Nghiên cứu năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp sản xuất và chế biến nông sản ở tỉnh nghệ an

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

NGUY N TH MINH PHƯ NG

NGHIÊN C U NĂNG L C C NH TRANH
C A DOANH NGHI P S N XU T
VÀ CH BI N NÔNG S N

T NH NGH AN

LU N ÁN TI N SĨ KINH T
Chuyên ngành: Kinh t phát tri n
Mã s : 62 31 05 01

Ngư i hư ng d n khoa h c: 1. PGS. TS Nguy n Th Minh Hi n
2. PGS. TS Nguy n H u Ngoan

HÀ N I - 2012


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi, các k t qu
nghiên c u trình bày trong lu n án là trung th c, khách quan, chưa t ng ñ b o v
b t kỳ m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n án đã đư c
cám ơn và các thơng tin trích d n trong lu n án này ñ u ñư c ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

năm 2012

Tác gi lu n án

Nguy n Th Minh Phư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

i


L I C M ƠN
Lu n án này ñư c th c hi n và hoàn thành t i B môn Phát tri n nông thôn Khoa Kinh t & Phát tri n nông thôn - Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i.
Trong q trình nghiên c u và hoàn thành lu n án này, tơi xin bày t lịng
bi t ơn sâu s c nh t t i PGS.TS. Nguy n Th Minh Hi n và PGS.TS. Nguy n H u
Ngoan, ngư i hư ng d n khoa h c đã t n tình giúp đ và đ nh hư ng giúp tơi
trư ng thành trong cơng tác nghiên c u và hồn thi n Lu n án;
Tôi xin ghi nh n và bi t ơn s giúp ñ quý báu c a t p th các th y, cô giáo
B môn Phát tri n nông thôn, Khoa Kinh t và Phát tri n nơng thơn, Vi n ðào t o
Sau đ i h c, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã t n tình giúp đ tơi trong quá
trình h c t p, nghiên c u và hồn thành lu n án này;
Lu n án này đư c th c hi n v i s h tr c a lãnh ñ o ñ a phương và các
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n Ngh An đã giúp đ và t o đi u ki n
cho tơi trong q trình đi u tra kh o sát th c ñ a và nghiên c u đ tài. Tơi xin trân
tr ng cám ơn s h tr quý báu này.
Trong th i gian h c t p và nghiên c u, tôi cũng ñã nh n ñư c s h tr và
giúp ñ t n tình t Ban Giám hi u Trư ng ð i h c Vinh, t p th ñ ng nghi p khoa

Kinh t , ñ c bi t là t b mơn Kinh t đã t o đi u ki n v th i gian và tinh th n
ñ ng viên, giúp đ tơi trong q trình nghiên c u và hồn thành lu n án. Tơi xin
trân tr ng cám ơn.
Cu i cùng, tơi xin bày t lịng bi t ơn t i b n bè và ngư i thân đã ln k p
th i đ ng viên, chia s và t o ñi u ki n, giúp đ tơi trong q trình thu th p tài li u
nghiên c u trong quá trình nghiên c u và hồn thành lu n án c a mình.
Hà N i, ngày

tháng

năm 2012

Tác gi lu n án

Nguy n Th Minh Phư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c t vi t t t

viii

Danh m c các b ng

x

Danh m c sơ đ

xiii

M ð U

1

1

Tính c p thi t c a ñ tài

1

2

M c tiêu nghiên c u

3

3

Các câu h i nghiên c u

3

4

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài

3

5

Nh ng đóng góp c a lu n án v h c thu t lý lu n và th c ti n

4

Chương 1. M T S

V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V NĂNG L C

C NH TRANH C A DOANH NGHI P S N XU T VÀ CH
BI N NÔNG S N
1.1

6

M t s v n ñ lý thuy t v năng l c c nh tranh

6

1.1.1

ð nh nghĩa và quan ñi m v năng l c c nh tranh

1.1.2

Các y u t

1.2

nh hư ng ñ n năng l c c nh tranh

Lý lu n v doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

6
14
21

1.2.1

Khái ni m

21

1.2.2

ð c ñi m c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

24

1.2.3

Phân lo i doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n

25

1.2.4

Vai trị c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

28

H th ng hóa các chính sách h tr phát tri n doanh nghi p

31

1.3

1.3.1

Các chính sách chung có tác ñ ng t i doanh nghi p

31

1.3.2

Các chính sách riêng ñ i v i doanh nghi p nh và v a

33

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

iii


1.3.3

Các chính sách riêng đ i v i doanh nghi p s n xu t và ch bi n
nông s n

1.4

34

Kinh nghi m nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t
và ch bi n nông s n

1.4.1

các nư c ASEAN và

1.5

các nư c ASEAN

35

Kinh nghi m nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

1.4.3

35

Kinh nghi m nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

1.4.2

Vi t Nam

Vi t Nam

Bài h c kinh nghi m ñ i v i Vi t Nam

42
48

Các nghiên c u liên quan và nh ng v n ñ ñ t ra cho nghiên c u
nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n
nông s n

1.5.1

Các công trình nghiên c u liên quan đ n đ tài

1.5.2

49

Nh ng v n ñ ñ t ra cho vi c nghiên c u năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

Chương 2 ð C ðI M ð A BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
2.1

M t s nét khái qt v t nh Ngh An

49
50
53
53

2.1.1

V trí đ a lý, ñi u ki n t nhiên t nh Ngh An

53

2.1.2

V kinh t - xã h i t nh Ngh An

53

2.1.3

Nh ng l i th và b t l i th v ñi u ki n t nhiên và kinh t xã
h i c a Ngh An trong phát tri n c a doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n

