Việt Nam trên con đường hội nhập kinh tế quốc tế

LỜI MỞ ĐẦU
Theo suốt chiều dài của lịch sử loài người, các hoạt động kinh tế diễn ra
và luôn luôn có sự vận động, phát triển không ngừng với quy mô ngày càng lớn,
phạm vi ngày càng rộng, tính chất ngày càng phức tạp và trình độ ngày càng
cao. Chính vì thế hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang trở thành một trong những
xu thế chủ yếu của quan hệ kinh tế quốc tế hiện đại. Khoa học và công nghệ
phát triển như vũ bão đã góp phần đẩy nhanh quá trình quốc tế hoá nền kinh tế
thế giới. Thương mại thế giới tăng trưởng một cách nhanh chóng. Quá trình này
thể hiện không chỉ trong lĩnh vực thương mại mà còn bao trùm lên mọi lĩnh vực
từ sản xuất, dịch vụ, tài chính, đầu tư đến các lĩnh vực văn hoá, xã hội, môi
trường với rất nhiều các hình thức đa dạng và mức độ khác nhau.
Hội nhập kinh tế quốc tế là quá trình vừa hợp tác vừa đấu tranh giữa các
quốc gia, không chỉ giữa nước giàu và nước nghèo mà còn ngay cả giữa các
nước giàu với nhau nhằm giành vị trí có lợi nhất cho mình trong phân công lao
động và quan hệ kinh tế quốc tế.
Với những xu thế vận động và bối cảnh khách quan của nền kinh tế thế
giới và của khu vực, với những tác động của tình hình kinh tế, chính trị, xã hội,
Việt Nam ta đã chủ động tham gia quá trình hội nhập đó với phương châm "Đa
dạng hoá, đa phương hoá quan hệ" và "là bạn với tất cả các nước trong cộng
đồng thế giới phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển". Việt Nam đã thiết lập
quan hệ ngoại giao với hơn 160 nước và hầu hết các tổ chức quốc tế và khu vực
quan trọng. Từ năm 1992, Việt Nam bắt đầu khai thông quan hệ với các tổ chức
kinh tế như IMF, WB, ADB…Tháng 7 - 1995, Việt Nam gia nhập ASEAN,
tham gia FTA, và ký Hiệp định khung về hợp tác kinh tế với EU; Tháng 3 -
1996, Việt Nam trở thành sáng lập viên của diễn đàn hợp tác Á -Âu ASEM;
Tháng 11- 1998; Việt Nam tham gia Diễn đàn hợp tác Châu Á - Thái Bình
Dương APEC ; ký Hiệp định thương mại song phương với Hoa Kỳ tháng 7
-2000 và hiện nay đang chuẩn bị tích cực cho các cuộc đàm phán gia nhập Tổ
1
chức thương mại thế giới (WTO). Việt Nam đang bước những bước tiến dài
nhưng vững chắc trên con đường hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu.

Đứng trước bối cảnh đó, những cơ hội và thách thức trong quá trình hội
nhập kinh tế quốc tế không chỉ là sự quan tâm của mỗi quốc gia, mỗi tổ chức
mà còn đối với mỗi cá nhân chúng ta.Qua việc tham khảo tài liệu cùng với
những kiến thức đã được lĩnh hội trong nhà trường, tôi đã lựa chọn đề tài "Việt
Nam trên con đường hội nhập kinh tế quốc tế". Đây là vấn đề rộng lớn, phức
tạp và có nhiều biến động; có cả những nhận thức và quan điểm khác nhau, thậm
chí đối lập nhau. Trong phạm vi một bài tiểu luận, tôi hy vọng phần nào thể hiện
được những hiểu biết cơ bản nhất của mình về quá trình hội nhập kinh tế quốc tế
của Việt Nam, cũng như ý thức và nhiệt huyết của một sinh viên - người chủ
nhân tương lai của đấtt nước - trong công cuộc dựng xây và phát triển tổ quốc
mình!
2
PHẦN I: NHỮNG HIỂU BIẾT CHUNG VỀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
1. Nhận thức về hội nhập kinh tế quốc tế
Trong bối cảnh hiện nay, hơn bao giờ hết, ta đều thấy rằng nhận thức về
hội nhập là một vấn đề thời sự. Các quốc gia đều khẳng định cần xây dựng nhận
thức thống nhất trong nội bộ rằng hội nhập là cần thiết, phù hợp với xu thế
chung, nhất là tham gia WTO sẽ tạo thuận lợi cho sự phát triển của đất nước.
- Một cách chung nhất, có thể hiểu rằng hội nhập kinh tế quốc tế là quá
trình chủ động tham gia gắn kết nền kinh tế và thị trường quốc gia với nền kinh
tế khu vực và thế giới thông qua nỗ lực tự do hoá và mở cửa trên các cấp độ đơn
phương, song phương và đa phương.
- Hội nhập là một quá trình tất yếu, một xu thế bao trùm mà trọng tâm là
mở cửa kinh tế, tạo điều kiện kết hợp tốt nhất nguồn lực trong nước và quốc tế,
mở rộng không gian để phát triển và chiếm lĩnh vị trí phù hợp nhất có thể trong
quan hệ kinh tế quốc tế. Như vậy hội nhập vừa là đòi hỏi khách quan vừa là nhu
cầu nội tại của sự phát triển kinh tế mỗi nước. Cần phải hội nhập sớm, nhất là
tham gia WTO, để tranh thủ các cơ hội kinh doanh, để có tiếng nói trong quá
trình hình thành luật lệ kinh tế, thương mại quốc tế có lợi cho mình. Hội nhập
muộn sẽ phải chấp nhận nhiều quy định đã rồi, nghĩa vụ phải thực hiện sẽ lớn

