Giáo trình Viêm ruột thừa cấp

NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
VIÊM RUӜT THӮA CҨP
1-Ĉҥi cѭѫng:
Dӏch tӇ hӑc: viêm ruӝt thӯa cҩp là bӋnh lý cҩp cӭu ngoҥi khoa thѭӡng gһp nhҩt. Nam
giӟi có tӍ lӋ mҳc bӋnh hѫi cao hѫn so vӟi nӳ (1,7:1). Ĉӝ tuәi mҳc bӋnh thѭӡng gһp nhҩt:
15-30 tuәi.
Cѫ chӃ hҫu hӃt là do tҳc nghӁn lòng ruӝt thӯa. Nguyên nhân cӫa sӵ tҳc nghӁn thѭӡng gһp
nhҩt là sӵ
phì ÿҥi hҥch bҥch huyӃt thành ruӝt thӯa do viêm nhiӉm. Các nguyên nhân gây
tҳc nghӁn khác là: sҥn phân, dӏ vұt, u bѭӟu…
Giҧi phүu: ruӝt thӯa có chiӅu dài thay ÿәi (2-20 cm). Gӕc ruӝt thӯa là nѫi hӝi tө cӫa ba
dãi cѫ dӑc cӫa manh tràng. Gӕc ruӝt thӯa tѭѫng ÿӕi cӕÿӏnh vӅ mһt giҧi phүu, nhѭng ÿҫu
ruӝt thӯa có thӇ thay ÿәi vӏ trí. Ĉҫu cӫa ru
ӝt thӯa có thӇ nҵm ӣ các vӏ trí sau: sau manh
tràng trong phúc mҥc (65%), chұu hông (30%), sau phúc mҥc (2%), trѭӟc hӗi tràng (1%),
sau hӗi tràng (0,4%). Khi manh tràng thay ÿәi vӏ trí (do ruӝt xoay chѭa hoàn chӍnh), ruӝt
thӯa có thӇ nҵm ӣ cao hѫn vӏ trí bình thѭӡng (dѭӟi gan). Ӣ BN bӏÿҧo ngѭӧc phӫ tҥng,
ruӝt thӯa nҵm ӣ hӕ chұu trái.
Vi khuҭn hӑc: vi khuҭn gây bӋnh bao gӗm cҧ chӫng hiӃu khí và yӃm khí. Chӫng vi
khuҭ
n hiӃu khí thѭӡng gһp nhҩt là E. coli, chӫng yӃm khí thѭӡng gһp nhҩt là Bacteroides
fragilis. Cҩy khuҭn dӏch quanh ruӝt thӯa cho kӃt quҧ dѭѫng tính trong hҫu hӃt các trѭӡng
hӧp ruӝt thӯa ÿã vӥ mNJ. Mӝt tӍ lӋÿáng kӇ các trѭӡng hӧp ruӝt thӯa hoҥi tӱ cNJng cho kӃt
quҧ cҩy khuҭn dѭѫng tính. Tuy nhiên, ÿӕi vӟi các trѭӡng hӧp còn lҥi, tӍ lӋ
cҩy khuҭn
dѭѫng tính thѭӡng không ÿáng kӇ.
ThӇ lâm sàng cӫa viêm ruӝt thӯa cҩp (hình 1): chiӃm tӍ lӋ cao nhҩt là viêm ruӝt thӯa
chѭa vӥ mNJ. Viêm ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ diӉn tiӃn qua ba giai ÿoҥn: phù nӅ (sung huyӃt),
nung mNJ, hoҥi tӱ. Ruӝt thӯa viêm vӥ mNJ tӵ do dүn ÿӃn viêm phúc mҥc, trѭӟc tiên là
viêm phúc mҥc chұu, sau ÿó là viêm phúc mҥc toàn thӇ
. Ruӝt thӯa vӥ mNJ nhѭng ÿѭӧc

khu trú bӣi các quai ruӝt hay mҥc nӕi lӟn bao quanh dүn ÿӃn hình thành áp-xe ruӝt thӯa.
Sӕ lѭӧng mNJ trong áp-xe ruӝt thӯa có thӇ thay ÿәi. NӃu mNJÿѭӧc dүn lѭu ngѭӧc vào
manh tràng, phҧn ӭng nhiӉm trùng có thӇÿѭӧc dұp tҳt, dүn ÿӃn hình thành ÿám quánh
ruӝt thӯa. Ngѭӧc lҥi, ә áp-xe có thӇ vӥ mNJ, gây viêm phúc mҥc (kǤ hai). Ĉám quánh ruӝt
thӯa cNJng có thӇ là kӃt quҧ cӫa sӵ bao bӑc ruӝt thӯa, viêm nhѭng chѭa vӥ mNJ, bӣi các
tҥng chung quanh, kӃt hӧp vӟi hoҥt ÿӝng cӫa các ÿҥi thӵc bào cùng các bҥch cҫu, làm
cho phҧn ӭng viêm ruӝt thӯa bӏ dұp tҳt.
Ruӝt thӯa, khi bӏ viêm cҩp tính, thѭӡng vӥ mNJ sau 24 giӡ. Ӣ mӝt sӕ BN, ruӝt thӯa có thӇ
vӥ mNJ
sau 12 giӡ. Có trѭӡng hӧp ruӝt thӯa vӥ mNJ sau 6 giӡ kӇ tӯ lúc BN khӣi phát cѫn
ÿau. Trên thӵc tӃ lâm sàng, không thӇÿoán trѭӟc ÿѭӧc khi nào thì mӝt ruӝt thӯa viêm
cҩp sӁ vӥ mNJ.
Tiên lѭӧng cӫa mӝt BN bӏ viêm ruӝt thӯa cҩp phө thuӝc vào các yӃu tӕ: thӇ lâm sàng cӫa
viêm ruӝt thӯa, tuәi tác cӫa BN, các bӋnh lý nӝi khoa mà BN mҳc phҧi.
Viêm ruӝt thӯa mãn tính là m
ӝt bӋnh lý hiӃm gһp cӫa ruӝt thӯa. Nguyên nhân là do lòng
ruӝt thӯa bӏ tҳc nghӁn sau ÿó tӵ tái thông thѭѫng và hiӋn tѭӧng này có thӇ lұp ÿi lұp lҥi
nhiӅu lҫn.
2-Chҭn ÿoán:
2.1-Chҭn ÿoán lâm sàng:
297
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
Hình 1- Di͍n ti͇n và các th͋ lâm sàng cͯa viêm ru͡t thͳa c̭p
2.1.1-Viêm ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ:
TriӋu chӭng cѫ năng: ÿau bөng và chán ăn là triӋu chӭng luôn có mһt. Trong trѭӡng hӧp
ÿiӇn hình, BN trѭӟc tiên sӁ có cҧm giác âm Ӎ vùng bөng quanh rӕn hay thѭӧng vӏ, sau ÿó
cѫn ÿau sӁ di trú xuӕng ¼ bөng dѭӟi phҧi. BN có thӇ sӕt nhҽ. Nôn ói có thӇ xҧy ra nhѭng
thѭӡng không ÿáng kӇ.
Khám lâm sàng: BN thѭӡng sӕt nhҽ (thân nhiӋt th
ѭӡng khoҧng 38°C). Dҩu hiӋu thѭӡng

