat
nhi6'u
3 nhrlng
ndi o
nhi6m
hrlu
co. nhrlng tuy6t nhi6n kh6ng
bi
gr6i
han chi
trong nhfing
didu
l<i6n
nhu
vAy.
Nhrrng
lodi khdc nhu
g:un
trdn
Nals
elinguis
c6

th€j c6
nhidu 6 mot
so
lhoi
didm trong
nArn o nhrlng suoi
bi d nhi5m o
Anh,
nhtlng vdo
mia
kh6c
thi
co
thO Ie
thdnh
phdn
khdn
g
co
i
nghia
trong khu
hO
sinh
vAt
(Pinder
vd.
Farr,
fg87b).
Nhrrng

loai
kh6ng
chong chiu
drtoc
voi
o nhi6m
nhrr
nhidu lohi
phi
du
(Ephemeropcera),
c6nh
ri.p
(Plecoptera)
vi br:om
d
(Trichoptera)
c6
thd khOng
c6 mdt
v6i cac ly do
khAc nhrr Ih mat
noi sdng
phr
hop
hoac lir nhdng
didu kiQn dia
lf
khdng
1i6n

quan
ddn
chat
lttong
nr:6c. Nhrlng
lodi
hhOng chdng
chiu
co th€j
gap
6
nhtlng
noi 6 nhi6m,
md
6 nhrlng
dia didm
cI6,
cac
qud.n
th€!
ndy
khdng
th€i
phat triiin
va
tdn tai
dudc, md. do chi
Ie kd1
qua
cua srt

trdi
dat Lrl
nhrlng
dia didm
s:.h
6 dAu
con
su6i ddn.
Nhrlng nhAn
x6t tr0n
cldy
dd
lim cho
nhidu nhd
sinh
hoc nu6c ngot
tri) ndn hodi
nghi vd 1gi
ich cua
"cAi
goi
ld"
nhrlng
lodi
chi
bhi. Vi
du,
Roback
(1974)
d5. c6

quan
di€jm ld
"sd
c6 mAt
hay
vdng mat
cria
bat cit lodi cdn trr)ng ndo
brong m6t
con su6i
(Knr.
nor den
dreu
odt loi)
khdng
hon
khdng
l<r6m
chi ld mdt su
that hi€in
nhi6n
ld srr
c6 md.,t
hay
vdng
mat cia
n6". Tuy
nhi6n,
ong
d5. tidp luc nghiOn

crru
vi hhing
dinh
mdt,
quan
didm,
md
nhi6-u nhd sinh
hoc
nddc ngot dd lAn
thdnh
v6i
quan
di€im
d6
ld
hdu
hdt
nhrlng
lodi con
trr)ng
drroc
tim
thay trong
nrldc
c6 d6
phir
dr:dng
trung binh
c6

thd chdng
chiu 6 m6t
pham vi
khe
r6ng
cria c6c
di6'u
ki6n sdng
(vat
lf
vd h6a
hqc).
ii. Nhfrng
sinh
vdt
nhay
ctim
Nhrlng
nghiQn
crru
vd
loar ndy
ld
d6nh
gt6
t6c ddng
cri'a
nhrlng
chdt
gAy

d
nhi6m
thdng
qua
inh
huiing
cria no
1dn mAt
dO, sV
ph6t
tridn
vd sinh
Iy cria cdc
sinh
vAt.
IJu
rhd dnc
bi0t cr3.a
phr-iong
phep
ndy Ib.
kh6.
nang
ph6b
hi6n
ra
nhrlng
6.nh
hrrfing
cria

c6c
chat
gay
d nhi6m
6 nhrlng
ndng dd
kh6c nhau,
mac
dri nhtl
ihd
s6 c6
t6c d6ng
c6
hAi
doi
vdi cac sinh
vAb.
Khi
c6 nhrlng Anh
hrrdng
cu
thd
vdi
mitc
d6
6
nhi6m
ndo
d6
thi

m6t
phAn rrng
Ludng
rtng
cria sinh
v6.t v6i srr
tdng hodc
giim
.ndng
dd cria
su
d nhi6m
c6
thaj s6
xiy
ra.
Di6'u
ndy
d5. dUoc
Donkin
vd
Widdows
(1996),
xem nhu
ld m6t dung
cu
quan
tric bao
gdm
nhdng

d[c
didm sau
dAY:
.
Nhay
cAm
d6'i
vdi
thay ddi
bdt thrrdng cria m6i
trttdng,
srr 6 nhi6m
c6
pharn
vi
rdng cho
srt
phin r1ng,
ttl
didu
ki6n
tdi rru ddn didu
kiQn
gAv
chdt-
.
C6
mdt
sd
dinh

lrrong,
kha
ning
dr: b6o 1i6n
quan
ddn irhtrttg
chdt
gAy
d
nhi6m.
.
SU
phdt
tridn
binh
hay
thay
doi cua
h-l nhi6n
ld mdt
phan rrng
chung
c6
Lhd
het
hop
voi nhdng
inh
huSng
d6c

hai
ddc Lrtlng hon o
mrlc d6
id bdo
vh
sinh
tron
cua
hd
thdng.
PhrtOng
phAp
sri
dung
sinh
vAl nhay
cam cring drfOc
ip dung
lrong nhrlng
pghi6n
crru
1i6n
quan
ddn
nhrlng
didu
t<h6c thrldng
vd
hinh
thei d ddng

vAt, n6 cri
thd
phuc
vu dd
b6o cho
cAc
nhd
sinh
vAt
hoc
vd
srl co
mdb crla cac
chat
gAy
6 nhi6m
gAy
ra
phd
vd srr
ph6t tridn
binh
lhrtong,
c6 hoac kh6ng
c6 srl
t6c
d6ng
ro rDrng
i6n
cdc

qudn
thd. Phrrong
phAp
ndy
da
dr:oc 6p
dung
lrong c6c
nghiOn
crlu 1i6n
quarr
ddn srJ
ph6 vd tuydn
nQi
tidt ciia
cac co
lhd,
vi
dq
nhrlng
anh
hrrong cua
chdt
tao
tinh cAi
(feminisation)
trong
c5.
(Sumpler,
1995),

n6 ctng
Id
ngudn
d6c hq.i
tidm
ndng
ddi
vdi
sitc
kh6e
con
ngrrdi.
Trong
sd nhtng d6ng
vAt khdng
xudng
s6'ng
E nrrdc
chi c6
m6t
trt/dng
hop
duy
nhat
c6 Anh
hrr6ng 16n
quAn
thei drrgc
gdy
ra do bi

pii6
vd
h6
rhdng n6i
tidt,
d6
ld chdt
gdy
bdt lrrc
(imposex)
trong cdc
thAn mdm
6
bidn,
sinh
ra do
phai
chong
chiu
voi
chat
chong
srnh
vAb
b6m
lributyltin
(xem phd.n
didm
s6ch
cua

Matthiessen
vi
Gibbs,
1998).
C6
m6t
bdng chr:ng
nrla
vd nhrlng
inh
hudng
nhu
thd ctng
dd drroc
tim
thdy i
nhrlng
thAn mdm
nri6c
ngot
hod.c
nhrlng
dOng
vAt khdng
xudng
song
khAc
(Pinder
vir Pobtinger,
1gg8).

Tuy
nhi6n,
ddu
hi6u crLa nhrlng
dac
didm
bidn
dang
hAu hdt
rl
phdn
ddu cd
thd.
V6
crj.a
du
trr)ng
hai
cdnh
ho
Chironomidae
xudt
hi6n
c6
li6n
quan
ddn
kh[ ndng
chdng
chiu

v6i nhrlng
h6a
chat c6ng
nghidp
vd
thudc
trrf
sAu
vd c6
thd nho
d6 md
c6
th€m
m6t
phrtong
phep
c6 ioi
trong
vi6c
phAt
hi6n sr1
c6
m5't
cila
nhrlng
chdt
gdy
d
nhi6m,
didu

ndy
rat co
y
nghia
doi
voi m6i
brrJdng
(De
Bisthoven
vd cdng sd,
1995).
4
Trst
h6m
;ns4rl
:lmryd
rs,4il
"mm
nffil
I
1
j
-Tlmt
;
t'du
tno
i
ilU
:'Tn
.

::gmu
"r-frt
T
re@
$!@u
dtu
r'fu
d
eM
@
Mno
mt
@
,du@
!!F
ffi,
d&
ilds
.6dtl
Imi
:t
.'a
itoa
.:
1dy
6
txa
cac
l :-rr1ng
::;:',1 the

. ill. rC
(tO
ac
+am
lu
quan
:c
piraln
f i fr\/ n
f,u
DUJ
v
.g
co
tne
;:nh
hoa.
3
rhrln;;
i:.
16
co
. r
.i
I nnlem
lang
16n
en
quan
:har tao

:ar tie'nr
rg O
nrfdc
ri chA vd
ren.
slnn
ie:r sach
m
:hay
ri
:
(Pinder
rdu het o
i6n
quan
au
vd
c5
md.t
cuer
iisthoven
iii.
Nhtrng
sinh vat
tich tu
M6t
vA.i sinh vAt 6 nrrdc c6
khJi ndng ddc bi6t vd tich tu
nhrlng
loai chat

SAy
d
nhi6m nhdt
dinh trong md cria
chring
ldm
cho
chfng
aO
Ui
phat
hi6n hon
qua
nhrlng
phAn
bich
h6a
hoc.
Nhfing
sinh
vAt ly
tr-i6ng drroc
sri dung
trong
muc dich
ndy n6n
cho
s6ng dinh
crr
dd s6'1i6u

thu drJgc
A nhrrng ndi dac
l"rdng
niry c6 d6 tin cAv. Trong
sd
cdc sinh
vAt
thuoc loai nAy,
r6u dd
duoc sr] dung rdng rd.i,
nhr:ng c6c
don vi
phAn
Loai
irh6c nhr:
tAo, thrlc vAt 1dn, cA
vb. d6ng
vAt
kh6ng xudng song
khAc
cfrng dr-toc srt
dung
(Calow
vd
Maltby, l97B).
Tuy
nhi6n, do tfnh linh hoat cia
c5.
vA
nhidu ddng

vet
l(hdng xudng song,
hoac
do
bi tr6i dat ldm cho
sri
grii
thich vd
ket
qui
cdn
phAi
xern
x6t
thdm.
1.2.2.
Pirrfdng
phAp
nghiGn crlu
vd
da
loai
Quan
tric
chat
li:ong nr:6c
bang st: dung
nhrlng nh6m sinh
vAt
hay nhrlng

quAn
xd
sinh
vdt
dd c6
tu leu,
dic bi6l o
ChAu Au. Resh
vd
Jackson
(1993)
de hAt
h6 nhfing
phr:ong phap
.h6c
nhau
trong
grSrm
sat sinh hoc dr:oc srl dung
vdi mdt
pham
vi
Idn
hay
nh6
vd
n6 dr:oc
chia
thirnh
6 loai:

o
Eo
mtlc
dQ
phong
phn
-
Drta
vdo
mdt s6'xAc
dinh
vd
sd lrtong cua don
vi
phAn
loai c6
m5.t
tai
m6t
dia di€im. C6
the
tien
hdnir
nhAn dang d
mrlc
dd lodi, ho, hodc 6
m6t
vii
mrlc d6 khac
dr:a

irdn cd sd
nop ly'
cua srl t6n lai ld
"sri
gidu
don
vi
phAn
loai"
giArn
di cung
voi
srt
g:Am
chat
h:ong nrJoc.
.
S/
tiet
kA
-
Phep
do don
giin
nh.rt
}d
tdng
so cac ca thd kh6ng cdn nhAn ciang
chrra cac
dang nhat dinh cua

stress.
so lrJong co thd
tAng iroAc
gram
K€i ci xAc dinh
nhrlng ty 16
glla
dd
phong phri
cua
cac
nhom
srnh vAt
khac
nhau
(Bing
1.f .).
"
Sf da dang
qudn thd ua
chi so'ttdng
d6ng
-
Chi
so Shannon
ld chi so da
clang drtoc sri d.ung
pnd
Uien nhait,
nhrtng

m6t vii
chi so khdc
clrroc
nhidu
ng:rJdi bidt
ddn cung dudc
liet kO
trong Bdng
1.1.
Li do co ban mi chi
so
ndy duoc
thta nhAn
vA
5,p dqng
lb. srl
da dang
giam
ctng
voi
grim
chat h:ong nr-t6c.
Hdng loat
c6c
phddng
ph6p
bidu
thi dO
Ludng
diing

