Phương pháp học của sinh viên ngành Địa lý

Đỗ Vũ Sơn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 70(8): 15 - 18
15


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

PHƢƠNG PHÁP HỌC CỦA SINH VIÊN NGÀNH ĐỊA LÍ
TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM MIỀN NÚI PHÍA BẮC
VÀ VẤN ĐỀ DẠY HỌC TRỰC TUYẾN MÔN BẢN ĐỒ HỌC

Đỗ Vũ Sơn
*

Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên
TÓM TẮT
Đổi mới phương pháp dạy học đại học là một vấn đề bức thiết và đặc biệt quan trọng đối với các
trường đại học sư phạm - nơi đào tạo giáo viên và cũng là trung tâm nghiên cứu về khoa học Giáo
dục. Một trong những hướng đổi mới đưa lại hiệu quả cao là ứng dụng thành tựu của công nghệ
thông tin và truyền thông vào dạy học trực tuyến.
Bản đồ học là môn học thuộc khối kiến thức bắt buộc trong chương trình đào tạo giáo viên trung
học phổ thông môn Địa lí. Để tiến hành dạy học trực tuyến môn Bản đồ học có hiệu quả, việc quan
trọng đầu tiên là phải khảo sát hiện trạng phương pháp học của sinh viên, đồng thời nắm bắt các
nhu cầu của sinh viên về việc cải tiến phương pháp cho phù hợp với bộ môn Bản đồ học. Trong đó,
đặc biệt chú trọng tới việc khảo sát phương pháp học ở các trường đại học sư phạm khu vực miền núi
phía Bắc, nơi có nhiều sinh viên dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng đặc biệt khó khăn đang theo học.
Trên cơ sở đã khảo sát, tiến hành xây dựng những biện pháp cụ thể để từng bước đưa dạy học trực
tuyến vào dạy học môn Bản đồ học trong các trường đại học sư phạm miền núi phía Bắc.
Từ khóa: Nghiên cứu phương pháp học, miền núi phía Bắc, dạy học trực tuyến, Địa lí, Bản đồ học.


ĐẶT VẤN ĐỀ

Ứng dụng thành quả của công nghệ thông tin
và truyền thông vào dạy học trực tuyến là một
trong những hướng đổi mới phương pháp dạy
học có hiệu quả cao.
“Dạy học trực tuyến là hình thức học tập hay
đào tạo được chuẩn bị, truyền tải hoặc quản lý
sử dụng nhiều công cụ của thông tin và truyền
thông khác nhau và được thể hiện ở mức độ
cục bộ hay toàn cục” (MASIE Center)
Bản đồ học là môn học quan trọng thuộc khối
kiến thức bắt buộc trong chương trình đào tạo
giáo viên trung học phổ thông môn Địa lí. Để
tiến hành dạy học trực tuyến môn học này tại
các trường đại học sư phạm khu vực miền núi
phía Bắc, nơi có nhiều sinh viên dân tộc thiểu
số, vùng sâu, vùng đặc biệt khó khăn đang
theo học, việc quan trọng mang tính quyết
định đầu tiên là phải tiến hành khảo sát
phương pháp học của sinh viên. Trên cơ sở
kết quả đã khảo sát, tiến hành xây dựng mô
hình dạy học trực tuyến thích hợp với đối
tượng sinh viên và chuyên ngành Bản đồ học.
KHẢO SÁT SINH VIÊN NGÀNH ĐỊA LÍ
TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ
PHẠM MIỀN NÚI PHÍA BẮC
Mục đích khảo sát
Khảo sát hiện trạng phương pháp học của
sinh viên ngành Địa lí, nhận thức của sinh


Tel:0913371278
viên về việc cần phải đổi mới phương pháp
dạy học trong trường đại học và các phương
án đổi mới. Từ đó đưa ra mô hình dạy học
thích hợp môn Bản đồ học có sự hỗ trợ của
công nghệ thông tin và truyền thông.
Phạm vi, số lƣợng, phân loại sinh viên
đƣợc khảo sát
Phạm vi khảo sát là sinh viên ngành Địa lí của
các trường đại học sư phạm và các trung tâm
liên kết đào tạo giáo viên môn Địa lí thuộc
khu vực miền núi phía Bắc gồm:
- Trường Đại học sư phạm - Đại học Thái
Nguyên (ĐHTN) (665 sinh viên);
- Trường Đại học Tây Bắc (387 sinh viên);
- Lớp liên kết hệ Vừa làm vừa học của trường
Đại học sư phạm - ĐHTN với Trường Cao
đẳng sư phạm Hòa Bình (44 sinh viên);
- Lớp liên kết hệ Vừa làm vừa học của trường
Đại học sư phạm - ĐHTN với Trường Cao
đẳng sư phạm Ngô Gia Tự, Bắc Giang (103
sinh viên);
Tổng số sinh viên đã khảo sát: 1199
Trong đó:
- Sinh viên là người dân tộc thiểu số: 552
(chiếm 46%)
- Sinh viên là đối tượng vùng cao, 135: 379
(chiếm 31,6 %)
- Sinh viên hệ cử tuyển, liên kết đào tạo: 538