gһp nhҩt khi khám bөng là ҩn ÿau vùng ¼ dѭӟi phҧi bөng. NӃu ruӝt thӯa nҵm ӣ vӏ trí
thѭӡng gһp nhҩt cӫa nó, BN sӁÿau nhiӅu nhҩt khi ҩn bөng ӣ vӏ trí tѭѫng ӭng vӟi ÿiӇm
Mc Burney. Dҩu hiӋu gӗng cѫӣ vùng này (ÿӅ kháng thành bөng) hay phҧn ӭng dӝi, hay
phҧn ӭng thành bөng, nӃu có, sӁ
có giá trӏ cao trong chҭn ÿoán.
2.1.2-Viêm phúc mҥc ruӝt thӯa:
BN bӏÿau bөng vӟi các tính chҩt nhѭÿã mô tҧ trong phҫn trên. Sau 24 giӡ, BN ÿau
nhiӅu hѫn và lan rӝng hѫn.
BN thѭӡng sӕt vӯa hay sӕt cao (thân nhiӋt 39-40°C).
Khám bөng: bөng chѭӟng hѫi, có dҩu hiӋu gӗng cѫ và ҩn ÿau vùng dѭӟi rӕn (viêm phúc
mҥc chұu) hay khҳp bөng (viêm phúc mҥc toàn thӇ)
298
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
2.1.2-Áp-xe ruӝt thӯa:
BN bӏÿau bөng vӟi các tính chҩt nhѭÿã mô tҧ trong phҫn trên. Sau 24 giӡ, BN ÿau
nhiӅu hѫn nhѭng vүn khu trú ӣ ¼ dѭӟi phҧi bөng. Sӕt vӯa hay sӕt cao (thân nhiӋt 39-
40°C). Khám bөng: bөng xҽp. NӃu thành bөng mӓng, có thӇ thҩy mӝt khӕi hѫi gӗ lên
trên thành bөng vùng ¼ dѭӟi phҧi. Mӝt khӕi ҩn rҩt ÿau luôn luôn sӡÿѭӧc ӣ vùng này.
2.1.3-Ĉám quánh ruӝt thӯ
a:
BN bӏÿau bөng vӟi các tính chҩt nhѭÿã mô tҧ trong phҫn trên. Sau 24 giӡ, BN bӟt ÿau
hҷn. Khám lâm sàng thҩy BN không sӕt, tuy nhiên khám bөng sӡ thҩy mӝt khӕi chҳc
không ÿau ӣ vùng ¼ dѭӟi phҧi.
2.2-Chҭn ÿoán cұn lâm sàng:
2.2.1-Xét nghiӋm huyӃt hӑc:
Sӕ lѭӧng bҥch cҫu tăng (12.000-18.000, trong trѭӡng hӧp ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ), tӍ lӋ
neutrophil tăng. Hҫu hӃt BN bӏ viêm phúc m
ҥc ruӝt thӯa có sӕ lѭӧng bҥch cҫu trên
18.000. Sӕ lѭӧng bҥch cҫu bình thѭӡng nhѭng tӍ lӋ neutrophil tăng cNJng có giá trӏ chҭn
ÿoán viêm ruӝt thӯa. Sӕ lѭӧng bҥch cҫu bình thѭӡng không loҥi trӯ chҭn ÿoán viêm ruӝt

thӯa.
2.2.2-Xét nghiӋm nѭӟc tiӇu: Có thӇ có tiӇu mNJ nhҽ, tiӇu hӗng cҫu vi thӇ nӃu ruӝt thӯa
viêm nҵm trong h
ӕc chұu, cҥnh bàng quang.
2.2.3-X-quang bөng không sӱa soҥn không có giá trӏ chҭn ÿoán viêm ruӝt thӯa cҩp.
Mӝt sӕ dҩu hiӋu X-quang có tính chҩt gӧi ý nhѭ: sӓi phân cҧn quang, liӋt ÿoҥn cuӕi hӗi
tràng, cӝt sӕng cong, lõm vӅ bên phҧi… Trong viêm phúc mҥc ruӝt thӯa, trên X-quang
bөng có thӇ thҩy: hѫi tӵ do trong xoang bөng (chiӃm tӍ lӋ rҩt nhӓ: 1-2%), mҩt ÿѭӡng
sáng cӫa lӟ
p mӥ tiӅn phúc mҥc vùng hӕ chұu phҧi, bóng cѫ psoas bӏ mӡ, liӋt ruӝt (ruӝt
chѭӟng hѫi), có dӏch giӳa các quai ruӝt (khoҧng cách giӳa các quai ruӝt tăng)…HiӋn nay
X-quang bөng không còn ÿѭӧc chӍÿӏnh ÿӇ chҭn ÿoán viêm ruӝt thӯa.
2.2.4-Siêu âm:
Các dҩu hiӋu cӫa viêm ruӝt thӯa cҩp (hình 2):
Hình 2- Hình ̫nh viêm ru͡t thͳa c̭p
trên siêu âm ͧ m͡t BN 19 tu͝i: c̭u
trúc hình ͙ng, kích th˱ͣc 8 mm, ̭n
không x́p. Có hi͏n t˱ͫng viêm lͣp mͩ
quanh ru͡t thͳa
Dҩu hiӋu trӵc tiӃp:
o Cҩu trúc hình ӕng (hay hình tròn), ÿѭӡng kính  7 mm, ép không xҽp
o Ĉѭӡng niêm mҥc mҩt liên tөc
299
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
o Hình ҧnh sӓi phân
Dҩu hiӋu gián tiӃp: ít dӏch vùng ¼ bөng dѭӟi phҧi.
Khi ruӝt thӯa vӥ mNJ, gây viêm phúc mҥc: các quai ruӝt chѭӟng hѫi, có dӏch trong xoang
bөng.
Áp-xe ruӝt thӯa: khӕi có phҧn âm cӫa mNJ hay hӛn hӧp ӣ ¼ dѭӟi phҧi bөng.
Siêu âm có giá trӏ chҭn ÿoán khá cao ( ÿӝ nhҥy > 85%, ÿӝ ÿһc hiӋu > 90%).

Các trѭӡng hӧp làm hҥn chӃ vai trò chҭn ÿoán cӫa siêu âm: ruӝt thӯ
a sau manh tràng hay
manh tràng chѭӟng hѫi, ruӝt thӯa trong chұu hông, ruӝt thӯa ÿã vӥ mNJ…
2.2.5-X-quang ÿiӋn toán cҳt lӟp (CT):
Tӕt nhҩt là chөp vӟi thuӕc cҧn quang trong lòng ÿҥi tràng và hӗi tràng.
Các dҩu hiӋu cӫa viêm ruӝt thӯa cҩp:
o Ruӝt thӯa căng to (hình bia, hình ҧnh “vҫng hào quang”), lòng ruӝt thӯa không
có thuӕc cҧn quang
o Có tө dӏch quanh ruӝt thӯa
o Thành manh tràng dày, phù nӅ (tăng ÿұm ÿӝ
)
o Phҧn ӭng viêm cӫa các bӡm mӥ quanh ruӝt thӯa (hình ҧnh “mӥ dѫ”)
Các dҩu hiӋu cӫa áp-xe hay khӕi viêm tҩy ruӝt thӯa: khӕi có ÿұm ÿӝ cӫa mNJ hay ÿұm ÿӝ
hӛn hӧp.
CT có ÿӝ nhҥy trên 90%. Giá trӏ chҭn ÿoán cӫa CT ÿӕi vӟi áp-xe ruӝt thӯa cao hѫn viêm
ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ.
2.2.6-Y hӑc hҥt nhân:
Nguyên tҳc: dùng bҥch cҫ
u (hay IgG) ÿѭӧc ÿánh dҩu bҵng Tc 99m ÿӇ phát hiӋn các tәn
thѭѫng viêm nhiӉm.
Thӡi gian thӵc hiӋn: 1-3 giӡ, chѭa kӇ thӡi gian ÿánh dҩu phóng xҥ.
Ĉѭӧc chӍÿӏnh khi nghi ngӡ viêm ruӝt thӯa mãn tính (BN có nhӳng cѫn ÿau vùng ¼ dѭӟi
phҧi, các chҭn ÿoán hình ҧnh nhѭ siêu âm, CT, X-quang ÿҥi tràng, nӝi soi ÿҥi tràng…
cho kӃt quҧ âm tính).
2.2.7-Nӝi soi xoang bөng chҭn ÿoán:
ChӍÿӏnh thѭӡng nhҩt là chҭn ÿoán phân bi
Ӌt giӳa viêm ruӝt thӯa cҩp vӟi các bӋnh lý
viêm nhiӉm vùng chұu ӣ phө nӳ.
2.3-Chҭn ÿoán phân biӋt:
Trong thӵc tӃ viêm ruӝt thӯa cҩp cҫn ÿѭӧc chҭn ÿoán phân biӋt vӟi tҩt cҧ các bӋnh lý gây