2.2

55

Phương pháp nghiên c u

59

2.2.1

Phương pháp ti p c n và khung phân tích

59

2.2.2

Phương pháp thu th p thông tin

63

2.2.3

Phương pháp x lý s li u

68

2.2.4

Phương pháp phân tích

68

2.3

H th ng các ch tiêu nghiên c u

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

70

iv


Chương 3 TH C TR NG VÀ CÁC Y U T

NH HƯ NG ð N NĂNG

L C C NH TRANH C A CÁC DOANH NGHI P S N XU T
VÀ CH BI N NƠNG S N
3.1

NGH AN

Q trình phát tri n và ñ c ñi m c a các doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n t nh Ngh An

3.1.1
3.1.2

76

Quá trình phát tri n c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n
76

nông s n t nh Ngh An
ð c ñi m c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n
t nh Ngh An
3.2

76

77

Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n
Ngh An

81

3.2.1

S lư ng, quy mô và m c ñ ñ i m i c a doanh nghi p

81

3.2.2

Các ngu n cung c p ñ u vào

84

3.2.3

Năng l c đ i m i k thu t, cơng ngh s n xu t c a các lo i hình
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n

89

3.2.4

V năng l c tài chính k toán

93

3.2.5

Năng l c v thu th p, qu n lý thông tin

96

3.2.6

Năng l c nghiên c u th trư ng, Marketing và d ch v khách hàng
nh m nâng cao năng l c liên k t h p tác và xúc ti n thương m i c a
các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t nh Ngh An

3.2.7

Các d ch v h tr phát tri n kinh doanh cho các lo i hình doanh
nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n trên đ a bàn t nh

3.2.8

104

Xây d ng văn hóa doanh nghi p, kh năng lãnh ñ o và th c hi n
chi n lư c c a doanh nghi p

3.3

97

Các y u t

106

nh hư ng ñ n năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n

xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An

110

3.3.1

Các y u t bên ngoài

110

3.3.2

Các y u t bên trong

123

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

v


3.4

ði m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách th c c a doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An

127

3.4.1

ði m m nh

127

3.4.2

ði m y u

128

3.4.3

Cơ h i

129

3.4.4

Thách th c

130

Chương 4 QUAN ðI M, ð NH HƯ NG VÀ GI I PHÁP NÂNG CAO
NĂNG L C C NH TRANH C A DOANH NGHI P S N XU T
VÀ CH BI N NÔNG S N
4.1

T NH NGH AN

Quan ñi m, ñ nh hư ng nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông

4.1.1
4.1.2

t nh Ngh An

138

Quan ñi m v nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An

138

ð nh hư ng nâng cao năng l c c nh tranh cho các doanh nghi p
s n xu t và ch bi n nông s n t nh Ngh An trong th i gian t i

4.2

138

139

Gi i pháp nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n

4.2.1

t nh Ngh An

Hoàn thi n h th ng chính sách h tr nâng cao năng l c c nh tranh
c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t nh Ngh An

4.2.2

140
140

B sung và ñi u ch nh quy ho ch phát tri n công nghi p ch bi n
nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n

4.2.3

t nh Ngh An

143

ð y m nh các ho t ñ ng xúc ti n thương m i và đ i m i cơng
ngh , m r ng th trư ng nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a
doanh nghi p

4.2.4

147

Nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và ch
bi n nông s n

Ngh An thông qua chi n lư c s n ph m, ñào t o

ngu n nhân l c và liên k t h p tác gi a các doanh nghi p

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

151

vi


4.2.5

Nâng cao năng l c huy ñ ng v n c a doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n

4.2.6

155

Xây d ng thương hi u và văn hoá doanh nghi p s n xu t và ch
bi n nông s n

4.2.7

t nh Ngh An

t nh Ngh An

157

Hoàn thi n h th ng t ch c qu n lý ngành hàng nông s n Ngh An 159

K T LU N VÀ KI N NGH

163

1

K t lu n

163

2

Ki n ngh

165

Các cơng trình liên quan đã cơng b có liên quan đ n lu n án

168

Tài li u tham kh o

170

Ph l c

179

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

vii


DANH M C T

VI T T T

AFTA

Khu v c m u d ch t do ASEAN

ASEAN

Hi p h i các nư c ðơng Nam Á

CEPT

Hi p đ nh ưu đãi thu quan có hi u l c chung

CN

Cơng nhân

CNH, HðH

Cơng nghi p hóa, hi n đ i hóa

CP

C ph n

DN

Doanh nghi p

DNNN

Doanh nghi p nhà nư c

DNTN

Doanh nghi p tư nhân

DN SX&CB NS

Doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

DV

D ch v

FAO

T ch c nông lương th gi i

FDI

ð u tư tr c ti p nư c ngoài

GDP

T ng s n ph m qu c n i

HTX

H p tác xã

KT

K thu t

Lð

Lao ñ ng

NXB

Nhà xu t b n

SD

S d ng

SP

S n ph m

SX

S n xu t

TB

Trung bình

TNHH

Trách nhi m h u h n

TP

Thành ph

TTCN

Ti u th công nghi p

T&L

Tate & Lyle

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

viii


TX

Th xã

UBND

U ban nhân dân

USD

ð ng đơ la M

VAT

Thu giá tr gia tăng

VCCI

Phịng Thương m i và Cơng nghi p Vi t Nam

WTO

T ch c Thương m i th gi i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

ix


DANH M C CÁC B NG
STT

Tên b ng

Trang

1.1

Tiêu chí xác ñ nh quy mô doanh nghi p

26

2.1

T c ñ tăng trư ng và cơ c u kinh t (2006-2010)

53

2.2

Trình t nghiên c u và phương pháp nghiên c u

62

2.3

Phân b m u đi u tra

67

2.4

Mơ hình ma tr n SWOT

2.5

Các tiêu chu n nghiên c u nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh

ñ a bàn nghiên c u

nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n Ngh An
3.1

Ngh An đi u tra năm 2010

84

ðánh giá v ngu n cung ng ñ u vào cho các lo i hình doanh nghi p
s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

3.9

82

M c ñ ñ i m i c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n
trong lo i hình doanh nghi p

3.8

81

ð c ñi m c a các lo i hình doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông
s n

3.7

80

Doanh thu c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n trên
ñ a bàn t nh Ngh An qua các năm (2000-2010)

3.6

78

ðóng góp c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n vào thu
ngân sách c a t nh

3.5

78

Cơ c u các lo i hình doanh nghi p đăng ký kinh doanh phân theo quy
mơ lao đ ng

3.4

76

Cơ c u các lo i hình doanh nghi p đăng ký kinh doanh phân theo quy
mơ ngu n v n đ n năm 2010

3.3

73

S lư ng doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n đư c thành l p
giai ño n 2000 – 2010

3.2

69

86

ðánh giá kh năng ñ i m i k thu t, công ngh c a các lo i hình
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

89

x


3.10

ðánh giá kh năng thi t k s n ph m m i c a các lo i hình doanh
nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

3.11

91

ðánh giá kh năng tài chính/k tốn c a các lo i hình doanh nghi p
s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

93

3.12

V n bình quân/doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

95

3.13

ðánh giá h th ng thông tin qu n lý c a các lo i hình doanh nghi p
s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

3.14

96

ðánh giá ho t ñ ng marketing và d ch v khách hàng c a các lo i
hình doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

3.15

T c ñ tăng trư ng c a th trư ng c a doanh nghi p s n xu t và ch
bi n nông s n t i Ngh An

3.16

99

D ch v phát tri n kinh doanh cho các lo i hình doanh nghi p s n xu t
và ch bi n nông s n t i Ngh An

3.17

105

ðánh giá kh năng lãnh ñ o và th c hi n chi n lư c c a các lo i hình
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t i Ngh An

3.18

Ngh An t 2008 – 2010

t nh Ngh An
Ngh An

t nh Ngh An

119

M c ñ ti p c n các ngu n v n c a các doanh nghi p s n xu t và ch
bi n nông s n

3.24

118

Nhu c u cung c p thông tin c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n
nông s n trên ñ a bàn t nh Ngh An

3.23

117

M c ñ ti p c n thông tin v k ho ch, chính sách c a doanh nghi p
s n xu t và ch bi n nơng s n

3.22

115

M c đ ti p c n thông tin v các văn b n lu t, th t c hành chính c a
các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n

3.21

109

S l n thanh ki m tra bình quân hàng năm t i các doanh nghi p s n
xu t và ch bi n

3.20

107

K t qu và hi u qu s n xu t kinh doanh c a các lo i hình doanh
nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

3.19

97

t nh Ngh An

120

Nh ng khó khăn doanh nghi p SX&CB NS g p ph i khi vay ti n t
các t ch c tín d ng

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

122

xi


3.25

Nguyên nhân làm doanh nghi p SX&CB NS

Ngh An ch m có

đư c m t b ng s n xu t kinh doanh
3.26

126

B ng phân tích SWOT v nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh
nghi p s n xu t và ch bi n nông s n trên ñ a bàn Ngh An

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

133

xii


DANH M C SƠ ð
STT

Tên sơ ñ

Trang

1.1

Ngu n g c l i th c nh tranh c a ñ a phương

9

1.2

Sơ ñ kim cương c a M. Porter trong phân tích và đánh giá l i th
c nh tranh c a m t ngành

2.1

21

Khung phân tích đánh giá năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An

61

3.1

Ngu n cung ng ñ u vào cho các DN SX&CB NS Ngh An

3.2

Quá trình thu mua t o ngu n hàng xu t kh u c a các lo i hình doanh
nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n

3.3

91

Ki m sốt chi phí và ch t lư ng c a các lo i hình doanh nghi p s n
Ngh An

95

H th ng thơng tin qu n lý c a các lo i hình doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n

3.6

88

Ngh An

xu t và ch bi n nông s n
3.5

t nh Ngh An

K thu t/công ngh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông
s n

3.4

86

Ngh An

97

Marketing và d ch v khách hàng c a các lo i hình doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

Ngh An

98

3.7

D ch v phát tri n kinh doanh c a các DN SX&CB NS

Ngh An

3.8

Văn hóa trong doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

105

Ngh An 108

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

xiii


M
1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
H i nh p kinh t qu c t m ra nhi u cơ h i kinh doanh cho các doanh nghi p

ñ ng th i cũng gây ra nhi u s c ép c nh tranh m i ñ i v i các doanh nghi p, ñ c bi t
là các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n. Nh ng cơ h i có th k đ n là: có
th trư ng r ng l n đ có th tiêu th s n ph m; có đi u ki n thu hút v n đ u tư t
nư c ngồi và ti p nh n công ngh ti n ti n. Tuy nhiên, các doanh nghi p cũng ph i

