Giáo trình tài chính công

Chương 7
TÀI CHÍNH CÔNG, NSNN
& CSTC QUỐC GIA
& CSTC QUỐC GIA
Đặng Thị Việt Đức
Khoa Tài chính Kế toán- Học viện CNBCVT
0914932612

I. TÀI CHÍNH CÔNG
• Sự phát triển của tài chính công
• Khái niệm tài chính công
• Vai trò tài chính công
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 2
1.1. Sự phát triển của tài chính công
• Xuất hiện từ khi xuất hiện nhà nước
• Tài chính công cổ điển
– Từ cuối thế kỷ 19 trở về trước
–
Tài
chính
công
phục
vụ
“
nhà
nước
cảnh
sát
”,
–
Tài

chính
công
phục
vụ
“
nhà
nước
cảnh
sát
”,
không tham gia, không can thiệp vào các hoạt
động kinh tế
• Tài chính công hiện đại
– Tài chính công thêm chức năng điều tiết nền kinh
tế
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 3
1.2. Khái niệm tài chính công
Một số quan điểm
• TTC là 1 khái niệm hiện đại xác định các quan
hệ và các nghiệp vụ tài chính phát sinh trong
hệ thống kinh tế giữa các chủ thể công quyền
và các chủ thể khác (TC Đông Âu)
và các chủ thể khác (TC Đông Âu)
• Nghiên cứu của TCC chính là quản lý tài chính
của các tổ chức công (TC Pháp)
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 4
1.2. Khái niệm tài chính công
Quan điểm của Việt Nam
• Tài chính công là những hoạt động thu chi
bằng tiền nhằm thực hiện các chức năng,

nhiệm vụ của nhà nước trong việc cung cấp
hàng
hóa
công
cho
xã
hội
hàng
hóa
công
cho
xã
hội
• Quỹ thuộc tài chính công
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 5
1.2. Khái niệm tài chính công
Tài chính công và tài chính nhà nước
• Trước TK 19
– tài chính công = tài chính nhà nước
• Xã hội hiện đại
–
Tài chính nhà nước = tài chính công + các hoạt
–
Tài chính nhà nước = tài chính công + các hoạt
động tài chính mang mục đích lợi nhuận
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 6
1.2. Khái niệm tài chính công
Các quỹ thuộc tài chính công
• Quỹ thuộc NSNN
– NSNN (NS các đơn vị quản lý hành chính, NS các

đơn vị sự nghiệp công)
•
Quỹ ngoài NSNN
•
Quỹ ngoài NSNN
– Quỹ đầu tư phát triển
– Quỹ dự trữ quốc gia
– Quỹ bảo vệ môi trường
– Nhóm quỹ BHXH
– …
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 7
1.2. Khái niệm tài chính công
Đặc điểm của tài chính công
• Là loại hình tài chính thuộc sở hữu nhà nước
• Quyền quyết định thu chi tài chính công do
nhà nước định đoạt
•
Phục
vụ
cho
hoạt
động
không
vì
lợi
nhuận
•
Phục
vụ
cho

hoạt
động
không
vì
lợi
nhuận
• Tạo ra hàng hóa công
• Phải tôn trọng quyền công khi minh bạch và có
sự tham gia của công chúng
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 8
1.2. Khái niệm tài chính công
Các nguyên tắc của tài chính công
• Nguyên tắc không hoàn lại
• Nguyên tắc không tương ứng
• Nguyên tắc bắt buộc
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 9
1.3. Vai trò tài chính công
• Tài chính công huy động nguồn tài chính đảm
bảo hoạt động của nhà nước và hệ thống
chính trị
–
Vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế
–
Vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế
– Vai trò giám đốc
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 10
1.3. Vai trò tài chính công
Điều tiết vĩ mô nền kinh tế
• Ổn định kinh tế xã hội
• Đầu tư tăng trưởng và điều chỉnh cơ cấu kinh

tế
•
Thực hiện công bằng xã hội
•
Thực hiện công bằng xã hội
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 11
1.3. Vai trò tài chính công
Điều tiết vĩ mô nền kinh tế
• Ổn định kinh tế- xã hội
– CS chi tiêu công tác động tới TT hàng hóa
– Tác động tới TT tiền tệ
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 12
1.3. Vai trò tài chính công
Điều tiết vĩ mô nền kinh tế
• Về đầu tư tăng trưởng và điều chỉnh cơ cấu
kinh tế
– Đầu tư CSHT xã hội như giao thông, điện, nước,
thủy lợi…
thủy lợi…
– Ưu đãi tín dụng, thuế, khuyến khích phát triển
một số ngành then chốt
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 13
1.3. Vai trò tài chính công
Điều tiết vĩ mô nền kinh tế
• Về thực hiện công bằng xã hội
– Phân phối lại (thông qua thuế, ưu đãi, trợ cấp,
phúc lợi…), điều tiết thu nhập giữa các ngành
nghề, khu vực, tầng lớp XH trên nguyên tắc công
nghề, khu vực, tầng lớp XH trên nguyên tắc công
bằng và bình đẳng