(chiếm 44,9%)
Nội dung, hình thức và kết quả khảo sát
Đỗ Vũ Sơn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 70(8): 15 - 18
16


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

- Nội dung khảo sát: hiện trạng các hình thức
học, nghiên cứu mà sinh viên đang thực hiện
ở các mức độ khác nhau (thường xuyên,
không thường xuyên, chưa bao giờ); nhận
thức của sinh viên về mức độ cần thiết của
các phương pháp học, nghiên cứu được đưa ra
trong phiếu (rất cần, bình thường, không cần).
- Hình thức khảo sát: mỗi sinh viên được phát
một phiếu khảo sát và trả lời bằng cách đánh
dấu vào ô tương ứng với hiện trạng và nhận
thức về phương pháp học của mình. Phương
pháp này đảm bảo được tính khách quan, độ
chính xác của số liệu điều tra.
- Kết quả khảo sát: (xem Bảng 1)
MỘT SỐ KẾT LUẬN RÚT RA TỪ KẾT
QUẢ KHẢO SÁT
Hiện trạng phƣơng pháp học tập của sinh
viên ngành Địa lí
Sau khi tổng hợp và phân tích số liệu khảo sát
về hiện trạng phương pháp học của sinh viên,
rút ra một số kết luận sau:
- Phương pháp ghi chép bài trên lớp vẫn

được sử dụng phổ biến: tỉ lệ đạt mức độ 2 ở
ghi chép bài đầy đủ là 69,36%; ở ghi chép ý
chính là 90,32%;
- Liên hệ với giảng viên trong quá trình học
còn ở mức trung bình thấp: tỉ lệ đạt mức độ 2
ở ghi chép kết hợp với trao đổi với giảng viên
là 26,14%; ở trao đổi với giảng viên ngoài giờ
lên lớp là 18,1%;
- Người học tham gia các hoạt động ceminar,
hội thảo chuyên đề ở mức thấp: tỉ lệ đạt mức
2 là 16,37%;
- Các hoạt động học tập theo nhóm đạt mức
trung bình: tỉ lệ đạt mức 2 là 58,63%;
- Hoạt động lí thuyết kết hợp với nghiên cứu
thực tế còn rất thấp: tỉ lệ đạt mức 2 là 6,45%;
- Tính chủ động trong học tập còn thấp: tỉ lệ
đạt mức độ 2 việc tự mình đề xuất và thực
hiện các chuyên đề nghiên cứu mà bản thân
thấy cần thiết là 6,15%; Thực hiện đề tài
nghiên cứu khoa học là 2,11%; Đọc và viết
báo chuyên ngành là 8,33%;
- Các hoạt động học tập thông qua công nghệ
thông tin và truyền thông còn rất yếu: tỉ lệ đạt
mức độ 2 ở tham gia các khoá học trực tuyến
(online courses) trên mạng Internet là 2,06%;
Tham gia các diễn đàn học tập trên mạng
Internet là 1,67%; Tìm kiếm các tài liệu học
tập trên mạng Internet là 14,70%;
Nhận thức của sinh viên về đổi mới
phƣơng pháp học môn Bản đồ

Nhận thức về phương pháp học của sinh viên
ngành Địa lí trong số liệu điều tra cho thấy phù
hợp với quy luật chung của đổi mới, đó là:
- Ghi chép ý chính của bài trên lớp cần thiết:
91,66% đồng ý ở mức độ 2;
- Có nhu cầu liên hệ với giảng viên trong quá
trình học: 77,83% đồng ý ở mức độ 2;
- Nhu cầu tham gia các hoạt động ceminar,
hội thảo chuyên đề ở mức trên trung bình:
58,70% đồng ý ở mức độ 2;
- Nhu cầu hoạt động học tập theo nhóm đạt
mức cao: 80,16% đồng ý mức 2;
- Có nhu cầu về hoạt động nghiên cứu thực
tế: 76,47% đồng ý mức 2;
- Cần tăng tính chủ động trong học tập: tỉ lệ
đồng ý mức 2 là 51,65 % ở việc tự đề xuất và
thực hiện các chuyên đề nghiên cứu; 57,09%
ở việc thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học;
44,13% ở việc đọc và viết báo chuyên ngành;
- Nhu cầu lớn trong thực hiện các hoạt động
học tập thông qua công nghệ thông tin và
truyền thông: tỉ lệ đồng ý mức độ 2 là:
71,88% ở việc tham gia các khoá học trực
tuyến (online courses) trên mạng Internet;
59,68% ở việc tham gia các diễn đàn học tập
trên mạng Internet; 82,49% ở việc tìm kiếm
các tài liệu học tập trên mạng Internet;
Đỗ Vũ Sơn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 70(8): 15 - 18
17