ñ i ñ u v i các thách th c h t s c gay g t đó là s c nh tranh quy t li t do hàng rào
b o h b bãi b , khi ph i th c hi n ch ñ ñãi ng t i hu qu c và ñ i x qu c gia.
Các s n ph m nư c ta ph i c nh tranh bình đ ng v i các s n ph m c a các nư c khác
không ch trên th trư ng th gi i mà ngay c

th trư ng n i ñ a. Như v y, h i nh p

kinh t qu c t v a t o ra cơ h i, v a ñ t ra nh ng thách th c. Cơ h i và thách th c
cũng luôn luôn v n ñ ng, bi n ñ i. T n d ng ñư c cơ h i s ñ y lùi ñư c thách th c
và t o ra cơ h i m i l n hơn. Ngư c l i, không t n d ng cơ h i thì thách th c s l n
át làm tri t tiêu cơ h i. Vì v y, trong b i c nh h i nh p hi n nay, c nh tranh trong
nư c và qu c t ngày càng tr nên gay g t, yêu c u v nâng cao năng l c c nh tranh
c a các doanh nghi p nói riêng và tồn b n n kinh t nói chung ñ t ra nhi u v n ñ
c p thi t: Làm th nào và b ng cách nào ñ nâng cao năng l c c nh tranh c a doanh
nghi p Vi t Nam, góp ph n nâng cao v th c a Vi t Nam trên trư ng qu c t ?
Trong nh ng năm qua, t nh Ngh An đã có nh ng bư c ti n quan tr ng trong
phát tri n kinh t và xã h i. T nh ñã ban hành nhi u ch trương chính sách, c i thi n
mơi trư ng đ u tư kinh doanh, t o ñi u ki n cho các doanh nghi p thu c m i thành
ph n kinh t phát tri n, phát huy các ngu n l c, ti m năng, l i th c a t ng doanh
nghi p ñ phát tri n nhanh, b n v ng trong ñi u ki n h i nh p. Các doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An ñã có nhi u ñóng góp quan tr ng vào các

thành t u kinh t - xã h i chung c a t nh; chi m 39,32% trong cơ c u t ng s n ph m

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

1

theo giá th c t trên toàn t nh năm 2010; s d ng 29.278 lao ñ ng (C c Th ng kê
Ngh An, 2010) [8].

Ngh An có nhi u lo i hình doanh nghi p tham gia vào s n

xu t và ch bi n nông s n như: Doanh nghi p tư nhân, Công ty trách nhi m h u h n,
Cơng ty c ph n,... Do đó, d n đ n có s khác nhau v ch ng lo i, ch t lư ng s n
ph m cũng như v giá c . S lư ng doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n
Ngh An đã tăng lên nhanh chóng, t

82 doanh nghi p năm 2000 ñ n 2010 ñã tăng

lên 477 (tăng 5,8 l n) (C c Th ng kê Ngh An, 2010) [8]. Cùng v i vi c t do hóa
thương m i trong nư c và qu c t , các s n ph m ñư c ch bi n t nơng s n t i
Ngh An đã ñư c tiêu th r ng rãi trên th trư ng, góp ph n khơng nh và vi c thúc
đ y s phát tri n c a ngành công nghi p ch bi n nông s n Vi t Nam. Tuy nhiên,
các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

Ngh An hi n v n cịn g p nhi u

khó khăn, thách th c v c nh tranh trong s n xu t, ch bi n và tiêu th s n ph m.
M c dù tăng nhanh v s lư ng nhưng nhìn chung, các doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n t i t nh Ngh An hi n nay ch y u là quy mô nh ho c v a, thi u v n,
công ngh l c h u, kh năng qu n tr doanh nghi p còn nhi u h n ch nên năng l c c nh
tranh còn th p. Khi bư c vào h i nh p, v n ñ ñ t ra cho doanh nghi p s n xu t và ch
bi n nông s n t nh Ngh An hi n nay là làm th nào ñ t o ra năng l c và l i th c nh
tranh trong ñi u ki n c nh tranh m i? làm th nào nh n di n và khai thác ñư c các năng
l c và l i th c nh tranh? Xu t phát t yêu c u th c ti n nói trên, vi c đánh giá và đ
xu t gi i pháp nâng cao năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n

nông s n Ngh An là m t vi c làm c p thi t, mang tính th i s , giúp các Ban, ngành và
các nhà lãnh đ o trong t nh có th đánh giá chính xác th c tr ng năng l c c nh tranh c a
các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n trên đ a bàn. T đó, đưa ra các chính
sách qu n lý phù h p ñ nâng cao năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n

Ngh An ngày càng phát tri n. Xu t phát t nh ng lý do nêu trên,

chúng tôi l a ch n ñ tài “Nghiên c u năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An” làm lu n án nghiên c u.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

2


2

M c tiêu nghiên c u

2.1

M c tiêu chung
Nghiên c u cơ s khoa h c c a năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n

xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An và ñ xu t gi i pháp nh m nâng cao năng

l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n
2.2

t nh Ngh An.

M c tiêu c th
- Góp ph n h th ng hố, c p nh t và làm rõ cơ s lý lu n và th c ti n v năng

l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n.
- ðánh giá năng l c c nh tranh và các y u t

nh hư ng t i năng l c c nh tranh c a

các lo i hình doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t nh Ngh An th i gian qua.
- ð xu t m t s gi i pháp ch y u nh m nâng cao năng l c c nh tranh cho doanh
nghi p s n xu t và ch bi n nông s n t nh Ngh An trong giai ño n 2015 - 2020.
3

Các câu h i nghiên c u
Nghiên c u ñ tài này s t p trung tr l i các câu h i sau ñây:
- Năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

Ngh An như th nào?
- Nh ng y u t nào nh hư ng ch y u ñ n năng l c c nh tranh c a các
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An?

- ði m m nh, ñi m y u, cơ h i và thách th c ñ i v i năng l c c nh tranh c a

các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An là gì?

- ð nâng cao năng l c c nh tranh thì các doanh nghi p s n xu t và ch bi n
nông s n

t nh Ngh An c n th c hi n nh ng gi i pháp nào?

