quản lý dạy thực hành theo môđun ở trường cao đẳng nghề giao thông vận tải trung ương ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên






ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM


NGUYỄN HỮU THANH






QUẢN LÝ DẠY THỰC HÀNH THEO MÔ ĐUN
Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ GIAO THÔNG
VẬN TẢI TRUNG ƢƠNG II




LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - NĂM 2011


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



LỜ I CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luậ n văn là kế t quả nghiên cứ u củ a riêng tôi , không sao ché p củ a
bấ t kỳ ai. Nộ i dung luậ n văn có tham khả o và sử dụ ng tà i liệ u thông tin đượ c đăng tả i trên
cc tc phm, tp ch v cc trang Web theo danh mc ti liu tham kho ca Lun văn.


Tc giả Lun văn



Nguyễ n Hƣ̃ u Thanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



MỤC LỤC
NỘ I DUNG
TRANG
MỞ ĐẦ U
1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ DẠY THỰC HÀNH THEO
MÔ ĐUN Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ
6
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu
6
1.2. Cc khi niệm cơ bản
7
1.2.1. Dy nghề và đà o tạ o nghề

7
1.2.2. Năng lực v đo to nghề dựa vo năng lực
10
1.2.3. Mô đun và đà o tạ o theo mô đun
14
1.2.4. Qu trình dy học
16
1.2.5. Dy thực hnh nghề theo mô đun ở trường cao đẳng nghề
17
1.3. Mộ t số vấ n đề lý luậ n về quả n lý dạ y thƣ̣ c hà nh theo mô đun
19
1.3.1. Qun lý trườ ng họ c, qun lý dy học
19
1.3.2. Qun lý dạ y thực hnh theo mô đun ở trường cao đẳng nghề
21
1.4. Cc yếu tố tc động đến dạy thực hành theo mô đun tại trƣờng dạy nghề
26
1.4.1. Nhu cầu sử dng lao động ca thực tiễn sả n xuấ t
27
1.4.2. Sự liên kết hỗ trợ ca doanh nghip, nh sả n xuấ t
27
1.4.3. Năng lực ca cn bộ quả n lý
27
1.4.4. Sự phân cấp quả n lý v sự phối hợp đồng bộ ca cc bộ phn chức năng có
liên quan đến QT DTH nghề
28
1.4.5. Năng lực ca GV
28
1.4.6. Động cơ học tp v trình độ ca họ c sinh
29

1.4.7. Cơ sở vt chất, trang thêt bị kỹ thut, vt tư - nguyên liu thực hnh
29

Kết lun chƣơng 1
30
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY THỰC HÀNH THEO MÔ
ĐUN Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ GTVT TRUNG ƢƠNG II
31
2.1. Khi qut về Trƣờng CĐN GTVT Trung ƣơng II
31

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



2.1.1. Lịch sử pht triển
31
2.1.2. Chức năng, nhim v và mụ c tiêu đà o tạ o ca Trường CĐN GTVT Trung
ương II
31
2.1.3. Đội ng cn bộ qun lý
34
2.1.4. Đội ng ging viên
35
2.1.5. Học sinh, sinh viên
36
2.1.6. Số khoa, số ngnh đo to
36
2.1.7. Cơ sở vt chất, trang thiết bị phc v đo to
37

2.2. Thực trạng dạy thực hành và quản lý dạy thực hành theo mô đun ở
Trƣờng Cao đẳng nghề GTVT Trung ƣơng II
38
2.2.1. Tổ chức kho st thực trng
38
2.2.2. Kết qu kho st
39
2.3. Đá nh giá chung về thự c trạ ng
45
2.3.1. Nhữ ng thuậ n lợ i và thà nh tự u
46
2.3.2. Những hn chế cần ci thin
47
2.3.3. Nguyên nhân ca những hn chế
49
Kết lun chƣơng 2
50
CHƢƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY THỰC HÀNH NGHỀ
THEO MÔ ĐUN Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ GTVT TRUNG ƢƠNG II
52
3.1. Nguyên tắc đề xuất cc biện php
52
3.1.1. Đm bo tnh kế thừa v pht triển
52
3.1.2. Đm bo tnh phù hợp vớ i đặ c điể m đà o tạ o theo mô đun
52
3.1.3. Đả m bả o tí nh đồng bộ
52
3.1.4. Đm bo tnh thố ng nhấ t trong công tá c quả n lý đà o tạ o
53

3.2. Đề xuất cc biện php quả n lý dạ y TH cc mô đun tại Trƣờng CĐN
GTVT Trung ƣơng II
53
3.2.1. Bin php 1: Đổi mới mc tiêu, nội dung chương trình đo to theo mô đun
53
3.2.2. Bin php 2: Đổi mới quả n lý hot động ging dy TH theo mô đun ca GV
57
3.2.3. Bin php 3: Chỉ đo đổi mới phương php dy TH theo hướng pht huy tnh
62

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



tch cực ch động ca người học
3.2.4. Bin php 4: Đổi mới quả n lý hot động học TH ca HS theo hướng khuyến
khch tnh độc lp, sng to trong qu trình học TH
67

3.2.5. Bin php 5: Đổi mới quả n lý hot động KTĐG kết qu dạ y TH theo mô đun
69

3.2.6. Bin php 6: Qun lý cc nguồn lực hỗ trợ , phc v cho hot động dạ y TH
theo mô đun
73
3.3. Đnh gi sự cần thiết và tính khả thi của cc biện php
77
3.3.1. Tổ chứ c đá nh giá
77
3.3.2. Kế t quả đá nh giá