ÿau bөng cҩp khác (bҧng 1)
Ĉ͙i t˱ͫng Cẖn ÿoán Ĉ̿c ÿi͋m
Viêm d̩ dày-ru͡t c̭p tính BN tiêu ch̫y, nôn ói nhi͉u. Xét nghi͏m phân cho
th̭y có s͹ hi͏n di͏n nhi͉u b̩ch c̯u
Viêm túi thͳa Meckel Ngoài v͓ trí ÿau ͧ g̯n r͙n h˯n so vͣi v͓ trí ÿau cͯa
viêm ru͡t thͳa c̭p, các tri͏u chͱng lâm sàng khác
cͯa viêm túi thͳa Meckel t˱˯ng t͹ nh˱ tri͏u chͱng
lâm sàng cͯa viêm ru͡t thͳa c̭p
Tr̓ em
Viêm h̩ch m̩c treo BN th˱ͥng có tri͏u chͱng viêm ÿ˱ͥng hô h̭p trên
300
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
kèm theo. Siêu âm có th͋ phát hi͏n h̩ch m̩c treo
phì ÿ̩i
L͛ng ru͡tCẖn ÿoán sͅ rõ ràng n͇u nh˱ kh͙i l͛ng sͥ ÿ˱ͫc ͧ
vùng quanh r͙n
C˯n ÿau qu̿n th̵n Ĉau bͭng ÿ͡t ng͡t, dͷ d͡i, ÿau lan ra vùng hông
l˱ng hay xu͙ng ÿùi. Xét nghi͏m n˱ͣc ti͋u cho th̭y
có s͹ hi͏n di͏n nhi͉u h͛ng c̯u. Siêu âm có th͋ cho
hình ̫nh th̵n ch˱ͣng n˱ͣc, ni͏u qu̫n dãn
Thoát v͓ b́n ngh́t, viêm
hay xo̷n tinh hoàn c̭p
Cẖn ÿoán sͅ ÿ˱ͫc xác ÿ͓nh khi thăm khám vùng
b́n bìu (xem bài thoát v͓ thành bͭng)
Ng˱ͥi tr̓
Áp-xe c˯ th̷t l˱ng ch̵uḒu hi͏u c˯ th̷t l˱ng ch̵u d˱˯ng tính. Cẖn ÿoán
xác ÿ͓nh b̹ng siêu âm
Nang trͱng vͩ (h͡i chͱng
Mittelschmetz) hay nang
hoàng th͋ vͩ

Không s͙t, s͙ l˱ͫng b̩ch c̯u không tăng, c˯n ÿau
xṷt hi͏n vào kho̫ng giͷa chu kǤ kinh (nang trͱng
vͩ) hay cu͙i kǤ kinh (nang hoàng th͋ vͩ). Cẖn
ÿoán xác ÿ͓nh b̹ng n͡i soi xoang bͭng
Các kh͙i u bu͛ng trͱng
gây ÿau (xo̷n u nang
bu͛ng trͱng)
Thăm âm ÿ̩o sͥ ÿ˱ͫc kh͙i ÿau c̩nh t͵ cung. Cẖn
ÿoán xác ÿ͓nh b̹ng siêu âm
Thai ngoài t͵ cung Tr͍ kinh hay ra huy͇t âm ÿ̩o b̭t th˱ͥng, xét
nghi͏m thai d˱˯ng tính, siêu âm không th̭y túi thai
trong t͵ cung
B͏nh lý viêm nhi͍m vùng
ch̵u
S͙t, ÿau bͭng vùng h̩ v͓. Thăm âm ÿ̩o: âm ÿ̩o có
huy͇t tr̷ng ÿͭc và hôi, l̷c c͝ t͵ cung b͏nh nhân
ÿau nhi͉u, sͥ ÿ˱ͫc kh͙i ÿau c̩nh t͵ cung. Cẖn
ÿoán xác ÿ͓nh b̹ng siêu âm hay n͡i soi xoang bͭng
Tr̓ gái, phͭ
nͷ
S͗i ḱt c͝ túi m̵tBͭng ÿau dͷ d͡i h˯n, nôn ói nhi͉u. Có th͋ sͥ th̭y
túi m̵t thòng d˱ͣi bͥ s˱ͥn ph̫i. Siêu âm: túi m̵t
căng to, có s͗i n̹m ͧ vùng c͝ túi m̵t
Ung th˱ manh tràng Bͭng ÿau âm ͑ kéo dài, có h͡i chͱng thi͇u máu, có
kh͙i u không ÿau hay ÿau ít vùng ¼ d˱ͣi ph̫i bͭng.
Cẖn ÿoán xác ÿ͓nh b̹ng X-quang ÿ̩i tràng hay CT
Lao h͛i manh tràng Bͭng ÿau âm ͑ kèm tiêu ch̫y kéo dài. Bͭng sͥÿ˱ͫc
kh͙i u không ÿau hay ÿau ít vùng c̩nh ph̫i r͙n. X-
quang ph͝i có th͋ có t͝n th˱˯ng lao ti͇n tri͋n. Cẖn
ÿoán xác ÿ͓nh b̹ng X-quang ÿ̩i tràng hay CT

Áp-xe gan S͙t, ÿau h̩ s˱ͥn ph̫i. Khám th̭y gan to ÿau. Ḓu
hi͏u rung gan d˱˯ng tính. Cẖn ÿoán xác ÿ͓nh b̹ng
siêu âm
Thͯng ͝ loét d̩ dày-tá
tràng
Ti͉n căn ÿau vùng th˱ͫng v͓, c˯n ÿau khͧi phát ÿ͡t
ng͡t và dͷ d͡i, X-quang có h˯i t͹ do trong xoang
bͭng
Ng˱ͥi trung
niên, lͣn
tu͝i
Viêm tuͻ c̭p Xét nghi͏m amylase sͅ kh̻ng ÿ͓nh cẖn ÿoán
B̫ng 1- Các cẖn ÿoán phân bi͏t cͯa viêm ru͡t thͳa c̭p
2.4-Thái ÿӝ chҭn ÿoán:
2.4.1-BN nhұp viӋn vì ÿau bөng khu trú:
Phҫn lӟn (60%) các trѭӡng hӧp viêm ruӝt thӯa cҩp ÿѭӧc chҭn ÿoán xác ÿӏnh bҵng khai
thác bӋnh sӱ và thăm khám lâm sàng (bҧng 2).
Ĉau th˱ͫng v͓ hay quanh r͙n sau ÿó di trú xu͙ng ¼ d˱ͣi ph̫i bͭng
Chán ăn
S͙t nh́ (thân nhi͏t 38oC) hay BC  12.000
Bͭng ̭n ÿau khu trú ¼ d˱ͣi ph̫i
301
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
B̫ng 2- Tiêu chu̱n cẖn ÿoán viêm ru͡t thͳa c̭p
Trong trѭӡng hӧp không ÿiӇn hình (bҧng 3), có thӇ cҫn ÿӃn vai trò cӫa các chҭn ÿoán
hình ҧnh.
BN có ÿ͡ tu͝i trên 30 hay nh͗ h˯n 15, BN là phͭ nͷ (ÿ̿c bi͏t phͭ nͷ trong ÿ͡ tu͝i ho̩t ÿ͡ng
sinh dͭc), BN lͣn tu͝i.
BN có nhͷng c˯n ÿau t˱˯ng t͹ tr˱ͣc ÿó
BN ÿau kéo dài trên 24 giͥ