4

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài

4.1

ð i tư ng nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài là năng l c c nh tranh c a các lo i hình

doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An (Doanh nghi p tư

nhân, Công ty trách nhi m h u h n, Công ty c ph n).
4.2

Ph m vi nghiên c u
V n i dung: Lu n án t p trung nghiên c u năng l c c nh tranh c a các

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

3


doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

Ngh An (ch y u là DN CB NS).

V không gian: Nghiên c u năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n trên ñ a bàn t nh Ngh An.
V th i gian:
+ Th i gian nghiên c u t 2009 – 2011
+ Th i gian l y s li u: t năm 2000 - 2010
5

Nh ng đóng góp c a lu n án v h c thu t lý lu n và th c ti n
Lu n án h th ng hoá và làm sáng t nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v năng

l c c nh tranh c a các lo i hình doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n. Lu n án
đã xác đ nh, năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n là
ngu n n i l c và nh ng th m nh mà doanh nghi p có th huy đ ng đư c đ duy trì,
c i thi n và nâng cao th h ng c a doanh nghi p so v i ñ i th trên th trư ng nh m
thu đư c l i ích ngày càng cao cho doanh nghi p.
Lu n án h th ng các y u t

nh hư ng ñ n năng l c c nh tranh c a doanh

nghi p,bao g m các y u t bên ngoài và các y u t t mơi trư ng bên trong. T đó,
ti n hành xây d ng h th ng phi u ñi u tra ñ ñánh giá năng l c c nh tranh c a các
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nơng s n trên đ a bàn Ngh An. Các câu h i
trong h th ng phi u ñi u tra ñư c xây d ng d a trên các thang ño danh nghĩa,

thang ño th b c, thang ño kho ng, thang ño t l ,... và k t h p v i phương th c tr
l i m ñ thu th p ý ki n c a ñ i tư ng ñư c ph ng v n. ð ñánh giá khách quan
v năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n, tác gi ñã
ti n hành ph ng v n (i) nhóm cán b qu n lý nhà nư c liên quan tr c ti p ñ n lĩnh
v c s n xu t và ch bi n nông s n; (ii) Các chuyên gia kinh t c a t nh; (iii) các
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An. Cách ti p c n này giúp

có nh ng đánh giá khách quan v năng l c c nh tranh c a doanh nghi p s n xu t và
ch bi n nông s n t

nh hư ng môi trư ng pháp lý, năng l c ñi u hành, h tr s

phát tri n doanh nghi p c a chính quy n ñ a phương và b n thân n i l c c a doanh
nghi p khi tham gia các ho t ñ ng kinh t trên th trư ng.
T nghiên c u lý lu n và th c ti n, Lu n án ñánh giá ñư c th c tr ng năng l c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

4


c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An theo

lo i hình s h u (DNTN, CTTNHH và CTCP) trên các tiêu chí: m c đ ñ i m i doanh
nghi p; ngu n cung ng ñ u vào; kh năng ñ i m i k thu t, công ngh , kh năng thi t
k s n ph m m i; kh năng tài chính; kh năng thu th p, qu n lý thông tin; Marketing

và d ch v khách hàng; Các d ch v h tr phát tri n; Văn hóa doanh nghi p. ð ng
th i, phân tích đã ch ra các nhân t (bên trong và bên ngồi) tác đ ng nh hư ng ñ n
năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh

An và kh ng ñ nh: vi c t o l p và phát tri n nâng cao năng l c c nh tranh c a các
doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n là yêu c u t t y u khách quan trong n n
kinh t th trư ng h i nh p kinh t qu c t . V i quan ñi m c nh tranh d a vào l i th
tĩnh (tài nguyên thiên nhiên và lao đ ng) đã khơng cịn phù h p, đ ni dư ng, phát
tri n, nâng cao năng l c c nh tranh b n v ng c n t o d ng các l i th m i, ñ c trưng là
d a vào ñ i m i và sáng t o - ñây là k t lu n có giá tr c a lu n án.
M t khác, trên cơ s ñánh giá th c tr ng, ñi m m nh, ñi m y u, cơ h i và
thách th c, lu n án ñã ñ xu t ñư c quan ñi m, ñ nh hư ng và xác ñ nh h th ng
các gi i pháp ñ ng b nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n
xu t và ch bi n nông s n

t nh Ngh An giai ño n 2010 - 2020. Và kh ng ñ nh

nâng cao năng l c c nh tranh cho các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n
Ngh An (nâng cao ch t lư ng s n ph m, chi n lư c giá bán, huy ñ ng v n, nghiên
c u khoa h c, marketing, ngu n nhân l c, h p tác liên k t,..) là n n t ng quy t đ nh;
Bên c nh đó c n tích c c c i thi n mơi trư ng vi mô và vĩ mô (nghiên c u phát
tri n th trư ng, m r ng th trư ng tiêu dùng n i đ a, rà sốt quy ho ch ngành ngh
ch bi n, cơ ch chính sách) và s h tr t chính sách kinh t vĩ mơ c a Chính ph
đ nâng cao năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông
s n

t nh Ngh An. K t qu nghiên c u c a lu n án s là ngu n cung c p thông tin

khoa h c v phát tri n doanh nghi p s n xu t và ch bi n nông s n cho các nhà
nghiên c u, các cơ quan tham mưu ho ch đ nh chính sách, các doanh nhân trên c
nư c nói chung và c a t nh Ngh An nói riêng.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