girra
c6c
quAn
thd
cirng drroc
grdi
thi6u. Nhrlng
phr:ong
phSrp
ndy
c6 th€i
clrta
brdn srl c6
mat
hay
v5ng
mdt
ddn bhudn ho4c
c6
lhd
bao
gdm
rdt,
nhidu sd
liOu
vd 6p
dung n6
brong
chuong
lrinh

gr6m
s6t
dda
trdn
srl
khac
nhau
gita
cac
qudn
thd bi stress
vd nhrlng
qudn
th€i
khdng
bi stress cr)ng
v6i
mrlc d6 bdng,
giim
crla stress.
.
Cac chi s6' sinh
froc
-
Sr1
da dang
crfa cAc
chi sd sinh
hoc dd drroc
drta ra sri

dung
3
nhtng
virng
dia lf
dac
bi6t hoac
cAc ioai
sdng cu
thej
(Bing
1.1.). M&
rdng
vi6c
Ap dung cria
n6 d6'i
vdi c6,c
virng dia lf khAc
hodc c6c
loai
s6ng
cdn
phii
bdn
ddn, nhrtng
trong m6t so
tnrdng hop
n6 c6
thd
drroc sila

adi nhidu hoac
it. Vf du
difjm
so cua
Chutter
(1972)
dd
dr)ng
3 Nam
Phi duoc Hilsenhoff
(1988)
chuydn
d6i
dd
srl dung
6 Wisconsin
b[ng
c6ch
bien ddi nhrlng
g:a
tri
ch6ng
chiu cho
phu
hop
voi
khu hO sinh
vAt 6
dia
phr:ong

gdm
co
m6t
sd
don vi
phAn
loai.
Trrong
trr, didm
BMWP dr:oc
bidn
Adi
Ad srl
rlung &
nhidu nd<lc,
trong
d6 c6
ThAi Lan
(Mustow,
i997).
.
Sp
do
dAm
nhom
theo
chLtc
nd.ng
d.inh
d.tdng

-
Cho
ta
thdy
nhfrng
tj lQ
g:rra
sd'Irrgng
dong
vat
trong
nhfrng
nh6m
d'inh drrdng
dac
biet
(vf
d\r
sd
1u9:1g
cria
nhrlng
*arrir.i.,r^'trOt,
tdng
s6'ciccS.thd,
sd1:gng
ci.a
thiic
in
thrfa

tr6n
sd'lrtongcfr'a
c6c
vAt !n
iqc;
16'lrrgngcria
thitc
5n
chuydn
h6a
tr6n sdhjgngkhai
quAt), tr]
d6
ngudi
ta
cho
r5.ng
nhfrng
nh6m
dinh
dUdng
nhdt
dinh
chdng
chiu
v6i
nhrSng
d4ng
stress
nhat

dinh
tdb
hon
nhtng
io4i
kh6c.
.
Nhfrng
chi
s6'h1i
hqp
-Ld
srl
ket
hop
c6c
chi
sd,
nhdng
chi
sdc6
drldc
trl srl
da
dang
cua
c6c
Io41
ph6p
do

da
dd
cdp
E
rrdn
dd
tranh
srr
giim
dd
lin cAy
viro
m6t
ph6p do
bdl
iry,
Bdng
1.1.M6t
vii
chi
sd
sinh
hgc
vi
chi
so da
dang
dugc
6p
dung

phd bidn
C6.c
chi
sd
sinh
hoc
(A)
Cdc
ti
Ie
Chironomidae:
C6n
trung
kh6c
Asellus:
Gammarus
Limnod.rilus
hoffmeisferl:
Oli
gochae ba
Chironomidae:
Oligochaeta
Tubificidae:
DOng
vAt
kh6ng
xddng
song
khdc
Goodnight

and
Whitley
(1960)
:
L
:
I
.t
:l.l
iJ
Winner
e,
ol.
(1980)
Watton
and
Hawkes
(1984)
kh5.c
Brinkhurst
(1966)
Wiederholm
(1980)
(B)
Cdc
chi
so'dinlt'
lttong
Chi
so

sinh
hoc
Trenl
Chi
so
sinh
hoc
Bi
Didm
so
BMWP
(Q
Cd,c
chi
so''ban
dinh
lttong
Di€im
sd Chandler
Chi
s6'Chutter's
(D)
Cric
chi
so'da
dang
chi
so'Shannon
-
weiner

-
xNi/NlogrNiiN
Shannon
and
weiner
(19a9)
Chi
sd
Simpson
1-INi(Ni-1)/N(N-1)
Simpson
(1949)
Chi
sdMargalef
(S-l)logN
Chi
sdMenhinick
S/'JN
Woodiwiss
(1964)
DePauw
and
Vanhooren
(1983)
National
Water
Council
(1981)
Chandler
(1970)

Chutter
(1972)
Margalef
(1968)
Menhinick,
1964
(
(S
=
sd
lodi
trong
mfiu;
Ni
=
sd
c6
thd
trong
m6i
loiri;
N
=
tdng
s6'cA
thd
ddng
vAt
trong
mAu).

i. Cht
sd sinh
hoc
Cric
ti,16:
N6
Id
dgng
it
nhdt
(Caiow
t)
d.ang
don
giirn
nhat
cua
chi
sd
sinh
hoc
nhung
thridng
drioc
sii
vi.
Maltby,
1987),
li
srl

m6
ti.
cdu
tnic
cira
qudn x5.
triy
lhudc
34)
ry
te
$ua
lia
nhrlng'
rg
cri.a
c6c
5 ngudi
ta
:ress
nhdt
h-toc
tr]
sr-t
v vdo
mdt
i1960)
.
l9g3)
i98

1)
irti
dOne
g
dr:Oc
sil
:r)y
lhu6c
vdo
dd
phong
phri
cria m6t
ddn
vi
phAn
loai
hodc
nh6m
don
vi
phAn
loai
so
v6i don
vi
phAn
loai hodc
nh6m
kh6c. Mdt vdi ty

l.
dudc
drla
ra
(BAng
1.1.), nhr:ngt{t
ci
d6'u
drroc
drra
tr6n
srJ so
s6nh
girla
c6c
don vi
phdn
loai
chdng
chiu vdi
6
nhi6m vA.
nhrlng
don vi
phdn
ioai
kh6c drroc xem nhu
it
chdng
chiu.

Thorne vD.
Williams
(iggz),
dd
kidm tra
m6t
vhi
chi s6'cua dang
niy,
srl dung
so liOu
cria nhtng
con
sdng nhi6t
ddi 6 Brazil,
Ghana
vd
ThAi Lan
vd
de
kdt
luAn
rang
kh6ng
c6
quan
sat
.phin
Anh m6t
cdch

chfnh x6c mftc dd cua srr
d
nhi6m.
Cric
chl s6'dinh
luqng ud. brin dinh ltong:
Ci hai
chi
so
sinh hoc
dinh ludng
vd
b6n dinh
lrrong dr:oc
srl dung
r6ng
rdi lrddc
dAy,
mdc
dt thdi
didm
hidn
bai c6
nhfrng
xu hrt6ng
manh mE
ngi
vd
nhfrng
phrrong

phdp
ddnh
gi6
nhanh
vd.
nhrlng
chi
sd dinh irrong
don
giAn
hon cho
vi6c
tinh
to6n
vd
ddi h6i
crrong
dQ ldy
mdu
ib
hdn,
m5.c
di
y6u
cdu
nghiOm ngat ddi voi
nhrlng quy
Lrinh
lay
mAu

ld
cAn thidt
dd
drim
bAo
khA ning
lnp lai vd
so s6nh
girla
cAc
mAu.
Nhfing
phuong
ph6p
ndy
cirng
kh6c
nhau
d6ng kd v6'mrlc
dQ kidn
thrlc
phdn
loai
md n6
ydu
cdu. Phrrong ph6p
don
giAn
nhdt
(vr

dq didm
sd'quan tr6c
sinh
hoc
BMWP)
(BAng
1.2.)
chi
y6u
cAu dinh
loai
ddn
mrrc ct6 ho, trong
hhi d6
phr,rong
ph6p
phrrc
tap hon
(vi
du
didm
sd
Chandier)
y6u
cdu dinh
loai
ddn
grdng,
lhAm
chf ddn

lodi voi
mdb
so ddnh
g:A
vd
srr
phong
phri
tuong
d6i.
ii.
Nhitng cht
so'da dang
Rat
nhidu
nhrlng
chi so
vd
so lLtong duoc
dtta
ra
nhr:
ld
nhrrng
nhAn
td
m6 ta
srr
cta
dang.

Nhfrng
phrJdng
phdp
tinh loan
cac
chi
so
drroc
sri dung
rhong
dung
nlit'l
trong
d6nh
916
chat
lrrong
nrJdc dddc li6t
kO Lrong
Bdng
1.1.
Trong
ci6
chi
so sinh
hoc dr-toc
chap
nhAn
noi chung
chu

yeu
dua lren
srr
chong
chiu
cua
cac don vi
phAn
Ioai
d6'i vdi
6 nhi6m
hrlu
cd. Khi
srr
dung
cac
chi
so
da clang,
cdn
lrru
y
]n no
s6
phan
anh
kh6ng
drlng ndu
kh6ng
chu

y
ddn
didu
ki6n
lrr
nhi6n
cua
ngudn
stress
ld h6a
hoc
hay vAt
lf.
Loi the
cua
van ct€!
ndy ld cion
vi
phdn
loai
chi
cdn
dtroc
phdn
bi6t
girla
loai
ndy
vdi
loai

kh6c
(ti1c
le n6 kh6ng
cdn
phAi
dinh
loai)
chi
v6u
cdu it
kidn
thrlc
phAn
loai thdi.
Tuy nhi6n, cdc
chi so da
dang
ddi hoi
dinh
itrong
sd lrrong
cd
th€j
trong
mdi
don
vi
phAn
loai vd do d6
c6

thd t6n
thdi
gian.
Mac
dri. tnldc
dAy
c6:c
chi so da dang
drtoc
itng
dung
rdng
rdi trong
gr6m
sdt
sinh
hoc,
nhrrng
Cairns vd
Pratt
(1993)
da chi
ra
rang
n6 thuong
drroc thr:c
hi6n boi
nhrlng
ngudi
khdng

dtioc dAo tao, vdi
srr hidu
bidt
nghdo
ndn vd
sinh th6i
cua khu
hO
sinh
v6"t,
ndi
ldy
mAu vd
mdi
li6n
quan
gita
srr da
dang voi
stl bdn rllng
cia hO
thdng
cirng
1A mdt
vdn
dd
cAn
quan
LAm.
Nhi6'u

nhh
sinh
hoc
cho reng nhidu th6ng
bin
sinh
hoc bi
mat
khi sd
lieu dr-toc chuy€in
ddi
tha.nh
chi
sd
da dang.
Nhrlng chi so
da dang
kh6ng
chrla th6ng tin v6'nhfing
sinh
vAt
nhay
cim vdi
6 nhi6m
dd lim
sai
16ch
c5c
kdt
quA

dinh
g16
mrlc d6 d nhi6m
cria thuy
vrrc.
,-19)
1.3. T6M
rAr llcH
srl
vrEc s0
opr.tc
s6rqc
vAr
ruOrqc
xuoNc
sorqc
ccl
,-6tt
tRottc
euAN
rnAc
slNH Hoc
Lich
srl
vi. thrrc
ti6n
cria
quan trd.c sinh hoc
nrt6c
ngot

dd dr-toc
dinh
nghia
nhrr
s,ru:
"Srl
giam
s5.t
bhng
vi6c
s,}
dung
nhrlng
phAn
fng cua
co
thd song
dd
xAc
dinh
n.ii
blrong
c6
thich
hOp
hay
kh6ng
doi
voi
co

thd song"
(Cairns vi
Pratt,
1993),
de
drtdc
xem
x6t
m6b
cAch
ky
irrdng
bdi Heilaweli
(19?8,
1986);
Calow
vi Maltby
(1$87);
Metcalfe
(1989)
vd
cic
tac
gli
kh5.c 6 Rosenberg
vd
Resh
(1993)'
Quan
ni6m

hi6n
clai
vd
quan tric sinh
hoc
chat
luong nddc
s6ng
vd. suoi
ddcJc
l(h6i
xirdng 6
Chju
Au
voi srr
ph6t bridn
cua
hO
thdng
x6c clinh
dO
nhiern
bdn
cua l(olkwitz
r,'d
Mar
sson
(1908,
1909).
.1q