– Công bằng theo chiều ngang
– Công bằng theo chiều dọc
– Sự bình đẳng
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 14
1.3. Vai trò tài chính công
• Vai trò kiểm tra
– Đặc điểm kiểm tra của tài chính công:
• Gắn với quyền lực NN,
•
Kiểm tra đơn phương theo thứ bậc cơ quan quyền lực
•
Kiểm tra đơn phương theo thứ bậc cơ quan quyền lực
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 15
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 16
II. NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
• Khái niệm NSNN
• Hệ thống NSNN
• Thu NSNN
•
Chi NSNN
•
Chi NSNN
• Cân đối NSNN
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 17
2.1. Khái niệm NSNN
• Về hình thức
– NSNN là dự toán (kế hoạch) thu- chi bằng tiền của
nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định
(thường là 1 năm)
•

Về
bản
chất
•
Về
bản
chất
– NSNN là hệ thống các quan hệ tài chính giữa nhà
nước và xã hội, phát sinh, gắn liền với quá trình
tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập
trung lớn nhất của nhà nhằm thực hiện các chức
năng của mình trên cơ sở luật định
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 18
2.1. Khái niệm NSNN
• Đặc điểm
– NSNN là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất để phân
biệt với các quỹ tiền tệ khác
–
NSNN là một kế hoạch tài chính nên có giai đoạn
–
NSNN là một kế hoạch tài chính nên có giai đoạn
dự kiến, thực hiện và kết thúc
– Hoạt động NSNN tuân theo luật định rõ ràng
– NSNN gắn với sở hữu nhà nước, gắn với nguyên
tắc không hoàn trả trực tiếp
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 19
2.2. Hệ thống NSNN
Khái niệm
• Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp NS có quan
hệ hữu cơ với nhau trong quá trình sử dụng

các nguồn tài chính để thực hiện chức năng,
nhiệm
vụ
của
mỗi
cấp
NS
nhiệm
vụ
của
mỗi
cấp
NS
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 20
2.2. Hệ thống NSNN
Cấu trúc
Hệ thống NSNN Việt Nam
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 21
NS xã phường, thị trấn
NS huyện, thị, tp thuộc tỉnh
NS tỉnh, tp trực thuộc TW
NS địa phươngNS trung ương
2.2. Hệ thống NSNN
Nguyên tắc quan hệ các cấp NSNN
1. NSTW và NS mỗi cấp chính quyền được phân
cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể
2. Nhiệm vụ chi thuộc cấp NS nào do cấp NS ấy
tự
cân
đổi

.
Trường
hợp
cơ
quan
NN
cấp
trên
tự
cân
đổi
.
Trường
hợp
cơ
quan
NN
cấp
trên
ủy quyền cho cơ quan NN cấp dưới thự hiện
nhiệm vụ chi thuộc chức năng của mình thì
phải chuyển kinh phí từ NS cấp trên cho cấp
dưới để thực hiện nhiệm vụ đó
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 22
2.2. Hệ thống NSNN
Nguyên tắc quan hệ các cấp NSNN
3. Thực hiện phân chia theo tỷ lệ phần trăm đối
với các khỏan thu phân chi giữa NS các cấp và
bổ sung từ NS cấp trên cho cấp dưới để đảm
bảo công bằng, phát triển cân đối giữa các

bảo công bằng, phát triển cân đối giữa các
vùng và địa phương
4. Ngoài cơ chế bổ sung nguồn thu và cơ chế ủy
quyền chi, không được dùng NSNN cấp này
để chi các các nhiệm vụ của cấp khác
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 23
2.3. Thu NSNN
Khái niệm
• Thu NSNN là quá trình NN sử dụng quyền lực
của mình để huy động một bộ phận của cải xã
hội dưới dạng tiền tệ để hình thành nên quỹ
tiền tệ của NSNN
tiền tệ của NSNN
• Gồm
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 24
2.3. Thu NSNN
Cơ cấu
Thuế
Phí, lệ phí
Lý thuyết tài chính tiền tệ- Đặng Thị Việt Đức 25
Phí, lệ phí
Thu từ hoạt
động kinh tế của
NN
Vay trong
và ngoài
nước
Thu
NSNN