5


Chương 1
M TS

V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V NĂNG L C C NH

TRANH C A DOANH NGHI P S N XU T VÀ CH BI N NƠNG S N
1.1

M t s v n đ lý thuy t v năng l c c nh tranh

1.1.1 ð nh nghĩa và quan ñi m v năng l c c nh tranh
Các h c thuy t kinh t th trư ng, dù là trư ng phái nào ñ u th a nh n r ng: C nh
tranh ch xu t hi n và t n t i trong n n kinh t th trư ng, nơi mà cung - c u và giá c
hàng hoá là nh ng nhân t cơ b n c a cơ ch th trư ng, c nh tranh là linh h n s ng c a
th trư ng. C nh tranh là m t hi n tư ng kinh t xã h i ph c t p, do cách ti p c n khác
nhau nên có các quan ni m khác nhau v c nh tranh.
1.1.1.1 Lý thuy t v l i th so sánh và năng l c c nh tranh
* Lý thuy t v l i th so sánh
Thương m i qu c t có t lâu đ i và có ý nghĩa h t s c quan tr ng trong quá trình
phát tri n kinh t . Các qu c gia cũng như các công ty không th t n t i riêng r mà ph i
có m i quan h kinh t ràng bu c l n nhau. M i qu c gia đ u có ngu n l c và kh năng

s n xu t gi i h n. Trao đ i bn bán qu c t cho phép các qu c gia m r ng kh năng
tiêu dùng vư t quá ñư ng gi i h n kh năng s n xu t. V n ñ ñ t ra cho m i qu c gia
là ph i ch n m t hàng, phân b ngu n l c m t cách h p lý ñ s d ng m t cách t t
nh t, ti t ki m và có hi u qu nh t các ngu n l c s n có. ð gi i quy t v n ñ này, các
nhà kinh t h c ñã ñưa ra nhi u lý thuy t tiêu bi u như lý thuy t so sánh tuy t ñ i c a
A.Smith, lý thuy t v l i th tương ñ i c a D.Rcardo… các lý thuy t này ñã v ch ra
các cơ s lý lu n cơ b n cho ñ n nay v n ñư c coi là n n t ng c a thương m i qu c t .
Như v y, n u m t nư c khơng có l i th tuy t ñ i v s n xu t m t hàng nào thì
khơng th tham gia vào ngo i thương qu c t . Theo D.Ricardo thì khơng ph i như v y,
ơng đã đưa ra lý thuy t v l i th so sánh ñ gi i quy t v n đ này. Theo D.Ricardo thì
nh ng nư c khơng có l i th tuy t đ i thì s n xu t và xu t kh u m t hàng có m c b t
l i tuy t ñ i nh hơn và nh p kh u m t hàng b t l i tuy t ñ i l n hơn. Qua đó, cho

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

6


th y chun mơn hố s n xu t s n ph m có l i th tương đ i cũng làm tăng lên l i ích
cho xã h i. Lý thuy t trên ñư c xây d ng v i các gi thi t như ch có hai nư c s n xu t
hàng hố, đ u vào ch là lao ñ ng di chuy n t do trong nư c nhưng không th d ch
chuy n gi a các nư c, chi phí s n xu t khơng đ i, cơng ngh khơng đ i, thương m i
hồn tồn t do…đ kh c ph c h n ch c a lý thuy t là d a vào lý lu n giá tr lao ñ ng
và cho lao ñ ng là y u t ñ u vào s n xu t duy nh t, thì Eli HecKsher và B.Ohlin ñã
phát tri n lý lu n v l i th so sánh b ng vi c đưa ra mơ hình H-O đ trình bày lý
thuy t ưu đãi v các ngu n l c s n xu t v n có. Lý thuy t này đã gi i thích hi n tư ng
thương m i qu c t là do trong n n kinh t m , các y u t ñ u vào c a s n xu t là hàng
hố, m i nư c đ u hư ng đ n chun mơn hố các ngành s n xu t mà cho phép s
d ng nhi u y u t s n xu t thu n l i nh t đ i v i đ t nư c đó. Nguyên lý H-O ñư c
phát bi u: “M t qu c gia s xu t kh u lo i hàng hoá mà vi c s n xu t c n s d ng

nhi u y u t r và tương ñ i s n có và nh p kh u nh ng hàng hoá mà vi c s n xu t ra
c n nhi u y u t ñ t và tương đ i khan hi m”. Nói cách khác theo nguyên lý H-O, m t
s nư c có l i th so sánh hơn trong vi c s n xu t nh ng lo i hàng hố đó đã s d ng
nhi u y u t s n xu t ñư c ưu ñãi hơn so v i nư c khác. Chính s ưu đãi t nhiên c a
các y u t s n xu t này ñã khi n m t s nư c có chi phí cơ h i th p hơn khi s n xu t
nh ng s n ph m hàng hố đó.
Lý thuy t này cịn đư c các nhà kinh t h c khác như Wolfgang Stolper, Paul,
A.Samuelson, Jame William… ti p t c nghiên c u m r ng và phát tri n hơn ñ
kh ng ñ nh nh ng tư tư ng khoa h c và có giá tr th c ti n to l n c a nó. Tuy nhiên
cịn nhi u h n ch v lí lu n trư c th c ti n phát tri n ph c t p c a ho t ñ ng thương
m i qu c t ngày nay, song các lý thuy t v l i th v n cịn đang là quy lu t chi ph i
ñ ng thái phát tri n c a thương m i qu c t . V i xu hư ng thương m i hoá, qu c t
hố các qu c gia đ u m r ng quan h bn bán và trao đ i hàng hố d ch v v i
nhau, nh m phát huy l i th so sánh c a mình v các ngu n l c s n xu t v n có ñ
thu ñư c l i ích thương m i cao nh t, trên cơ s đó thúc đ y s tăng trư ng và phát
tri n kinh t ñ t nư c.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