dd
lhrfa
nhAn
4
grai
doan
oxy h6a
cua
chdt
hrru cd,
Lt)
ngh)o
dinh
dtldng
(Oligobroptric)
vdi
kh6ng
bdn
ddn rzit
Uiin
(Polysaprobic)
v6i
.rt
i.,-
bAn
hrfu ca
r{t
manh.
Trung
binh 6

girla
hai
th6.i
crrc
th
vrng bdn
r,,fa
(NIe;osaprobic),
lrong
d6
lai chia
ihinh 2
bAc: bdn
vira cr,
vh bdn
vita
P.
N6
dugt:
nhAl
biet
tdt
nhdt
qua
chi
so
dO
nhi6m
bdn
(Saprobic

index),
d.rta
v')o danh
sdcli
cua
circ
lodi
chi
thi, n6
dr:oc
phAn
chia
thdnh c6c
gi6
lri nhi6m
bdn
phu
hop
v6i
sr.t
chdng
chiu
O nhi6m
cia
trlng
lodi.
Danh
s6.ch cria
c5:c
sinh

vAL,
vi khudn,
tio,
nguy6n
sinh
d6ng
vit
va trung
bAnh
xe, d6ng
vAt khdng
xudng
song
cd
ldn
d5' clrror:
thu
t.irAp vA nhrlng
grd bri
cto nhi6m
ban drroc x6c dinh
c6
li6n
quan
ddn
srr
phAn
bo
'drroc
quan

sAL
thay
vd
dd
phong
phti
crla srnh
vAt
trong nr:tic
co chat
h:ong
de
bi6i;.
Danh sdch
ctr.roc cung
c{p
bdi Sladecek
(19?3)
bao
gdm th6ng
bin cua
2.000
loai- Chi
so
dd nhi5m
bdn
dtioc
tinh
boan
bheo cdng

bhr.lc sau
QVletcaife,
1989):
S
=
Is.h/Ih
Trong
d6:
S
=
chi
so
dd
nhi6m
bdn
s
= slA
tri dd
nhi6m
bdn
cho
m6i
loai
h
=
tdn s6'xuat
hi6n
ciia
m6i
loai

nd,m
Lrong milc
bil 1-
5
(tiong
d6
hiSm
=
1vi
nnleu
=
D).
Mac
dn
h6
th6'ng
drrqc
chdp
nhAn
rdng
rdi 6 ChAu
Au-
(Andersen,
19?7;
Pantle
vi"
Buck,
1955;
Sladecek,
1979;

Zelinka
vd
Marvan,
1961),
nhrrng
no cirng
dd
bi chi
trich 6
c6c mrlc
dd
kh6c
nhau
(Chutter,
1972;
Jones
vd c6ng
sr-l,
1981;
Persoone
vA
De Pauw,
1979),
trrl
Drlc
vi. Hh.
Lan
ra,
cdn
hdu

hdt cAc
nudc
6 ChAu
Au
d5'
chap
nhAn
vdo nhrlng
ndm
1970.
Nhrlng
phttdng
ph6p
kh6ng
drroc
chdp
nhAn
lir
nhttng
phr:ong ph6p
drra
bren
hO
thdng
d6
nhi6m
bAn
thi6n
vd
chi

sd
sinh
hoc
vir nhrlng
hd
bhdng didm
qu6
don
giAn
(Metcalfe,
19Bg).
Nhrlng
chi
sd
khdc
duqc
ph5.t lridn dd srl
dung
6
Anh
crlng
dr:oc
drta
trdn
nguy6n
tic c6.c
nh6m
sinh
vAt
chdng

chiu
kh5.c
nhau
ddi
vdi
chdt
hrfu
cd
sd
cdp,
srt
d
,,[idrrr.
Hai
f,rong
s6'chi
sd
tdt hon
drtoc
bidt
ddn sdm
d6 Ii
chi
sd
vd dinh
ludng
"chi
s6' sinh
hoc
Trenb"

(TBI)
cri.a
Woodiwiss
(1964)
vi
b6n
dinh
lr.tong
-
"Didm
sd'
Chandler"
(Chandler, 1970).
Mac
dn
ca hai
chi sd
ndy
ddu
drrgc
ph6c thAo
dd
quan
tr6c chdt
luong
ntl6c
6
nhrlng
vtng
dac

bict
3 Anh,
nhrtng
sau
d6
n6
dd
drrgc
6p
B
-t-'/'
;
s
E
!
H
jco
dung
rdng
rai
hon doi
voi
ci nhrlng con sdng
khdng
drroc
thich
hop iim,
d1n den
kh.a
n5"ng

c6
tnd ciua ra nhrlng ket IuAn
sai lAm
1i6n
quan
ddn
chat
luong nrt6c.
'lrong
su n5
igc dd di
den
nhrlng
phltong phap
chudn, mdt
ld
chr:c 1dm vi6c
vd
qual
tric
sinh
ho. c
"Biological
Monitoring Working
Party"
dd
cluoc Lhdnh
lAp
3 Anh vdo
nim

19?6 da
drra
ra m6L hd
bhong
moi
bhrJong
duoc
bidl
den ld
di€jm
so BMWP
(BAng
1.2.)
(H6i
ddng
vd
nr-tdc c{p
Quoc
gia,
1981).
Tnr iop
Giun it rd
ra, hd thong
ndy
srr dung
sd
1i6u
d mrJc d6 ho, m5i ho dr:oc
quy
cho

mdt didm
so
piru
hop voi tinh
nhay
cam cia n6
vdi
srl d nhidm lrrlu
cd.
Nhrlng
diOm
so rieng dr-toc
cong lai dd
cho
di€jm
so
tdng
cua mAu. M6t
sd
bien
thi6n
cua
cli6m
so BMWP
nhAn dr.toc bing
c6ch
chia di6m tdng
so cho sd
ho
co mdt cho

La
mdL
didm
so lrung
binh
cua cac
don
vi
phAn
loai
(ASPT) (Average
Score
Per Taxon).
Nhlldc
dieim
cua
didm
so BMWP
ld:
cd.n cr: vdo
pham
vi
cua cac ho
thi
co
loli
chong
chiu,
co lodi
rra

thich
voi
didu kien
sinh th6i.
Vi d\r.: dai di6n cua ho
Chironomidae
drloc tim
tiray
trong
hdu
h6t nhrlng
noi
song ld nr:6c ngot d5"
duoc
bidt den. lrong
ho
bao
gdm
nhrlng
lodi va
gidng
c6
kha nang
ch6ng
chiu
cao, al6i
khi
trong
rn6t bi6n
d6

rong cua
srl 6 nhi6m,
nhung
ncr
cung
gdm
cri
nhrlng lodi vd
grong
kh6c rat nhay
cAm vd
dAc hi6u trong
srl rJa
thfc|
vi
chir-r drrng
sinh
thai. Tuy
vA1r,
loan b0
hq
dttoc
phAn
loai
nhu
Id mrJc
do chong
chiu
voi
6 nhi6m

bang
didrn
so RMWP.
NhAn
xet
ltldng
ld
cung ctuoc
ap dung
brong
lrr"iong
hOp cua Giun it
to
(Oiigochaela),
mac drf
Ln:ong
hop nay
chung
hodn Loan
ctuoc
xep
vdo
loai c6 kha nang
chong chiu cao.
FI6 thong
didm so
BMWP rat co hi6u luc
trong
thrtc
ti6n vd

btidng
doi ri5
ciing
ap clung
khi
ddl hdi
cua n6
vij
rnr-Ic dd }<y
nang
phAn
loai tlrdng
ctoi binh
thudng.
I{6i
clua ld n6 cftIoc
chdp nhAn m6b
r.racl'r
rdng rii. l,a
co
so cua
cluan tric
sinh hoc
,i
khdp
ntt6c
Anh
vi
lihi dr-toc
cai

rien
no con
ctr-lrlc
iip
dur"Lg
o cac
i<hu vrtc
khac nhau,
d cac
nri6c
khAc nhau, bao
gdrn
Tay Ban )Jha
(.\lba
Terced.or vz\
Sanchez
Ortega
(1988),
in DO
(De
Zwart
vd Trivecl'i
ti99-1);
Uc
lChessman
(1995)
vd
Thai Lan
(N{ustorv
(1997).

Vio
ntim 1975, khoAng
!0
pirdong phap
khAc
nhau
vd quan
bric
sinh hoc
chat
Irrong
nrldc dd drroc sr:
dung o ChAu
Au
(V{etcalfe,
1989), no cla thric
ddy EEC dCi
d
chtic m6t
loab cac
seminar, muc
ciich clar
dr-toc
srt
chuAn hoa
ve' phrrong ph6p.
I(dt
qua
ld
chi so sinh hoc Trent md

r6ng dtldc
chon nhri
lA mdt
phuong
phap
lham
khio
(Persoone
vd
De
Pauw.
1979).
Dny ld mdt
phr:ong
ph6p
rno r6ng
cua Woodiwiss
(1964)
vd
n6 dd drroc thrr
nghiOm
o Bi
(De
Pauw vA
Van
Hooren, 1983).
Tuy nhi6n,
n6
dd bi nhrlng
nhA

khoa hoc Bi
khdng chdp
nhAn
md ho thich
chi so
sinh
hoc
PhAp
"tr'rench
Indice Biobique",
chi so
ndy nhAn drroc
trf
m6t
phuong
ph6p
duoc
dua
ra bdi
Tuffery vd.
Verneaux
(1968)
vi
n6
da bro thdnh
co s6 ciro
chi so srnh
hoc Bi BBi
(De
Pauw vA.

Van
Hooren,
1983).
V6'
Iich srl
quan
tric
sinh
hoc o BAc Mf ctttoc ph5.t
tri6n theo
hr:6ng
c6
phdn
khac
vdi
o ChAu
Au
(Cairns
vd Pratt, 1993) vd
bi anh
hrrong nhidu bdi c6ng vi€c
ban
dAu
cria Patricl<
(Patrick,
1949)
vn
b6i
y
brrong

cua
MacArt,hur
vd
Wilson
(1967).
Patrick dd nghidn crtu chu
yeu
vd
tao
silic
va
d5. stt dung
dan
1i0u vd
so
luong
vd.
cac
lodi
sinh
vAt
trong
cdc nhom chi thi
nhr:ng
kh6ng dic biet
quan
Ldm
1vi
anLle
ri

chi
.le
vh
,:hap
erlng
rs
he
ir0n
sqd
:
"chi
:t]
so
t-uan
:c
ep
den
nhrlng
dau hi6u dnc hiQu
(Cairns
vd
Pratt,
1993;
MacArthur
vd
Wilson,
1967)
d5. cho
ring
qudn

xd ld kdt
qui
ciia m6t
srt
Adi mOi li6n
tuc ihdng
qua
srl
di nh6.p
vAo
dia
ph4n
vd
srr
ti6t
di6t cri.a
lodi,
nhu vAy
kh6i ni6m vd
nhrlng
loii
chi thi
chria
ch6c th d5. c6
916
tri.
Bdng 1.2.
H9 thong didm so
BMWP
dtroc s&

dung 3 Anh,
1981
i
i
\I
\.
C6c
ho
utem so
Phir
du
(Ephemeroptera):
Siphlonuridae, Heptagenidae,
Leptophlebidae,
Ephemerellidae
Potamanthidae,
Ephemeridae
Canh ip
(Plecoptera):
Taeniopterygidae,
Leuctridae,
Capniidae,
Perlodidae,
perlidae
Chloroperlidae
Cdnh
nria
(Hemiptera):
Aphelocheiridae
Buom

dt
(Trichoptera):
Phryganeidae,
Molannidae,
Beraeidae,
Odontoceridae
Leptoceridae,
Goeridae, Lepidostomatidae,
Brachycentridae,
Sericostomatidae
10
Giiip
xric
(Crustacea):
Astacidae
Chudn
chu6n
(Odonata):
Lestidae,
Agriidae,
Gomphidae,
Cordulegastridae,
Aeshnidae,
Corduliidae,
Libellulidae
Bu6m
d5
(Trichoptera):
Psychomyiidae, Philopotamidae
B