BN có các tri͏u chͱng “không phù hͫp”: nôn ói nhi͉u, ÿau dͷ d͡i, tiêu ch̫y, ti͋u g̷t, r͙i lo̩n
kinh nguy͏t, ra huy͇t âm ÿ̩o b̭t th˱ͥng…
BN có v͓ trí ÿau “không phù hͫp”(ÿau th̭
p ͧ vùng h̩ v͓ hay cao ͧ h̩ s˱ͥn)
B̫ng 3- Các ḓu hi͏u ít phù hͫp vͣi cẖn ÿoán viêm ru͡t thͳa c̭p
Siêu âm, do có tính cѫÿӝng, rҿ tiӅn và có giá trӏ chҭn ÿoán cao, là phѭѫng tiӋn chҭn
ÿoán hình ҧnh ÿѭӧc chӑn lӵa trѭӟc tiên. Khi nghi ngӡ ruӝt thӯa viêm nҵm ӣ trong hӕc
chұu, CT thѭӡng ÿѭӧc chӍÿӏnh hѫn là siêu âm qua ngã âm ÿҥo. Khi chѭa loҥi trӯÿѭӧc
bӋnh lý viêm nhiӉm vùng chұu, hoһc các trѭӡng hӧp siêu âm hay CT cho kӃt quҧ âm
tính, nӝi soi xoang bөng thѭӡng ÿѭӧc chӍÿӏnh.
Chú ý:
Nên xét nghi͏m thai (QS) cho ṱt c̫ các BN nͷ
Ĉͳng quên thăm khám vùng b́n bìu và thăm âm ÿ̩o/tr͹c tràng ͧ BN có v͓ trí ÿau th̭p
2.4.2-BN nhұp viӋn vì ÿau bөng toàn thӇ:
Yêu cҫu trѭӟc tiên là chҭn ÿoán xác ÿӏnh BN có bөng ngoҥi khoa hay không (bҧng 4).
Cҫn chú ý ÿӃn biӇu hiӋn nhiӉm trùng (sӕt, bҥch cҫu tăng), bөng ҩn ÿau và gӗng cѫ lan
rӝng, có dӏch trong xoang bөng (trên siêu âm hay CT).
Các ḓu hi͏u nghi ngͥ m͡t “bͭng ngo̩i khoa” Các ḓu hi͏u cͯa m͡t “bͭng n͡i khoa”
Ĉau dͷ d͡i trong vòng 1 giͥ tr˱ͣc nh̵p vi͏n
Ĉau bͭng tr˱ͣc khi nôn ói
Thân nhi͏t > 38 °C
Nh͓p tim >110/phút
S͙ l˱ͫng b̩ch c̯u tăng, t͑ l͏ neutrophil tăng
Ḓu hi͏u cͯa phúc m̩c
Tu͝i > 65
Không chán ăn
B̫ng 4- Các ḓu hi͏u nghi ngͥ m͡t bͭng ngo̩i khoa
CNJng cҫn nghƭÿӃn mӝt sӕ bӋnh lý ngoài xoang bөng (bҧng 5) có thӇ làm cho BN có cҧm
giác ÿau bөng.
Tim m̩ch:

Viêm ph͝i
Viêm mNJ màng ph͝i
Nh͛i máu c˯ tim
Th̭p tim c̭p
Phình ĈMC ng͹c bóc tách
Huy͇t h͕c:
B͏nh b̩ch c̯u
Ĉͫt c̭p b͏nh h͛ng c̯u li͉m
Th̯n kinh:
Viêm tuͽ s͙ng
U tuͽ
Herpes Zoster
Ĉ͡ng kinh th͋ bͭng (abdominal
epilepsy)
Ni͏u khoa:
Viêm b͋ th̵n
Áp-xe quanh th̵n
S͗i th̵n, s͗i ni͏u qu̫n gây b͇ t̷c
Viêm ti͉n li͏t tuy͇n
Viêm túi tinh
Viêm mào tinh
B͏nh chuy͋n hoá:
Tăng urê huy͇t t˱˯ng
Nhi͍m toan ti͋u ÿ˱ͥng
Porphyria
Ĉͫt c̭p b͏nh Addison
Ng͡ÿ͡c:
Nhi͍m trùng huy͇t
Côn trùng, r̷n, nh͏n c̷n
302

NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
Migrain th͋ bͭng Thu͙c
Ng͡ÿ͡c chì
B̫ng 5- Các b͏nh lý ngoài xoang bͭng gây tri͏u chͱng ÿau bͭng
ViӋc kӃ tiӃp là phҧi loҥi trӯ bӋnh lý viêm phúc mҥc nhѭng không có chӍÿӏnh hay chѭa
cҫn thiӃt phҧi ÿiӅu trӏ bҵng phүu thuұt (viêm phúc mҥc nguyên phát) (bҧng 6). Ĉӕi tѭӧng
cҫn phҧi nghƭÿӃn và loҥi trӯ viêm phúc mҥc nguyên phát là: BN nghiӋn rѭӧu mãn, BN
suy thұn mãn, BN có hӝi chӭng thұn hѭ…
Tác nhân:
Escherichia coli
Klebsiella
Streptococcus Pneumoniae
Enterococcus faecalis
Tri͏u chͱng:
Ĉau bͭng (không có ph̫n ͱng d͡i)
S͙t, ͣn l̩nh
S͙ l˱ͫng b̩ch c̯u tăng
Cẖn ÿoán b̹ng CH͔C HÚT D͒CH BÁNG:
B̩ch c̯u > 500/mm
3
, neutrophil > 250/mm
3
C̭y d͓ch báng: th˱ͥng âm tính
B̫ng 6- Viêm phúc m̩c nguyên phát
Có thӇ chҭn ÿoán phân biӋt giӳa viêm phúc mҥc ruӝt thӯa và viêm phúc mҥc thӭ phát do
các nguyên nhân khác: cҫn dӵa vào tiӅn căn, bӋnh sӱ, thăm khám lâm sàng và các chҭn
ÿoán cұn lâm sàng. Các dҩu hiӋu nghiêng vӅ chҭn ÿoán viêm phúc mҥc ruӝt thӯa là: BN
trong ÿӝ tuәi “viêm ruӝt thӯa”, BN có tiӅn căn khoҿ mҥnh, BN sӕt vӯa hay sӕt cao, bөng
ҩn ÿau nhiӅu nhҩt ӣ vùng ¼ dѭӟi phҧi.
2.4.3-BN nhұp viӋ

