Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế hiện đại

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………… 2
I. Nhìn nhận về NGOs dưới lăng kính của lý thuyết quan hệ quốc tế….3-4
1. Chủ nghĩa Hiện thực………………………………………………… 3
2. Chủ nghĩa Tự do……………………………………………………… 3
3. Chủ nghĩa Kiến tạo………………………………………………… 3-4
II. Nhìn nhận NGOs dưới lăng kính thực tiễn………………………… 4-6
1. Khái niệm NGOs…………………………………………………… 4-5
2. Phân loại NGOs…………………………………………………… 5-6
III. Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế hiện đại.………… 6-10
1. Khái quát về cách thức thiết lập vai trò của NGOs………………….6-7
2. Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế…………………… 7-10
LỜI KẾT…………………………………………………………………….11
1
LỜI MỞ ĐẦU
Xu thế toàn cầu hoá kéo theo sự phát triển cực thịnh của các tổ chức
phi chính phủ (NGOs) trong thời gian gần đây là một trong những biến đổi lớn
của nền chính trị quốc tế. Quốc gia dân tộc không còn là những chủ thể duy
nhất và chi phối đời sống quốc tế. NGOs đã có tiếng nói riêng của mình và
buộc các chủ thể khác phải lắng nghe và tôn trọng nó. Tuy nhiên, vẫn còn tồn
tại những luận điểm khác nhau về vai trò của các tổ chức phi chính phủ. Liệu
chúng đơn thuần chỉ là thành phần mới nổi hay là một chủ thể quan trọng
trong quan hệ quốc tế?
Trong giới hạn của một bài khoá luận môn, người viết chỉ có thể
giới thiệu các nét chính về khái niệm, phân loại và cách nhìn nhận về NGOs
của từng lý thuyết quan hệ quốc tế để rồi từ đó phân tích một vài nét nổi trội
trong vai trò của chủ thể này đối với nền chính trị quốc tế đương đại nhằm trả
lời cho câu hỏi nêu trên.
Do sự hạn chế về nguồn tài liệu và hiểu biết về vấn đề này, bài viết
không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong sự góp ý của giáo viên để người
thực hiện có thể hoàn thiện hơn nữa bài viết của mình.

2
I. Nhìn nhận về NGOs dưới lăng kính của lý thuyết quan hệ quốc tế
1. Chủ nghĩa Hiện thực
Theo các nhà hiện thực, trong quan hệ quốc tế chủ thể chính yếu là
quốc gia. Các quốc gia được nhìn nhận là một tổ chức chính trị đơn nhất, hành
động một cách duy lí và chỉ quốc gia mới có quyền quyết định và định hình
nền chính trị quốc tế. Các nhà hiện thực không phủ nhận hoàn toàn sự tồn tại
của các chủ thể phi quốc gia tuy nhiên đối với họ các chủ thể này hầu như
không có một tác động gì đáng kể.
Chủ nghĩa Hiện thực quan niệm đấu tranh là xu thế chính của quan hệ
quốc tế. Theo họ, quan hệ quốc tế luôn ở trong tình trạng vô chính phủ, quốc
gia chỉ có thể tự cứu để đảm bảo tối đa lợi ích của mình về mặt an ninh và
quyền lực chứ không hề quan tâm đến những lợi ích dựa trên ý tưởng của các
chủ thể NGOs.
2. Chủ nghĩa Tự do
Khác với các nhà hiện thực, những người theo chủ nghĩa Tự do công
nhận sự tồn tại và vai trò của các loại hình chủ thể đa dạng khác nhau trong
quan hệ quốc tế như quốc gia, các tổ chức quốc tế, các công ty, các nhóm xã
hội và các cá nhân… Song các chủ thể theo lý luận của chủ nghĩa Tự do chưa
phải là NGOs mà chỉ là các tổ chức liên quốc gia và các công ty xuyên quốc
gia
Chủ nghĩa Tự do khẳng định và coi trọng xu thế hợp tác. Theo quan
điểm của các nhà tự do, hợp tác là một trò chơi cùng thắng “win win” mà đôi
bên cùng có lợi. Tuy nhiên, lý luận của chủ nghĩa này chỉ nhấn mạnh hợp tác
trong kinh tế, vốn là một lĩnh vực không thuộc phạm vi hoạt động của NGOs.
3. Chủ nghĩa Kiến tạo
Chủ nghĩa Kiến tạo là một dạng lý luận bổ sung cho chủ nghĩa Hiện
thực và chủ nghĩa Tự do. Nếu chủ nghĩa Hiện thực cho rằng đấu tranh là xu
thế chủ yếu của quan hệ quốc tế, chủ nghĩa Tự do coi trọng xu thế hợp tác thì
chủ nghĩa Kiến tạo lại coi trọng hành vi của các chủ thể tồn tại trong đó và