Phi du
(Ephemeroptera):
Caenidae
C6nh
Ip
(Plecoptera);
Nemouridae
B ur6m d6
(Trichoptera):
Rhyacophilidae, Polycentropodidae,
Limnephilidae
7
Gi6p
x5c
(Crustacea):
Corophidae, Gammaridae
Ch6n bung
(Gastropoda):
Neritidae, Viviparidae,
Ancylidae
V6
hai
minh
(Bivalvia):
Unionidae
Chudn chu6n (Odonata):
Platycnemidae, Coenagriidae
6
56n
ti6m

mao
(Tricladida):
Planariidae, Dendrocoelidae
C5nh n&a
(Hemipter;):
Mesoveliidae, Hydrometridae,
Gerridae,
Nepidae, Naucoridae,
Notonectidae, Pleidae, Corixidae
Budm di
(Trichoptera):
Hydropsychidae
C;inh cung
(Coleoptera):
Haliplidae, Hygrobiidae,
Dytiscidae,
Gyrinidae,
Hydrophilidae,
Clambidae, Helodidae,
Dryopidae, Elminthidae, Chrysomelidae,
Curculionidae
Hai cdnh
(Diptera):
Simuliidae, Tipulidae
E
Oia
(Hirudinea):
Piscicolidae
Phtl du
(Ephemeroptera):

Baetidae
C:inh
rgn
g
(Megaloptera):
Sialidae
4
Dia
(Hirudinea):
Glossiphonidae,
Hirudidae, Erpobdeltidae
ChAn
bung
(Gastropoda):Valvatidae,
Hydrobiidae,
Lymnaeidae,
Physidae,
Planorbidae
V6
hai minh
(Bivalvia):
S, ,aeriidae
Girip
x6c
(Crustacea):
Asellidae
3
Hai
c6nh
(Diptera):

Chironomidae
2
Giun
it to
(Oligochaeta):
Tdt c6
l6p 1
10
r.
1967)
ii
nhap
hi
chrra
Ket
qui
id
nhidu
nhd
si.nh
vAL
hoc
o Mv
thich
srr dung
chi so da
dang
dinh
h-tong
brong

m6t thdi
gian
dd.i,
vi. vrfa
moi
dAy
m6i
quay
lai
vdi vi6c
lay
mAu
dinh
lrrong
kdt hop v6i ph6t
tridn cAc
quy
trinh
l{y
mAu
nhanh.
Resh
vd
Jackson
(1993)
m6 ta
srr
ph6t
tridn
c6c

phr:ong ph6p
6 My
rn
nhrtng
nam
1g60
ddn
nay brAi qua
3
giai
doan.
Ddu
ti6n,
tap
trung vdo c5.c
phr:ong
phdp
dinh
tinh
bao
gdm
mdi
licn
quan
v6'srl
c6 mit, v6ng
mat,
ho[c sr:
phong
piru

cua
d6ng vab
kh6ng
xudng
s6'ng
cd
.ldn
nhat
dinh
v6i
chdt hrdng
m6i tn-iong.
Trong
thap
kf tidp
theo,
dd chuydn
sang
vi6c rla
dirng
nhrlng
phrrong
phdp
dinh lrtong
nghidm
ngat
hdn
gdm
ci leiy
mAu

lAp
lai,
phan
tich thdng
k6 vd
srl dung cac chi
sd da
dang,
sau
d6
phrrong
ph6p
lai
dr:oc
thay
doi, vdo
thdi
gian
ndy
nhrlng
phrrong
ph6p
d6nh
gi6
nhanh
duoc
r.ia
dtng,
gidng
nhr:

nhrlng
phtiong
phap
bruydn
bhdng
dd
dr)ng
6
ChAu
Au.
D6ng
lrrc
crLa
nhf,ng ihay
ddi
gAn
dAy,
m6t
phAn
clo
lay
m5u
dinh
lrrong
c6
gra
thdnh
cao,
nhung
c6 ngr:di

cho
rlng
do
c5.c chi
so
da
dang bi
chi trich,
nhrr
dd
dd
cap d tren vd
dd
drroc
Cairns vd
PraLt
(1993)
n6i ddn
mdt c6ch
chi riet.
1.4.
V NGHTA
c0n
so LIEU
QUAN
TRAc
SINH
Hoc
Du c6
6 nhi6m

hay khdng thi
sd khdc
nhau vd
vAt
1y
cung nhr:
h6a
hoc
girla
c6c
con
s6ng
c6
rhd
c6
inh hrrdng rat
ldn 16n qudn
xd
sinh
vAt
cl6y.
Pinder
vd
ddng
nghi6p
(1997)
da chi
ra reng di6m
so BNIWP
vd

ASPT
co th6
l<h6c
nhau
mdt cach
ddng
h6
o c6c con k6nh
k6' nhau
co char ir:ong
nr-toc
nhu
nhau
nhung
kirdc
n6au vd
nhrlng
dac diem vAt
ly,
Nhrjng bidn ci6r
ctloc
thtta
nhan
li
c6 tac
ddng
1on
10n
cac
quAn

xd. d6ng vAl
khong xudng
sdng
cd
16n
bao
gdm
vi
d6.
kinh
dO,
dO doc
,ra
d6
cao,
khoing
cach trl
ngu6n,
chidu r6ng va
d6
sAu
trung
binh,
ne'n
day vd
116
]ridrn
(Wright
vA
cdng

srr, 1993). Di6'u
nay cld ctAt
ra cdu
hoi
ld
"gi6
tri
ndo
cho m6t
chi so
sinh hoc
co
thd
mong doi
d rnot dia ciiem
c6
nirrlng
diO'u
krQn clac
biet?"
Hoac tr]
quan
didm
cua m6l nhd
quan
If bhi
"gia
lri
ctiem
so

ndo
Ia mqc
ctfch
ct6 chung
ta cti
ddn?"
Y
trrdng
cua nhrlng nhan
xdl nhd v:iy
c6 th6i
dr:oc
tham
khao cho
nhtng ctia
di6m
cdn iroang
sd
(nguydn
thtly), nhttng cldy
ld }<ha
nang
hiem
c6, chring ta thtrong
phrii
srr dung
sd li6u trJ
"nhdng
dia
diem c6

sin
chat
lrrong
tdt
nhdb".
Tr] nAm
1977,
c|.c nhd
sinh hoc i)
Vi6n
sinh lh6i
nrrdc
ngot
Anh
quoc
(Institute
of Freshwater
Ecology)
de
ph6t
triein va
cai tidn
m6t
md hinh
nhr:
chring ta
dd biet
d6
Ie
RIVPACS

(River
Invertebrate Prediction
And
Classification
System),
n6 tlrr
bao
khu hd
ddng vdt
khdng
xudng
sdng cd 16n
o
mdt
dia di€jm
c6
nhrlng ddc
didm
riOng
bi6t, kh6ng
c6 6 nhi6m
(Wright
va
cdng
srr,
1gg3). Dang
hai
cua mo
hinh dr:a
vdo

sd
1i6u cua 438
dia didm chinh dd c6
so 1i6u,
sau d6
duoc
md r6ng hon
nrfa
vd
m6
hinh dd
drroc hi6n
dai h6a. RIVPACS
c6
m6t
sd fing
dung,
nhtrng
sd rtng
dung
pfrd
Uidn
nhat
li
so sd:nh didm
sd
BMWP
quan
s6t
drtoc vd

ASPT
6
m6t
dia
didm voi
didm
so
drroc
drr bdo
b6i md hinh.
Di6'u
nAy
c6
thd girip
cho
sU
thd
hi6n nhu lA
mdr
chi
so'vd
chat
li:ong
mdi
tnrdng
-
b5i
so cua
didm
sd cluoc

quan
sat tr6n didm
sd drroc
du b6o.
Bing
1.3 chi
ra
nhrlng
chi so chdt ltrong
m6i trddng
dua
vdo
didm so BIVfl^/P
vd
ASPT
tudng rlng voi
"loai
sinh hoc"
(Theo
Wright
vd
c6ng
sd, 1g93).
f
rrem
so
I
]
0l
I

:l
11
Bdng 1.3. Gi6ihan
sinh
hoc
ctia
didm so eMWp
virASPT
dua vio
miu
thu
dugc trong 3 mira
vu
(Theo
Wright
vi
cgng s{, 1993)
1.5. AP DUNG
QUAN
TNAC
SINH
HOC
6 0OT.TC
NAM A
Trr
vi6c didm lai mdt
cdch
ngin
gon,
chring ta thay

16 r).ng la hliu
nhrr
tat
cA
moi c6ng
vidc tir bdt ddu,
ph5.t
lri6n
vd
srr dung
cAc
phttong phAp quan
lrdc
sinh hoc
bang
vi6c
sr: dung
d6ng
vAt khdng xudng
song ctdu
dr:oc lhr:c hi6n o nhrlng ving
6n
d6i.
MOt sd
thinh cOng
dat drtoc
trong
cac
phrlong
ph6,p phu

hop 6 mdt nrroc thi
sirl
dung cho cac
nrl6c
khAc,
nhrtng
mai t6i
gdn
ddy moi
c6
m6l it lhu
nghi0m vd tinh
hiOu
qui
cua c6c
phltong phap
ndy cho vi6c
srr dr,rng & cAc
nr:6c nhi0t ddi hoAc
d cac
nuoc clang
ph5.t
triOn
r
''i
chung.
Ch6c chdn
rang
phAn
]oai hoc khu

hO d6ng vAt
d nuoc
ving
nhi6t d6i ld su
cdn
thiet
d6ng kii
trong nghiOn cilu.
va
no co thO
ld
m6t
lrong
cAc ly do 16
rang cua
r,.i6c
it
quan
lAm
den
quan
Lr6c
sinh
hoc trudc
dAy. N6
ctng co
th€j
ld mdt
quan'niem
lA

nhrlng hd sinh
thai s6ng
ngoi
ving
nhi6t
d6i
hoat d6ng kh6c
vdi
hO
sinh
ihii
sdng
ngoi
vr)ng
dn
d6i va
boi
vAy
nhr:ng
phttong
ph6p
dtioc
ph6i
tri€in
sau ndy
khdng
chuy6n
d6'i dC ddng
cho c6,c
nudc nhi6t

d6i. Tuy vAy,
cac
qudn
xa d6ng
vAt
khdng
xudng song
ii nddc
virng nhi6t
ddi, it ra
3 mrtc d0 hq ld tr:ong tu
v6i
cac
qudn
xa
d6ng
vq.t kh6ng xudng
sdng
vr)ng 6n
ddi
(Payne,
1986)
vd brong
m6t
nghidn
crru
gdn
dAy,
Thorne
vi

Williams
(1997)
de
thay
rang
srt
thay ddi
ciia
qudn
xd
trong c6c
pnan
ung oor vol c6c mrlc
d6
crj.a sr: d nhi6m
1d
tuong trl
nhau 3 mrlc d0 hq 6 cA hai
vr)ng.
Thorne
vd
Williams
(1997)
da
lhd
mdt loat
cac
phrrong ph6p
ddnh
grd

nhanh
bang
srr
dqng
d6ng
vAt
kh6ng
xudng song
cd
l6n
6 Brazil, Ghana
vd
Th6i
Lan.
20
phr:ong phdp phAn
tich drroc kidm
tra
gdm
dai
di6n cria 5
loai chinh dttoc
phdn
loai
boi Resh
vd
Jackson
(1993)
d6
Id c6c

chi so dd
phong phri,
srt
li6t k6, d6nh
g:rd
vd
s4
da dang vd ddng dAng,
c6c chi sdsinh hoc vi
cdc dAnh
gi6
chr:c
ndng. Trong
sdndy,
?
phAn
rlng
li hohn
toirn
binh
thrldng
trong
phAn
rlng voi
c6c
gradient
crla su 6
nhi6m, nhung n6
khdng
bao

gdm
nhfrng
vAt
chi
thi
ndo
crla "srl li6t ke" hodc "dinh
drrdng
chitc ndng".
Hai
chi sd
da dang
dd
dr-toc
thrl cirng
bi lhai bai trong vrdc ddi
ph6,
iai vdi
nhrlng
gradient
cria srt 6 nhi6m
dugc
dg bao m{c
du
3
chi
so
"ddng
dang/mdt" tdt
ca

dd drioc
gdp
trong
phep
bhrr
chudn. Ba chi sd sinh
hoc:
BMWP
vA
12
"Loai
sinh
hgc"
Didm
so
quan
sAt
/ Oidm so
AIIWP su bio
Didm sd
quan
s6t
/ Oidm ASPT drr b6o
A
> 0.75
> 0.89
B
0.50 - 0.74
0.77
-

0.88
0.25
-
0.49 0.66
-
0.76
It
<
0.25
<
0.66
r rat
ca
inh
hoc
mng
6n
: thi
sii:
l'e
llnil
ic
o
ciic
su
cAn
ua
r,'rec
riem
ld

ai
s6ng
khdng
kh6ng
[an
xa
uu gdn
ng
c6c
ca
hai
nhanh
,an.
20
in
loai
i
vd
srr
;o
nay,
asrt6
:
olnrr
lec
dol
J ri
oong
LVP
v)