78
Kết lun chƣơng 3
80
KÊT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
82
1. Kế t luậ n
82
2. Khuyế n nghị
83
DANH MỤ C TÀ I LIỆ U THAM KHẢ O
86

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

BGH
CBQL
CBCNV
CĐN
CNH, HĐH
CSVC
CTĐT
CTMĐ
CTK
DH
ĐT
GD
GD&ĐT
GV
GVCN
GTVT
HĐDH
HĐD
KHĐT

KHKT
HS
HS-SV
KTĐG
KT-XH
LĐTB&XH
MTDH
NCKH
NDCT
NDDH
Ban gim hiu
Cn bộ qun lý
Cn bộ công nhân viên
Cao đẳng nghề
Công nghip ho, hin đi ho
Cơ sở vt chất
Chương trình đo to
Chương trình mô đun
Chương trình khung
Dy học
Đo to
Gio dc
Gio dc v Đo to
Ging viên
Gio viên ch nhim
Giao thông vậ n tả i
Hot động dy học
Hot động dy
Kế hoch đo to
Khoa học kỹ thut

Học sinh
Học sinh - sinh viên
Kiểm tra đnh gi
Kinh tế - xã hội
Lao động thương binh v xã hội
Mc tiêu dy học
Nghiên cứu khoa học
Nội dung chương trình
Nội dung dy học

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên



NL
NNC
PPDH
PTDH
QL
QL QTDH
QL QTDTH
QTĐT
SCN
TCN
TH
SX
Năng lự c
Người nghiên cứu
Phương php dy học
Phương tin dy học

Qun lý
Qun lý qu trình dy họ c
Qun lý qu trình dy thự c hà nh
Qu trình đo to
Sơ cấ p nghề
Trung cấ p nghề
Thực hnh
Sn xuất



















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤ C CÁ C BẢ NG

DANH MỤ C CÁ C BẢ NG
TRANG
Bng 2.1. Đá nh giá củ a CBQL về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n cá c
nội dung QL dạ y TH
39
Bng 2.2. Đá nh giá củ a GV về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n cá c nội
dung QL dạ y TH
40
Bng 2.3. Nhậ n thứ c về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n công tá c qun lý
nội dung, chương trình kế hoạ ch dy TH
41
Bng 2.4. Nhậ n thứ c về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n công tá c qun lý
hot động ging dy TH ca GV
42
Bng 2.5. Nhậ n thứ c về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n công tá c qun lý
hot động học TH ca HS
43
Bng 2.6. Nhậ n thứ c về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n công tá c qun lý
phương php dy TH
43
Bng 2.7. Nhậ n thứ c về tầ m quan trọ ng và mứ c độ thự c hiệ n công tá c qun lý
nguồ n lự c hỗ trợ dy TH
44
Bng 3.1: Kế t quả khả o sá t sự cầ n thiế t và tính khả thi củ a cá c nhó m biệ n
php
78

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1



MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đng v Nh nước ta luôn quan tâm , coi trọng gio dc v đo to .
Ngay từ Đi hội Đng toà n quốc lần thứ VIII , pht triển gio dc v đo to
cùng với khoa học công ngh được xc định l quốc sch hng đầu , đầu tư
cho gio dc l đầu tư pht triển . Nghị quyết Đi hội Đi biểu ton quốc lần
thứ XI Đng Cộng sn Vit Nam đã đề ra mụ c tiêu , nhiệ m vụ phá t triể n đấ t
nướ c 5 năm 2011 - 2015; trong đó , mộ t trong nhữ ng nhiệ m vụ chủ yế u là :
"Phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân
lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức ". Như vậ y, gio dc
v đo to đã được đặt lên vị tr hng đầu, cần đi trước một bước để chun bị
nguồn nhân lực có chất lượng, đp ứng yêu cầu pht triển kinh tế, văn ho, xã
hội, trong đó đo to nghề nghip được xem l nền tng để pht triển nguồn
nhân lực.
Quy hoch pht triển dy nghề giai đon 2011 - 2020 coi trọng pht
triển dy nghề theo hướng tăng về số lượng, nâng cao chất lượng, đm bo
hợp lý về cơ cấu; nâng cao năng lực v chất lượng ca mng lưới cơ sở dy

nghề, tăng cường xã hội hóa dy nghề; to động lực pht triển dy nghề nhanh
v bền vững.
Trong những năm qua quy mô gio dc nghề nghip ở nước ta tăng
nhanh đng kể, dy nghề gắn kết với sn xuất v to vic lm, đp ứng yêu
cầu ca thị trường lao động trong nước v xuất khu lao động, góp phần
chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động v xo đói gim nghèo. Tuy
nhiên, quy mô dy nghề di hn vẫn còn thấp so với tổng số lao động được
đo to nghề (giai đon 2001 - 2010 mới chỉ chiếm gầ n 30%), thiếu lao động
kỹ thut có trình độ cao cho cc khu công nghip, cc ngnh kinh tế mi nhọn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2


v xuất khu lao động. Chất lượng đo to nghề còn bất cp v chưa đp ứng
được yêu cầu pht triển kinh tế xã hội, cc điều kin đm bo chất lượng đo
to nghề còn hn chế, đo to chưa gắn với sử dng, gây lãng ph tiền ca ca
người học, ca Nh nước v ca xã hội. Những bất cp đó đang được đặt ra
cần phi có hướng gii quyết.
Lut Dy nghề đã xc định “Mục tiêu dạy nghề là đào tạo nhân lực kỹ
thuật trực tiếp trong sản xuất , dịch vụ có năng lực thực hành nghề tương
xứng với trình độ đào tạo, có đạo đức, lương tâm nghề nghiệp, ý thức kỷ luật,
tác phong công nghiệp , có sức khoẻ nhằm tạo điều kiện cho người học nghề
sau khi tốt nghiệp có khả năng tìm việc làm , tự tạo việc làm hoặc học lên
trnh độ cao hơn , đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước” [27, tr 8].
Trường CĐN GTVT Trung ương II đã có 45 năm xây dựng v pht
triển, có nhim v đo to đội ng công nhân kỹ thut cho ngnh GTVT trong
c nước. Nh trường đang tổ chức đà o tạ o theo quy trình từ cơ bn đến nâng

