TÀI CHÍNH TIỀN TỆ CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH TIỀN TỆ

Prepared by VU QUANG KET 1
HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG
BÀI GIẢNG MÔN
TÀI CHÍNH TIỀN TỆ
Giảng viên: ThS. Vũ Quang Kết
Điệnthoại/E-mail:
Bộ môn: Kinh tế - Khoa QTKD1
Họckỳ 1, nămhọc 2009-2010
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
2
T
T
à
à
i
i
li
li
ệ
ệ
u
u
tham
tham
kh
kh
ả
ả
o
o

 Giáo trình lý thuyết tài chính- tiềntệ
 Trường ĐHKT TP HCM
 Trường ĐH KTQD
 Bài giảng Tài chính tiềntệ. Họcviện Công nghệ
Bưuchínhviễn thông. ThS Vũ Quang Kếtchủ
biên
 Các vănbản pháp luậtcóliênquan
 Mộtsố website hữuích:
 www.mof.gov.vn ; www.mot.gov.vn
 www.vneconomy.com.vn Yahoo! Finance …
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
3
Nội dung và kếtcấumônhọc
Chương 1: Đạicương về tài chính- tiềntệ
Chương 2: Thị trường tài chính
Chương 3: Các tổ chức tài chính trung gian
Chương 4: Ngân hàng trung ương và chính sách
tiềntệ
Chương 5: Tín dụng và lãi suất tín dụng
Chương 6: Tài chính doanh nghiệp
Chương 7: Tài chính công
Chương 8: Tài chính quốctế
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH-TIỀN TỆ
I. Ngồngốc và các hình thái tiềntệ
II. Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
III. Cung cầutiềntệ

IV. Bảnchấtvàchứcnăng củatàichính
V. Hệ thống tài chính
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
5
Nguồngốc và các hình thái tiềntệ
Nguồngốctiềntệ
Tiềnrađời do nhu cầutraođổicủa con ngườigắnvớisự ra
đời và phát triểncủa các hình thái tiềntệ. Sự ra đờicủatiền
được đánh dấubởisự phát triểncủamộtloạt các hình thái
giá trị:
- Hình thái giá trị giản đơnhay ngẫu nhiên
- Hình thái giá trị toàn bộ hay mở rộng
- Hình thái giá trị chung
-Hìnhtháitiềntệ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
6
Nguồngốc và các hình thái tiềntệ
Nguồngốctiềntệ
Tiềntệ là b
ấ
tc
ứ
th
ứ
gì được
chấpnhận chung đ
ể
đổilấy

hàng hoá, dịch vụ hoặc để
thanh toán các khoảnnợ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
7
Nguồngốc và các hình thái tiềntệ
Đặctrưng củatiềntệ
 Tiềntệ phụ thuộc vào nhu cầutraođổi
 Sứcmạnh củatiềnphụ thuộcvàosứcmuacủa
nó
 Sứcmuacủatiền được đolường thông qua
khả năng mua đượcnhiều hay ít hàng hoá.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
8
Nguồngốc và các hình thái tiềntệ
Các hình thái tiềntệ
Tiềntệ hàng hóa- Hóa tệ (commodity money)
 Hoá tệ thựcchất chính là mộtloại hàng hoá đồng
thờithựchiệnvaitròcủa đồng tiền
 Hoá tệ gồm có hoá tệ phi kim và hoá tệ kim loại
 Loại hoá tệ phổ biếnnhất chính là Vàng.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
9
Nguồngốc và các hình thái tiềntệ
Các hình thái tiềntệ
Tiềndanhnghĩa- tiềndấuhiệugiátrị (Fiat money)
 Đồng tiền khi không hàm chứatrongnóđầy đủ giá trị mà nó
đạibiểuthìlúcđóchỉ còn mang tính chấtlàmộtdấuhiệucủa