BMWP
(ASPT)
vh
phrrong ph6p
cria
Hilsenhoff
(1988)
cirng
drloc thr1.
Cu6i
ctng
khdng
c6
ph6p
thrl
chudn nhrtng ci hai loai
didm
s6'BMWP
d6 duoc rhoA
min.
Sau nhrlng
phrrong
phdp
loai
ra th6ng
tin
ldp lai,
Thorne
vd
Williams

(1997)
da
gr6i
thi6u
mQt bQp hop
cia 4
phriong
phAp
dd
nhAn
duoc
mdt
"chi
sd sinh
hoc todn
ven",
C6
hai brong
sd
nhrlng chi so d6
phong
phri
(tdng
sd cua
cac
ho
vd,
so ho
Ephemeroptera,
Plecoptera

vA
cAc ho
Trichoptera
(EPT),
BMWP
(ASPT)
vd
chi sd
'qudn
xd bi
mdt cria
Coutemanch
vd Davis
(1987).
Vidc
dr-ta vdo
hai
chi s6'd6
phong
phii
dd
drroc
chitng minh li drta
vio
c6ch
bidu
hiOn
cua n6 theo
nhrlng cAch
khAc

nhau.
Chi sd
EPT da cho
ph6p phAn
bi6t t61
hdn
girla
chdt lrrong
nrroc
loai I vi
loai
II trong
khi tong sd cac ho ld
mot chi so c6 loi
hon lrong
tinh trang
nr.rdc bi
6 nhi6m
ndrng hdn,
6
d6
s6'lrrong cri.a cac ho EPT
c6 khA
nAng
bi
gid'm
nhidu.
ASPT ld
chi so
sinh hoc duoc rta thfch

nhrr n6 dd cho
thdy
ft brirng
ldp voi
sd ho hon tdng
so
didm
BMWP.
Chi
sd'qudn xa bi mat
(Community
Loss
Index)
drtoc
coi id thdnh
c6ng
nhat
trong
c6c d6nh
grd "ddng
dang/mdt"
vd
n6
crlng
duoc
tinh toan
d6 cidng.
Mac dt cAc
chi so da duoc Thorne vd
Williams

(199?)
lua
chon
vd
ho dd
nhAn
dudc
"chi
sd sinh hoc todn ven"
(index
of
biotic
integrity)
khi tidn
hdnh
kidm tra
chi
s6'ndy
6 3 ntt6c vtng
nhi6t ddi ddu dd cho
ket
qua
t6t,
cdc tdc
gii
d6 bhrla
nhAn
r[ng
ho
da thri ngudc

chi6'u
cua
gradient
6
nhi6m.
n6 ctd
cho
ph6p
xdp
dia ctieim
nghiOn
cr.lu v)o trong 4 loai cua chat luong
nrroc.
DO c6
nhrlng
phrrong
ph6p
nhay
hdn, ho
cAn
phii
chon loc. Sr:
phdn
loai ddn
grong
hoac
lodi
c6 thd thqc
hi6n
trong

srr md mang tAm
nhin
(ndng
cao
quan
diem)
trong
nhrlng phep
do
vd'srJ
phong phu
cua
qudn
xa
bi
mat
trong
khi BI{WP.
ASPT
c6 thd
c6 loi do
d6
sr:a Adi Aei
phu
hop
voi
cac didu ki6n
o dia
phrlong
bao

gdm
sq'bai
sung
c5c cton vi
phAn
loai
d dia
phtiong
vd
didu chinh d6 nhay ci€i
phu
hop
vdi
c6c didu
ki6n
dia
phrrong.
De Zwart
vd
Trivedi
(1994)
dd
chuyen AOi
AiOm
so BMWP
d€i
srr dung 6
An Dd
bang
cdch loai ra

mQt
sd
ho
hhdng
co o
An Dd
vi
th6m
m6b
so ho khac vdo vd
ho dd
phAn phoi
diem
sd nhr: sau: Sy'rphidae
(2),
Blepharoceridae,
Psephenidae,
Noteridae, Belostomatidae,
Hebridae
va
Veiiidae
(5),
Nereidae,
Nephthyidae,
Paiaemonidae,
Atyidae, Thiaridae
(6).
M6i vei
didm
s6'dd clrroc

phAn
phdi
trong
h6
bh6ng
gdc
cring dr:oc thay thd
dd
phin
6nh
nhrlng
cli drroc
cho
ld
kh5.c
nhau trong
sr:
ch6'ng
chiu
crLa
cAc h' nhat dinh da ciuoc
nghidn
cr:u
6 cac
s6ng coa A.r D6. Hai
ho
dr:oc
cho ld chong chiu tdt
hdn so
voi di6m

sd
gdc
da drtoc
chi ra,
vd
didm
sd drroc
phAn phdi,
do
vAy
md
bi
giAm
(Dugesidae
trl
5 xudng 4 vi
Agriidae tit
8
xu6ng 6),
trong
khi d6 hai ho drtoc
cho
ld fi
chdng
chiu
hon
vd
didm'sd
ciia
n6 dr:oc ld.ng I6n,

ket
qui
li Hydrobiidae
(Bithyniidae)
trl3
l6n
6
vd
Platycnemididae
trr 6 l6n
8.
Mustow
(1997)
d5. nghiOn crlu
qudn
xd ddng
vAt
kh6ng xudng
sdng cd ldn 6 Zg
dia
didm
& Mae Ping
vd. Lrong khi chdp nhAn
m6t
sd nhrlng thay
ddi drrgc drra
ra
boi
DeZwarL
vi

Trivedi
(1994)
dd ung hd
vi6c
c6ng th6m
dd
phu
hop
v6i
di6u ki6n 6
Bic ThAi
Lan.
Theo
Mustow
(199?)
thi 71
brong
sd 85 ho trong
chi so'gdc
drroc bidt
co & Th6i
Lan
vd
65 ho
trong
d6 cr)ng
vdi
33 ho bd
sung
khdng co

3 Anh
dd tim thay
trong
hO
thdng
Mae Ping.
Ong
ta da hqp
nhdt
10
trong
sd nhrlng ho bd sung niry
(BAng
1.4)
vdo
hd thdng
didm BMWP
da srra afil va
goi
n61d didm sdBMWPTHAI.
l3
Bdng 1.4. Ciic ho bd sung viro
didm so
BMWP
goc
co
trong didm
so BMWPTHAI ctla
Mustow
(Chudn

chudn)
Chlorocyphidae, Macromidae
(Canh
c(tng)
Psephenidae
(C6nh
r6ns)
Corydalidae
(lhan
mem)
Thiaridae, Corbiculidae
(Cua
nu6c
ngot)
Parathelphusidae
(Chudn
chu6n)
Protoneuridae
\-
Mdt so ho khdc bi
gat
ra
dua lrdn
cd so ngudi ra
khdng
tim
duoc
sr: chilng minir
ddy du.
Mustow crlng cho

rAng BN'IWP
da cho
diem
so cao
rl6i
voi
mdt
so ho
Chutjn
chu6n
(Odonata)
1d khong
phan
tinh
chinh
xac
mdi 1i6n
quan girla
tfnh
chong chiu
doi
vdi
srr
6 nhiem d Thei Lan
vd
da ha
cap nhttng
ho lim
liray trong
hd thong

Mae
Ping
trl
8 xuong 6 di6im.
Ong ctng dd
cho
rang ho Thiaridae
la
chdng chiu
voi
o
nhi6m tot hon tnldc dAy cua De
Zwarf. vd
Trivedi
(1994),
cho ho niy
chi
3
ctiem
hrlp
ly hon
Id
cho 6
didm.
O
Vi6t Nam, mac cli.
vi6c nghidn
crlu,
cldnh
9:6

mrrc ct6 6 nhi6rn
c6c
thuy vdc
cld
ctrldc
quan
lAm
tr)
Id.u, nhrlng cho toi
nam
1995 hd"u nhr,t vAn
chr-ta c6 nhrlng hd
thong
phAn
lo;ri dd nhi6m bdn cdc thuy
vr-lc.
M6b didu cdn luu
y
rang, cdrc hd
thdng
phdn
loai d6 nhi6m bdn
tfdn,
ci.ng
voi
nhrlng
chi d6u trong
c6c
thang bAc
phAn

loai
d6'u ld nhrlng
dAn
ii6u drioc nghiOn
crlu
6 cdc
rhuy
vrlc vtng
dn d6i, hodn
todn
khac
vdi
didu ki6n bd nhi6n, ctng nhu ddc tinh
sinh
hoc
cua cac thuy
vr-1c
6
ndoc ta.
Tr'6n
co sd nghi6n
crlu
txong 10 ndm,
tt
1985
den 1995,
ctng
voi
c6c ddn 1i6u dd
biet

trtldc
dAy
vd
c6c thiy
vuc c6 nrl6c
thAi
vung
Hd Ndi, Nguy6n XuAn
Quynh,
1995 Ca
dd xudt mdt
hQ
thdng
phdn
loai
dd nhi6m
bAn
c6c
thuy vllc
c6 nrJdc thai
A Hd Ndi
drta tr6n m6t
so'chi
ti0u co ban
v6'
sinh
hoc vd
kdm
theo
n6 ld nhrfng

chi tidu ly hoa
hoc,
quy
dinh
su co mdt hay
vdng
m[t
cua mdt
sd lo].i hay nhom lodi
DVKXS, cldt;c
coi nhrt sinh vAt
chi
thi,
quy
dinh srr
phdt
tri6n vd
sd lrrong vh khoi lrrong
cua chring
d nhrlng
mr:c
dd khdc nhau. Tr) nhilng
kdt
quA
thu ctr.toc, tac
gra
dd
nhAn dinh rang:
DVKXS
(th6ng

qua
cac
er6
!a
-vC'
qlnh
vat
lu-qng,
s4 lihdc nhau
,4Ol
tlnh
da dang,
mrlc d6
pfrl,-ng
pfrd
v6'-!,[4nh
phdn
loAi )
chi thi t6i
cho mdc dd O
"friA*
cac thiry
vr-ic trong
moi tr:ong
quanjgh.ig
L4
itow
_l
I
I

t
I
I
I
l
I
I
l
I
l
I
I
I
I
t
g
minh
Chudn
tg
chiu
rg
NIae
uvoio
im
hop
rnlc
dA
Eng
hd
!

thong
dn
loai
n
khac
l.
Trdn
la
brel"
995
da
.la
t\0r
ly
h6a
S,
dtttlc
.
chring
h
rang:
r
dang,
rc
thtry
K
I
1
i
I

r
-
Mirc
d6 nhi6m bdn cria
thri.y
vrlc td,ng l6n,
cdc
gt|
tri vd
COD,
BOD,
tdng,
hdrn
Jr
Irrong oxy hda
tan
giAm
xudng,
d6'ng thdi
thdnh
phdn
loAi
vi
sd lr.rong
DVIC(S
ciurg
/[\'
giim
theo.
-

O
thriy vrrc bdn ft, hdm
iL{dng oxy
hda tan
cao, COD,
BOD-
3 mrlc dd
cdn
thap,
thriy
vrlc
6
trong
tinh trang
gihu
dinh
dudng vrla
phii,
tao
didu ki6n cho
DVIfiS
ph6t
tridn tot nhdt, ddc bi6t
1). sinh
vAi hrong.
-
O cAc
thriy
vrrc
de

bi
nhi6m
ban
nang, trong thanh
phdn
d6ng
vab
ndi,
Rotatoria bao
gid
cirng
chidm
uu
thd so v6i
giAp
x6.c ndi
lCopepoda
vd,
Cladocera).
Gi6p x5.c ndi
grAttr
sdt nhidu E
thriy
vgc bdq vrra
-io4i
cr
vd
hdu nhu rldt ha-n cl cdc
thiy
r,nlc

rdt bdn. Trong
thdnh
phdn
d6ng
vet
day, du lrung
Chironomidae
chi6m
i"
tnd so voi
Oligochaeto
3
thriy
vrtc ib bdn.
O
lhriy vrrc biin vda
OLigochaeta
vit
Cltironomidae
thay
phiOn
nhau
girl
vai trd rtu
thd.
Nhrrng 6 thriy
vuc
bdn
vrla
loai

u, OLigochaetalu6n
1u6n chidm
rJu
thd, cdn
d
thuy vuc
rat
bdn
da khong cdn
gAp
t'u
tring
Chironomidae
vd
Mollusca
l2l.
Trf nam
1997 ddn ndm 1999,
vdi stl tdi trd
cria
Qu!
Darwin cua Chinh
phir
Anh, Hdi nghidn crlu
bhdc dia
(Field
Studies
Council)
vi
Vi6n