hơn và thời gian chuyển tiếp ngắn hơn.
- Không thể né tránh việc hội nhập mà vấn đề then chốt là cần phải nhận
thức trước, tính toán đầy đủ cái giá phải trả cho việc tổ chức và vận hành các
hiệp định quốc tế, phải đề ra được những chính sách, biện pháp đúng để hạn chế
trả giá ở mức thấp nhất và tranh thủ cao nhất những cơ hội để phát triển.
- Hội nhập thực chất là tham gia cạnh tranh trên quốc tế và ngay trong thị
trường nội địa. Để hội nhập có hiệu quả, phải ra sức tăng cường nội lực, cải cách
và điều chỉnh cơ chế, chính sách, luật lệ, tập quán kinh doanh, cơ cấu kinh tế
trong nước để phù với "luật chơi chung" của quốc tế. Điều này không có nghĩa
là các nước bị ép phải cải cách, mở cửa, hội nhập nhưng thực ra cải cách, hội
nhập là vì sự phát triển của mình. Chính sách hội nhập phải dựa và gắn chặt với
3
chiến lược phát triển của đất nước, đồng thời cải cách kinh tế, hành chính phải
gắn chặt với yêu cầu của quá trình hội nhập. Cải cách trong nước và hội nhập là
"Con đường hai chiều". Cải cách bên trong quyết định tốc độ và hiệu quả hội
nhập, đồng thời hội nhập sẽ hỗ trợ, thúc đẩy tiến trình cải cách trong nước, qua
đó nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. Cần phải nhận thức rằng dù có hội
nhập hay không thì vẫn tiếp tục cải cách, cải cách mạnh hơn, nhanh hơn vì sự
phát triển của mình. Điều quan trọng là phải duy trì ổn định chính trị, xã hội để
phát triển kinh tế và hội nhập có hiệu quả.
- Hội nhập không phải để được hưởng ưu đãi, nhân nhượng đặc biệt. Hội
nhập là mở rộng các cơ hội kinh doanh, thâm nhập thị trường, có môi trường
pháp lý và kinh doanh ổn định dựa trên quy chế, luật lệ của các thể chế hội nhập,
không bị phân biệt đối xử, không bị các động cơ chính trị hay những lý do khác
cản trở việc giao lưu hàng hoá, dịch vụ và đầu tư. Từ ổn định về thị trường, các
nước sẽ có điều kiện thuận lợi để xây dựng kế hoạch đầu tư, sản xuất, kinh
doanh ổn định dựa trên quy chế, luật lệ của các thể chế hội nhập, không bị phân
biệt đối xử, không bị các động cơ chính trị hay những lý do khác cản trở việc
giao lưu hàng hoá, dịch vụ và đầu tư. Từ ổn định về thị trường, các nước sẽ có
điều kiện thuận lợi để xây dựng kế hoạch đầu tư, sản xuất, kinh doanh ổn định,

giải quyết việc làm phát triển kinh tế. Ngoài ra, các nước có thể sử dụng những
luật lệ, quy định, cơ chế giải quyết tranh chấp của các thể chế hội nhập để bảo
vệ lợi ích chính đáng của mình.
- Phải tăng cường thông tin, tuyên truyền, giải thích để giới kinh doanh
nhận thức sâu sắc và ủng hội hội nhập, chuẩn bị thật tốt mọi mặt để chủ động
hội nhập từng bước, tận dụng những lợi thế so sánh của mỗi nước để cạnh tranh
chiếm lĩnh thị trường. Đặc biệt quan tâm đến việc thông tin, giải thích cho doanh
nghiệp và nhân dân, đặc biệt các thành phần bị ảnh hưởng bởi mở cửa và tự do
hoá, về lợi ích của hội nhập và tham gia WTO. Cần tham khảo và thu hút giới
doanh nghiệp tham gia xây dựng chính sách, lộ trình, các biện pháp hội nhập vì
chính họ sẽ thực hiện các cam kết và bảo đảm hiệu quả của quá trình hội nhập.
2. Hội nhập kinh tế quốc tế - những thuận lợi và thách thức
4
2.1. Hội nhập kinh tế quốc tế - Những thuận lợi
- Hội nhập quốc tế tạo điều kiện để phát huy lợi thế so sánh, thúc đẩy việc
tham gia vào phân công lao động quốc tế, tranh thủ được lợi ích của việc phân
bổ nguồn tài lực hợp lý trên bình diện quốc tế từ đó phát huy cao độ nhân tố sản
xuất hữu dụng của từng quốc gia.
- Tự do hoá luân chuyển hàng hoá, dịch vụ và vốn với việc hạ thấp hàng
rào thuế quan, đơn giản hoá trong khâu thủ tục, cắt giảm kiểm soát hành chính
sẽ góp phần giảm chi phí sản xuất, đầu tư, tăng sản lượng, giảm thất nghiệp và
tăng thêm lợi ích cho người tiêu dùng.
- Hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra nhiều cơ hội đầu tư mới, tăng nhanh
vòng quay vốn và tạo điều kiện để đa dạng hoá các loại hình đầu tư nhờ đó vừa
nâng cao hiệu quả vừa hạn chế rủi ro đầu tư.
- Hội nhập kinh tế quốc tế thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ,
chuyển giao vốn, kỹ năng quản lý, qua đó mở rộng địa bàn đầu tư cho các nước
phát triển, đồng thời giúp các nước tiếp nhận đầu tư có thêm nhiều cơ hội phát
triển.
2.2. Hội nhập kinh tế quốc tế - Những thách thức