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Bảng 1. Kết quả khảo sát phương pháp học của sinh viên ngành địa lí
TT
Hình thức học – nghiên cứu
Mức độ đã thực hiện (%)
Nhận thức của NH về mức độ
cần thiết (%)
Thƣờng
xuyên

(mức 2)
Không
thƣờng
xuyên
(mức 1)
Chƣa
bao giờ

(mức 0)
Rất cần


(mức 2)
Bình
thƣờng

(mức 1)
Không

cần

(mức 0)
1
Ghi chép bài đầy đủ trên lớp
69,36
3,64
0
51,0
49,0
0
2
Ghi những điểm cần chú ý trên lớp
90,32
9,68
0
91,66
8,34
0
3
Ghi chép kết hợp trao đổi với giảng
viên
26,14
70,67
3,18
77,34
22,66
0
4
Thảo luận tại lớp

63,50
35,40
1,09
85,23
14,77
0
5
Tham gia, thực hiện các seminar các
hội thảo chuyên đề
16,37
42,24
41,37
58,70
38,46
2,83
6
Tham khảo ý kiến giảng viên ngoài
thời gian học trên lớp
18,01
53,68
28,31
77,83
20,87
1,30
7
Tự học theo nhóm
58,63
34,89
6,47
80,16

18,62
1,21
8
Tự học kết hợp nghiên cứu tài liệu
tham khảo
76,42
22,14
1,42
88,46
11,53
0
9
Thực tế kết hợp với lí thuyết
6,45
48,03
45,52
76,47
22,69
0,84
10
Thực hiện các bài tập, chuyên đề do
giảng viên giao
72,28
24,56
3,15
91,53
8,06
0,40
11
Nghiên cứu, bám sát chương trình

SGK THPT hiện hành
56,33
33,54
10,13
82,19
17,35
0,46
12
Tự mình đề xuất và thực hiện các
chuyên đề nghiên cứu mà bản thân
thấy cần thiết
6,15
24,23
69,62
51,65
45,04
3,31
13
Thực hiện đề tài NCKH
2,11
9,50
88,38
57,09
36,40
6,51
14
Đọc và viết báo chuyên ngành.
8,33
17,71
73,96

44,13
46,97
8,90
15
Tìm kiếm các tài liệu học tập trên thư
viện
24,75
39,85
35,40
75,22
23,91
0,86
16
Tìm kiếm các tài liệu học tập trên
mạng Internet
14,70
45,59
39,70
82,49
17,12
0,39
17
Tham gia các diễn đàn học tập trên
mạng Internet
1,67
23,33
75,00
59,68
38,58
1,98

18
Tham gia các khoá học trực tuyến
(online courses) trên mạng Internet
2,06
23,71
74,23
71,88
27,68
0,45

LỰA CHỌN GIẢI PHÁP CHO DẠY HỌC
TRỰC TUYẾN BẢN ĐỒ HỌC TRONG CÁC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM MIỀN NÚI
PHÍA BẮC
Trên cơ sở phân tích thực trạng học tập, nhận
thức về sự cần thiết và nhu cầu đổi mới phương
pháp học của sinh viên ngành Địa lí trong các
trường Đại học sư phạm khu vực miền núi phía
Bắc cho thấy: dạy học trực tuyến là phương
pháp rất cần thiết nhưng không phải là một giải
pháp tối ưu, đặc biệt đối với các trường sư
phạm. Bởi mục tiêu đào tạo không chỉ là kiến
thức khoa học thuần túy mà còn phải kết hợp để
đào tạo giáo viên với những kĩ năng sư phạm
cần thiết như khả năng nói, viết, ngôn ngữ hình
thể, nắm vững tâm lí người học, phương pháp
dạy học , do đó, cần phải tận dụng các ưu điểm
của nhiều mô hình đào tạo khác nhau. Sự kết
hợp giữa dạy học trực tuyến với lớp học truyền
thống trở thành một giải pháp tốt, nó tạo thành

một mô hình học tập mới gọi là dạy học phối kết
hợp (blended learning).
Xét đặc thù của việc đào tạo trong nhà trường sư
phạm, nhằm giúp cho SV tiếp cận với những
ứng dụng của công nghệ thông tin và truyền
thông, rèn luyện khả năng tự học, học tập từ xa
sau khi tốt nghiệp, có một số mức độ phối kết
hợp như sau:
Đỗ Vũ Sơn Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 70(8): 15 - 18
18