Sinh
th5Li
nddc ngot
(Insiitute
of
Freshwater Ecology)
Anh
quoc
dd
phO'i
hop v6i
Khoa
Sinh
hoc, Truong
DHKHTN, Dai
hoc
Qudc
gia
Ha N6i
thdc hi6n
chrrong trinh
nghi0n cdu
"Bio
tdn da
.clang
sinh
hoc
th6ng
qua vi6c
st

dung
DVKXS
cd lon
ldm
sinh
vAt
chi
thi
quan
tric
vd ddnh
gi6
chat lrrong
nrr6c E
Vi6t Nam".
Chr:ong
trinh
niy bao
gdm
ca
ndi
dung
nghiOn
citu
vd
ddo
bao vdi srl didu
hinh chung cua
GS.TS. Le Vu Khdi
va

ngrroi chi
dao
vd
chuydn
mdn Id GS.TS. Mai
Dinh
Y6n.
Song
song
voi
cdng
t5:c nghiOn
ctlu. nam 1997,
3 cdn
b6
khoa hoc
Vi0t Nam
(2
cua Khoa Sinh
hoc,
Tnrdng Di{KHTN,
1 cua
Cgc M6i irtidng) dl sang Anh
quoc
tdp
hudn. Nam
1998,
hai ldp tQp
huan
vd

nghidn
cttu
srt dung
DVIL\S cd
16n ldm sinh
vAt chi
thi dAnh
gtA
chdb
lrrong
nrldc
ngot dd dr:oc td chr-tc tai Hd
N6i
vd
Dir Lal,
vdi
srl
Lham
gra
glang
d4y cua
cAc
nhA.
}<hoa hoc ddn lrt
Anh
qudc
vA c6c c6n
bd cua
Khoa Sinh
hoc,

Tnrong
DHKHTN.
Trdn 50 c6n b6 khoa hoc lhu6c cAc
tntong dai
hoc,
vi6n nghidn citu, Cgc
M6i
tnrdng,
cac
so Khoa hoc
Cdng
nghO
vA
Mdi
trttong
c6c tinh dd
tham dU hai kh6a
ddo
tao ndy.
N5.m 1999,
chttdng
trinh nghiGn
citu drroc tiep tuc vdi
srl
tham
gia
ciia
TS.
Steve Tiiling
(Fieid

Studies
Council,
UA
vd
TS.
Clive
Pinder
(Institute
of
Freshwater
Ecoiogy, UI{).
Thdi
gian
ndy
tAp trung
nghidn
crlu
c6c dfr
liQu
ban ddu
vd
didu chinh
hd
thdng tfnh didm
BMWP
cho
pht
hop vdi Vi6t
Nam.
Hi6n

nay, mQt
quy
trinh lay
mAu
vd
phAn
tich
sd li6u
dd drroc
thidt lap. Kdt
qua
cr3.a nhrlng nghidn
crlu
trong nhrlng
ndm
vrla
qua
theo
hrr6ng
str dung
DVIQ(S
cd
1on ldm
sinh
vdt
chi
thi
quan
tr6c
vd. ddnh

g:d
chdt lrrong
nd6c dd
vir dang drtoc
cAc
nhd
khoa hoc
thu6c
Khoa Sinh
hoc,
Truong DHKHTN, Dai
hoc
Quoc
gra
Ha Ndi
thr:c hi6n,
d5.
xAy drrng
ndn mdt
kh6a
dinh loai DVKXS cd ldn ctdn ho,
m6t
quy
trinh
Idy mAu vir m6t hQ
thdng
tfnh
didm
srr
dung trong

quan
lr6c
sinh
hoc
ddi
vdi
c6c
thuy vrrc nu6c ctrAy
tai Vi6t Nam
dang
drroc hodn
thi6n
[57].
'f-
15
Nhrlng
rru didm
vir nhftng
didu
cdn
lrru
y
adi
vOi
c6c
phuong
phdp
sinh
hoc
trong drinh

giA
chdt
lrrgng
nddc
9
Whtrng
uu
didm
Gi6m
s6t
sinh
hoc
c6
nhrlng
d6ng
g6p quan
trong ddi
voi
quan
lric chat lrrong
nr-tdc
Lheo
nhrlng
cdch
sau
dAY:
Nhrlng
qudn
x5. sinh
vA.t d6ng

vai
tro
nhr,t Id
nhrlng
giAm
s6t
vi6n lidn tuc cua
nr:dc thay
cho
vi6c ldy
mAu
khdng
li6n luc dd
phAn
lfch
hoa hoc. Tuy nhi6n
bang
hinh nghiQm cho
thay
rang
brong mot khung cAnh nhdt
dinh, chdb
thai tu6n
ra
Lrong khoang
thli
gian ngdn
c6
bhd
Anh huong ddn cd boi

trong ddng nddc chAS',
nhtrng
c6
bh€i khdng
Anh
hrr6ng
nghidm brong ddn thdnh
phdn
cua
qudn
xd sinh
vAb
ddv.
C6c
quAn
xd. sinh
vAt
phAn
irng
voi
chat luong nttoc kh6c
nhau d mdt
pham
vi
rdng
do cAc
yeu
to xac
dinh
va

nhltng chat O nhi6rn.
Quan
trdc hoa
hoc
phu
lhuOc
. ,
.;'
i
-
vao
stl hteu
bret
ve chat
6 nhi6m
dang c6 mat
bhu6c dang nao. V6i srl
phitc
tap ci'ia
m6t sd ngdnh c6ng
nghidp
ngey cdng
tang l6n bhi
kh6
khan niry
tro nOn
nhidu
hon.
Nhrlng
quAn

xa
sinh
vAt c6
hha nang hop nhat nhrlng inh htidng cua
c6c chait
ctdc tong hgp. Sd
li6u
h6a hoc
sd
rat cdn den
n6 dCj
tlnh boan nhfing
tac
d6ng
qua
lai
va
d€j
du doAn Anh hrr&ng
cua
chat
d6c ldn i<hu
he sinh
vnt
[18].
9
Nhtng
didu
ciin ltttt
Y

Trttoc
ddy nhrlng
pilldng
phdp
sinh hoq
vej
ctanh
grA
chat
lrrong nrJdc da
bi
phd
phan vd
thinh
thoang
roi
vdo
linh
lrang
mang tieng. Didu ndy c6
th€j clo clung sai
va
don
giAn
h6a
bheo c6ch
cua
nhrlng
ngudi irhong
phii

Ih nha sinh
hoc.
Vi vAy,
nhrlng
phuong
ph6p
sinh
hoc
vd cd
ban ld cdn
thidt dr:oc bio
v6 vi
6p
dung rn6t cach
rdng
rai,
buy viy cdn
lur-i
y
m6t
so
di€im sau
ddy:
Mdc
dri
gi6m
sat
sinh
hoc
se

phat
hien ra
bidn doi sinh
bh5.i chi
thi cho srt
lhay
d$i chdt
lrtOng
nudc,
nhUng
no
khdng bidt dr:oc nguy6n
nhAn
ro
r)rng cua srl
thav
ddi d6 mh
n6
chi
drroc
biet
bing
phAn
tich
h6a hoc,
ddc
bi6t trong
bn-tong hop nhi6m
ddc. Do
vA.y, bing srl

dung
phrrong
ph6p
sinh hoc
dd
ph6t
hiQn
ra su
thay ddi
va
nhrlng inh hrrdng
vd b[ng
phdn
tich h6a hoc dd
tim ra
nguy6n
nhAn, srr dung
tdt
nhAt lA
cren hdnh nhrlng
phrrong
phap
bii
sung
ndy.
DO
quan
trdc mdt
vdi ti6u chudn
chat luong nddc

vi.
cac
chAt
d nhi6m
kh6c
nhau,
gi6m
sdt sinh
hoc
se
li6n
quan
m6t c6ch
tdi tlu
vdi toin
bd
thhnh
phdn
trong
qudn
xa
vh xem
xtit
m6b sd
phAn
rlng
xiy ra sau
d6. Tuy
nhi6n
dd

Aenh
gi6
mdt
c5.ch
todn di6n
ddi h6i
phii
co
ging
nhi6'u
trong khAu
bhu mAu,
xrt
ly
vi.
phdn
loai
mAu. Trdn
thuc ti6n
c6 ft(t
it
srr
gi6m
sAt
tdng hop thoi
md.n
vrdc
xrr ly nhrlng
d+ng
6 nhiSm

hay
x&y ra
nhdt.
56'lieu
tdng hgp
do
gi6m
s6t
sinh
hoc. bhrrong kh6ng
c6
y
nghia
l6m
doi
Lf)
hoc, mdc dt
c6
y
nghia
doi
v6i mdt nhd
sinh
voi
nhrlng
ngtioi kh6ng
phai
ld
nhd sinh
hoc

r
sinh
lrrong
rc
cfia
r)
r
Dang
r6n
ra
chiy,
rh
vAt
flm
rri
thuOi:
Lp
cira
hon.
:
chdL
ua
lai
ti
phd
;ai
va
rhrlng
,rong
I

thay
thay
rhi6m
tl'
tol
va
rg
t6t
khac
brong
r
m6t
r
loai
dang
sinh
h
hoc
i.rong
vi6c
xrl lf
sd1i6u
co bin dd
tao
ra mdt
kdt
quA
c6
thd
d6 dang

drroc ch{p
nhAn
hon.
Didu
ndy hidn
nhi6n
dAn
ddn
sV
thiSu
hut th6ng
cin.
M4c dt
gi6m
s6t
sinh
hoc s6
phdt
hi6n
ra
nhrlng bien
ddi
sinh bh6i, nhr:ng
c6
nhrtoc didm brong
c6ch
grAi
thich vd
nhrlng
bi6n

d6'i sinh th6i
ndy trong
didu ki6n
cua chdt irrong nti6c. Mdt
vdi
drf 1i6u
gi6m
s6t
drtoc rrng
dung tnrc
tidp trong
cdng
bAc bAo tdn,
quAn
ly sdng hd
va
nghd
c6.
B&i vay, ti6u
chudn
chdt hiong ntrdc khac
.nhau
Lrong
mdt vdi c6ch srr dung nr:dc
kh6c
nhau.
Nhrlng
kh6 khdn
lir
lim

ra drJdc
nhrlng
bidn
ddi sinh
th6i Lrong
quan
trdc
chdt lrrong
nddc
1i6n
quan
ddn m6t
sd c6ch
srl dung nrldc.
Gi6m
s6rt sinh
hoc
chi
ra ntidc c6 chat lrrong
lhdp,
sE
phii
rdt thAn
trong
khi sir
dung chfng; nrJdc
c6 chat
lrrong
sinh
thAi td't,

mic
dt chdp
nhAn cho
hdu hdt
moi srr
dung bao
g6m
cA trong
ngh6'cA nhung c6 thd
khdng
phd"i
lu6n
ludn kh6ng
c6 mdil
bdnh
ho[c
nhrlng sinh
vAt
nh6
b6
c6
hai
vd
do
d6 n6
s6 khdng
duoc
cht'p nhAn trong
bdo
vd

srrc khoe
cdng
ddng. Vi ly do niy
ydu
cAu c6
nhrlng
ph6p
bhrt
vi
sinh vd
h6a
hoc dAc
hiQu
[18], [53], [54].
$
Uu th|'ctia viAc sft dung
EVKXS
cd l6n
6 ddy ldm
chi
thi cho chd't
luong
ntdc
Chring
thu6c m6t
nh6m co
cac dac c{iOm:
PhAn
br: r6ng
vd

nhidu
trong
cac irO
thong
s6ng,
suOi, hii,
ao.
Di chuydn
khong
qua
nhanh, do
vay
de thu
lurom.
Co kh6a
phdn
loai 6n dinh,
cac
bi6u chuAn
16
ri.ng,
do
vdy
dd
ctinh
loai.
TAp brung
phdn
16n o cAc
vung

ddy s6ng
nhat
dinh vd
do cl6 no
id chi thi cloi voi
srl
thay
doi cua chdt h:ong nlldc.
C6
vdng ddi dai nen vrOc thu rnAu khong
phrii
ldm thuong
xuyen.
CAc
don vi
phAn
loai thu drroc
khdng
ctdng
nhat, nhrl vdy
c5 th€j
co
nhrlng
phdn
rrng
voi
nhr:ng
rhay
ddi nhdt dinh cua
char lrrong