n vì khӕi u ÿau ӣ bөng:
Bҳt buӝc phҧi có các chҭn ÿoán hình ҧnh.
NӃu BN ÿau cҩp tính: siêu âm là chӑn lӵa trѭӟc tiên, kӃÿӃn là CT.
NӃu BN ÿau kéo dài: siêu âm, CT, nӝi soi ÿҥi tràng hay X-quang ÿҥi tràng thѭӡng ÿѭӧc
chӍÿӏnh ÿӇ loҥi trӯ các “khӕi u” không có nguӗn gӕc tӯ viêm ruӝt thӯa (u manh tràng
hay ÿҥi tràng lên, lao hӗi manh tràng, u sau phúc mҥc…). NӃu BN có các hình ҧnh sau
ÿây, chҭn ÿoán áp-xe ruӝt thӯa sӁÿѭӧc loҥi trӯ: thành manh tràng hay ÿҥ
i tràng lên dày
và nham nhӣ, thành hӗi tràng dày và lòng hӗi tràng bӏ hҽp lҥi, thuӕc cҧn quang hiӋn diӋn
trong lòng ruӝt thӯa…
2.4.4-BN có thai:
Viêm ruӝt thӯa cҩp và viêm túi mұt cҩp là hai bӋnh lý gây ÿau bөng phә biӃn nhҩt ӣ phө
nӳ mang thai.
Chҭn ÿoán viêm ruӝt thӯa cҩp ӣ phө nӳ mang thai cҫn chú ý ÿӃn các ÿһc ÿiӇm sau ÿây:
o Sau tháng thӭ năm, vӏ trí giҧi phүu cӫa ruӝ
t thӯa bҳt ÿҫu thay ÿәi: ruӝt thӯa ÿѭӧc
nâng cao dҫn và xoay hѭӟng vӅ giӳa bөng.
o Nôn ói có thӇ là triӋu chӭng cӫa thai kǤ trong ba tháng ÿҫu.
o Phө nӳ có thai thѭӡng có sӕ lѭӧng bҥch cҫu cao hѫn bình thѭӡng.
Siêu âm có giá trӏ trong chҭn ÿoán, nhѭng ÿӝ nhҥy không cao bҵng trѭӡng hӧp không
mang thai.
Các chҭn ÿoán X-quang phҧi ÿѭӧc hҥn chӃ tӕi ÿa, ÿһc biӋt là trong ba tháng
ÿҫu cӫa thai
kǤ.
Thái ÿӝ chҭn ÿoán:
303
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
o Phҧi nghƭÿӃn chҭn ÿoán viêm ruӝt thӯa cҩp nӃu thai phө có triӋu chӭng ÿau vùng
bөng phía bên phҧi.
o Siêu âm luôn cҫn thiӃt ÿӇ chҭn ÿoán viêm ruӝt thӯa và ÿánh giá tình trҥng cӫa túi

mұt, thұn phҧi, thai, nhau và tӱ cung.
o ChӍ cҫn nghi ngӡ viêm ruӝt thӯa cҩp cNJng ÿӫ ÿӇ có chӍÿӏnh phүu thuұt trong tҩt
cҧ các tháng cӫa thai kǤ.
3-ĈiӅu trӏ
:
3.1-Viêm ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ:
3.1.1-Thái ÿӝ ÿiӅu trӏ:
Phүu thuұt cҳt ruӝt thӯa là phѭѫng pháp ÿiӅu trӏ duy nhҩt và ÿѭӧc xӃp vào loҥi phүu
thuұt khҭn cҩp. ĈiӅu trӏ nӝi khoa vӟi kháng sinh liӅu cao (hiӋu quҧ có thӇÿӃn 60%) chӍ
ÿѭӧc chӍÿӏnh ӣ BN không thӇ tiӃp cұn ÿѭӧc các cѫ sӣ ngoҥi khoa (vùng sâu, trên
biӇn…)
3.1.2-Chuҭn bӏ
phүu thuұt:
BN nhӏn ăn uӕng, ÿѭӧc truyӅn dӏch. Dӏch truyӅn ÿѭӧc chӑn là Ringer’s lactate, hay
Ringer-Glucose 5%. NӃu phѭѫng pháp vô cҧm ÿѭӧc chӑn lӵa là gây mê toàn thân, BN sӁ
ÿѭӧc ÿһt mӝt thông dҥ dày.
Kháng sinh cҫn thiӃt ÿӇ hҥn chӃ nguy cѫ nhiӉm trùng sau mә. ViӋc sӱ dөng kháng sinh
trong trѭӡng hӧp ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ là kháng sinh dӵ phòng. Loҥi kháng sinh ÿѭӧc
chӑn lӵa là cefoxitin hay cefotetan. Kháng sinh thѭӡng ÿѭӧc cho thêm m
ӝt liӅu thӭ hai
cách liӅu ÿҫu 12 giӡ. Thӡi gian sӱ dөng kháng sinh có thӇ kéo dài hѫn, nӃu nhѭ khi mә
tәn thѭѫng là viêm ruӝt thӯa hoҥi tӱ, xoang bөng có dӏch ÿөc, sӕt sau mә…
3.1.3-Nguyên tҳc phүu thuұt:
o Ĉѭӡng rҥch da: ÿѭӡng chéo ӣ ¼ bөng dѭӟi phҧi
o Khi vào xoang bөng, chú ý ÿӃn tính chҩt và màu sҳc cӫa dӏch, nӃu có
o Tìm manh tràng trѭӟc, lҫn theo ba dãi cѫ dӑc cӫa manh tràng
ÿӇ tìm ruӝt thӯa
o Ĉѭa ruӝt thӯa vӅ phía vӃt mә. NӃu manh tràng kém di ÿӝng, có thӇ phҧi rҥch nӃp
gҩp phúc mҥc ÿӇ di ÿӝng manh tràng
o Kҽp cҳt mҥc treo ruӝt thӯa trѭӟc khi kҽp cҳt gӕc ruӝt thӯa

o Gӕc ruӝt thӯa có thӇ buӝc hay khâu buӝc, có thӇ vùi gӕc hay không. NӃu vùi gӕc
ruӝt thӯa, chú ý kiӇm tra van hӗi manh tràng
o Chұm sҥch d
ӏch trong xoang bөng vùng hӕ chұu phҧi. NӃu dӏch ÿөc và phúc mҥc
hӕ chұu phҧi bӏ viêm khu trú, có thӇ tѭӟi rӱa khu trú hӕ chұu phҧi
o Không dүn lѭu
o Ĉóng bөng, khâu da kǤÿҫu
3.1.4-Các tình huӕng ÿһc biӋt cӫa phүu thuұt:
Khi gӕc ruӝt thӯa bӏ hoҥi tӱ và tәn thѭѫng hoҥi tӱ lan rӝng ra phҫn ÿáy manh tràng manh
tràng, tuǤ mӭc ÿӝ có thӇ ch
ӑn mӝt trong các phѭѫng pháp sau:
o Khâu manh tràng kǤÿҫu, dүn lѭu cҥnh manh tràng
o Mӣ manh tràng ra da (trӵc tiӃp hay qua ӕng)
304
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
o Cҳt khӕi hӗi-manh tràng
NӃu tìm thҩy ruӝt thӯa bình thѭӡng: mӣ rӝng vӃt mә, thám sát hӗi tràng, manh tràng,
phҫn phө, ÿҥi tràng xích-ma, tìm xem có hҥch mҥc treo hay viêm túi thӯa Meckel. NӃu
xoang bөng có dӏch vàng xanh: ÿóng vӃt mә, mӣ bөng ÿѭӡng giӳa, tìm và xӱ trí tәn
thѭѫng. Ĉa sӕ các tác giҧÿӗng ý cҳt ruӝt thӯa, trӯ trѭӡng hӧp có tәn thѭѫng (viêm
nhiӉm, u bѭӟu) ӣ vùng ÿáy manh tràng (vì có th
Ӈ gây dò manh tràng).
3.1.5-Chăm sóc sau mә:
o Cho BN ăn ngay sau khi BN tӍnh hҷn
o Có thӇ cho xuҩt viӋn vào ngày hұu phүu thӭ 2
o Thӡi gian ÿӇ BN có thӇ trӣ lҥi hoҥt ÿӝng bình thѭӡng: tӯ 2-6 tuҫn
3.1.6-ĈiӅu trӏ viêm ruӝt thӯa cҩp bҵng phүu thuұt nӝi soi:
Phүu thuұt nӝi soi cҳt ruӝt thӯa ngày càng ÿѭӧc nhiӅu phүu thuұt viên tiӃn hành. Tuy
nhiên, phүu thuұt nӝ
i soi vүn chѭa ÿѭӧc xem là mӝt biӋn pháp ÿiӅu trӏ thѭӡng quy ÿӕi