giá trị mà thôi.
 Loạitiềnnàycógiá trị sử dụng lớnhơn giá trị.
 Nguyên nhân dẫn đếnviệcsử dụng các dấuhiệugiátrị có cả
chủ quan lẫn khách quan.
 Có nhiềuloạitiềncótínhchấtnày.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
10
Nguồngốc và các hình thái tiềntệ
Các hình thái tiềntệ
Tiền danh nghĩa- tiềndấuhiệugiátrị (Fiat money)
Tiều danh nghĩabaogồm:
-Tiềnxukimloại
-Tiềngiấy
+ Tiềngiấykhả hoán
+ Tiềngiấybấtkhả hoán
-Tiền qua hệ thống ngân hàng
+ Tiền tín dụng
+ Tiền điệntử
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
11
Bảnchấtcủatiềntệ
Về bảnchất, tiềntệ là vật trung gian môi giới trong
trao đổi hàng hoá, dịch vụ, là phương tiệngiúpcho
quá trình trao đổi đượcthựchiệndễ dàng hơn.
Bảnchấtcủatiềntệđượcthể hiệnrõhơn qua hai
thuộctínhcủatiềntệ.
Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT

BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
12
Bảnchấtcủatiềntệ
Hai thuộctínhcủatiềntệ.
Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
-Giátrị sử dụng củatiềntệ là khả năng thoả mãn nhu
cầutraođổicủaxãhội, nhu cầusử dụng làm vật
trung gian trong trao đổi
-Giátrị củatiền đượcthể hiện qua khái niệm“sức
mua tiềntệ”, đólàkhả năng đổi được nhiềuhay ít
hàng hoá khác trong trao đổi
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
13
Chứcnăng củatiềntệ
Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
Phương
Phương
ti
ti
ệ
ệ
n
n
trao
trao
đ
đ
ổ
ổ

i
i
 Tiền đượcsử dụng như là một trung gian trong trao
đổi mua bán hàng hoá.
 Nhờ có tiền nên xã hộisẽ giảm được các chi phí giao
dịch vì cầnphải tìm đượcsự trùng hợpképvề nhu
cầu
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
14
Chứcnăng củatiềntệ
Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
Thư
Thư
ớ
ớ
c
c
đo
đo
gi
gi
á
á
tr
tr
ị
ị
 Tiềnthựchiệnviệc biểuthị cho mộtlượng giá trị mà
hàng hoá chứa trong nó thông qua việcquyđổigiá

trịđóralượng tiền.
 Nhờ có tiền nên việc so sánh giá trị giữa các hàng
hoá trở nên đơngiảnhơn.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
15
Chứcnăng củatiềntệ
Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
Phương
Phương
ti
ti
ệ
ệ
n
n
c
c
ấ
ấ
t
t
tr
tr
ữ
ữ
 Tiền đượcsử dụng như công cụđểcấttrữ của
cải.
 Tiềnlàphương tiệncấttrữđược ưachuộng hơn
so vớicácphương tiện khác vì tính lỏng củatiền

là cao nhất
 Tiềnchỉ có thể thựchiện đượcchứcnăng cấttrữ
khi nó còn đượcxãhộithừanhận
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
16
Chứcnăng củatiềntệ
Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ
Phương
Phương
ti
ti
ệ
ệ
n
n
thanh
thanh
to
to
á
á
n
n
 Tiềnlàmmột công cụđểthanh toán các khoảnnợ.
 Tiền đã tham gia mộtcáchhiệnhữu vào giao dịch
chứ không chỉ là trung gian trong giao dịch.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
17

Cầuvề tiềntệ
Cung – cầutiềntệ
T
T
ổ
ổ
ng
ng
h
h
ợ
ợ
p
p
s
s
ố
ố
lư
lư
ợ
ợ
ng
ng
ti
ti
ề
ề
n
n

t
t
ệ
ệ
m
m
à
à
c
c
á
á
c
c
ch
ch
ủ
ủ
th
th
ể
ể
trong
trong
n
n
ề
ề
n
n

kinh
kinh
t
t
ế
ế
c
c
ầ
ầ
n
n
đ
đ
ể
ể
tho
tho
ả
ả
mãn
mãn
c
c
á
á
c
c
nhu
nhu

c
c
ầ
ầ
u
u
chi
chi
tiêu
tiêu
v
v
à
à
t
t
í
í
ch
ch
l
l
ũ
ũ
y
y
đư
đư
ợ
ợ

c
c
g
g
ọ
ọ
i
i
l
l
à
à
m
m
ứ
ứ
c
c
c
c
ầ
ầ
u
u
ti
ti
ề
ề
n
n

t
t
ệ
ệ
Kh
Kh
á
á
i
i
ni
ni
ệ
ệ
m
m
 Bộ phậncầutiềnchonhucầugiaodịch
C
C
á
á
c
c
b
b
ộ
ộ
ph
ph
ậ