3
hợp tác hay đấu tranh thì đều phụ thuộc vào tương tác xã hội của các chủ thể
đó.
Học thuyết của các nhà kiến tạo nhấn mạnh đến các khái niệm như giá
trị, bản sắc, quy chuẩn hành vi và dùng những khái niệm này để đưa ra lý giải
hoàn toàn thuyết phục về các hiện tượng quan hệ quốc tế. Xuất phát từ quan
điểm của chủ nghĩa Kiến tạo về những giá trị và ý tưởng chung, có thể suy
luận rằng NGOs ra đời và phát triển một phần là do giữa các chủ thể này có
những giá trị và những niềm tin giống nhau. Hầu hết các NGOs đều hoạt động
dựa trên tinh thần nhân đạo và là một bộ phận căn bản cấu thành nên xã hội
dân sự của mỗi quốc gia.
II. Nhìn nhận NGOs dưới lăng kính thực tiễn
1. Khái niệm NGOs
Thực tế, NGOs đã tồn tại từ rất lâu trên thế giới dưới nhiều dạng khác
nhau. Nguồn gốc ban đầu của NGOs là những nhóm, tổ chức hoạt động tình
nguyện, từ thiện, nhân đạo nhỏ. Nguyên tắc hoạt động của các tổ chức này là
cứu trợ nhân đạo với những nạn nhân trong thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh,
đói nghèo…(những người gặp khó khăn hoạn nan - bất hạnh) không phân biệt
đảng phái chính trị và khu vực địa lý.
Ngày nay, quan điểm về NGOs vẫn không thống nhất theo một định
nghĩa nhất định nào mà nó được nhận thức trên từng quốc gia riêng biệt. Một
số nước quan niệm NGOs là các tổ chức không phải là của chính phủ. Ở một
số nước khác, luật pháp lại quy định NGOs là các chủ thể có tư cách pháp
nhân, không thuộc chính phủ như các tổ chức tư nhân hay công cộng hoặc các
Quỹ, các Viện…Các NGOs là các tổ chức phi lợi nhuận, được lập ra hợp pháp
và có tư cách pháp nhân độc lập theo quy định của pháp luật của nước sở tại.
Còn theo Liên Hợp Quốc thì NGOs là bất kỳ tổ chức quốc tế nào được
lập ra không phải do một thoả thuận liên chính phủ quốc tế. Nhưng NGOs có
4
thể bao gồm các tổ chức thành viên do chính phủ cử ra với điều kiện thành

viên đó không được can thiệp vào quyền tự do bày tỏ ý kiến của tổ chức đó.
1
Dù rằng, mỗi nơi vẫn còn quan điểm khác nhau về khái niệm hay định
nghĩa về NGOs nhưng với một NGOs bất kỳ đều có thể nhận thấy những điểm
cơ bản là thành lập tự nguyện và hợp pháp, hoạt động phi lợi nhuận và không
nằm trong bộ máy hành chính nhà nước.
2. Phân loại NGOs
Để mà liệt kê cụ thể và đầy đủ thì rất khó, ở đây ta xem xét trên phạm
vi sáng lập hoạt động. Căn cứ vào đó, NGOs trên thế giới chia làm ba loại
hình như sau:
a, NGOs mang tính chất quốc gia : Các tổ chức phi chính phủ mang
tính chất quốc gia (National Non-Government Organizations, gọi tắt là
NNGOs) là các tổ chức có các thành viên sáng lập trong cùng một quốc gia
(cùng quốc tịch). Phạm vi hoạt động thường là trong một nước, phục vụ cho
từng cộng đồng. Loại hình này được hình thành rất sớm trên thế giới.
Ví dụ ở Việt nam có: RDSC
2
, CEPHAD
3
, S-CODE
4
…
1
/>2
Trung tâm dịch vụ phát triển nông thôn (RDSC) là một cơ quan khoa học công nghệ ngoài nhà nước,
chuyên đề về khoa học xã hội.
3
Trung tâm Y tế công cộng và phát triển cộng đồng ( CEPHAD) là một tổ chức phi lợi nhuận thành
lập năm 1995 trực thuộc Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam, thuộc Liên hiệp các Hội Khoa
học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA). CEPHAD có chức năng tham gia hoạt động chăm sóc sức khoẻ,