vӟi viêm ruӝt thӯa cҩp.
Lӧi ÿiӇm cӫa cҳt ruӝt thӯa bҵng phүu thuұt nӝi soi là: ít nhiӉm trùng vӃt mә hѫn, ít ÿau
sau mә hѫn, thҭm mӻ hѫn, thӡi gian nҵm viӋn tѭѫng ÿӕi ngҳn hѫn, thӡi gian trӣ lҥi hoҥt
ÿӝng bình thѭӡng ngҳ
n hѫn, ít dính ruӝt sau mә hѫn.
Tuy nhiên, so vӟi mә mӣ, phүu thuұt nӝi soi cҳt ruӝt thӯa có nhӳng hҥn chӃ sau: thӡi
gian mә kéo dài hѫn, tӍ lӋ nhiӉm trùng trong xoang bөng sau mә cao hѫn.
Nhӳng BN bӏ viêm ruӝt thӯa có thành bөng dày mӥ, có ruӝt thӯa viêm nҵm ӣ vӏ trí
không bình thѭӡng, chѭa loҥi trӯÿѭӧc bӋnh lý viêm nhiӉm vùng chұu là nhӳng “ӭng cӱ
viên” cho phүu thuұt c
ҳt ruӝt thӯa nӝi soi.
3.2-Áp-xe ruӝt thӯa:
NӃu ә áp-xe vách hoá rõ: dүn lѭu mNJÿѫn thuҫn là phѭѫng pháp ÿѭӧc chӑn lӵa trѭӟc
tiên. ViӋc cӕ gҳng cҳt ruӝt thӯa có thӇ dүn ÿӃn nhiӅu biӃn chӭng và di chӭng sau mә.
NӃu thành bөng là mӝt phҫn cӫa thành ә áp-xe, có thӇÿiӅu trӏ không phүu thuұt bҵng
cách chӑc hút mNJ (lѭu catheter hay chӑc hút nhiӅu l
ҫn ÿӅu ÿѭӧc chҩp nhұn) dѭӟi sӵ
hѭӟng dүn cӫa siêu âm hay phүu thuұt dүn lѭu ngoài phúc mҥc.
NӃu các tҥng chung quanh ruӝt thӯa dính lӓng lҿo: cӕ gҳng tìm và cҳt ruӝt thӯa và xӱ lý
gӕc ruӝt thӯa tӕt, kӃt hӧp dүn lѭu tҥi chӛ.
Kháng sinh: luôn ÿѭӧc cho ngay sau khi có chҭn ÿoán. Loҥi kháng sinh và thӡi gian sӱ
dөng kháng sinh tuân theo nguyên tҳc nhѭ trong viêm phúc mҥc ruӝt thӯa.
3.3-Ĉám quánh ruӝt thӯa: cҳt ruӝt thӯa trì hoãn (cҳt ruӝt thӯa “nguӝi”) sau 4-12 tuҫn.
3.4-Viêm phúc mҥc ruӝt thӯa:
Phүu thuұt là chӍÿӏnh tuyӋt ÿӕi.
BN cҫn phҧi ÿѭӧc hӗi sӭc và chuҭn bӏ trѭӟc mә:
o Bӗi hoàn dӏch và ÿiӋn giҧi
o Kháng sinh: chѭa có mӝt phác ÿӗ ÿiӅu trӏ kháng sinh nào ÿѭӧc cho là tӕi ѭu trong
ÿiӅu trӏ viêm phúc mҥc ruӝt th
ӯa. Cҫn chú ý các ÿiӅu sau ÿây khi chӍÿӏnh kháng

sinh:
 Phә kháng sinh phҧi bao gӗm chӫng gram âm yӃm khí
305
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
 ViӋc kӃt hӧp nhiӅu loҥi kháng sinh sӁ làm tăng nguy cѫ vi khuҭn kháng
thuӕc
 Các phác ÿӗ ÿiӅu trӏ kháng sinh sau ÿây có thӇÿѭӧc cân nhҳc ÿӃn:
¾ Gentamycine + metronidazole
¾ Cephalosporin thӃ hӋ ba + metronidazole
¾ Imipenem
o Cho BN thuӕc giҧm ÿau, hҥ sӕt
o Ĉһt thông dҥ dày
Nguyên tҳc phүu thuұt:
o Gây mê toàn thân
o Rҥch da ÿѭӡng giӳa, dѭӟi rӕn
o Không cҫn cҩy mNJ (trӯ trѭӡng hӧp BN b
ӏ suy giҧm miӉn dӏch, mҳc các bӋnh lý
làm thay ÿәi chӫng vi khuҭn thѭӡng trú ӣ ruӝt)
o Sau khi cҳt ruӝt thӯa, rӱa xoang bөng bҵng nѭӟc ҩm, ÿһt dүn lѭu Douglas. Cân
nhҳc ÿӃn viӋc ÿһt nhiӅu ӕng dүn lѭu nӃu xoang phúc mҥc viêm nhiӉm nһng.
o Ĉa sӕ phүu thuұt viên chӑn phѭѫng pháp khâu da kǤÿҫu thay vì khâu da kǤÿҫu
muӝn nhѭ trѭӟc ÿây, trӯ
trѭӡng hӧp hҫu nhѭ chҳc chҳn có nhiӉm trùng vӃt mә.
Sau mә:
o Cho BN vұn ÿӝng sӟm
o Cho thuӕc giҧm ÿau, kháng sinh, tiӃp tөc bӗi hoàn nѭӟc và ÿiӋn giҧi. Kháng sinh
thѭӡng ÿѭӧc kéo dài 7-10 ngày sau mә (hay 24 giӡ kӇ tӯ lúc BN hӃt sӕt và công
thӭc bҥch cҫu trӣ lҥi bình thѭӡng).
o Khi có trung tiӋn, bҳt ÿҫu cho BN ăn uӕng.
o Ӕng dүn lѭu th