cao, gắn học với TH sn xuất, sn phm đà o tạ o ca Nh trường l cc thế h
HS sau khi tốt nghip đã nhanh chóng có vic lm v đp ứng nhu cầu ở cc
cơ sở sn xuất.
Tuy nhiên, để đp ứng yêu cầu cho sự pht triển kinh tế ca nước ta hin
nay v những năm tiếp theo, trong điều kin cơ chế thị trường, cnh tranh quốc
tế gay gắt, ngnh GTVT cng như Trường CĐN GTVT Trung ương II cần phi
đổi mới mnh mẽ trong tổ chức, QL để nâng cao chất lượng đà o tạ o, đm bo
cho ra trường những công nhân có trình độ v kỹ năng tay nghề cao.
Dy TH nghề l một trong những nhim v quan trọng trong qu trình
đo to nghề, nó đóng vai trò quyết định trong vic rèn luyn kỹ năng nghề cho
HS. Hin nay nh trường cng đã quan tâm đến công tc qun lý dy học nói
chung cng như qun lý dy TH nghề nói riêng tuy nhiên trong qu trình qun
lý vẫn còn bộc lộ những hn chế. Bên cnh đó vic dy TH nghề theo cc mô

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3


đun cng có những đặc trưng riêng cần có cch qun lý phù hợp để vic dy
thực hnh nghề đt hiu qu cao. Dy TH nghề có hiu qu l đóng góp quan
trọng vo vic nâng cao chất lượng đo to nghề, đó l điều m Trường CĐN
GTVT Trung ương II đặc bit quan tâm, v cng chnh l điều kin cơ bn cho
sự tồn ti v pht triển ca Nh trường trong giai đon hin nay.
Xuất pht từ cc lý do trên tc gi chọn đề ti nghiên cứu lun văn:
Quản lý dạy thực hành theo mô đun ở Trường CĐN GTVT Trung ương II.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất cc bin php qun lý dy TH theo mô đun ở Trường CĐN
GTVT Trung ương II nhằm nâng cao chất lượng đo to nghề.
3. Khch thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khch thể nghiên cứu
Qu trình đo to nghề ở Trường CĐN GTVT Trung ương II
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Cc tc động ca qun lý dy TH theo mô đun đến kết qu dy học v
chất lượng đo to ở Trường CĐN GTVT Trung ương II.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu cc bin php qun lý dy TH nghề theo mô đun được xây dựng
dựa trên đặc điểm ca dy học theo mô đun v phù hợp với đặc điểm riêng
ca học TH nghề thì cc bin php ny sẽ pht huy hiu qu v có tc dng
nâng cao chất lượng đo to nghề.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xc định cơ sở lý lun về qun lý dy TH theo mô đun ở trường
CĐN.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4


5.2. Kho st thực trng qun lý dy TH theo mô đun ở Trường CĐN
GTVT Trung ương II, đnh gi những ưu điểm, những hn chế, lý gii
nguyên nhân ca những ưu điểm v hn chế.
5.3. Đề xuất cc bin php qun lý dy TH theo mô đun nhằm nâng cao
chất lượng đo to ti Trường CĐN GTVT Trung ương II.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Do điều kin về thời gian, lun văn chỉ điều tra thực trạng hoạ t độ ng
dạy thực hành t năm 2005 đn năm 2010 v đề xuất cc bin php qun lý
dy TH theo mô đun ca cc nghề : Hn đin , Đin tu thy , Đin công
nghip, My tu thy, Công ngh ô tô thuộc h CĐN ở Trường CĐN GTVT
Trung ương II.

7. Phƣơng php nghiên cứu
7.1. Các phương php nghiên cứu l lun
- Phương php phân tch, tổng hợp, h thống ho, khi qut ho để xc
định cc khi nim v quan điểm cơ bn về qun lý dy TH nghề.
- Phương php so snh để tham kho kinh nghim quốc tế.
7.2. Cc phương php nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra, kho st thông qua cc phiếu hỏi, phiếu kho st trên cc đối
tượng CBQL, GV, HS ở Trường CĐN GTVT Trung ương II.
- Quan st hot động dy- học ca GV v HS trong cc giờ TH nghề.
- Nghiên cứu hồ sơ qun lý ca Phòng Đo to v cc khoa chuyên
ngnh; cc minh chứng về kiểm định chất lượng đo to nghề ca Nh trường
v Đon kiểm định chất lượng ca Tổng cc Dy nghề.
7.3. Cc phương php khc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5


- Phương php chuyên gia để hỏi ý kiến ca GV, cn bộ qun l gio
dc, cc chuyên gia chỉ đo, nghiên cứu về lĩnh vực phương php dy học v
qun lý chuyên môn ở trường dy nghề để đnh gi cc bin php đã đề xuất.
- Phương php xử l số liu v đnh gi bằng ton thống kê.
8. Cấu trúc lun văn
Ngoi Phần mở đầu, Kết lun v khuyến nghị, Lun văn có 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý lun ca qun lý dy thực hnh theo mô đun ở trường cao
đẳng nghề
Chương 2. Thực trng qun lý dy thực hnh theo mô đun ở Trường Cao đẳng
nghề GTVT Trung ương II
Chương 3. Cc bin php qun lý dy thực hnh theo mô đun ở Trường Cao

đẳng nghề GTVT Trung ương II.















