Kinh nghiệm quốc tế trong việc áp dụng chính sách thuế đối với thị trường chứng khoán và những bài học cho Việt Nam

PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
1
BỘ TÀI CHÍNH
UỶ BAN CHỨNG KHOÁN NHÀ NƯỚC
***
Kinh nghiệm quốc tế
trong việc áp dụng chính sách thuế
đối với thị trường chứng khoán
và những bài học cho Việt Nam
Báo cáo viên: PGS.TS.Trần Đăng Khâm
Hà Nội, 2011
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
2
CHÍNH SÁCH THUẾ

Chính sách thuế là công cụ của
Chỉnh Phủ

Điều tiết thu nhập và điều chỉnh
hành vi của các đối tượng nộp thuế.

Làm giảm thu nhập, điều chỉnh
hành vi đối tượng chịu thuế

Luật thuế (Tax Law), văn bản
hướng dẫn thực hiện (Rule) và án lệ.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
3
TÁC ĐỘNG CỦA THUẾ ĐỐI VỚI TTCK

Tăng thu ngân sách Nhà Nước; đảm bảo

công bằng xã hội; chuyển hành vi của các
nhà đầu tư từ đầu tư ngắn hạn sang đầu tư
dài hạn, làm tăng tính ổn định của thị
trường; v.v…

Tăng chi phí vốn của nền kinh tế, buộc
các đối tượng huy động vốn trên thị
trường phải đầu tư vào các dự án có mức
sinh lời cao hơn, từ đó, làm tăng rủi ro đối
với nền kinh tế.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
4
CHÍNH SÁCH THUẾ

Đối tượng chịu thuế: nhà đầu tư, thương
gia, công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư
chứng khoán và các tổ chức cung cấp dịch
vụ chứng khoán khác.

Các sắc thuế điều tiết thu nhập trong lĩnh
vực chứng khoán bao gồm: thuế thu nhập
(Income Tax, thuế thu nhập doanh nghiệp và
thuế thu nhập cá nhân); Thuế lãi vốn (Capital
Gain Tax); Thuế giá trị gia tăng (VAT) và
các sắc thuế khác.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
5
CHÍNH SÁCH THUẾ

Thu nhập (Income) là chênh lệch giữa doanh

thu và chi phí.

Đối với hoạt động đầu tư chứng khoán, thu
nhập của nhà đầu tư là cổ tức (Dividents), trái
tức (Interests) và lãi vốn (Gains) sau khi giảm
trừ các chi phí phát sinh liên quan.

Đối với hoạt động cung cấp dịch vụ chứng
khoán, thu nhập là chênh lệch giữa phí nhận
được từ hoạt động cung cấp dịch vụ với các
khoản chi phí phát sinh liên quan tới hoạt động
cung cấp dịch vụ.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
6
CHÍNH SÁCH THUẾ

Thu nhập: Những khoản thu nhập có tính đều đặn, thường xuyên
như lãi trái phiếu, cổ tức là đối tượng tính thuế thu nhập (Income
Tax), bao gồm Thuế thu nhập cá nhân và Thuế thu nhập doanh
nghiệp. Thuế suất thuế thu nhập là lũy tiến (Từng phần, hoặc kết
hợp giữa luỹ tiến từng phần và luỹ tiến toàn phần)

Australia, thu nhập tới 6.000 USD một năm không phải chịu thuế.
Từ đô la tiếp theo, người nộp thuế phải chịu thuế suất luỹ tiến từng
phần với thuế suất thấp nhất 17,5% và lên tới cao nhất 48,5%. Sau
khi tính thuế với mức cao nhất, thu nhập của mỗi cá nhân còn trên
50.000 USD (hoặc mỗi hộ gia đình còn trên 100.000 USD), chịu
thuế thu nhập bổ sung với thuế suất 1,5% trên tổng thu nhập còn lại.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
7

CHÍNH SÁCH THUẾ

Lãi vốn sẽ chịu điều tiết của Thuế lãi vốn (Capital Gains Tax).
Lãi vốn được xác định theo nhiều phương pháp khác nhau: Điều
chỉnh theo tỷ lệ lạm phát hoặc nguyên tắc 1/3

Tại Hoa Kỳ, nhà đầu tư có thể hạch toán theo 4 phương pháp
khác nhau: Phương pháp kế toán chi phí thực tế cho từng giao
dịch; phương pháp nhập trước xuất trước; phương pháp chi phí
trung bình đơn; hoặc chi phí trung bình theo hai phương pháp
thứ nhất và thứ hai.