ѭӡng ÿѭӧc rút vào ngày hұu phүu 3-5. Có thӇ siêu âm bөng kiӇm
tra trѭӟc khi rút ӕng dүn lѭu, tuy nhiên, lѭӧng và tính chҩt dӏch qua ӕng dүn lѭu
có vai trò quyӃt ÿӏnh ÿӃn viӋc rút ӕng dүn lѭu hѫn là kӃt quҧ siêu âm bөng.
Phүu thuұt nӝi soi có thӇÿѭӧc tiӃn hành ӣ BN bӏ viêm phúc mҥc ruӝt thӯa. Tuy nhiên, tӍ
lӋ áp-xe tӗn lѭu sau phүu thuұt nӝi soi cao hѫn ÿáng kӇ so vӟi m
ә mӣ.
3.5-KӃt quҧ phүu thuұt:
TӍ lӋ biӃn chӭng: 10%.
TӍ lӋ tӱ vong:
o Viêm ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ: 0%
o Viêm phúc mҥc ruӝt thӯa: 1% (ngѭӡi lӟn tuәi: 5%)
3.6-BiӃn chӭng phүu thuұt:
3.6.1-NhiӉm trùng vӃt mә:
TӍ lӋ dѭӟi 5% nӃu viêm ruӝt thӯa chѭa có biӃn chӭng.
Chҭn ÿoán: sӕt, ÿau vӃt m
ә ngày càng tăng. NӃu nhiӉm trùng nông: vӃt mә sѭng, ÿӓ.
NhiӉm trùng nông có thӇ dүn ÿӃn áp-xe dѭӟi da nӃu không ÿѭӧc phát hiӋn sӟm. NhiӉm
306
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
trùng sâu (nhiӉm trùng trong lӟp cân cѫ thành bөng) thѭӡng chӍÿѭӧc chҭn ÿoán khi ÿã
hình thành áp-xe trong thành bөng. Áp-xe thành bөng khác tө dӏch thành bөng ӣ chӛ BN
có dҩu nhiӉm trùng. Chҭn ÿoán áp-xe thành bөng và tө dӏch thành bөng bҵng siêu âm.
Xӱ trí: nӃu nhiӉm trùng nông ÿѭӧc phát hiӋn sӟm, cҳt chӍ, rӱa vӃt thѭѫng bҵng các dung
dӏch sát trùng (Bétadine) sӁ cho kӃt quҧ tӕt. Khâu da kǤ hai khi vӃt thѭѫng sҥch. BN bӏ
áp-xe dѭӟi da và áp-xe thành b
өng phҧi ÿѭӧc mӣ vӃt thѭѫng tháo mNJ kӃt hӧp chăm sóc
vӃt thѭѫng và kháng sinh uӕng. Khӕi tө dӏch thành bөng thѭӡng ÿѭӧc chӑc hút bҵng kim
to.
3.6.2-Áp-xe tӗn lѭu trong xoang bөng:
BN sӕt, ÿau và chѭӟng bөng, chұm trung tiӋn. BN có thӇ tiêu chҧy (do bán tҳc ruӝt) hay

tiêu phân nhҫy lҳt nhҳt (áp-xe cùng ÿӗ sau kích thích trӵc tràng). Cҫn làm CT hay siêu
âm ÿӇ xác ÿӏnh vӏ trí, kích thѭӟc, sӕ lѭӧng ә áp-xe.
X
ӱ trí:
o NӃu BN әn ÿӏnh (bөng chѭӟng và ÿau ít), siêu âm cho thҩy bөng có ә tө dӏch có
thӇ chӑc hút ÿѭӧc: chӑc hút dӏch kӃt hӧp kháng sinh.
o NӃu BN әn ÿӏnh (bөng chѭӟng và ÿau ít), siêu âm bөng có ít dӏch hay tө dӏch
nhiӅu ә: thӱÿiӅu trӏ vӟi kháng sinh (gentamycin kӃt hӧp metronidazole, hay
imipenem, hay ÿәi kháng sinh khác nӃu thҩy cҫn thiӃt). NӃu không ÿáp ӭng: phүu
thuұ
t.
o NӃu BN không әn ÿӏnh (sӕt cao, bөng chѭӟng và ÿau nhiӅu), siêu âm bөng có tө
dӏch lѭӧng nhiӅu: phүu thuұt rӱa bөng, dүn lѭu xoang bөng
3.6.3-Dò manh tràng:
VӃt mә chҧy dӏch kéo dài. BN có thӇ sӕt hay không. Cҫn chөp X-quang ÿѭӡng dò hay
quang ÿҥi tràng ÿӇ xác ÿӏnh chҭn ÿoán. Siêu âm giúp loҥi trӯ áp-xe tӗn lѭu nӃu BN có
sӕt.
Xӱ trí: rӱa vӃt thѭѫng bҵng các dung dӏch sát trùng (Bétadine), kháng sinh. Mә
cҳt khӕi
hӗi manh tràng nӃu sau 2 tuҫn mà chӛ dò chѭa lành.
3.6.4-Các biӃn chӭng khác:
o Chҧy máu
o Tҳc ruӝt (1%): nguy cѫ dính ruӝt ӣ BN bӏ viêm ruӝt thӯa chѭa vӥ mNJ là không
ÿáng kӇ, nhѭng sӁ tăng ÿáng kӇÿӕi vӟi BN bӏ viêm ruӝt thӯa vӥ mNJ.
o Thoát vӏ vӃt mә: nguy cѫ thoát vӏ vӃt mә tӍ lӋ thuұn vӟi nhiӉm trùng v
Ӄt mә.
o Vô sinh
o NhiӉm trùng tiӇu
o Viêm phәi…
Chú ý:

Ṱt c̫ m͕i BN ÿ͉u có th͋ b͓ viêm ru͡t thͳa
Ṱt c̫ ru͡t thͳa viêm ÿ͉u cu͙i cùng d̳n ÿ͇n ho̩i t͵
Ṱt c̫ m͕i t˱ͥng hͫp viêm ru͡t thͳa ÿ͉u nên ÿ˱ͫc ph̳u thu̵t kẖn c̭p
4-Kӻ thuұt phүu thuұt:
4.1-Cҳt ruӝt thӯa (mә mӣ):
307
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
Sau khi BN ÿѭӧc gây mê,
rӱa thành bөng vӟi dung dӏch
sát khuҭn và trãi khăn vô
khuҭn, bӝc lӝ vùng bөng ¼
dѭӟi phҧi. Rҥch da theo
ÿѭӡng chéo vuông góc vӟi
ÿѭӡng thҷng nӕi gai chұu
trѭӟc trên và rӕn, cách gai
chұu trѭӟc trên khoҧng 2-3
cm (ÿѭӡng Mc Burney)
308
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
TiӃp tөc cҳt lӟp mӥ và lӟp cân dѭӟi da (cân Scapa) cho ÿӃn lӟp cân chéo ngoài. Rҥch
cân chéo ngoài, trѭӟc tiên bҵng dao, sau ÿó dùng kéo xҿ dӑc theo thӟ các sӧi cân. TiӃp
tөc tách các sӧi cѫ chéo trong và cѫ ngang bөng, theo hѭӟng gҫn nhѭ vuông góc vӟi
hѭӟng rҥch cân chéo ngoài. Phúc mҥc thành sau ÿó ÿѭӧc nhҩc lên (cҭn thұn ÿӇ tránh
phҥm phҧi các tҥng). Xҿ phúc mҥc theo chiӅu ngang. NӃu cҫn phҧi mӣ rӝng vӃt m
ә, cҳt
mӣ lá trѭӟc cѫ thҷng bөng và vén cѫ thҷng bөng vào trong (không cҳt ngang cѫ thҷng
bөng).
Khi vào xoang phúc mҥc, trѭӟc tiên nhұn xét tính chҩt cӫa dӏch hiӋn diӋn trong xoang
phúc mҥc (màu sҳc, mùi). Dӏch ÿөc, có mùi thӕi chӭng tӓ ruӝt thӯa viêm ÿã thӫng. Tìm
manh tràng. Lҫn theo các dҧi cѫ dӑc cӫa manh tràng. Nѫi hӝi tө cӫa ba dҧi cѫ dӑc là vӏ