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY THỰC HÀNH THEO
MÔ ĐUN Ở TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu
Lut Gio dc ngy ngy 14 thng 6 năm 2005 v Lut Dy nghề ngy
29 thng 11 năm 2006 quy định dy nghề có 3 cấp trình độ: SCN, TCN v
CĐN. Theo danh mc đo to có 385 nghề đo to trình độ TCN, 301 nghề
đo to trình độ CĐN, nhưng những năm qua mới xây dựng được khong
52% chương trình khung trình độ TCN, chương trình khung trình độ CĐN.

Ngy 9/6/2008, Bộ LĐTB&XH ban hnh Quyết định số 58/2008/QĐ-
BLĐTBXH quy định về CTK trình độ TCN, CTK trình độ CĐN. CTK được
xây dựng theo hướng tiếp cn năng lực với cấu trúc nội dung gồm cc môn
học (cc môn học chung v cơ sở) v cc mô đun nghề (kỹ năng nghề). Mặc
dù Tổng cc Dy nghề đã tổ chức nhiều lớp tp huấn để triển khai dy học
theo CTK đã được ban hnh nhưng trên thực tế nhiều cơ sở dy nghề vẫn còn
lúng túng trong nhn thức lý lun cng như bin php triển khai thực hin.
Tình hình đó cho thấy vấn đề cần thiết v cấp bch trong chỉ đo đổi
mới phương php qun lý qu trình dy học theo CTK trong hot động qun
lý ở cc trường dy nghề . Nếu qun lý qu trình dạ y họ c theo CTK ở các
trường dy nghề nói chung v qun lý qu trình dạ y họ c TH cc mô đun nói
riêng có hiu qu hơn thì chúng ta mới to ra được thay đổi căn bn trong
HĐDH ở cc trường dy nghề v từ đó mới có thể nâng cao chất lượng đà o
to nghề góp phần vo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ca nước ta.
Đã có khá nhiề u tà i liệ u nghiên cứ u liên quan đế n QL QTDH trong nhà
trườ ng phổ thông, trườ ng đạ i họ c, trườ ng cao đẳ ng, trườ ng trung cấ p chuyên
nghiệ p và dạ y nghề như: Một số vấn đề về qun lý cơ sở dy nghề, NXB Khoa
học v Kỹ thut, H Nội, Nguyễn Đức Tr, Phan Chnh Thức (2010); Qun lý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7


qu trình đo to trong Nh trường , NXB Khoa học v Kỹ thut , H Nội ,
Nguyễn Đức Tr (2010); Tổ chứ c quả n lý quá trì nh đà o tạ o , Trườ ng Đạ i họ c
Sư phạ m Kỹ thuậ t thà nh phố Hồ Chí Minh, Châu Kim Lang (2008); Ti liu
bồ i dưỡ ng cá n bộ quả n lý dạ y nghề , Tổ ng cụ c Dạ y nghề , H Nội, Nguyễ n
Đức Tr (2007)
Mộ t số đề tà i đượ c cc họ c viên khá c thự c hiệ n như: Qun lý hot động

dy học thực h nh ti Khoa Xây dựng , Trườ ng Đạ i họ c Kỹ thuậ t công nghệ
thnh phố Hồ Ch Minh , Dương Thị Kim Dung (2009); Qun lý dy thực
hnh nghề (hệ trung cấ p) ở Trường Cao đẳng Công nghip Thi Nguyên , Tô
Văn Khôi (2008); Mộ t số biệ n ph p tăng cường qun lý qu trình dy học ở
Trườ ng Đạ i họ c Sư phạ m Kỹ thuậ t Hưng Yên , Hong Thị Bình (2005); Mộ t
số biệ n phá p quả n lý hoạ t độ ng dạ y họ c ở Trườ ng Kỹ thuậ t nghiệ p vụ GTVT
H Nội, Nguyễ n Hoà ng Giang (2007);
Cc đề ti trên có quan điể m tiế p cậ n theo đặ c điể m cụ thể củ a từ ng loạ i
trườ ng, từ ng đị a phương , khu vự c mà cá c trườ ng đó ng là khá c nhau nên
không thể á p dụ ng và o công tá c qun lý dy thực hnh ở Trường CĐN GTVT
Trung ương II.
Từ năm họ c 2007 - 2008, Trường CĐN GTVT Trung ương II đã thự c
hiệ n chương trình đà o tạ o nghề theo chương trì nh khung củ a mớ i (kế t hợ p giữ a
môn họ c và mô đun ). Tuy nhiên, việ c dy TH theo mô đun cò n mớ i mẻ đố i
vớ i nhà t rườ ng và GV nên công tá c QL dạ y TH theo mô đun cò n gặ p khó
khăn, bấ t cậ p. Do đó , cầ n có mộ t đề tà i nghiên cứ u về Quản lý dạy thực hành
theo mô đun ở Trường CĐN GTVT Trung ương II nhằ m nâng cao chấ t
lượ ng đà o tạ o củ a Nhà trườ ng, đây l vấn đề m Nh trường đặc bit quan tâm.
1.2. Cc khi niệm cơ bản
1.2.1. Dạy nghề và đà o tạ o nghề
1.2.1.1. Khái niệm nghề