nrldc.
Chring
phin
fing nhanh
v6i
stress
-
ib ra
ld
6 c6c
giai
doan
mAn cam. PhAn
rrng
cua nhidu loii DVKXS
phd
bidn ddi
voi
cac
dang
6 nhi6m
kh6c nhau dd drroc thidt
IAp.
C6c
ydu
lo
gAy
ra
phin
itng ctia nhidu

lodi
vd
gioi
han
chiu dr:ng ciia chfng
cirng
dd drroc biet
ddn. BAng
vi6c
srr dung
DVKXS
nhr: In chi lhi
cfia chdt lrrong
nrldc, ngddi la
d5. tidn
hinh
grd,m
sal
doi v6i
thdnh
phAn
chinh
c6
y
nghia thdc
ld
cua
khu hd
sinh
vAt

trong thriy
vric, vi du Lrong
ngdnh
d6nh cA vd bio tdn.
1.6.
KfT
LUAN
Didu khdng
thd
tr6nh khoi
Id
voi
sri
tdng
nhanh cua
c6.c h6a
chat
drra vdo mdi
tnrdng
ldm tdng i6n mdi lo ngai
v6'nhrlng
inh
hrriing cua n6 16n
h0 sinh
th6i
cfrng
nhd
silc kh6e con
ngrroi.
D6'i

v6i
quan
tr6c
h6a hoc, vi6c
hJa chon nhanh
vd.
re,
ydu
cdu
s6
tdng
I6n
trong ttl
-ng
iai. Nhtng
phuong
ph6p
nhr.t
the
ndy cring d6ng vai
tro
quan
trong
trong
vi6c
xac dinh muc
ii6u dd
cai tao
chab lrrong nrJdc vd
lrong vi6c

xuc tidn
quan
trdc ad
Oat
drtoc nhrlng
mqc ti6u
d6.
17
Nhrfng
phtrong
ph6p
d6nh
gi5.
nhanh,
don
giAn
nhr-ing
chinh x6c, 16
tidn,
lai
r
.i
t
-,
-
r
\
r +: 1^:
khdng
CAy

6
nhi6m
mdi
trudng,
nhtng
quy
lrinh di d6i
vdi vi6c tinh to6n dd ddng,
nhrlng chi
sd
vd chdt
lrrong
mdi
bnldng
d5.
dr:oc srl dung r6ng rdi
d6
ld
quan
trd"c
sinh
hoc.
Nhrrng
vi hdu
nhrt
c6c
phrrong
ph6p
ddu dr-toc
ph5.t

tridn 6 nhrlng
ving 6n
cldi
n6n
cdn
co mrlc
dd di6'u
chinh
lrong vi6c
Ap
dung chring
mQt cdch
hop If &
nhrlng
vtng
nhi6t
ddi.
Tr6n
thrrc
td, cAc chi s6'drroc
dr:a
bren
srl nhAn
d4ng 3 mrlc
d0
hq dd duoc
5.p
dung
rdt
phu

hqp &
nhrlng
con s6ng
nhi6t ddi
vd chfc ch6.n rd.ng
c6c
chi so
AO sd
drtoc cAi
tien
th6ng
qua
su
bien
doi dd
phAn
Anh
nhrlng hi6n
Lrang
cu
thd 3 dia
phuong.
I(et
quA
nghi6n
cilu
trong nhrlng
ndm
gdn
dAy cho

thay van dd
g:6m
s6t sinh
hoc
chdt }rrong nr-tdc
dd
vd dang
Uat Adu c6
vai
lrd
quan
lrong & cAc nrr6c
nhi6t ddi
bdi nhrlng
bfnh r:u
vi6t
vdn
co
cua no.
NhAn
xet chung
Jobling
vd
c6ng
sr-r
(1995)
d5. xac dinh rang lrong thu
trr
crla
60.000 chdt

gAy
6
nhi6m hfru
cd hi€in
vi xudt
hi6n
trong nrrdc ngob d6'u c6
trl
cac
ngudn nhrt
gia
dinb,
cj.c ngdnh
cdng
nghi6p,
thdm ra
td nhrfng noi dd r6c,
til
ndng nghi6p,
chiy ra
hl d6
thi vi
srr
ldng dong
cua
khi
quvdn.
Trong so nAy chi m6t so'hlong
nh6
trong

sd
SOOO
chat ctd dddc
nhAn bidt
le co
1i6n
quan.
Nhrlng
tdn tich
cua
r6c cung ld m6t
Lrong
nhrlng ngu6n
gAy
6 nhi6m
nrJ6c
ngot nguy htem
nhat,
bdi rac cirng ld h6n
hop
pha
lrQn
6 mrrc d6 cao cua
c6c
hoa chdt
hrlu cd
vd
vd
cd. Hdn
the

nrla,
su chuydn
hoa cua
c5.c h6a chat
trong
qua brinh
xrr Iy dda den du loai sAn
phAm
phu,
m6b so
lrong
chring chi
tdn bai lrong
m6b
thoi
gian
ng6n.
nhrlng
chai cdn
lai
thi lai rat bdn, ldm
tdng
l6n nguy cd
vd nhrlng
anh
hr,r6ng cua no ldn hd sinh
bhdi
cring
nhu srlc khoe
con ngrloi.

R6
ring
ld
dn
quan brdc h6a
hoc chit ltiong nddc sdng
c6
khi nang 6p
dung
brong thrrc
br6n 6
mdt
pham vi rong
ion nhtt dang duoc
thrtc hiOn,
nhrlng
916
ca
14i
quA
cao, kh6
thrrc
hiQn
ddi
vdi
nhrrng
nr:dc r-rghdo
vd ngay ca nhrlng
nddc
gihu

cirng
phii
dr:gc
tinh
to5.n
lai.
Ddi
vdi
quan
tric h6a hoc,
vi6c lrta chon
nhanh
vd ri!,
y6u
cdu sd
td.ng
1On
trong
tddng
lai.
Vl
thd, ngrroi ta kh6ng ngac
nhi6n rdng
c6c nhh
quin
lf
v6'nr:dc ngdy
cirng
quan
tAm d6'i

vOi nhrlng
phrrong
phdp
"danh
gi6
nhanh"
c,ia
quan
trdc sinh
hoc
nhU
ld
m6t,
phr:ong phdp
bd sung
cho
quan
trdc h6a
hoc.
Nhrlng
phtrOng
ph6p
nhr-t
thd nb.y
cirng d6ng
vai brd
quan Lrong
trong x6c dinh
muc
bi6u dd cAi

tao chdt
lrrong nr:6c
vd trong
vi6c
xric
tidn
vi6c
quan
tric Od dat
arrgc
nhltng
muc
ti6u d6.
Kinh
nghiem
6 ChAu
Au
vA. nhf,ng noi
khAc dd chitng
minh
rd
rdng
vi6c
quan
brfc s6ng
ngdi
ld
vi6c
lim
thrrdng

xuy6n. Hdu hdt
nhrlng
phr:ong
ph6p
d6nh
gi6:
sinh
hoc dang
duoc
thrrc
hi6n
ddu dr:a
vho nhrlng
DVKXS
cd ldn
d ddy
vd chi
ydu
cd.u
dinh
loai ddn
ho.
Ngudi
La cirng
dd chrlng
minh rAng,
phrtong
ph6p
dAnh
gra

sinh hoc dtra
vdo DVKXS
cd idn
6
d6y
c6 nhidu
rtu
di€jm
vd. mang
lai nhrSng
kdt
quA
t6't trong thrrc ti6n.
1B
id'n,
lai
: ,-
e dang,
an
Lric
rung
6n
qplia
16
mfc
rn
rang
n
brang
at

sinlr
lier
d6i
tgAyd
a
dinlt,
ardd6
;d:ooo
I
trong
qp
pha
roa
cua
i crong
in.
1dm
tc
khoe
r
dgng
i cdr,
lai
u
cdng
16,
ydu
Ac
nhd
rhanh"

ia
hoc.
Lh
muc
t
dudc
3
quan
nh
gla
nr
yeu
nh
gia
dt
quA
Nhrlng
phrrong ph6p
drlnh
gi6
nhanh, don
giin
nhrtng
chfnh x6c, nhrlng
quy
lrinh
di ddi v6i
vi6c
tinh toAn d6 dang, nhdng
chi so

vd
chdt lrtong m6i tnrdng
dd
drrgc s'& dung
r6ng rdi
(vi
du nhu
quan
tr6c
sinh
hoc), nhrtng vi
hdu nhtt cAc
phrrong
ph6p
ddu drigc
ph5.t
tridn 3 nhrlng
vr)ng
6n d6i,
do
vAy
ciin
c6 mrSc d6 didu chinh
trong vi6c
6p
dung chring mOt c6ch
hop ljr
3 nhdng
ving
nhi6t d6i.

19
PHAN
2
QUAN
TRAC
SINH HOC
Jt
eANc sU DUNc
solrc
vAr
xnOrvc
xUoNG
s6ruc co roru
NHING
QrrY
rnixu
r,Av MAU
z.r. wrpc
lEu
Nghidn crru
vd
mat
dinh tfnh khu hO
d6ng vAt
khdng
xudng s6ng
cd 16n 3 m6t
khuc s6ng, c6 ihd cho
ta nhrSng th6ng
tin

vd
chdt
lttong
m6i brttdng trong
m6t
khric
song, dd
phAt
hi6n nhfrng
thay ddi
thr:c
td brong
chat
iuong m6i brttong
6 m6t
hodc
nhid-u dia didm, dd
ph6t
hi6n nhrlng srr l<hac
nhau v6'l<hdng
gian
Lrong
chdt
lrrong
moi
tnlong
Th6ng tin
ndy sd
gifp
cho

vrdc
xac
dinh
nguydn
nh6n
cua nhrlng lAc d6ng 1"rdu
crrc d6n
qudn
xa ddng vAb. Nhrlng nguy6n
nhAn vAt
ly
(vi
du ciidu
khi6n ddng chay)
hodc
stt
thay dcii
chat lrrong
nrrdc. cA hai
co tnej
la nhrlng
nguyen
nhin
lim
bien ddi
nhrlng
qudn
xd
ddng
vAt kh6ng xudng song

c6 16n
dr;oc
cluan sat
vd
n6 ld co so
quan
trong
khi
grei
thich
sd
1i6u
giAm
sdt.
2.2.
PHIJANG PHAP
Muc dich
cria
vi6c
l{y mAu
le
bhu'lrrom
mdt
mdu dd so sanh
voi
cac mdu lthac,
I{y 3 cirng mdt dia didm vh
trong
mot
giai

doan
hoac
v6i
nhrlng mAu
hJong lu
dudc
Idy
trl
nhrlng dia didm kh6c
hodc nhrlng
con s6ng
kh6c. Di6'u ndy chi c6
th6
dat diroc
khj. IAm vi6c vdi
mQt
tAp hop cAc
quy
lrinh tdy
mAu thdng nhat. B{t
cr1 srr sai
lech
nio
so
vdi
nhfrng
quy
trinh dd thdng
nhdt
trr

brddc vd
dd duoc sr: dung ddu c6
ihd
gAy
iih6
khan cho srl so
s6nh. Dd
moi
ngr:di c6 thd iidn
hdnh
thu
m6u
theo
m6t
quy
trinh bh6'ng
nhdt, cAc
phrtong
phAp
cdn don
gian
vn
grd
thdnh 16. Hd thong
sau dAy
cluoc
sr] dung
trong
quan
trfc s6ng ngdi

6 Anh
qu6c
vd x6t thay cirng rat
phu
hgp
vdi
Vi6t
Nam.
2.2.1.
Chgn dia didm
l{y mdu
Nhrlng
con s6ng cu
thd vi. nhrlng dia di6m
duoc lua chon
phii
nam trong
pham
vi
r6ng
cua
bhi6n
niridn
vh
muc
dich
cua nghidn
crlu ri6ng
biOt. Thridng muc dich
h:a

chon ld dd x6c dinh u6.c d6ng
vA
pham
vi
cua mdl
vi6c
xAy ra cu
th€j
hodc
didm
20
.or{
r
m6t
:
khuc
-l
-
iloac
.uqn
g
g
:retr
:hay)
::l
dot
-;uan
ngudn
cua
stl d nhi5m.