trí gӕc ruӝt thӯa. Ĉѭa manh tràng và ruӝt thӯa vӅ phía trѭӡng mә. NӃu bѭӟc này khó
thӵc hiӋn, cҫm giӳ và kéo nhҽ manh tràng bҵ
ng mӝt miӃng gҥc ѭӟt bҵng tay trái, dùng
ngón trӓ cӫa bàn tay phҧi lҫn theo thân ruӝt thӯa, quét nó vӅ phía trѭӡng mә (cҭn thұn
tránh làm vӥ ruӝt thӯa). NӃu manh tràng cӕÿӏnh, rҥch nӃp gҩp phúc mҥc, bҳt ÿҫu tӯ gӕc
hӗi-manh tràng, vòng xuӕng dѭӟi rӗi ra phía ngoài, ÿӇ di ÿӝng manh tràng.
Cҫm giӳ ruӝt thӯa bҵng kҽp mô Babcock. Kҽp cҳt mҥc treo ruӝt thӯa (có ÿӝng mҥch ru
ӝt
thӯa) và buӝc bҵng chӍ tan 3-0. Dùng kҽp ÿӝng mҥch mosquito thҷng kҽp sát gӕc ruӝt
thӯa, sau ÿó nhҧ kҽp và dӡi kҽp xuӕng kҽp mӝt lҫn nӳa ӣ vӏ trí cách ÿó 3 mm. Buӝc gӕc
ruӝt thӯa hai lҫn tҥi vӏ trí mô bӏ nghiӃn, bҵng chӍ tan 2-0. Dùng dao cҳt ruӝt thӯa dӑc
theo mһt dѭӟi cӫa kҽp.
309
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
Ít khi cҫn phҧi vùi gӕc ruӝt thӯa, trӯ trѭӡng hӧp nghi ngӡ mӓm ruӝt thӯa có thӇ bӏ hoҥi
tӱ. Trong trѭӡng hӧp này, khâu mNJi túi quanh gӕc ruӝt thӯa, vùi mӓm ruӝt thӯa vào và
xiӃt nѫ buӝc. Chú ý kiӇm tra van hӗi-manh tràng sau khi vùi gӕc ruӝt thӯa.
NӃu ruӝt thӯa ÿã vӥ mNJ, bѫm rӱa và hút sҥch vùng chұu và rãnh cҥnh ÿҥi tràng.
Khâu ÿóng phúc mҥc bҵng ch
Ӎ tan 3-0. Khâu ÿóng lӟp cѫ chéo trong và cѫ ngang bөng
bҵng chӍ tan 2-0, lӟp cân cѫ chéo ngoài bҵng chӍ tan 2-0, lӟp cân Scapa bҵng chӍ tan 2-0.
Da ÿѭӧc khâu ÿóng bҵng chӍ tan 4-0 mNJi khâu dѭӟi da, sau ÿó tăng cѭӡng bҵng mӝt
băng dán (Steri-Strips). NӃu nghi ngӡ có nguy cѫ nhiӉm trùng vӃt mә, không khâu lӟp
dѭӟi da, chӍ dán băng dán tăng cѭӡng.
4.2- Cҳt ruӝt thӯa (mә nӝi soi):
BN ÿѭӧc gây mê, nҵm ngӳa, hay tay khép dӑ
c thân mình. Thông dҥ dày và thông tiӇu
nên ÿѭӧc ÿһt mӝt cách thѭӡng quy. Phүu thuұt viên chính ÿӭng phía bên trái BN. Ngѭӡi
phө (cҫm camera) ÿӭng cùng bên vӟi phүu thuұt viên chính và gҫn vai BN. Monitor
ÿѭӧc ÿһt ӣ phía bên phҧi.

Trocar ÿҫu ÿѭӧc ÿһt ngay dѭӟi rӕn. Sau khi bѫm hѫi xoang bөng, ӕng soi ÿѭӧc ÿѭa vào
ÿӇ quan sát. ChӍ sau khi chҭn ÿoán chҳc chҳn viêm ruӝt thӯa, hai trocar còn lҥi mӟi ÿѭӧc
ÿһt tiӃp. Tuy nhiên, ӣ nhiӅu BN, viêm ruӝt thӯ
a chӍÿѭӧc xác ÿӏnh sau khi ÿһt trocar thӭ
hai và thӭ ba ÿӇ bӝc lӝ ruӝt thӯa.
310
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
NӃu xoang bөng có mNJ, phҧi hút sҥch mNJ nhѭng không bѫm rӱa ÿӇ bҧo ÿҧm dӏch mNJ
không lan tràn sang các vùng khác.
Sau khi bӝc lӝ ruӝt thӯa, lҫn theo thân ruӝt thӯa ÿӇ ÿӃn gӕc ruӝt thӯa. NӃu manh tràng cӕ
ÿӏnh, tӕt nhҩt là di ÿӝng manh tràng, bҵng cách cҳt nӃp gҩp phúc mҥc, bҳt ÿҫu tӯ hӗi
tràng tұn, vòng quanh ÿáy manh tràng ÿӃn cҥnh ngoài ÿҥi tràng lên, bҵng dao cҳt siêu
âm.
311
NGOҤI KHOA LÂM SÀNG-2007
Ĉҫu ruӝt thӯa ÿѭӧc giӳ và kéo ra trѭӟc và xuӕng dѭӟi, ÿӇ trình bày mҥc treo ruӝt thӯa
hình tam giác. Mӝt cӱa sәÿѭӧc tҥo ra ӣ giӳa gӕc ruӝt thӯa và mҥc treo. Mҥc treo ruӝt
thӯa ÿѭӧc kҽp cҳt bҵng mӝt GIA (gastrointestinal anastomosis) vӟi cartridge mҥch máu.
NӃu viӋc tҥo ra mӝt cӱa sә nhѭ trên không thӇ thӵc hiӋn ÿѭӧc, cҳt mҥc treo ruӝt thӯa tӯ
ÿҫu xuӕ
ng gӕc ruӝt thӯa.
Gӕc ruӝt thӯa ÿѭӧc làm sҥch bҵng cách cҳt bӓ các mô mӥ bao quanh. Cҳt ruӝt thӯa bҵng
GIA vӟi cartridge ruӝt.
Ruӝt thӯa sau ÿó ÿѭӧc lҩy ra
khӓi xoang bөng. Ruӝt thӯa
viêm nhҽ có thӇÿѭӧc ÿѭa qua
các cәng trocar. Ruӝt thӯa
viêm hoҥi tӱ hay ÿã vӥ mNJ
phҧi ÿѭӧc cho vào bao trѭӟc
khi ÿem ra ngoài. Phүu trѭӡng

ÿѭӧc bѫm rӱa và hút sҥch.
KiӇm tra cҫm máu. KiӇm tra
ÿáy manh tràng ÿӇ chҳc chҳn
mӓm ruӝt thӯa ÿѭӧc ÿóng tӕt.
Rút trocar. Khâu ÿóng các lӛ
ÿһt trocar. Lӛÿһ
t trocar nào có
ÿѭӡng kính trên 5mm phҧi
ÿѭӧc ÿóng lӟp cân cѫ.
312