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8


“Nghề l công vic chuyên lm, theo sự phân công ca xã hội” (Từ
điển tiếng Vit, năm 1998). Khi nim nghề ca Nga được định nghĩa l một
loi hot động lao động đòi hỏi có đo to nhất định v thường l nguồn gốc

ca sự sống. Khi nim nghề ca Php được định nghĩa l một loi lao động
có thói quen v kỹ năng, kỹ xo ca một người để từ đó tìm được phương tin
sống. ở Đức, nghề được định nghĩa l hot động cần thiết cho xã hội ở một
lĩnh vực lao động nhất định, đòi hỏi phi được đo to ở một trình độ no đó.
Từ cc định nghĩa trên, chúng ta có thể hiểu nghề nghip như một dng lao
động vừa mang tnh xã hội (Sự phân công ca xã hội), vừa mang tnh c nhân
(Nhu cầu bn thân) trong đó con người với tư cch l ch thể hot động đòi
hỏi để tho mãn những nhu cầu nhất định ca xã hội v ca c nhân. Bất cứ
nghề nghip no cng hm chứa trong nó một h thống gi trị: Tri thức nghề,
kỹ năng, kỹ xo nghề, truyền thống nghề, hiu qu do nghề mang li. Nghề
nghip l một dng lao động đòi hỏi con người phi có một qu trình đo to
chuyên bit để có những kiến thức, chuyên môn nhất định. Khi tìm hiểu về
khi nim nghề cần quan tâm tới đặc điểm chuyên môn nghề v phân loi
nghề vì nó l cơ sở để xc định nội dung đo to nghề v cấp trình độ đo to.
Đặc điểm chuyên môn ca nghề gồm cc yếu tố:
- Đối tượng lao động nghề.
- Công c v phương tin ca lao động nghề.
- Qui trình công ngh.
- Tổ chức qu trình lao động nghề.
- Cc yêu cầu tâm sinh lý ca người học nghề cng như yêu cầu về đo
to nghề.
Vic phân loi nghề có ý nghĩa quan trọng trong qu trình tổ chức đo
to. Nhưng do xuất pht từ yêu cầu, mc đch sử dng v cc tiêu ch khác
nhau nên trong thế giới nghề được phân loi thnh nhiều nghề khc nhau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9

nghề dy học, nghề đóng tu, nghề tin, nghề đin, nghề trồng rừng Mỗi
nghề đòi hỏi những tri thức kỹ năng riêng bit m người lm nghề cần phi
được trang bị v rèn luyn mới có thể hnh nghề.
1.2.1.2. Dạy nghề
Dy nghề l hoạ t động dy v học nhằm trang bị kiến thức , kỹ năng v
thi độ nghề nghip cần thiết cho người học nghề để có thể tìm được vic lm
hoặc tự to vic lm sau khi hon thnh kho học [27, tr 8].
Dy nghề l một bộ phn ca h thống GD quốc dân, có chức năng đà o
to người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thut - nghip v để trực tiếp
tham gia cc hot động sả n xuấ t , kinh doanh, dịch v theo nhu cầu ca thị
trường lao động v có thể tiếp tc học bổ sung hoặc nâng cấp trình độ lên cao
nếu có nhu cầu v điều kin.
Dy nghề chnh quy được thực hin ti cc cơ sở gio dc/đo to
nghề. Đội ng GV dy nghề đòi hỏi phi có trình độ đo to phù hợp v phi
thường xuyên cp nht cc tri thức v kỹ năng về lĩnh vực chuyên môn m họ
ging dy.
1.2.1.3. Đà o tạ o nghề
Trong “Bá ch khoa toà n thư Việ t Nam”, khi nim đo to nói chung l
qu trình tc động đến một con người nhằm lm cho người đó lĩnh hội v nắm
vữ ng nhưng tri thứ c, kỹ năng, kỹ xo mộ t cá ch có hệ thố ng để chuẩ n bị cho
ngườ i đó thí ch nghi vớ i cuộ c số ng và khả năng nhậ n sự phân công lao độ ng
nhấ t đị nh, góp phần ca mình vo sự pht triển xã hội , duy trì và phá t triể n
nề n văn minh củ a con ngườ i.
Như vậ y, đà o tạ o nghề là mộ t quá trì nh tá c độ ng có chủ đích và o con
ngườ i nhằ m phá t triể n tay nghề (dy nghề) v đo đức , văn hó a nghề nghiệ p
(nhân cá ch) ca họ, thể hiệ n trên 3 mặ t: kiế n thứ c, kỹ năng v t hi độ nghề