phòng chống HIV/AIDS và phát triển cộng đồng nhằm góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội
của đất nước.
4
Trung tâm Phát triển Cộng đồng Bền vững (S-CODE) được thành lập là kết quả của công tác phát
triển cộng đồng đã được triển khai bởi một tổ chức phi chính phủ quốc tế Population and
Development International (PDI) ở Việt Nam từ năm 1983 đến 2005.
5
b, NGOs mang tính chất quốc tế : Các tổ chức NGOs mang tính chất
quốc tế (International Non-Government Organizations, gọi tắt là INGOs) là
các tổ chức có các thành viên sáng lập ở nhiều quốc gia khác nhau (mang các
quốc tịch khác nhau). Phạm vi hoạt động trên toàn thế giới. Tuy nhiên, số
lượng của các INGOs ít hơn rất nhiều so với NNGOs. Và đặc biệt INGOs phải
tuân thủ pháp luật của nước nhận sự tài trợ, giúp đỡ (nước sở tại INGOs đang
hoạt động).
Ví dụ: UNDP
5
, SAVE CHILD
6
, GLOBALVILAGE Foundation
7
…
c, Tổ chức NGOs mang tính chất chính phủ : NGOs loại này do Chính
phủ lập ra hoặc nguồn ngân sách hoạt động phụ thuộc hoàn toàn vào Chính
phủ (Government Non-Government Organizations, gọi tắt là GONGOs).
Ví dụ: DED của Đức
8
, SNV của Hà Lan
9
…
III. Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế hiện đại

1. Khái quát về cách thức thiết lập vai trò của NGOs
Trong quan hệ quốc tế, NGOs được coi là thành phần tiêu biểu nhất của
loại hình chủ thể phi nhà nước. Trước đây, trong quan hệ quốc tế chỉ có nhà
nước mới và chỉ nhà nước mới có vai trò. Tuy nhiên theo thời gian, NGOs đã
5
UNDP là mạng lưới phát triển toàn cầu của Liên Hợp Quốc, tuyên truyền và vận động cho sự đổi
mới và là cầu nối giữa các quốc gia với tri thức kinh nghiệm và nguồn lực để giúp người dân xây
dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.
6
SAVE CHILD là tổ chức cứu trợ trẻ em hoạt động trong các lĩnh vực sức khỏe và dinh dưỡng trẻ
em, xoá đói giảm nghèo, bảo vệ trẻ em, tuổi thơ sớm phát triển và giáo dục tiểu học, trẻ em quyền,
quản trị tốt, kinh tế, cơ hội, chuẩn bị và phản ứng khẩn cấp, và HIV / AIDS.
7
Quỹ làng toàn cầu.
8
Tổ chức dịch vụ phát triển (DED) là tổ chức hợp tác phát triển trong lĩnh vực nhân sự của CHLB
Đức.
9
Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) là tổ chức phi chính phủ độc lập của Hà Lan được thành lập năm
1965. Đây là tổ chức cung cấp các dịch vụ tư vấn lớn nhất ở Hà Lan trong lĩnh vực hợp tác phát triển.
6
đạt nhiều thành tựu trên trường quốc tế và các nhà phân tích đã không thể bỏ
qua vai trò của NGOs với tư cách là một chủ thể của nền chính trị quốc tế.
NGOs ra đời vì những mục tiêu khác nhau và có những chức năng rất
đa dạng trong xã hội. Tác động của NGOs rộng rãi trên tất cả các lĩnh vực như
giáo dục, y tế, môi trường, nhân đạo, xoá đói giảm nghèo, phát triển nguồn
nhân lực…Với phạm vi hoạt động rộng lớn như vậy, NGOs đã tác động trực
tiếp cũng như gián tiếp đến quốc gia và các tổ chức quốc tế. Về cơ bản, các
NGOs sử dụng các công cụ chính trị sau để gây ảnh hưởng đến nhóm chủ thể
quốc gia và các tổ chức quốc tế từ đó tác động lên nền chính trị quốc tế:

Chính trị thông tin: Sử dụng thông tin với mục đích chính trị, đưa thông
tin đó vào nơi có tác động lớn nhất. Dùng thông tin để trực tiếp gây áp lực với
các chủ thể quốc gia. Hoặc thông qua thông tin để thúc đẩy người dân gây áp
lực với các chủ thể quốc gia.
10
Chính trị biểu tượng: Sử dụng các biểu tượng, hành động để gây ấn
tượng, tác động gián tiếp đến các quốc gia và các tổ chức quốc tế.
Chính trị đòn bẩy: Sử dụng chủ thể mạnh để tác động, gây áp lực.
Chính trị trách nhiệm: Buộc các quốc gia và tổ chức quốc tế phải giữ
lời hứa, chính sách hoặc nguyên tắc đã được công bố.
2. Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế
Các NGOs về cơ bản không có quyền lực bằng các chủ thể quốc gia
nên chúng phải sử dụng quyền lực của thông tin, ý tưởng và chiến lược để
thay đổi bối cảnh thông tin và giá trị trong đó nhóm chủ thể quốc gia và các tổ
chức quốc tế ra chính sách.
a, Đối với nhóm chủ thể quốc gia
10
Đinh Hương Thủy, khoá luận “NGOs và công tác vận động xoá đói giảm nghèo trong quan hệ quốc
tế”, năm 2009, tr.22.
7
Đầu tiên, NGOs có thể tác động vào giai đoạn xây dựng vấn đề và lên
chương trình nghị sự. Các NGOs cũng có thể tác động vào lập trường của nhà
nước bằng cách gây áp lực buộc các nước phải có cam kết ràng buộc bằng
việc tham gia ký kết công ước hoặc quy tắc ứng xử.
Tiếp theo, NGOs có thể tác động lên các bước thủ tục có tính thể chế
của quốc gia. Qua việc thay đổi các thủ tục xây dựng chính sách các NGOs có
thể tác động đến chính sách trong tương lai.
Quan trọng nhất NGOs có thể gây tác động lên sự thay đổi chính sách
của quốc gia. NGOs có thể vận động để các chính phủ phải chuyển hướng
chính sách của mình, hoạch định những chính sách phù hợp hơn với những gì

mà các NGOs quan tâm.
Cuối cùng, NGOs có thể tác động lên hành vi của chính phủ. Để thực
sự thay đổi, tác động lên chính sách là chưa đủ, các NGOs phải nỗ lực buộc
chính phủ phải giữ lời, thực hiện theo đúng những gì mình đã hứa, tuyên bố
(trong lập trường) và những gì ghi trong chính sách.
b, Đối với các tổ chức quốc tế
Tiếng nói của NGOs đối với các vấn đề thuộc mối quan tâm chung của
cộng đồng quốc tế ngày càng được các nước và các tổ chức quốc tế lớn quan
tâm. Tính đến năm 2006 đã có gần 2,870 NGOs có quy chế tham khảo ý kiến
với Hội đồng Kinh tế-Xã hội (ECOSOC) của LHQ (năm 1946 chỉ có 41 tổ
chức được Hội đồng cho hưởng qui chế; năm 1993 có 978; năm 1997 có
1,356). Theo quy định, số NGOs này được phát biểu, tham gia thảo luận tại
các cuộc họp của ECOSOC và đưa ra những đề mục quan tâm vào chương
trình nghị sự của cơ chế này hoặc các tiểu ban trực thuộc Hội đồng. Năm
1986, UNDP thành lập riêng một vụ chuyên theo dõi và phối hợp hoạt động
với các NGOs. Ngân hàng thế giới (WB) hàng năm đều tổ chức các Hội nghị
tư vấn với NGOs. Sự tham gia của NGOs trên các diễn đàn khác về kinh tế, xã
8
hội và phát triển ngày một tăng, đồng thời tổ chức những diễn đàn riêng của
mình song song với những Hội nghị quốc tế. Với tiếng nói của mình, NGOs
đã đóng góp đáng kể vào sự thành công của nhiều hội nghị quốc tế lớn trong
những năm qua như Hội nghị Thế giới về Phụ nữ, Hội nghị Thế giới về Dân
số và Phát triển, Hội nghị Thượng đỉnh về Phát triển xã hội , Hội nghị Thế
giới về Môi trường
c, Đánh giá
Như vậy, rõ ràng NGOs đã có những tác động nhất định đến chính sách
của các quốc gia và tổ chức quốc tế để từ đó gây dựng được vị trí quan trọng
trong nền chính trị quốc tế hiện đại. Đặc điểm nổi bật nhất về vai trò của
NGOs là tạo ra một môi trường chính trị dân chủ hơn khi nó tạo điều kiện cho
những thành phần yếu thế của xã hội nâng cao tiếng nói của mình. NGOs đại