7


* Lý thuy t v năng l c c nh tranh
Lý thuy t này do Michael Porter ñưa ra vào nh ng năm 1990. M c đích là
gi i thích t i sao m t s qu c gia l i có v trí d n đ u trong vi c s n xu t m t s s n
ph m. Lý thuy t này ñư c xây d ng trên cơ s l p lu n r ng năng l c c nh tranh
c a m t ngành công nghi p ñư c th hi n t p trung

kh năng sáng t o và ñ i m i

c a ngành đó.
Theo lý thuy t này, năng l c c nh tranh qu c gia ñư c th hi n

s liên k t

c a b n nhóm y u t : ñi u ki n v các y u t s n xu t; ñi u ki n v c u; các ngành
cơng nghi p có liên quan và các ngành công nghi p b tr ; và chi n lư c, cơ c u và
m c ñ c nh tranh n i b ngành. C b n y u t này tác ñ ng qua l i l n nhau và
hình thành nên năng l c c nh tranh c a m t qu c gia. Ngoài b n y u t trên cịn có
m t y u t c c kỳ quan tr ng n a là y u t tác đ ng c a chính ph và cơ h i kinh
doanh. ðây là y u t có th chi ph i c b n y u t cơ b n trên ñây.
- ði u ki n v các y u t s n xu t: ðư c phân thành hai nhóm là nhóm các
y u t cơ b n và nhóm các y u t tiên ti n. Nhóm các y u t cơ b n bao g m ngu n
tài nguyên thiên nhiên, khí h u, v trí đ a lý, ngu n lao đ ng chưa qua ñào t o ho c
ñào t o ñơn gi n và ngu n v n. Nhóm các y u t tiên ti n bao g m cơ s h t ng,
thông tin liên l c vi n thông, k thu t s hi n ñ i, ngu n nhân l c ch t lư ng cao.
Trong hai nhóm y u t đó, mơ hình chú tr ng và ñ cao nhóm y u t th hai và coi
ñây là nhóm y u t c t lõi quy t ñ nh ñ n kh năng c nh tranh qu c gia. Vi c hình
thành nhóm y u t tiên ti n ch y u thông qua các ho t ñ ng ñào t o và cơ ch
khuy n khích s sáng t o, ñ i m i và phát tri n.
- ði u ki n v c u: th hi n tr c ti p

ti m năng c a th trư ng. Th trư ng

là nơi quy t ñ nh cao nh t năng l c c nh tranh c a m t qu c gia. Th trư ng trong
nư c có nh ng địi h i cao v s n ph m s là ñ ng l c thúc đ y các cơng ty thư ng
xun c i ti n và ñ i m i s n ph m. Cũng tương t như v y, th trư ng nư c ngồi
đ t ra nh ng tiêu chu n cao ñ i v i các s n ph m và d ch v địi h i các cơng ty
mu n thành cơng trên th trư ng nư c ngồi ph i có cách ng x tho đáng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

8


Chi n lư c c a
doanh nghi p và các
ñ i th c nh tranh

ði u ki n v y u
t đ u vào

- S lư ng và chi phí
nhân t ñ u vào
+ Ch t lư ng nhân t ñ u
vào
+ Tính chuyên sâu c a
nhân t ñ u vào

- B i c nh đ a phương khuy n
khích các lo i hình đ u tư và
nâng c p/đ i m i phù h p
- Áp l c c nh tranh m nh m
ñ i v i các doanh nghi p trên
đ a bàn

Các ngành có liên
quan và các ngành
ph tr
- T p h p nhi u nhà cung

c p r t quan tr ng và có
năng l c t i đ a phương
- Các doanh nghi p có
m i liên h ch t ch hơn
là các ngành t n t i bi t
l p

Các ñi u ki n
v c u

- M t nhóm h t nhân
nh ng ngư i tiêu dùng
đ a phương có u c u
r t kh t khe
- Nhu c u đ a phương
khơng ph bi n trong
m t m ng th trư ng
chuyên bi t và có th m
r ng ra đáp ng trên
ph m vi qu c t
- Nh ng khách hàng có
nhu c u mong mu n s n
ph m/d ch v đư c đáp
ng c
nh ng đ a
phương khác

(Tỉng hỵp tõ Website http:/stat.WTO.org/Statistical Program/WSDB view Data.aspx)

Sơ ñ 1.1 Ngu n g c l i th c nh tranh c a ñ a phương

- Các ngành công nghi p h tr : Năng l c c nh tranh c a m t ngành nói riêng
và năng l c c nh tranh c a m t qu c gia nói chung ph thu c r t l n vào các ngành
công nghi p h tr và các ngành công nghi p liên quan. Ngành công nghi p h tr
thư ng là các ngành cung c p các đ u vào cho ngành có năng l c c nh tranh. L i th
c nh tranh c a các ngành h tr s t o l i th ti m tàng cho các doanh nghi p như cung
c p trong th i gian ng n và v i chi phí th p. Hơn n a ngành h tr là ch t xúc tác
truy n t i thơng tin và đ i m i t doanh nghi p này ñ n doanh nghi p khác, ñ y nhanh
t c đ đ i m i trong tồn n n kinh t .
- Chi n lư c, cơ c u và m c ñ c nh tranh n i b ngành: Năng l c c nh
tranh cịn đư c quy t ñ nh b i các y u t như m c tiêu, chi n lư c và cách t ch c
doanh nghi p. Hơn n a tình hình c nh tranh trong nư c có vai trị r t l n trong quá