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10

nghiệ p phù hợ p vớ i yêu cầ u củ a thị trườ ng lao độ ng và phá t triể n nguồ n nhân
lự c quố c gia.
1.2.1.4. Sự khác nhau giữa dạy lý thuyết và dạy thực hành trong đào tạo nghề
Dy lý thuyết nghề và dy thực hành nghề là 2 loi hot động trong đo
to nghề có cùng một mc đch, nhưng li có những nhim v khác nhau. Dy
học thực hành nghề thể hin sự khác bit ở những điểm sau:
+ Trong dy thực hành nghề xuất hin mối liên h tức thời giữa lý
thuyết với thực tiễn sn xuất, trong khi đó nói chung trong dy lý thuyết nghề
thì ch yếu cung cấp tri thức về kĩ thut và các vấn đề khác thuộc nghề.
+ Trong dy thực hnh đơn vị thời gian là ngày, học ở nơi đo to nghề
như: Xưởng thực hành, hoặc phân xưởng sn xuất ngoài xí nghip hoặc ở
phòng học thực nghim. Nhưng trong dy lý thuyết nghề thời gian là giờ học
ở lớp hoặc ở phòng học.
+ Trong dy TH nghề, số lượng HS nghề rất khc nhau (thường có từ
15 đến 25 HS cho mỗi ca). Trong dy lý thuyết nghề thì số lượng HS lớn hơn
(thường từ 30 đến 50 HS) v không thay đổi trong toàn bộ thời gian.
+ Trong dy TH nghề trên cơ sở ca lao động thực tế trong sn xuất mà
tự tổ chức nơi lm vic, vị tr đứng my, cc quy định về an toàn, về bo hộ
lao động phức tp hơn trong dy lý thuyết nghề.
+ Trong dy TH nghề, HS học nghề tiếp xúc trực tiếp với công
nhân/người lao động, được giáo dc v đo to thông qua các tp thể lao
động. Điều đó trong dy lý thuyết nghề chỉ l tc động gián tiếp.
+ Lao động sư phm ca GV v lao động học tp ca HS trong dạ y TH
nghề không đơn thuần l lao động trí óc, mà ch yếu l lao động kết hợp vn
dng trí tu với lao động chân tay để rèn luyn kỹ năng, kỹ xo thuộc nghề,
đòi hỏi nỗ lực thể chất lớn hơn khi dy và học lí thuyết.
1.2.2. Năng lực và đào tạo nghề dựa vào năng lực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11


1.2.2.1. Năng lực
Có nhiều định nghĩa khc nhau về NL:
- NL l sự vn dng cc kỹ năng, kiến thức v thi độ để thực hin cc
nhim v theo tiêu chun công nghip v thương mi dưới cc điều kin hin
hnh (tổ chức lao động thế giới - ILO)[39].
- Dưới góc độ đo to nghề, NL l sự thực hin thnh công một công
vic hoặc một nghề. Nói cch khc, một người no đó, sau khi được đo to
một nghề, họ sẽ thực hin được những nhim v v công vic ca nghề
nghip chuyên môn đó đm bo đúng những tiêu chun v yêu cầu đặt ra thì
coi l người đó có NL nghề đã được đo to [27, tr 14].
- Dưới góc độ tâm lý học, thì NL l một cấu to tâm lý phức tp , đó l
một tổ hợp cc thuộc tnh cc nhân ph hợp với cc yêu cầu ca một hoạ t
động v bo đm cho hot động đó đt hiu qu. NL bao gồm kiến thức v kỹ
năng v thi độ ca ch thể [27, tr14].
Ở Vit Nam khi nghiên cứu về đo to nghề nghip theo NL cng có
cc định nghĩa khc nhau, có hai định nghĩa cần chú ý l:
- NL nghề l nói đến vic mộ t người lao động thực hin được những
công vic ca một nghề theo những chun được quy định. NL nghề bao gồm
3 thnh tố có liên quan chặt chẽ với nhau l: kiến thức, kỹ năng v thi độ,
trong đó đối với dy nghề thì kỹ năng l cốt lõi, l thnh tố quan trọng hàng
đầu để đm bo cho người lao động lm nghề được [15, tr 5].
- NL l sự thực hin được cc hoạ t động (nhim v, công vic) trong
nghề theo tiêu chun đặt ra đối với từng nhim v, công vic đó. NL liên quan
đến nhiều mặt, nhiều thnh tố cơ bn to nên nhân cch con người, nó thể
hin sự phù hợp ở mức độ nhất định ca những thuộc tnh tâm, sinh lý c

nhân với một hay một số hot động no đó [25, tr 17].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12


Tóm li, NL l sự vn dng cc kiến thức, kỹ năng v thi độ để thực
hin một công vic có hiu qu trong những điều kin nhất định. NL chnh l
sự thể hin ca mỗi c nhân khi vn dng phù hợp một tổ hợp cc thuộc tnh
tâm lý với yêu cầu ca một hot động nhất định để hot động đó mang li kết
qu như đã định. NL mang tnh c nhân ho, năng lực có thể được hình hnh
thnh v pht triển thông qua đo to, bồi dưỡng v tự tri nghim qua thực
tiễn [27, tr 126].
1.2.2.2. Đào tạo nghề dựa vào năng lực
Mỗi một c nhân có những kh năng/tiềm năng ở cc mức độ khc
nhau. Tuy nhiên theo quan nim đo to nghề theo NL thì mọi HS học nghề
đều có thể học đt đến một trnh độ thông thạo (Mastery learning) cho một
nghề nhất định.
Theo quan điểm ca thuyết "học thông tho - Mastery Learning" thì
trong phương thức ĐT theo NL, người ta không quy định cứng nhắc về thời
gian học. Đây l sự khc bit cơ bn so với triết lý ĐT truyền thống định
hướng vo chương trình học tp theo biên chế cố định về thời gian. Ở phương
thức ĐT theo NL, người học được phép tch luỹ tn chỉ về những gì đã học
trước đó, không phi học li những điều đã học một khi đã được công nhn l
đã thông tho, có kh năng thực hin chúng theo tiêu chun quy định.
Đà o tạ o nghề dựa vo NL chứa đựng trong nó những yếu tố ci cch,
thể hin ở chỗ nó gắn rất chặt chẽ với yêu cầu ca chỗ lm vic, ca người sử
dng lao động, ca cc ngnh kinh tế.
Như vy đặc trưng ca đà o tạ o nghề dựa vo NL đặt trọng tâm vo vic

gii quyết vấn đề hình thnh NL cho người học. Vic đnh gi kết qu học tp
ca người học dựa vo cc tiêu ch thực hin (performance Criteria). Cc tiêu
ch thực hin được xc định ch yếu từ cc tiêu chun nghề trong công