diện cho những tiếng nói đó để tác động đến những người có quyền quyết định
thế giới. Đặc biệt, thông qua việc giám sát các chủ thể quốc gia, NGOs đã trở
thành một thành phần kiểm tra và đối trọng với các chủ thể này. Qua đó,
NGOs góp phần giảm bớt quyền lực tuyệt đối truyền thống của các chủ thể
nhà nước nhằm xây dựng một nền chính trị có tính đòn bẩy và trách nhiệm cao
hơn.
Tuy nhiên, NGOs vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, xuất phát từ việc quá
rộng và quá tự do về đặc tính của nhóm chủ thể này. Một trong những vấn đề
đặt ra khi nhắc đến NGOs là sự truy cứu trách nhiệm. NGOs sẽ phải chịu trách
với ai và như thế nào?
Thứ hai là NGOs quốc tế lớn hiện nay chủ yếu đến từ các quốc gia
phương Bắc - các nước phát triển. Chính vì thế đôi khi hoạt động của NGOs
tại các nước đang phát triển bị coi là công cụ của chính phủ các nước phát
triển can thiệp vào các nước này. Điều này tạo nên sự nghi kỵ về tính minh
bạch trong hoạt động của NGOs.
9
Cuối cùng, do việc tồn tại quá nhiều NGOs trên khắp các lĩnh vực nên
tạo ra một sự lộn xộn khó kiểm soát. Một số NGOs ra đời không có mục tiêu
cụ thể ví dụ như các NGOs biểu tình chống Toàn cầu hoá nhưng không xác
định được chống toàn cầu hoá là chống một cái gì cụ thể. Đây chỉ là cái cớ để
tung hô rầm rộ hình ảnh của tổ chức.
LỜI KẾT
10
Có thể khẳng định NGOs không chỉ đơn thuần là một thành phần mới
nổi trong quan hệ quốc tế. Thông qua quá trình vận động và phát triển của
mình, NGOs tác động lên lập trường, chính sách, hành vi của quốc gia và tổ
chức quốc tế từ đó thiết lập vị thế trong nền chính trị quốc tế hiện đại.
Tuy nhiên, chủ thể này vẫn còn tồn tại nhiều khiếm khuyết. Chính vì
thế, để có thể khẳng định được vai trò của mình, NGOs cần phải chủ ý đến uy
tín và sự minh bạch trong hoạt động nhằm buộc các quốc gia lắng nghe và tôn

trọng ý kiến của mình.
11
MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………… 2
I. Nhìn nhận về NGOs dưới lăng kính của lý thuyết quan hệ quốc tế….3-4
4. Chủ nghĩa Hiện thực………………………………………………… 3
5. Chủ nghĩa Tự do……………………………………………………… 3
6. Chủ nghĩa Kiến tạo………………………………………………… 3-4
II. Nhìn nhận NGOs dưới lăng kính thực tiễn………………………… 4-6
3. Khái niệm NGOs…………………………………………………… 4-5
4. Phân loại NGOs…………………………………………………… 5-6
III. Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế hiện đại.………… 6-10
3. Khái quát về cách thức thiết lập vai trò của NGOs………………….6-7
4. Vai trò của NGOs trong nền chính trị quốc tế…………………… 7-10
LỜI KẾT…………………………………………………………………….11
12