- Sự bất ổn định của thị trường tài chính quốc tế. Thực vậy, có sự khác
biệt cơ bản giữa tư bản công nghiệp và tư bản tài chính, hay nói cách khác là
khác biệt giữa đầu tư trực tiếp và đầu tư tài chính. Các nhà đầu tư trực tiếp đã bỏ
tiền đầu tư xây dựng nhà xưởng thì không dễ gì một sớm một chiều có thể
rút lại vốn đầu tư. Trong khi đó, các nhà đầu tư tài chính có lợi thế linh hoạt hơn
nhờ tính chuyển nhượng cao của chứng khoán. Mặt khác nguồn tài chính được
phân bố không đồng đều, tập trung vào một số trung tâm tài chính lớn là các
nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới. Quá trình hội nhập những thách
thức và cơ hội luôn làm cho dòng vốn chảy mạnh hơn, dễ dàng hơn và tất nhiên
rủi ro sẽ lớn hơn.
- Nguy cơ tụt hậu của một số quốc gia. Một số quốc gia tranh thủ được lợi
ích của hội nhập mậu dịch quốc tế và thị trường tài chính quốc tế, phát huy được
lợi thế so sánh, nhờ đó thúc đẩy tăng trưởng, mở rộng thương mại, thu hẹp dần
5
khoảng cách với các nước phát triển, thì một số nước khác lại không có khả
năng hội nhập vào quá trình phát triển thương mại, thu hút vốn đầu tư và kết cục
tất yếu là sẽ bị đẩy lùi xa hơn nữa về phía sau.
- Chính sách tiền tệ - tài chính của các nước yếu bị phụ thuộc vào chính
sách của các nước mạnh.
- Mối đe doạ của quá trình toàn cầu hoá đó chính là xu hướng hình thành
thế độc quyền, tập trung quyền lực vào một số tập đoàn đầu sỏ quốc tế. Xu
hướng sát nhập đang diễn ra mạnh mẽ chưa từng có trong lịch sử phát triển kinh
tế thế giới cận đại. Vậy thế thì đâu là điểm dừng của xu thế sát nhập này? Bởi lẽ
nếu xu thế sát nhập tiếp tục gia tăng chắc chắn sẽ có tác động xấu đến "thị
trường cạnh tranh hoàn hảo - nhân tố đã góp phần thúc đẩy quá trình phát triển
kinh tế trong suốt hàng thế kỷ qua.
- Quá trình hội nhập khi tham gia vào các tổ chức kinh tế quốc tế, các
nước nhất là đang phát triển phải giảm dần thuế và bỏ hàng rào phi quan thuế,
nghĩa là bỏ hàng rào mậu dịch, thì các hàng hoá nước ngoài sẽ ồ ạt đổ vào, bóp
chết hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước.

- Quá trình hội nhập làm tan vỡ các hàng rào bảo hộ của các quốc gia. Do
vậy các quốc gia không chỉ chịu tác động tích cực của quá trình này mà còn
phải chịu cả những chấn động của hệ thống kinh tế toàn cầu trong các lĩnh vực
tiền tệ, tài chính, nguyên nhiên liệu… Các nước càng yếu kém, các chính sách
kinh tế vĩ mô càng không đủ thông thoáng phù hợp với các định chế quốc tế, tệ
tham nhũng và quan liêu càng nặng, hệ thống ngân hàng - tài chính càng lạc
hậu… thì càng chịu tác động nặng nề hơn.
- Quá trình hội nhập không chỉ có các lực lượng kinh tế tiến bộ tham gia
vào quá trình này mà còn có cả các thế lực phản động, bọn mapha, các tổ chức
khủng bố… Mạng lưới hoạt động của maphia hiện đang lan khắp toàn cầu, các
đường dây buôn lậu ma tuý đã len lỏi đến cả các trường học. Các thế lực phản
động cũng không bỏ lỡ thời cơ xâm nhập vào nước ta phá hoại chính sách đúng
đắn là phải ngăn chặn, chống lại mọi hoạt động phá hoại. Nhưng không thể vì nó
6