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13


nghip; chỉ khi no người học đã đt tất c cc tiêu ch đặt ra thì mới được
công nhn đã học xong chương trình đà o tạ o [39].
- Ưu điểm nổi bt ca phương thức đà o tạ o theo NL thể hin ở vic đp
ứng được nhu cầu ca c người học lẫn người sử dng lao động qua đà o tạ o :
người tốt nghip chương trình đà o tạ o theo NL l người một mặt đt được sự
thnh tho công vic theo cc tiêu chun quy định, tức l đp ứng yêu cầu sử
dng, đồng thời, mặt khc li có thể dễ dng tham gia cc kho ĐT nâng cao
hoặc cp nht cc NL mới để di chuyển vị tr lm vic.
- Mặt hạn ch cơ bn ca phương thức đà o tạ o theo NL do nội dung
chương trình đà o tạ o được cấu trúc thnh cc mô đun tch hợp dẫn tới vic
người học không được trang bị một cch cơ bn, ton din v có h thống cc
kiến thức theo lô gc khoa học, không có đ cơ hội hiểu sâu sắc bn chất lý
thuyết ca cc sự vt, hin tượng như "kiểu học truyền thống" lâu nay khi học
theo cc môn học lý thuyết, vì vy sẽ có thể hn chế phần no NL sng to
trong hnh nghề thực tế ở người học.
Nhận xét về đặc điểm của phương thức đà o tạ o theo NL:
- Gii quyết nhu cầu tìm vic lm ca người lao động có nguyn vọng
học nghề.
- Thời gian đo to không cố định m có thể thay đổi tuỳ theo NL ca
người học để đm bo thnh tho kỹ năng nghề nghip.
- Nội dung đo to được cấu trúc thnh những mô đun tch hợp giữa lý

thuyết v TH, trong đó nặng về kỹ năng TH còn về lý thuyết chỉ học những gì
cần biết, phi biết để thực hnh nghề nghip.
- Kết qu học tp ca người học được đnh gi theo cc tiêu ch, tiêu
chun nghề nghip; phương php đnh gi thường xuyên, liên tc;
- Hiu qu đo to được đnh gi qua số người đã qua đo to có vic
lm, đp ứng thị trường lao động.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14


Cần lưu ý rằng: Cấu trúc nội dung đào tạo của đà o tạ o theo NL được
thể hiện dưới dạng các mô đun v vậy có thể xem đào tạo theo NL được thể
hiện qua phương pháp đào tạo nghề theo mô đun.
Đo to nghề dựa vo năng lực chú trọng đến vic rèn luyn tay nghề
ca HS do đó dnh nhiều thời gian cho vic rèn cc kỹ năng nghề trong thực
tế công vic. Qu trình học TH ca HS chnh l qu trình rèn luyn kỹ năng
nghề để hình thnh NL nghề. Chnh vì thế trong đo to nghề dựa vo NL thì
dy TH l giai đon quan trọng v l môi trường rèn luyn không thể thiếu
được khi đo to nghề.
1.2.3. Mô đun và đà o tạ o theo mô đun
1.2.3.1. Mô đun
Mô đun có nguồn gốc từ thut ngữ La tinh "modulus" với nghĩa đầu
tiên l mực thước, thước đo. Trong kiến trúc xây dựng La Mã nó được sử
dng như một đơn vị đo. Đến giữa thế kỷ 20 thut ngữ modulus mới được
truyền ti sang lĩnh vực kỹ thut. Nó được dùng để chỉ cc bộ phn cấu thnh
ca cc thiết bị kỹ thut có cc chức năng riêng bit có sự hỗ trợ v bổ sung
cho nhau, không nhất thiết phi hot động độc lp/mô đun mở ra kh năng cho
vic pht triển, hon thin v sửa chữa sn phm với đặc điểm căn bn ca mô

đun l: Tnh độc lp tương đối, tnh tiêu chun ho v tnh lắp lẫn.
Mô đun đào tạo có nguồn gốc từ Mỹ lần đầu tiên được sử dng vo
năm 1869 ti trường đi học Harward với mc tiêu to điều kin cho HS có
kh năng lựa chọn cc môn học ở cc chuyên ngnh.
Trong đo to có nhiều cch hiểu về mô đun:
- Mô đun l một đơn vị học tp liên kết tất c cc yếu tố ca cc môn
học lý thuyết, kỹ năng, cc kiến thức liên quan để to ra một trình độ [27,
tr.18].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15


- Mô đun l đơn vị học tp được tch hợp giữa kiến thức chuyên môn,
kỹ năng thực hnh v thi độ nghề nghip một cch hon chỉnh nhằm giúp
cho người học nghề có năng lực thực hnh trọn vẹn một công vic ca một
nghề [26, tr.9].
- Theo Sổ tay thut ngữ xây dựng chương trình (Dự n Tăng cường cc
Trung tâm Dy nghề Việ t Nam - Thuỵ Sỹ, Swisscontact) thì mô đun l tp
hợp một số công việc có liên quan với nhau nhằm cung cấp một số kiến thức
v kỹ năng để người học có thể hnh nghề ngay trong lĩnh vực chuyên môn
hẹp ca nghề hoặc một vị tr nhất định ca sả n xuấ t.
Với định nghĩa ny ca mô đun thì phù hợp hơn vì cc ti liu nghiên
cứu hin nay khi đề cp đến CTĐT nghề phi được xây dựng trên cơ sở phân
tch nghề theo phương php/kỹ thut DACUM (Develop A Curiculum - Phát
triển chương trình ĐT). Theo DACUM thì một nghề được phân tch thnh
nhiều nhiệm vụ; mỗi nhim v li được phân tch thnh nhiều công việc, ngoài
ra khi phân tch cc đặc điểm ca mô đun sẽ nhn thấy rằng định nghĩa ny sử
dng l phù hợp hơn.