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

- Mức độ thứ nhất, giảng viên thiết kế, đóng gói
và truyền tải nội dung học tập, tạo diễn đàn,
hướng dẫn tự học trên mạng song song với việc
học trên lớp truyền thống.
- Mức độ thứ hai, sinh viên phải tham gia học
một môđun nào đó trên mạng liên quan trực tiếp
đến học phần đang giảng dạy.
- Mức độ thứ ba, tiến hành giảng dạy một học
phần nào đó hoàn toàn trên mạng.
KẾT LUẬN
Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông
nhằm đổi mới phương pháp dạy học ở đại học và
là định hướng căn bản góp phần đổi mới giáo
dục phổ thông. Dựa trên kết quả nghiên cứu thực
tế, những nhận xét, đánh giá về thực trạng
phương pháp học của sinh viên sư phạm cũng

như những nhu cầu về đổi mới phương pháp dạy
học đại học. Tác giả đã xây dựng một mô hình
mới để dạy học môn Bản đồ học. Trong đó có
sự kết hợp giữa dạy học trực tuyến với lớp học
truyền thống nhằm phát huy hiệu quả học tập, kỹ
năng sư phạm của sinh viên ở trường đại học sư
phạm. Để áp dụng dạy học trực tuyến kết hợp với
lớp học truyền thống có hiệu quả cần phải có sự
nghiên cứu kỹ lưỡng về cơ sở lý luận và thực tiễn
nhằm hướng tới mục tiêu đào tạo theo yêu cầu,
đào tạo theo tín chỉ, ứng dụng những thành tựu
của công nghệ thông tin và truyền thông trong
dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục đại học
và sau đó là giáo dục phổ thông
.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1].Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc (1998), Lý luận dạy học Địa lí, Nxb Đại học Quốc Gia, Hà Nội.
[2]. Đặng Vũ Hoạt, Hà Thị Đức (1999), Lý luận dạy học đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
[3]. Nguyễn Văn Hộ, Hà Thị Đức (2002), Giáo dục học đại cương, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
[4]. Niên giám (2009), Trường Đại học Sư phạm – ĐHTN.
[5]. Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ (Ban hành kèm theo Quyết định số
43/2007/QĐ-BGDĐT ngày 15 tháng 8 năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).
[6]. Đỗ Vũ Sơn(2009) Giáo trình Bản đồ học, Nxb ĐH Thái Nguyên.
[7]. Đỗ Vũ Sơn (2009) Xây dựng, triển khai đào tạo trực tuyến Bản đồ học. Hội thảo “Đổi mới phương pháp dạy
học”. ĐHSP Huế.
[8]. Đỗ Vũ sơn (2007), Giáo trình trực tuyến Bản đồ học, Website http//www.daotaotructuyen.org

SUMMARY
THE STUDY OF LEARNING METHODS OF GEOGRAPHY STUDENTS IN

EDUCATION COLLEGES IN THE NORTH MOUNTAINOUS AREA TO SERVE
TEACHING ON-LINE CARTOGRAPHY STUDY UNIT
Do Vu Son


College of Education, Thai Nguyen University

Changing the teaching methodology in higher education is a pressing issue of special importance to education
colleges, where teachers are trained, and are the centers for the researches on educational sciences. One of the
innovative directions that brings high effectiveness is to apply information technology & communications
achievement to on-line teaching. Cartography is a subject that belongs to the obligatory knowledge content in the
training program for secondary school teachers in geography. In order to effectively carry out on-line teaching
Cartography study unit, the first important task is to survey current status of learning methods of the students,
also to grasp their needs for improvement of methodology in accordance with Cartography subject. Among the
surveys, special importance is attached to the survey of learning methods in education colleges in the North
Mountainous Region, where many ethnic minority students from remote areas, who suffer difficult conditions are
studying. Based on the survey results, concrete measures will be carried out to introduce step-by-step on-line
teaching Cartography subject in education colleges in the North Mountainous Area.
Key words: methodology study, North Mountainous Area, on-line teaching, Geography, Cartography.



Tel: 0913371278