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

9


trình đ i m i và thành cơng trên th trư ng th gi i.
Ngồi b n nhóm y u t trên, cơ h i và vai trò c a chính ph cũng là nh ng
nhân t tác đ ng r t quan tr ng ñ n năng l c c nh tranh. Chính ph có th thơng qua
nh ng chính sách (t giá h i đối, tr c p, lãi su t, thu và các cơng c khác) đ tác
ñ ng t i các ngành. Ch ng h n chính ph Trung Qu c thư ng có chính sách khuy n
khích xu t kh u thơng qua các bi n pháp như thư ng xu t kh u, gi m giá ñ ng ti n
trong nư c, thành l p các trung tâm xúc ti n thương m i, gi m b t m c đ ki m sốt
ngo i t … góp ph n thúc đ y m nh m ho t ñ ng xu t kh u c a các doanh nghi p
Trung Qu c trên th trư ng th gi i.
Các cơ h i là nh ng s ki n x y ra ít liên quan ñ n tình tr ng hi n t i c a
qu c gia và thư ng n m ngoài ph m vi nh hư ng c a các công ty (và thư ng c
c a chính ph ). Nh ng cơ h i ñ c bi t quan tr ng nh hư ng ñ n l i th c nh tranh
như s thay đ i b t ng v cơng ngh (như cơng ngh sinh h c, cơng ngh đi n t );

Thay đ i chi phí đ u vào; Thay ñ i ñáng k trên th trư ng ch ng khốn th gi i, t
giá h i đối; Tăng m nh c a c u th gi i hay khu v c; Quy t đ nh chính tr c a các
Chính ph nư c ngồi.
1.1.1.2 Lý thuy t v c nh tranh
- Theo ð i t ñi n ti ng Vi t: C nh tranh là s tranh ñua gi a nh ng cá nhân và
t p t có ch c năng như nhau nh m giành ph n hơn, ph n th ng v mình. Năng l c
c nh tranh là kh năng giành th ng l i trong cu c c nh tranh c a nh ng hàng hoá cùng
lo i trên cùng m t th trư ng tiêu th (T ñi n Ti ng Vi t, 2009) [76].
- Theo T ñi n thu t ng kinh t h c: C nh tranh là s ñ u tranh ñ i l p
gi a các cá nhân, t p đồn hay qu c gia. C nh tranh n y sinh khi hai bên hay
nhi u bên c g ng giành l y th mà không ph i ai cũng có th giành đư c (T đi n
thu t ng Kinh t h c, 2001) [69].
- Trong ñ i t ñi n kinh t th trư ng ñ nh nghĩa: C nh tranh h u hi u là m t
phương th c thích ng v i th trư ng c a xí nghi p, mà m c đích là giành ñư c
hi u qu ho t ñ ng th trư ng làm cho ngư i ta tương ñ i tho mãn nh m ñ t ñư c
l i nhu n bình qn v a đ đ có l i cho vi c kinh doanh bình thư ng và thù lao
cho nh ng r i ro trong vi c ñ u tư, ñ ng th i ho t ñ ng c a ñơn v s n xu t cũng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

10


ñ t ñư c hi u su t cao, không có hi n tư ng dư th a v kh năng s n xu t trong
m t th i gian dài, tính ch t s n ph m đ t trình đ h p lý (T đi n Kinh t th
trư ng, 1998) [70].
- T đi n Kinh t Chính tr h c ñ nh nghĩa: c nh tranh là cu c đ u tranh có
tính ch t đ i kháng gi a nh ng ngư i s n xu t hàng hố tư nhân nh m giành các
đi u ki n có l i nh t v s n xu t và tiêu th hàng hoá. C nh tranh là l c lư ng
cư ng b c bên ngoài, bu c nh ng ngư i s n xu t hàng hoá tư nhân ph i tăng năng

su t lao ñ ng trong các xí nghi p c a h , ph i m r ng s n xu t, tăng tích lu ...
(T đi n Kinh t chính tr h c, 1987) [71].
- Nhà kinh t h c Marshall cho r ng: "C nh tranh là hi n tư ng mà m t ngư i này
ganh ñua v i m t ngư i khác, ñ c bi t là khi bán ho c mua m t th gì đó, ñ ng th i
thu t ng c nh tranh g n li n v i cái x u, nó đư c hi u là m t ph n ñáng k c a s ích
k và s d ng dưng đ i v i phúc l i c a nh ng ngư i khác" (Marshall, 1983) [1].
- Theo Lê H ng Ti m (2005) [49]: "C nh tranh là s ñ u tranh gi a các ch
th s n xu t kinh doanh nh m giành l y nh ng ñi u ki n thu n l i nh t trong s n
xu t ra s n ph m, trong tiêu th hàng hố, trong ho t đ ng d ch v ñ ñ m b o
th c hi n l i ích t t nh t c a mình".
- Trư c ñây khi nghiên c u v ch nghĩa tư b n C. Mác ñã ñ c p ñ n v n ñ c nh
tranh c a các nhà tư b n “C nh tranh tư b n ch nghĩa là s ganh ñua, s ñ u tranh gay
g t gi a các nhà tư b n nh m giành gi t nh ng ñi u ki n thu n l i trong s n xu t và
tiêu th hàng hố đ thu l i nhu n siêu ng ch” (Nguy n Th Hư ng, 2005) [25].
Như v y, theo chúng tơi, c nh tranh có th đư c hi u theo m t khái ni m
chung nh t đó là s ganh ñua, là cu c ñ u tranh gay g t, quy t li t gi a nh ng ch
th kinh doanh v i nhau trên m t th trư ng hàng hố c th nào đó nh m giành
gi t khách hàng và th trư ng, thông qua đó mà tiêu th đư c nhi u hàng hố và
thu đư c l i nhu n cao.
1.1.1.3 Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p
Trong các tài li u hi n nay liên quan ñ n v n đ này chưa có đ nh nghĩa th ng
nh t v năng l c c nh tranh c a doanh nghi p. Tuy nhiên có th nêu ra m t s ñ nh
nghĩa v năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p như sau:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n án ti n sĩ khoa h c kinh t …………………………..

11