ậ
n
n
h
h
ợ
ợ
p
p
th
th
à
à
nh
nh
 Bộ phậncầutiềnchonhucầudự phòng
 Bộ phậncầutiềnchonhucầucấttrữ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
18
Cung về tiềntệ
Cung – cầutiềntệ
M
M
ứ
ứ
c
c
cung
cung

ti
ti
ề
ề
n
n
t
t
ệ
ệ
l
l
à
à
lư
lư
ợ
ợ
ng
ng
ti
ti
ề
ề
n
n
đư
đư
ợ
ợ

c
c
cung
cung
ứ
ứ
ng
ng
nh
nh
ằ
ằ
m
m
tho
tho
ả
ả
mãn
mãn
c
c
á
á
c
c
nhu
nhu
c
c

ầ
ầ
u
u
thanh
thanh
to
to
á
á
n
n
v
v
à
à
d
d
ự
ự
tr
tr
ữ
ữ
c
c
ủ
ủ
a
a

c
c
á
á
c
c
ch
ch
ủ
ủ
th
th
ể
ể
trong
trong
n
n
ề
ề
n
n
kinh
kinh
t
t
ế
ế
.
.

M
M
ứ
ứ
c
c
cung
cung
ti
ti
ề
ề
n
n
ph
ph
ả
ả
i
i
tương
tương
ứ
ứ
ng
ng
v
v
ớ
ớ

i
i
m
m
ứ
ứ
c
c
c
c
ầ
ầ
u
u
v
v
ề
ề
ti
ti
ề
ề
n
n
t
t
ệ
ệ
.
.

S
S
ự
ự
thi
thi
ế
ế
u
u
h
h
ụ
ụ
t
t
hay
hay
dư
dư
th
th
ừ
ừ
a
a
c
c
ủ
ủ

a
a
cung
cung
ti
ti
ề
ề
n
n
t
t
ệ
ệ
so
so
v
v
ớ
ớ
i
i
c
c
ầ
ầ
u
u
đ
đ

ề
ề
u
u
c
c
ó
ó
th
th
ể
ể
d
d
ẫ
ẫ
n
n
t
t
ớ
ớ
i
i
nh
nh
ữ
ữ
ng
ng

t
t
á
á
c
c
đ
đ
ộ
ộ
ng
ng
không
không
t
t
ố
ố
t
t
cho
cho
n
n
ề
ề
n
n
kinh
kinh

t
t
ế
ế
.
.
Kh
Kh
á
á
i
i
ni
ni
ệ
ệ
m
m
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
19
Các phép đomức cung tiềntệ (khốitiềntệ)
Cung – cầutiềntệ
-Cácchứng khoán có giá: tín phiếukhobạc, thương phiếu,
chấpphiếu ngân hàng…
-Cácloạitiềngửi ở các định chế tài chính khác (ngoài
ngân hàng)
-Tiềngửitiếtkiệm
-Tiềngửicókỳ hạntại ngân hàng
L

M3
M2
M
1
-Tiềnmặt
-Tiềngửi không kỳ hạntạingânhàng(tiền
trong tài khoản séc)
KhốitiềntệThành phần trong mức cung tiềntệ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
20
Sự hình thành mức cung tiềntệ
Cung – cầutiềntệ
Phát hành qua thị trường mở
Phát hành qua thị trường vàng và ngoạitệ
Phát hành qua các ngân hàng trung gian
Phát hành qua chính phủ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
21
Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính
Bảnchấtcủa tài chính
Sự tồntạicủanềnsảnxuất hàng hoá – tiềntệ và nhà
nước được coi là những tiền đề phát sinh và phát triển
của tài chính.
Tài chính là quá trình phân phối các nguồntàichính
nhằm đáp ứng nhu cầucủacácchủ thể kinh tế. Hoạt
động tài chính luôn gắnliềnvớisự vận động độclập
tương đốicủacácluồng giá trị dưới hình thái tiềntệ
thông qua vi