Mô đun có những đặc điểm như sau:
- Mô đun l một đơn vị trọn vẹn về mặt chuyên môn: Nhờ những điều
kin cơ bn mỗi mô đun tương ứng với một kh năng tìm vic. Điều đó có
nghĩa khi kết thúc thnh công mỗi mô đun sẽ to ra những kh năng cần thiết
cho tìm vic lm. Đồng thời, mỗi mô đun có thể hình thnh một phm vi hẹp
trong chuyên môn ca một người thợ lnh nghề.
- Mô đun chia quá trnh ĐT ra làm các thành tố đơn giản: Mỗi thnh tố
hoặc mô đun được xc định bởi mc đch kỹ năng tiên quyết phi có, nội
dung v độ di thời gian. Thường thì mô đun nhấn mnh vo pht triển năng
lực hơn l kiến thức đt được, to kh năng cho người hnh nghề nhanh
chóng thch nghi với môi trường nghề nghip v có thể được cấp chứng chỉ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16


- Mô đun có kích cỡ xác định: Kch cỡ ca mô đun được tnh theo số
giờ lên lớp theo tuần, thời gian đo to theo thng, học kỳ, năm học. Kch cỡ
ca mô đun có thể xc định bởi cc cấp trình độ đo to.
- Mô đun có tính độc lập tương đối: Cc mô đun có thể được thực hin
đồng thời hoặc kế tiếp nhau hoặc không theo một trt tự bắt buộc để người
học có thể vừa lm vừa học theo điều kin ca họ.
- Mỗi mô đun đều được xác nhận trnh độ: Mô đun l đơn vị đo to
khép kn, có tnh độc lp tương đối. Vì vy nội dung ca nó không những có
thể được kiểm tra, đnh gi v xc nhn trình độ một cch độc lp m còn
được truyền th một cch độc lp.
- Mô đun có kh năng tch hợp v liên thông: Cc mô đun đơn lẻ có thể
được tch luỹ dần thnh một mô đun trình độ; cc mô đun có thể phối hợp với
nhau, một mô đun đơn lẻ có thể ghép nối vo cấu trúc ca cc mô đun trình

độ khc nhau hoặc cc hình thức đo to khc.
1.2.3.2. Đà o tạ o theo mô đun
- ĐT nghề theo mô đun l phương php ĐT theo tiếp cn mc tiêu dựa
trên NL trong đó nội dung ĐT được chia thnh cc mô đun với tnh mở, tnh
mềm dẻo v linh hot cao, phù hợp với thị trường lao động luôn biến đổi. Hay
nói cch khc, ĐT theo mô đun l h thống trong đó nội dung ĐT được phân
chia thnh cc đơn vị độc lp hoặc cc mô đun học tp.
- ĐT theo mô đun l h thống ĐT m nội dung ĐT được phân chia
thnh cc đơn vị độc lp hoặc cc mô đun. Cc mô đun có thể được kết hợp
để to thnh một chương trình phù hợp với nhu cầu ca c nhân, với sự pht
triển ca kỹ thut, với cơ cấu nghề nghip. Nó cho phép sự thch ứng liên tc
ca chương trình [28, tr 82].
1.2.4. Quá trình dạy học

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17


- QTDH l qu trình m trong đó dưới sự tổ chức, điều khiển, lãnh đo
ca người dy lm cho người học tự gic, tch cực, ch động tự tổ chức, tự
điều khiển hot động nhn thức - học tp ca mình nhằm thực hin những
nhim v DH [1, tr 160].
- QTDH là quá trình kết hợp hot động chỉ đo ca GV với hot động
ch động ca HS nhằm đt được mc đch dy học [22, tr 18].
- Qua cc khi nim trên có thể rút ra khi nim chung về QTDH: là
qu trình phối hợp hoạ t động dy ca người dy v hot động học ca người
học. Trong đó người dy tổ chức, chỉ đo, điều khiển; người học ch động, tự
gic, tch cực học tp nhằm đt được mc tiêu dy học đã đề ra.
Một cch hiển nhiên, để cho hot động dy v hot động học thực hin

được phi có yếu tố con người (người dy, người học v cc thnh viên hỗ trợ
khc trong nh trường v ngoi nh trường) v yếu tố vt chất (trường lớp,
trang thiết bị, nguyên vt liu, ti chnh ). Cc yếu tố ny được gọi chung l
nguồn lực phc v dy học.
1.2.5. Dạy thực hành nghề theo mô đun ở trường cao đẳng nghề
Trường cao đẳng nghề có nhim v đo to cc nghề ở trình độ cao
đẳng, trung cấp nghề và sơ cấ p nghề :
- Dy nghề trình độ cao đẳng nhằm trang bị cho người học nghề kiến
thức chuyên môn và NL TH cc công vic ca một nghề, có kh năng làm
vic độc lp v tổ chức lm vic theo nhóm; có kh năng sng to, ứng dng
kỹ thut, công ngh vo công vic; gii quyết được cc tình huống phức tp
trong thực tế; có đo đức, lương tâm nghề nghip, ý thức kỷ lut, tc phong
công nghip, có sức khoẻ, to điều kin cho người học nghề sau khi tốt
nghip có kh năng tìm vic lm, tự to vic lm hoặc tiếp tc học lên trình
độ cao hơn.