Nhà đầu tư sẽ lựa chọn phương pháp kế toán có lợi thuế nhất
cho họ
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
8
CHÍNH SÁCH THUẾ

Tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thuế

Bóc tách rõ thu nhập chịu thuế, tạo sự rõ ràng, minh bạch

Tác động tích cực lên chính sách phân phối cổ tức của công ty
cổ phần: Tăng giữ lại lợi nhuận tái đầu tư.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
9
CHÍNH SÁCH THUẾ

Phân biệt giữa thương gia chứng khoán (Trader) và nhà đầu tư
chứng khoán (Invester)

PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
10
CHÍNH SÁCH THUẾ ĐỐI VỚI THƯƠNG GIA

Có hoạt động kinh doanh chứng khoán thường xuyên, thường
được đo lường bằng tần suất giao dịch hàng ngày, hàng tuần và
doanh số giao dịch lớn.

Dành phần lớn thời gian giao dịch chứng khoán, chủ yếu là
kinh doanh ngắn hạn.

Chi phí liên quan có thể được giảm trừ, như: chi phí mua
thông tin chứng khoán, chi phí khấu hao tài sản phục vụ kinh
doanh chứng khoán như khấu hao máy tính, một phần tiền thuê
nhà, chi phí đi lại, một phần chi phí lãi vay ký quỹ.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
11
CHÍNH SÁCH THUẾ ĐỐI VỚI THƯƠNG GIA

Không phải tính thuế lãi vốn, đồng thời, có thể thông qua báo
cáo lãi lỗ có thể giảm thu nhập chịu thuế hàng năm một lượng
tiền nhất định do lỗ vốn.

Ví dụ, ở Mỹ, thương nhân có thể giảm thu nhập chịu thuế tới
3.000 USD nếu thực hiện báo lãi lỗ hàng năm, hoặc giảm tới
1.500 USD nếu thực hiện các bản kê khai thuế riêng biệt.

Nếu thương gia thực hiện hạch toán theo giá thị trường (Mark
– to - Market Traders), họ được miễn trừ quy tắc bán hàng rửa
(Wash – sale Rule)

PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
12
CHÍNH SÁCH THUẾ ĐỐI VỚI NHÀ ĐẦU TƯ

Kinh doanh chứng khoán không thường xuyên, hoặc đầu tư
dài hạn với mục đích hưởng cổ tức và lãi vốn

Không được khấu trừ các chi phí liên quan tới hoạt động đầu
tư chứng khoán.

Giảm trừ tối đa thu nhập chịu thuế tương ứng 2% thu nhập từ
kinh doanh chứng khoán. Nếu nhà đầu tư sử dụng phương thức
bán rửa nhằm giảm thuế, chẳng hạn bán toàn bộ chứng khoán
vào thời điểm cuối năm tài chính khi chứng khoán giảm giá và
mua lại vào thời điểm đầu năm tài chính, họ sẽ đối mặt với các
án phạt theo quy tắc bán rửa.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
13
CHÍNH SÁCH THUẾ

Khuyến khích các nhà đầu tư chuyên nghiệp, từ đó, tăng mức
độ chuyên môn hoá, chuyên nghiệp hoá và tăng tính thanh khoản
cho thị trường

Tạo nên sự phức tạp về thuế: Khó xác định ranh giới giữa hai
đối tượng và thường được xác định nhờ án lệ, đồng thời, làm
tăng chi phí thuế đối với thương gia do phải thuê tư vấn thuế,
hoặc mua các phần mềm tính thuế và các chi phí lưu trữ hoá đơn,
giấy tờ thuế.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011

14
CHÍNH SÁCH THUẾ SUẤT

Áp dụng thuế suất cho các thời kỳ khác nhau, các phương
thức kinh doanh khác nhau là khác nhau.