ệc hình thành và sử dụng các quỹ tiềntệ
trong nềnkinhtế.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
22
Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính
Bảnchấtcủa tài chính
Về bảnchất, tài chính là các quan hệ kinh tế trong
phân phốitổng sảnphẩmxãhộidưới hình thái giá trị,
thông qua đótạolậpvàsử dụng các quỹ tiềntệ nhằm
đáp ứng yêu cầutíchlũy và tiêu dùng củacácchủ thể
trong nềnkinhtế
Bảnchấtcủatàichínhđượcthể hiện thông qua các
quan hệ kinh tế chủ yếu trong quá trình phân phối
tổng sảnphẩmxã hộ
idướihìnhthức giá trị
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
23
Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính
Các quan hệ tài chính tài chính
-Quanhệ kinh tế giữaNhànướcvớicáccơ quan nhà nước,
đơnvị kinh tế, dân cư.
-Quanhệ kinh tế giữacáctổ chức tài chính trung gian vớicác
cơ quan, tổ chứckinhtế phi tài chính, dân cư.
-Quanhệ kinh tế giữacáccơ quan, đơnvị kinh tế, dân cư với
nhau. Và các mối quan hệ kinh tế trong nộibộ các chủ thểđó.
-Quanhệ kinh tế giữ các quốcgiavới nhau trên thế giới…
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1

24
Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính
Chứcnăng củatàichính
Chứcnăng phân phối
-Chứcnăng phân phốicủa tài chính là chứcnăng mà nhờđó, các
nguồntàilực đạidiện cho các bộ phậncủacảixãhội được đưa vào
các quĩ tiềntệ khác nhau để sử dụng cho các mục đích khác nhau,
đảmbảo cho những nhu cầu, lợi ích khác nhau của các chủ thể trong
nềnkinhtế xã hội.
- Đốitượng của phân phối tài chính
-Chủ thể phân phối tài chính
-Kếtquả phân phối tài chính
- Đặc điểmcủa phân phối tài chính
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
25
Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính
Chứcnăng củatàichính
Chứcnăng giám đốc
Chứcnăng giám đốc tài chính là chứcnăng mà nhờđóviệc
kiểmtragiámsátbằng đồng tiền đượcthựchiện đốivớiquá
trình vận động củacácnguồn tài chính để tạolậpcácquĩ tiền
tệ hay sử dụng chúng theo các mụctiêuđã định.
- Đốitượng củagiámđốc tài chính
-Chủ thể giám đốc tài chính
-Kếtquả kếtquả của tài chính
- Đặc điểmcủ
agiámđốc tài chính
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1

26
Hệ thống tài chính
Khái niệmhệ thống tài chính
Hệ Thống tài chính là tổng thể các hoạt động tài chính
trong các lĩnh vựckhácnhaucủanềnkinhtế quốc
dân nhưng thông nhấtvớinhauvề bảnchất, chức
năng và có liên hệ hữucơ vớinhauvề sự hình thành
và sử dụng các quĩ tiềntệởcác chủ thể kinh tế-xãhội
hoạt động trong các lĩnh vực đó.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
27
Hệ thống tài chính
Khái niệmhệ thống tài chính
Các khâu củahệ thống tài chính
- Tài chính công
- Tài chính doanh nghiệp
-Tàichínhhộ gia đình
-Thị trường tài chính và trung gian tài chính
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
28
Hệ thống tài chính
Cấutrúccủahệ thống tài chính
Tài chính công
(NSNN)
Tài chính
doanh nghiệp
Tài chính
hộ gia đình

Thị trường
tài chính
Trung gian
tài chính
Sơđồ1.1. Cấutrúchệ thống tài chính
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
29
Hệ thống tài chính
Chứcnăng củahệ thống tài chính