Trong
trddng
hop
niy,
f
dinh
lrta
chon
it ra Ii dia
didm
trdn
ngudn vd
m6t
loat
c5.c
dir
-li6jrn
d.oc con
suoi Ad
x6c clinh
inh
hr:6ng
khdng
c6 loi
l@n
qud.n
xd
c6
hay
khdng?

ndu c6,
tdc
ddng d6
ldn
ddn
mitc nao?
co thd
cung
c5 nhu
cdu
lAp
lai srr didu tra vdi
khoang
cach
ddu den
dd
xac
dinh
pham
vi
phuc
hdi theo
thdi
gian.
Chri.ng
ba
c6
thd
det muc ti6u hidm
k6

chdt lrrong
nrJdc
vd
cta
dang
sinh hgc
brong
mdt
h6 th6ng
sdng ngdi hoac & mrrc dd vr)ng
hodc
mrlc
qu6c gra,
trong
nhrlng
trudng
hop d6, so'lrtong cria cdc dia di€jm
s6 nhi6'u
hon
va
s6
ydu
cdu Iap lai
nhrlng
clidu lra,
srl dung nhf,ng clia cli6m bd
sung 6
nhtng
khoAng
cich. c6 thd

5 narn
1 ldn
nhu
o
Anh
qudc
dO
quan
Lric
su
thal' rloi vi!
cirat
lr-tong
cua
cac
ngudn nrJdc
ngot.
Bat
cr: muc
dfch ndo,
bhi
nhrlng dia
didm
cu
thd
duoc ltra
chon
sd
ld
dien

hinh
(dac
trung)
cho
todn
b6, do d6 tdt
ca cac sinir
cAnh
chinh
co thd
dttoc ldy
trong thdi
gran
1.{y
mdu cdn drloc xac dinh tn-tdc.
Nhrlng
ndi bi
t6c
cl6ng
bdi
nhrlng
anh htr6ng
cuc
bd kh6ng
ti6u bidu nhr.r nhrfng cay
cdu,
nhlhg
dap
nr:oc,
d6 nhan

tao
hoac
nhrlng anh
hudng x6o br6n do con ngr:di hay
d6ng
vat
l6i
qua
rhi nOn
trdnh.
2.2.2.
Md ta
nhrlng dia
didm
thu
mA-u
N/i6
ta th6ng bin
cdn thidt de thu rhAp
drroc
3
m6i
dia diem
tiru
rnAu.
Sd
li6u vet
li
va
h6a hoc co san cho

m6i dia
clidm
Id
m6t clidu
iy ti,rdng.
N6
cho
ph6p
g-IAi
lhich
so 1i6u
srnh hoc chfnh
xac hdn
bang
c6ch
xAy tltlng
m6L
brlc
branh
hhu
hd
sinh
vAl, vd
clac
di€jm cua cac dia
di6rn
vdi
cac
d[c di6m
tdcJng

tu.
No
cung
cho
ph6p
didu
chinh hd rhong
di6m sr.r ctf!
phan
anh
nhfrng
cirdu liiil ri
ViOt
Nam
rnot
cach
chinh xac hon. Ngudi la
cung lhr,la
nhAn
rAng
do
van
dd tar
chinir eo
hep
vd
clo cac
ngu6n nhAn lrtc
ndn hh6ng
phai

lu6n
thrrc
hrdn cttldc
lrong
moi bruong
hop. Tuy
vAy,
co
thd
co khA ndng
thu r[loc
m6t
lAp
hdp
cac so ]i6u
co
bdn
o m6l Ala
didm,
bao
gdm:
xdc dinh cl6
sAu,
ct6 rong,
vdn
toc
ddng chay,
niring
m6 tA
vd

thrrc
vAL
vi
nhrlng
d4c didm
trdm Lich.
Trong
nhrdu
tntdng
hop co rhe phai
tr6u ton
chdl
it l<inh
phi
dei
c6
dttgc
it nhat nhrh-rg
pirep
cto
tai
diem
v€i
nhrlng
th6ng
so hoa hoc
cd
ban
niirr d0
pH,

khA ndng
dAn nhi6t. ham ir.tong
oxy crlng nhu
nhiel do,
r-tdc
tfnh
vung
bi
chidm cu bdi dang ne'n d5.y khac
nhau
ld
dang
cdn
bhiOi
de
cho
phep
quy
trinh
ldy mAu ddng vAt
kh6ng xlldng
sdng, vd
khoAng thoi
gran
ddnh
cho vi6c
lay
rnAu 6
m5i dang, noi
sdng

trldng,lng
voi vung
md.
m5i
loar chidm
cr:.
Didu
ki6n
bd
nhi6n
cua
d5,y
s6ng
ndn drroc
md
td,
vdi
5 loai nhrl
sau:
.iirac,
ir-toc
iitOc
.
iech
r
;he
:
quy
:
dAy

r
ngp
:lam
iich
11em
TT
Loai Kich thuoc hat
M6 te
1
Bun/set
<0.06mm
Ciu tnlc
mdm va
kh6ng
gAy
trdy da tay khi tra
sat
a
c6t
0,06
-
2mm C5c
hat cat
nh6, c6 cim
gidc
rirp khi
xoa
b6p
giila
cac ng6n

tay
J
Da
cuoi/soi
2
-
64mm Tu
c6t
tho
dein dir, vdo
kho6rrg ntla
kich thu6c cfia
ndm
tay
.1
ua cuorisor
>64mm
Mot nria
ndm tay hodc lon hon
5 Ndn d5
Phdn
trdi l6n c0a dii n€in
2T
i
I
Chi
phdn
chdt
li6u bd mdb m6i
cAn

dudc
xem x6t vd
phdn
trdm
che
phri
cria m6i
loai v4t
IiQu mdi cdn
dtroc'rJdc
tinh.
Thdng thrrbng
khdng thd
rr6c iinh
chat lrtong
m6b
cAch
16
rdng vd chinh
x6c cho m5i loai vAt
li6u vi
ndn d6y iuon
ld h5n hop
crla
c6c loai. Do
vdy,
srt
m6
ti
c6

thd
nhrt Id
50% bin/cat, va
50% cdt
va
s6i
vdi
mdL sd
s6i
cu6i.
Ty 16
cua
nhdng
thrrc
vAt thrly
sinh
6 d6y s6ng
crlng
drroc
ghi
lai
vd
xdp c6c
loai nhr-t
chim
ngAp
trong nddc,
ndi trdn
mdt nrrdc va
nia ngap. Neu

c6
thd thi
nhrlng lodi lhric
vAt rJu thd drroc
ghi
lai.
2.2.3, Thu mdu dQng
vAt kh6ng
xttdng
sdng
i.
Dung cu thru mtiu
Nhrlng
dung cu cdn
thidt C<i tay
mAu ddng vat
kh6ng Kudng
song ld
rrot
ac.r
(pond
nel) vd
gdu
Dredge,
cA hai loai ddu tudn theo
m6t thiet
ke chudn.
VoL ao drtoc srl
dung nhrl 1A
mdi

dung
cu chudn
d Anh
qudt
v).
di:oc minh
lroa
trong hinh 2.1. Vdt
gdm
I khung hinh chrl
nhAt,
canh dei
hl 20
-
25 cm,
canh ngdn
khoAng 19
-
22 cm dd m6t cai
tdi
ludi
voi
chidu
sdu khoing
50 cm. Loai
kh6c c6 kicb
thtidc tiri h-toi voi
chidu sdu
Ii
30 cm. Kfch

thr-tdc
mdt
lrr6i
ihttong
co duong
kinh
1
mm. O Anh
quoc
thrrong
srr
dung loai
ludi
co 16
hinh
d
van,
hich
ihuoc
0,8x1,4
mm.
Khung dd lrtoi
dr-toc noi
vcr
1 can dii 1,5
m.
Gdu Dredge cdn cho
vidc
lay miu
6 nhrrng

con
sdng sAu ]rdn. Loai thu
mAu t6i
nhat
o Anh Id
gdu
Dredge
cua nhd trr
nhi6n
hoc dr:oc
md la boi Ifolme vd
Mc Intyre
(1971)
vd
dr:oc minh hoa trong liinh 2.2.
N6
gdm
mdt hhung
chrl nhAt bang
kim loai
kich lhr.rdc
46x19 cm
(+2
gm;.
22
Hinh 2.1.
Vdt
ao
Hinh
2.2.

Gdu
Dredge
I
m6i
ugng
)
cua
o[
so
p
cac
e
thi
It
ao
hgn
!
Iga))
kfcb
rh1
TIn1.
L
t6i
byre
loai
ii.
Phuong phdp
ldy mdu
Chidn
lrrgc

ldy
mAu
ndn
bao
gdm
ci idy
mAu
dap
nr:dc
(Kick
-
sampling)
6
nen
suor
ndr
c6
th€
idy mAu
vd ldy mAu
qudt
(sweep
-
sampling)
d6'i v6i
noi
c6 thdc
vAt
lhrl.y
sinh. Tai

nhrlng
ddng
sdng ldn
hon
c5 thd
srl
dung
ludi v6t
rhay
cho ldy
m6.u
dap nddc.
Trong tdt
ca moi tnlong
hop
crlng
n6n
tidn
hdnh
dd tim
tnrc
tidp
noi
crl trri
cua
sinh
vAt
hhi
kh6ng thti thuc
hi6n

iay
mAu
bing phuong
ph6p
cd bin
tr6n
.nhrr
thu
mAu
ii
phia
dtrdi c6c ting
d6
hoac khric
gd
ngAp
nrJdc
bing
c6ch
lAt tim
b5t
cdc d6ng
vAt bdm vio
cdc
gie
thd
ndy
(BdLng
2.1).
'

TnJdc
khi
vi6c ldy mAu b6t
ddu ban n6n
rr6c
lrrong
fi
Ie %
vi
tri
bi
chidm cr1
cr3.a
m6i
sinh
cinh hi6n
c6. Di6'u nAy
bao
g6m
cAc
khu vrrc
thudc
c6c loai
n6'n ddy
kh5.c
nhau
vi
c6c
lodi
thr:c

v{t bi
ngAp nrrdc, chua
bi
ngap
nddc,
cdn nhd
l6n mit
nrl6c
(nhr-t
dd trinh
bi.y
&
tr6n).
Sau d6 n6n sr: dung
khoing
thdi
gian
trrdng
fing
cho
phep
Biing
2.1. T6m tit
ti6n
trinh
thu
miu
C6ng
doan 1
-

Hrr6ng
dAn
quan
siit
Thu thAp ddng vAt
trJ
bd
mat
nrldc
(khoing
1
phrit
cho cong doan
nay
va
cong
doan
3)
C6ng
doan
2
-
Thu miu
chti ydu
Thu
thap theo
A, B
hodc
C
A.

Noi n6ng/co
thd
l1i
qua
B.
Qud
sdu, ldy
mdu
bang
cach
dap 6 tal
cA cac
di6m,
nhtng
co
thd ldy
mot
sd
it
6 nhOng
dong
chdy
chinh bantg vot
ao
C. Khdng
thd
thu thap
ctic
dan lreu
tU

dong
chay
chinh
bang vat
ao
3
phtit
lay
m6u bdng ludi
ao
(Pond
-
net)
bing
cach
dap va vot.
DUa
vao
oac
dtem
tu nhten
cua
nen
day,
dong
chiy,
noi scing
cia
dOng
v6t

day va
bdi
l6i tudo.
Tdt
cA
c6c noi
song
phii.dtroc
thu
thap
miu trong
moi
ttrong
quan
vd
thdi
gian
ddi v6i
bd mdt
ndn day
tuong
fng cria
chfng.'
3
ph[t
ldy m5u
bbng
lL/di
ao
(pond

-
net) bing
cach
dap va
vot
ilru
dOng
vat day va
bdi
lOi tu
do.
Cd
gdng
thu thap
Cuoc
6
tdt
ci
cac noi
song
trong
mcii
tuong quan
doi voi
bd
mdt
tuong
itng
ctia
chring. M5c di 6 oay

co
thd
khong
c6
kh6 ndng
thu
thdp
doi v6i
noi
scing
o dong chiy chinh.
uau tren:
Thu thap
ddng
vdt
day
3
.i6n
5 ldn
keo
16
gdu
dredge
qua
tdt
ce ndi
song trdn bd
mdt
thriy vt/c.
M6t

ldn keo
song
song v6i
bo.
Sau
do:
vgt
1
phut
vot
bdng lu6i
ao thu
th6p d6ng
vAt
boi l6i
trt do
va
tu thuc
vat
th0y sinh
noi
chring
sdng.
C6ng
doan 3
-
Hu6ng
d5n
quan
sdt

Thu
thdp
cdrc
c6 thd
d6ng
v6t
tt/cac
hon d6 ngdp
trong nu6c,
khtic
95
ngin
hodc thrlc vdt
thriy
sinh. Tdng
thdi
gian
cho
cdng vi6c
nay
l?r
1
phtit
chia
dOi
cho
cdng
doan
j
vd

3.
c)D
do