Ở Hoa Kỳ, sau khủng hoảng tài chính, Chính Phủ đã áp dụng
thuế suất thuế lãi vốn 0% cho các nhà đầu tư từ năm 2008. Thuế
suất đối với thu nhập từ cổ tức cũng được giảm xuống còn 15%
cho tới hết năm 2011.

Thuế suất trong trường hợp nắm giữ dài hạn sẽ thấp hơn nắm
giữ ngắn hạn (dưới 1 năm). Giả sử nhà đầu tư đang ở mức thu
nhập chịu thuế suất 25%, nhà đầu tư chỉ phải chịu thuế suất 15%
cho lãi vốn nếu nắm giữ trên 1 năm. Nếu nắm giữ dưới 1 năm,
họ sẽ phải chịu thuế suất 25%.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
15
CHÍNH SÁCH THUẾ SUẤT

Chính sách thuế cũng có sự phân biệt giữa doanh nghiệp trong
nước và doanh nghiệp ngoài nước. Với cổ tức được trả từ các doanh
nghiệp Hoa Kỳ và các doanh nghiệp nước ngoài có đủ điều kiện,
thuế suất 15%.

Mặt khác, đầu tư cổ phiếu của doanh nghiệp nhỏ sẽ được ưu đãi
thuế hơn. Thu nhập từ cổ phiếu của các doanh nghiệp có quy mô
nhỏ hơn hoặc bằng 50 triệu đô sẽ được áp dụng thuế suất 28% và
các khoản lỗ phát sinh có thể được xác định là khoản giảm trừ thu
nhập chịu thuế. Điều này sẽ không được áp dụng đối với các cổ

đông của doanh nghiệp lớn.

Chính sách thuế các nước phần lớn cũng có sự phân biệt giữa nhà
đầu tư trong nước với nhà đầu tư nước ngoài.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
16
BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Thứ nhất, cần nhận thức đúng về vai trò của thị trường chứng
khoán đối với nền kinh tế.

Thứ hai, cần xem lại tác động thực sự của giảm thuế tới phục
hồi thị trường:

Cắt giảm thuế sẽ ảnh hưởng đến thu ngân sách và chi tiêu công
trong ngắn hạn.

Giảm chi phí vốn, từ đó tăng cơ hội đầu tư, tăng cường hoạt
động huy động vốn, đồng thời, tăng tiết kiệm và đầu tư từ khu
vực tư nhân. Chính yếu tố này làm giảm rủi ro của nền kinh tế và
thúc đẩy tăng trưởng trong dài hạn.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
17
BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Thứ ba, cần nhìn nhận lại toàn bộ hệ thống thuế đối với thị
trường chứng khoán, từ đó, có cải cách thuế một cách đồng bộ

Nguyên tắc rõ ràng và minh bạch.


Chưa phân biệt rõ giữa thu nhập và lãi vốn, thậm chí khái niệm
thu nhập cũng chưa được phân định rõ nét với doanh thu, do vậy,
các chi phí liên quan chưa được giảm trừ, tạo gánh nặng thuế cho
các nhà đầu tư và khó so sánh khi bàn tới khái niệm công bằng so
với các loại thuế khác.

Việc phân định rõ nét giữa đầu tư theo tổ chức với đầu tư cá nhân,
giữa thương gia với nhà đầu tư, giữa đầu tư trong nước và đầu tư ra
nước ngoài, đầu tư dài hạn và ngắn hạn cũng là yếu tố cần xem xét
khi cải cách hệ thống thuế.
PGS.TS Trần Đăng Khâm 2011
18
BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Thứ tư, cần cải tiến hệ thống thu thuế theo hướng tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về thuế

Thứ năm, hệ thống thuế cần ổn định, và linh hoạt.