Huy
Huy
đ
đ
ộ
ộ
ng
ng
ti
ti
ế
ế
t
t
ki
ki
ệ
ệ

m
m


Phân
Phân
b
b
ổ
ổ
v
v
ố
ố
n
n


Chuy
Chuy
ể
ể
n
n
đ
đ
ổ
ổ
i
i

v
v
à
à
phân
phân
ph
ph
ố
ố
i
i
r
r
ủ
ủ
i
i
ro
ro


Gi
Gi
á
á
m
m
s
s

á
á
t
t
doanh
doanh
nghi
nghi
ệ
ệ
p
p
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
30
Chứcnăng củahệ thống tài chính
Huy
Huy
đ
đ
ộ
ộ
ng
ng
ti
ti
ế
ế
t
t

ki
ki
ệ
ệ
m
m
v
v
à
à
phân
phân
b
b
ổ
ổ
v
v
ố
ố
n
n
Ngườitiếtkiệm
•Hộ gia đình
•Hộ gia đình
thông qua quỹ
đầutư, quỹ
lương hưu, bảo
hiểm
• Doanh nghiệp

• Chính phủ
•Nước ngoài
Các tổ
chức
trung gian
tài chính
HUY ĐỘNG
Ngườivaytiền
•Hộ gia đình
(vay nợ)
• Doanh nghiệp
(vay nợ, vốncổ
phần, thuê mua)
• Chính phủ
(vay nợ dướihình
thứctráiphiếu)
•Nước ngoài (vay
nợ, vốncổ phần)
Các thị
trường
tài chính
PHÂN BỔ
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
31
Chứcnăng củahệ thống tài chính
Chuy
Chuy
ể
ể

n
n
đ
đ
ổ
ổ
i
i
v
v
à
à
phân
phân
ph
ph
ố
ố
i
i
r
r
ủ
ủ
i
i
ro
ro
 Rủirogắnliềnvới các giao dịch tài chính.
 Mộthệ thống tài chính hoạt động tốt cung cấpcác

phương tiện để đadạng hóa hay tậptrungrủiro
giữamộtsố lượng lớnnhững ngườitiếtkiệmvà
đầutư.
 Rủirođược chuyển và phân phốigiữanhững
ngườitiếtkiệm, đầutư dưới nhiềuhìnhthứcvà
bằng nhiều công cụ tài chính.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
32
Chứcnăng củahệ thống tài chính
Chuy
Chuy
ể
ể
n
n
đ
đ
ổ
ổ
i
i
v
v
à
à
phân
phân
ph
ph

ố
ố
i
i
r
r
ủ
ủ
i
i
ro
ro
Doanh nghiệp
Sáng lậpviên/Chủ
sở hữu duy nhất
Sở hữu 100% và
chịurủi ro 100%
Doanh nghiệp
Sáng lậpviên
(20%)
Rủirođược chuyểnvàphânphối
giữacácnhàđầutư khác nhau
Cổ đông khác
(30%)
Chủ nợ
(50%)
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
33
Chứcnăng củahệ thống tài chính

Gi
Gi
á
á
m
m
s
s
á
á
t
t
ho
ho
ạ
ạ
t
t
đ
đ
ộ
ộ
ng
ng
qu
qu
ả
ả
n
n

lý
lý
doanh
doanh
nghi
nghi
ệ
ệ
p
p
Thông tin
Khó thu thập
và tốnkém
Hệ thống
tài chính
Cung
cấp
Giám sát
doanh nghiệp
và cho phép
tách sở hữu
khỏiquảnlý
Hệ thống tài chính phân bổ vốnvàđồng thờicòngiámsát
việcsử dụng vốn.
Giảng viên VŨ QUANG KẾT
BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
34
Chứcnăng củahệ thống tài chính
 Hệ thống tài chính hoạt động hiệuquả dẫntới:
 Tăng tiếtkiệmvàđầutư

 Tăng năng suất
Hệ thống tài
chính hoạt
động hiệu
quả
Hàm
sảnxuất:
Y = f(K, L,
R)
Phát triểntàichính
theo chiềusâu
Tăng
tích lũy
vốn
Sàng lọc& hỗ trợ
các dự án hiệuquả
Tăng
năng
suất
Tăng trưởng
kinh tế
K
f